Radio 4 presenteert... Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor

10Radio 4 presenteert...series TROS Klassiek / TROS Vocaalvrijdag 1 april 2011, 20.15 uurinleiding Madeleine Pfundt 19.30 uur20111Radio Filharmonisch OrkestGroot OmroepkoorDmitri Slobodeniouk DIRIGENTMichael Gläser KOORDIRIGENTGijs Leenaars KOORDIRIGENTViktoria Yastrebova SOPRAANDaniil Shtoda TENORSergej Aleksashkin BASHector BerliozLiefdesscène uit Roméo et Juliette1803-1969 (1839)Nikolaj Rimski-KorsakovSwitezianka (Het meisje uit het1844-1908 meer), cantate opus 44 (1897)PAUZEDmitri SjostakovitsjSymfonie nr. 13 ‘Babi Jar’, voor1906-1975 bas, mannenkoor en orkestopus 113 (1962)Babi Jar. Adagio - Più mosso -Adagio - Allegretto - AdagioHumor. AllegrettoIn de winkel. Adagio - attacca:Angsten. Largo - Moderato - Largo- Allegro - Largo - attacca:Carrière. Allegretto >>

2In de pauze en na afl oop is er cd-verkoop met o.a. symfonieën van DmitriSjostakovitsj, waaronder ’Babi Jar’ uitgevoerd door het Radio FilharmonischOrkest en Groot Omroepkoor.Na het concert is er gelegenheid om een drankje te nuttigen.De programmatoelichtingen van de concerten zijn enkele dagen voor het concertte lezen op www.trosklassiek.nl en www.radio4.nl/devrijdagvanvredenburg.Dit concert wordt door de AVRO rechtstreeks uitgezonden op Radio 4.Feestelijk pauzeprogrammaIn het paviljoen, aangrenzend aan de benedenfoyer van VredenburgLeidsche Rijn, kunt u vanavond in de pauze van het concert luisterennaar het resultaat van een grootschalig educatief project.Veertig leerlingen van het Amadeus Lyceum uit Vleuten werkten twee wekenlang aan nieuwe composities, gebaseerd op de Dertiende symfonie van Sjostakovitsjen op het werk van componist James MacMillan. Onder leiding van Britseworkshopleiders Suzi Zumpe en Fraser Trainer gingen de leerlingen (die vaaknog geen muzikale voorkennis hadden) aan de slag met instrumenten en hunstem. In deze workshops werden de creatieve beslissingen door de leerlingenzelf genomen. Het programma dat zij in de pauze zullen laten horen is dan ookhet resultaat van hun eigen muzikale verbeelding.De leerlingen gingen ter inspiratie op repetitiebezoek bij het Radio FilharmonischOrkest om de muziek van Sjostakovitsj beter te leren kennen. Ook ontmoetten zeJames MacMillan, wiens stuk Tryst deze week door de Radio Kamer Filharmoniewerd ingestudeerd. Elementen uit de muziek die zij van de orkesten hoordenwerden gebruikt in de workshops. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een melodischmotief, een ritme of een muzikale sfeer.In de workshops werden workshopleiders Zumpe en Trainer ondersteund doormusici van het Muziekcentrum van de Omroep (MCO) en door docenten van hetUtrechts Centrum voor de Kunsten (UCK).Dit educatieve project is een succesvolle samenwerking van MCO educatie in samenwerkingmet Vredenburg Utrecht, het Utrechtse Centrum voor de Kunsten en het Amadeus Lyceum teVleuten, gesubsidieerd door de gemeente Utrecht.

Liefde en leedvrijdag 1 april 2011, 20.15 uur3Hector Berlioz ontmoette MichailGlinka in Italië (1831) en Parijs (1844).De eerste keer was dat voor Berlioznauwelijks noemenswaard. Glinkamoest zijn meesterwerken Een levenvoor de tsaar en Roeslan en Ljoedmilanog schrijven. De tweede ontmoetinghad echter grote gevolgen. Ruslandbleek rijk, niet alleen aan cultuur, enhet vooruitzicht op mogelijk aanzienlijkegages lokte. Dus de Fransmandroeg de eerste uitgave van zijn Symphoniefantastique (1845) op aan tsaarNikolaj I. Hij kreeg een met diamanteningezette ring als dank retour. En infebruari 1847, hevige sneeuw en koutrotserend, bracht hij zijn eerste bezoekaan St. Petersburg en Moskou.Hij werd met alle egards ontvangen.“Tussen Berlioz’ muziek en de Russischeziel moet wel iets van eensympathische band bestaan”, schreefPrins Vladimir Odojevski – schrijver,filosoof, muziekcriticus en Berlioz’exacte leeftijdgenoot.Ook Odojevski’s collega-criticusVladimir Stasov was van meet af aanzeer onder de indruk van Berlioz,vooral van zijn kwaliteiten als orkestrator.In de jaren ’60 hield hij hemals ideaalbeeld voor aan de componistenvan het ’Machtige Hoopje’, diezich om hem verzameld hadden. Eninderdaad: in Moesorgski’s Nacht opde kale berg (1867) en Balakirevs Islamej(1869), In Centraal-Azië (1880) vanBorodin en Sheherazade (1888) vanRimski-Korsakov tonen StasovsFranz Liszt geschilderd door Henri Lehman, 1840 Hector Berlioz door Emile Signol (1832)

4vrienden zich zowel briljante klankkunstenaarsals rasvertellers. Operaen programmatische werken voororkest vormen, net als bij Berlioz, dekern van hun oeuvre – alleen Balakirevwas geen operacomponist.Twintig jaar na zijn eerste Russischeavontuur keerde Berlioz terug, eenoude man intussen. Hoewel hij ditkeer niet per koets en slee hoefde tereizen omdat St. Petersburg en Berlijninmiddels met een spoorweg verbondenwaren, betekende de tweedeRusland-tournee een aanslag op zijnal zwakke gezondheid. Zijn laatsteoptreden als dirigent in de hoofdstadvan de tsaar zou zijn laatste concertüberhaupt worden. Na afloop overhandigdeBerlioz zijn bâton met eenveelzeggend gebaar aan Balakirev.Romeo en JuliaMaar, terug nu naar Parijs. Het is 1827.Een Brits gezelschap speelt Shakespeare’sRomeo and Juliet. HectorBerlioz, 24 jaar oud, begrijpt geen snarsvan het Engels en moet zich behelpenmet een beroerde vertaling op schoot.Die Julia, Juliet... Zij is betoverend!Berlioz raakt smoorverliefd op HarrietSmithson, die de rol vertolkt. Vrijwelonmiddellijk begint hij een werk opbasis van Shakespeare’s toneelstuk,en na een rampzalig verlopen liefdesavontuurmet een ander trouwt hij in1833 met Harriet. Een gelukkig huwelijkwordt ook dat niet. Wel inspireertzij hem tot twee van zijn bekendstewerken. Eerst voltooit hij in 1830 deangstdroom Symphonie fantastique, enna lang worstelen zet hij in 1839 deeindstreep achter Roméo et Juliette, gebaseerdop het verhaal dat tot op dedag van vandaag tot de verbeeldingspreekt – al dan niet verplaatst naarde achtertuin vol vittende tuinkabouters,zoals in de recente kinderfilmGnomeo and Juliet.Een ’dramatische legende’ noemtBerlioz zijn werk voor drie zangers,koor en orkest: geen vocale symfoniezoals Beethovens Negende, en ookgeen cantate. En pertinent geen opera– deels, wellicht, omdat zijn operaBenvenuto Cellini een jaar eerder gefloptis. Opvallend genoeg laat hij de groteliefdesscène – de balkonscène – nietaan de zangers, maar aan het orkestover. Vele jaren later zou Berliozschrijven dat juist die scène hem demeeste hoofdbrekens gekost had.Maar met bewonderenswaardig weinigmiddelen weet de componist de onmogelijkeliefde tussen de titelheldente beschrijven. Zoals hij in deSym phonie fantastique al had bewezen:juist met zijn waanzinnigeorkestratie kunsten kon hij de meestintense verhalen vertellen.SwiteziankaOok zijn ruim veertig jaar jongereRussische collega Nikolaj Rimski-Korsakov maakte naam als orkestratoren componist van beeldrijke orkestwerkenals Sheherazade, de Ouverture

Nikolaj Rimski-KorsakovRussisch Paasfeest en het symfonischgedicht Sadko. Zelfs zijn vroege liederenleken, door het bijna instrumentalekarakter van de zangstem, wel “programmatischemuziek, waarbij hetprogramma gezongen wordt”, meendeeen criticus. Rimski-Korsakovs veleopera’s hebben de westerse podia,helaas, nooit kunnen veroveren, enzijn liederen evenmin. Dat de benjaminvan het Machtige Hoopje ookeen hele reeks werken voor koor enorkest schreef, waaronder de cantateSwitezianka, is helemaal een goed bewaardgeheim gebleven.Een bloeiende amateurkoor-traditie,zoals in negentiende-eeuws Duitsland,Engeland of Nederland, heeftRusland nooit gekend, en de cantatewas er een weinig gewaardeerd genre;pas in de Sovjet-Unie kwam daarverandering in. De eerste uitvoeringvan Switezianka ging zelfs haast onopgemerktvoorbij. “Dat zal het lotzijn van iedere cantate, iedere ballade,e.d. voor solisten en koor,”mopperde Rimski in zijn memoires:“Ons publiek houdt er niet van enweet niet hoe ernaar te luisteren. Demusici houden net zo min van ditsoort composities: je moet repetitiesorganiseren, het koor helpen metinstuderen. Solisten hebben lievereen gewone solopartij, koren lievereen puur koorwerk. Uitgevers houdenook niet van dergelijke werken,want niemand koopt ze. Zeer triest.”Voor zijn Switezianka greep Rimski-Korsakov terug op de Russische vertalingdie Lev Mej maakte van hetgelijknamige gedicht van Adam Mickiewicz(1798-1855). De ballade vandeze Litouws-Poolse romanticusspeelt zich af rond het meer Świteź,nu op Wit-Russisch grondgebied.Volgens oude legenden lag daar ooiteen stad met die naam, waarvan deburgers een onvergeeflijke foutmaakten: zij boden vreemdelingengeen onderdak en lieten hen buitende stadsmuren overnachten. Omdatzij hadden gezondigd tegen de wettenvan de gastvrijheid, werd Switeźin zijn geheel door de grond verzwolgen,en was een meer ontstaan.5

6Dmitri SjostakovitsjSlechts een goddelijke ingreep boodde inwoners enig soelaas: ze veranderdenin wondermooie waterlelies...Delen van het gedicht Switezianka(’het meisje uit de Świteź) had Rimski-Korsakoveerder al gebruikt vooreen lied, nu werkte hij het verhaal –over de liefde voor een beeldschonemaar ongrijpbare waternimf, die eenjonge jager fataal wordt – verder uit.Rimski, zelden de componist van deoverdonderde emoties, schreef eenmuziek zonder groots drama – zelfsde vloek die het meisje uit het meerover haar geliefde uitspreekt is vrijvan gedonder. Zij vertelt eerder metkalme verwondering, als een muzikalependant van de sprookjesachtigejagersverhalen van Ivan Toergenev.Sjostakovitsj - Babi Jar“Du allein weißt, was es bedeutet!”,krabbelde Mahler in een particel vande treurmars uit zijn Tiende symfonie.En datzelfde had Dmitri Sjostakovitsj,een van de eerste belangrijkecomponisten die in de Sovjet-Uniewerd opgeleid, als motto boven bijnaal zijn instrumentale werken kunnenschrijven. Want van veel vermeendebuitenmuzikale betekenissen vanzijn oeuvre staat de authenticiteitabsoluut niet vast. De componist konzich steeds verschuilen achter deongrijpbaarheid en dubbelzinnigheiddie inherent is aan de taal van demuziek. Daarom bewonderde hij ookde joodse muziek: die kon zich vrolijkvoordoen, zelfs als zij de diepstetragiek verborg.Zo lijkt de muziek van Sjostakovitsj deartistieke weerslag van de dubbelemoraal die een Sovjetburger eropmoest nahouden om te overleven.Steeds weer heeft Sjostakovitsj’oeuvre echter geleid tot misplaatstpeuren in de politieke en historischesituatie waarin het tot stand kwam.Toch is die context in het geval vande Dertiende symfonie niet geheel irrelevant.In elk van de vijf delen hebbenbas-solo en een koor van bassen eenbelangrijke rol, en zij zingen tekstenvan Jevgeni Jevtoesjenko. En die zijnmoeilijk mis te verstaan.De ’Bob Dylan’ van de Sovjet-Unie, zois Jevtoesjenko wel genoemd. DeSiberische dichter morrelde met zijn

populaire poëmen aan alles dat vastgelegden vastgeroest leek. In een taaldie iedereen begreep stelde hij deexcessen van het communisme aande kaak. Zo schreef hij in zijn gedichtBabi Jar over een massale slachtingdie nazi’s in 1941 onder Oekraïensejoden hadden aangericht, nabij Kiev.Hij was vooralwoedend overhet feit dat deRussische autoriteitenhet natwintig jaar nogaltijd niet nodighadden gevondenom op zijnminst een gedenktekenop te richten. Sterker nog:op de knekelheuvel zou een sporthalgebouwd gaan worden. De publicatievan het gedicht, inseptember 1961, veroorzaakte eenschokgolf. Voor het eerst durfdeiemand namelijk openlijk te zeggenwat iedereen in de Sovjet-Unie alwist, maar de autoriteiten niet kóndenbekennen: dat joden ook na de oorlogniet erg geliefd waren.Het was deze controversiële, zelfssubversieve tekst, die Sjostakovitsj,op het toppunt van zijn roem, uitkoosom op muziek te zetten, aanvankelijkin de vorm van een eendelige cantate.In overleg met Jevtoesjenko voegdehij er echter nog vier delen aan toe,en goot hij het in de vorm van eenvocale symfonie. In elk ervan wordtgewezen op een rotte plek in de socialistischeheilstaat. Een carrière kunje niet maken, noch breken, hoezeerje het ook probeert, zo vertelt hetlaatste deel. En ‘In de winkel’ beschrijftde Russische vrouwen, dieoverdag loodzwaar werk verrichten,maar daarnaast voor man en kinderenmoeten zorgen,en iedere daglange rijen moetenoverwinnenom aan eten tekomen. En, ‘deangsten stervenuit’, zegt detekst van hetderde deelironisch; in de muziek klinkt de sinistereklop op de deur, die een iedersarrestatie kon betekenen.Hoe subversief de teksten ook waren,verbieden kon men de première vande Dertiende symfonie niet, hooguittegenwerken. Componist en dichterwaren te vermaard om zomaar vastte zetten. Maar al snel na depremière in 1962 verdween het werkvoor jarenlang in het gifkastje vande censuur. Dat daarmee ookprachtige muziek in de oubliëttewerd geworpen, kon het cultuurministerieniet veel schelen. Wantvoor het eerst in lange tijd had mendaar Sjostakovitsj’ bedoelingenwerkelijk begrepen.“Er stroomt geen joods bloeddoor mijn aderen, maar ik voelde verachtelijke haat van alleanti semieten als ware ik een jood.Het is daarin dat ik mijeen ware Rus toon!”– SjostakovitsjOnno Schoonderwoerd7

gezongen teksten8Rimski-Korsakov: SwiteziankaLev Mej vertaalde het gelijknamige gedicht van Adam Mickiewicz vanuit het Pools in het RussischKOORKto etot molodets, statnyj, krasivyj,tsjto za devitsa s nim, krasnym.Vdol’ po pribrezj’joe Svitezi boerlivojjedoet pri mesjatse jasnom?Oba maliny nabrali v kosjnitsy, vjoetpo venkoe sebe oba.Znat’, on droeg milyj krasotki devitsy,Znat’, ona parnja zaznoba.Kazjdojoe notsj’joe v teni osokori onjejo zdjes podzjidajet;Molodets lovtsjij v sosedstvennombore,Devitsa... Kto jejo znajet?Bog vest’, kogda i otkoeda prichodit,Bog vest’, koeda propadajet,Mokroj bylinkoj nad ozerom vschodit,Iskroj notsjnoj istsjezajet.TENORPolno tait’sja, moja dorogaja!Vymolvi slovo dlja Boga:KOORWie is die flinke jongeman,wie is dat meisje met die knappejongen?Wie zijn dat, die twee, die in demaneschijn langs de oever van deschuimende Switez lopen?Hun manden zijn vol frambozen dieze geplukt hebben,ze vlechten kransen voor elkaar.Hij is vast de vriend van het mooiemeisje,Zij is vast het liefje van de jongeman.Iedere nacht wacht hij hier op haar,onder de takken van de zwartepopulier.De jongen is jager in het nabije woud,en het meisje...wie zal het zeggen?De hemel weet wanneer enwaarvandaan ze komt,de hemel weet waar ze naartoe gaat,als vochtig gras komt ze uit het meer,en als een vonk dooft ze uit in denacht.TENORVerstop je niet langer meer, schatje!Zeg tenminste één woord, zodat Godje hoort:Waar woon je, waar is je familie,

Gde tvoja chata, sem’ja gde rodnaja?Kak k tebe poet’ i doroga?Minoelo leto, listotsjki valjatsja,Cholodno v pole prostornom...Ali vsegda mne tebja dozjidat’sja zdes’na pribrez’je ozjornom?Ali vsegda ty, kak ten’ grobovaja,brodisj polnotsjnoj porojoe?Loetsjsje ko mne prichodi, dorogaja,loetsjsje ostan’sja so mnojoe.Vot i izbjonka moja nedaletsjko,Vidisj, gde tsjasjtsje losjtsjina;Boedet oe nas s toboj lavka i petsjka,Boedet i chleb i ditsjina.SOPRAANParnjam ne verjoe ja, sjto by ni peli,znajoe ja vse ich oelovki,v golose ich solov’jinyje treli,v serdtse ich lis’ji snorovkiTy nasmejosj’sja potom nado mnojoe,kinesj menja i zagoebisj’.Ja tebe tajnoe, pozjaloej, otkrojoe,tol’ko… Ty vpravdoe li ljoebisj?TENORBoedoe ja veren vsjoe zjizn’ mojejmiloj,Jesli zj zaboedoe miloejoe,na doesjoe, tjomnoj kljanoesja ja siloj,vetsjnoejoe moekoe primoe ja.Welke weg, welk pad leidt naar je huis?De zomer is voorbij, de bladerenvallen,Op de wijde vlakte is het koud;Moet ik dan altijd op je wachten,hier aan de oever van het meer?Zwerf je altijd alleen rond ommiddernacht,als een schim die uit het graf isopgestaan?Nee, ga met mij mee, mijn liefje,blijf liever bij mij.Mijn huisje is hier vlakbij,daar bij de struiken in de kloof.We zullen een bed hebben en eenkoekenpan,We zullen brood hebben, en wild.SOPRAANJongens kunnen zingen wat ze willen,ik geloof ze niet, ik ken hun streken.In hun stem de trillers van denachtegaal,in hun hart de streken van de vos.Later zul je me uitlachen,je zult me verlaten en me in hetverderf storten.Misschien zal ik je een geheimvertellen,maar... houd je echt van mij?TENORIk zal mijn schatje heel mijn leventrouw blijvenmaar als ik jou ooit zou vergeten,dat zweer ik bij de macht van hetduister,zou ik voor eeuwig gekweld worden.9

10SOPRAANBoed’ zje ty veren v svjasjtsjennomobete;Jesli zj kto kljatvoe zaboedet, gorejemoei na nynesjnem svete, gore i tamjemoe boedet…SOPRAANHoud je aan je heilige belofte;degene die zijn eed vergeetmoge ongeluk oogsten op aardeen in het hiernamaals.KOORMolvila strogoje slovo devitsa.Molvjev, venok nadvajet.parnjoe machnoela roekoj i, kak ptitsa,v tjomnych koestach istsjezajet.Sledom za nej po koestam i pokotsjkam gonitsja lovtsjy. Zadarom!Sgibla, oemtsjas iz glaz veterotsjkom,ton’kim rasejalas’ parom.On nad stremninoj bezjit toroplivo,Robko povodit otsjami…Vdroeg vichor’ vzmyl nad Svitez’joeboerlivoj,ozero vzdoelos’ volnami, vzdoelos’,vskipelo do dna kotloviny.Vjav’, ali grjoza notsjnaja?Tam nad Svitez’joe iz tjomnoj poetsjinyVsplyla krasa molodaja.Litsiko tsjisjtsje lilej pribrezjnojvsprysnoetoj beloj rasojoe,ljochkojoe tkanjoe stan belosnezjnyjobvjet, kak belojoe mglojoe.Molvila devitsa strastno:KOORHet meisje sprak die strenge woorden,legde de krans toen op haar hoofd,gebaarde ten afscheid en verdween alseen vogelin het duistere struikgewas.De jager rende haar nade struiken in. Maar vergeefs!Ze was verdwenen, ze was weggeijldals een briesje,ze was opgelost als een rookwolkje.Over de hoge oever rende hijmet het snelstromende water mee,en keek angstig naar beneden...Plotseling wervelde er een draaikolkin het meer,het water van de Switez steeg enborrelde,en toen weken de golven uiteen.Gebeurde het echt, of was het eendroom?Vanuit de diepe zwarte afgrond vanhet waterrees een mooi jong meisje op.Een mooi jong meisje dreef op het meer:haar gezicht was nog blanker dan delelies op de oeverwanneer die bedekt zijn metmorgendauw,haar slanke gestalte was gekleed in dons,en omhuld met witte nevel.Het jonge meisje sprakhartstochtelijk:

SOPRAANParen’ prigozjij moj, paren’ krasivyj,kto ty?KOORMolvila... veter pokrov jej kolysjet,Beloejoe groed’ otkryvaja.SOPRAANZatsjem nad Svitez’joe boerlivojbrodisj porojoe nenastnoj?Polno zjalet’ tebe ptasjki otljotnoj,gloepoj i vetrenoj devki zjalet’…Ty po nej sochnesj’, a jej peremjotnoj,tol’ko smesjki da izdjovki.Polno vzdychat’ tebe polno tomitsja,njan’tsjit’sja s doemoj petsjal’noj:bros’ja k nam v volny i boedemkroezjit’sja,vmeste kroezjit’sja po zybichroestal’noj.Chotsjesj, moj milyj, i lastotsjkojsjibkoj boedesj nad ozerommtsjat’sja…KOORParen’ chot’ smotrit, ni smotritSlysjyt blizko krasa molodaja.TENORKto ty, krasa?SOPRAANLeuke jongen, mooie jongen,mijn knappe jongen, wie ben je?KOORTerwijl ze sprak blies de wind haarkleed op,en onthulde haar melkwitte borst.SOPRAANWaarom zwerf je langs deschuimende Switez in dit woesteweer?Houd op met klagen over de vogel diegevlogen is,dat malle, wispelturige meisje...Je smacht naar haar, maar datgrillige kind lacht en steekt de draakmet je.Houd op met zuchten en kwijnen,en met het koesteren van droevegedachten.Kom bij me in het water, dan zullenwe ronddraaien,dan wervelen we samen in dekristallen golven.Als je wilt, schatje, kun je vliegenals een snelle zwaluw boven hetmeer.KOORDe jongen keek maar zag nietsmaar hij hoorde het mooie jongemeisje heel dichtbij.TENORwie ben je, mooi meisje?11

12TENOR EN SOPRAANS: Chotsjesj, krasivoj, vesjolojoeT: Tsjto v kroegach prichotlivychmtsjisj’sja, vodyS: Rybkoj tselyj den’ boedesj vstroejkach pleskat’sja,T: Ne kasajas’, to zaigrajesj v volnachgovorlivych,S: Tselyj den’ boedesj v stroejkachpleskat’sja?T: zjemtsjoegom, zjemtsjoegom bryzkosypajas’?KOORI pozabyl on pro prezjnoejoe ljoeboe,kljatvojoe prezrel svjatojoekinoelsja v volny na vernoejoe sgoeboesledom za novoj krasojoe.TENOR EN SOPRAANS: Notsj’joe na lozje volny serebristojT: Dole mne, molotsjoe zjdat’ netoemotsji,S: landysjej my nabrosajem,T: Stan tvoj obnjat’ daj roekami.S: sladko zadremljem pod sen’joestroe-istojT: Doleje zjdat’ netoe motsji, stan’ tvojobnjat’ daj roekamiS: divnyje, divnyje grjozy oeznajem,T: daj nagljadetsja v prozratsjnyjeotsji,S: divnyje, divnyje grjozy oeznajem,TENOR EN SOPRAANS: zou je net als een vrolijk visjeT: dat over de grillige kringen van hetwater vliegtS: de hele dag in het water willendartelenT: zonder het zelfs maar aan te raken,spelend met de borrelende golvenS: de hele dag willen dartelen in dekabbelende golven?T: besprenkeld met de parels van hetopstuivende water?KOOREn hij vergat het jonge meisjewaarvan hij hield,hij vergat zijn heilige eed,en hij wierp zich in de vloedhij spoedde zijn ondergang tegemoetin het kielzog van dit nieuwe meisje.TENOR EN SOPRAANS: Vannacht op een bed van zilverengolvenT: Ik heb niet de kracht om nog langerte wachten.S: zullen we lelietjes van dalenstrooien,T: laat me je in mijn armen sluitenS: zacht zullen we slapen in degolvende schaduwen,T: ik heb de kracht niet om tewachten, laat me je omarmen,S: we zullen schitterende,schitterende dromen hebben,T: laat mijn ogen in jouw heldereogen duikenS: we zullen schitterende,schitterende dromen hebben,T: laat me mijn lippen op de jouwedrukken.

T: linoet’ k goebkam, linoet’ k tvoimgoebkam oestami.KOORVot nad volnami nesjot’sja on smelo,Smelo otsjami povodit.Bereg iz glaz’joe nego to i delodal’sje i dal’sje oechodit.v etot mig mesjats’ nad toetsjejoetsjornoj vyplyl skvoz’ temen’notsjnojoe.Lovtsjij vzgljanoel i v krasotkeazjornoj priznal podroegoe byloejoe.SOPRAANTakto ty veren v svjasjtsjennom obete!Jesli zj kto kljatvoe zaboedet,gore jemoe i na nynesjnim svete, gorei tam jemoe boedet.Net, ne tebe nad cholodnoj stroejojoerybkoj vesjoloj pleskat’sja,telo tvojo raspadjotsja zemljojoe,otsji peskom zasorjat’sja.A za izmenoe doesja prokljatajavetsjno pri toj osokoriboedet tomit’sja, v toske iznyvaja;TENORGore mne, molodtsoe, gore!SOPRAANGore izmennikoe, gore!TENORGore mne, gore!KOOREn toen vloog hij onverschrokkenover de golven,met een uitdagende blik in de ogen:de oever van het meer week terug,week steeds verder weg uit zijngezichtsveld.Plotseling, boven een donkere wolk,kwam de maan op en doorboorde hetduister.De jager keek, en zag dat het mooiemeisjeniemand anders was dan zijn vorigegeliefde.SOPRAANDus zo houd jij je aan je heiligebelofte!Maar degene die zijn eed vergeetmoge ongeluk oogsten op aardeen in het hiernamaals.Nee, jij zult niet in het koele waterdartelenals een vrolijk visje.Jouw lichaam zal tot stof vergaan,het zand zal je ogen bedekken,en omdat je me verraden hebt,moet je vervloekte ziel voor eeuwigsmachtenonder je zwarte populier.TENORWee mij, arme jongenSOPRAANWee de trouwelozen, wee!TENORWee mij, wee!13

14KOOR:Sloesjajet lovtsjyj, plyvjot toroplivo,robko povodit otsjami.vichor podnjalsa v doebrove sanlivoj,ozero vzdoelas’ volnami.Vzdoelas’, vskipela do dnja kotloveny,penjetsja, plesjtsjet i stonet.Razom raskrylis’ sedyje poetsjiny,devitsa s molotsjem tonet.Volny dosele vzdymajoetsja v pene,notsj’joe pri mesjatse jasnom brodjatdosele dve blednyje teni – devitsa smolodtsem krasnym.Molodets stonet v tenije osokori.Devitsa v plese igrajet.Molodets lovtsjim v sosednem bylbore,devitsa... Kto jejo znajet!KOORDe jager luisterde en zwom snel weg.Hij durfde niet achterom te kijken.Een plotselinge windvlaag uit hetslapende woudstuwde het water van het meer op.De golven borrelden helemaaltot op de bodem van het meer,ze borrelden en kreunden.Opeens weken de golven uiteen,en het meisje en de jongen werdenopgeslokt.En de golven schuimden weer,en ze schuimen nog altijd.Iedere nacht, in het maanlicht,dwalen hier twee bleke schimmen,een jong meisje en een knappejongen.De jongen zucht onder de zwartepopulier,het meisje dartelt in het water.De jongen was een jager in het nabijewoud,en het meisje...wie zal het zeggen?VERTALING: MASHA POLMAN-BELINSKAJA

Sjostakovitsj: Symfonie nr. 13 ’Babi Jar’op gedichten van Jevgeni JevtoesjenkoBABIJ JARKOORNad Bab'jim Jarom pamjatnikov net.Kroetoj obryv, kak groeboje nadgrob'e.Mne strasjno, mne segodnja stol'ko let,kak samomoe jevrejskomoe narodoe.BASMne kazjetsja sejtsjas i ja joedej.Vot ja bredoe po drevnemoe Egiptoe,A vot ja, na kreste raspjatyj, gibnoe,i do sich por na mne - sledy gvozdej.Mne kazjetsja, tsjto Dreifoes - èto ja.Mesjtsjanstvo - moj donostsjik isoed'ja!Ja za resjotkoj, ja popal v kol'tso,zatravlennyj, opljovannyj, obolgannyj,i damotsjki s brjoessel'skimi oborkami,vizzja, zontami titsjoet mne v litso.Mne kazjetsja, ja - mal'tsjik v Belostoke.BABI JARKOOREr staat geen monument op Babi Jar.Als grove grafzerk dient haar steilehelling.Ik beef. Vandaag valt mijngeboortejaarterug in het begin der joodse telling.BASVandaag voel ik mij jodenman.Ik ga door oud Egypte zwervend opde thuisweg.Dan zal ik sterven op het houtgekruisigd.Sindsdien staan op mijn lijf destigmata.In mij moet Dreyfus voor zijnrechters staan.Eender grondsop vonnist en brengt aan.Deur en tralieraam - de val slaat dicht.Ik word bekwat, beklad en uitgefloten.Dure dametjes in Brussels kantwerkstotenhaar parasol mij krijsend in ’t gezicht.Ik ben jodenjoch in Bialystok.15KOORKrov l'jotsja, rastekajas po polam.Bestsjinstvoejoet vozjdi traktirnojstojki.i pachnoet vodkoj s loekom popolam.KOORBloed vloeit uit in stromen langs devloer.Als beest woedt, van de tapkastlosgebroken,in rook- en wodkawalm dedrinkebroer.

16BASJa, sapogom otbrosjennyj, bessilnyj,naprasno ja pogromsjtsjikov moljoe.KOORPod gogot: ’Bey zjidov! SpasajRossijoe!’Labaznik izbivajet mat mojoe.BASO, roesskij moj narod, ja znajoe,ty po soesjtsjnosti internatsionalenno tsjasto te, tsj'ji roeki netsjisty,tvoim tsjistejsjim imenem brjatsali.Ja znajoe dobrotoe mojej zemli.Kak podlo, sjto i zjilotsjkoj nedrognoev,antisemity narekli sebja:’Sojoezom roesskogo naroda’ .Mne kazjetsa, ja - èto Anna Frank,prozratsjnaja, kak vjetotsjka v aprele,i ja ljoebljoe, i mne ne nado fraz,no nado, sjtob droeg v droega mysmotreli.Kak malo mozjno videt, obonjat !Nel'zja nam list'jev i nel'z ja namneba,no mozjno otsjen mnogo - èto nezjnodroeg droegav tjomnoj komnate obnjat !BASWat zal ik als een hak mij in een hoekstoot...Ik smeek de jodenjagers. Zonder zin.KOOROnder gejoel ’Red Rusland, raak dierotjood’ranselt een grutter op mijn moeder in.BASIk weet maar al te goed, mijn Russischvolk,dat jij in wezen internationaal bent.Maar vuile handen werden tot jouwtolkom voordeel uit je zuivere naam tehalen.Ik ken de goedheid, Rusland, van uwgrond.Hoe vuil dat gladweg zich deonverbloemdeantisemieten snorkend[KOOR] ’Volksverbond van alle Russen’[BAS] hebben durven noemen.In mij herleeft het meisje Anne Frankeen twijgje dat in bloesem uit wilbreken.En ik heb lief. Geen lege woordenklankis wat ik vraag. Laat onze ogen spreken.Steeds eendere geur en ingeperkteblik.De hemel en het groen - wij staan erbuiten.Maar ’t is al veel als in het duisterjij en ikelkaar vertederd in de armen sluiten.

KOORSjoeda idoet!BASNe bojsa,Èto goely samoj vesny, ona sjoedaidjot.Idi ko mne, daj mne skoreje goeby!KOORLomajoet dver'!BASNet - èto ledochod!KOORNad Bab'jim Jarom sjelest dikich trav,Derev'ja smotrjat grozno, po-soedejski.Zdes moltsja vsjo kritsjit,i, sjapkoe snjav, ja tsjoevstvoejoe,kak medlenno sedejoe.BASI sam ja, kak splosjnoj bezzvoetsjnyjkriknad tysjatsjami tysjatsjpogrebjonnych.Ja - kazjdyj zdes rasstreljannyj starik,Ja - kazjdyj zdes rasstreljannyjrebjonok.Nitsjto va mne pro èto ne zaboedet.KOORInternatsional poest progremit,KOORDaar zijn ze!BAS’t Is lente - wees maar rustig.De dooi valt in, dan krijg je datgeluid.Kom maar bij mij. Laat mij je lippenkussen.KOORZe slaan de deur in!BASNee, het is maar ijs dat kruit.KOOROnkruid suist gedempt op Babi Jar.Dreigend staan de bomen alsof zevonnis wijzen.Ik heb mijn hoofd ontbloot.De stilte schreeuwt mij aanen langzaam aan voel ik mijn haarvergrijzen.BASIk ben een schreeuw in duizendvoud- geen kik.Schreeuw maar eens om hoeveelduizend doden?Elke oude man hier neergeknald ben ik.Ik ben ieder kind hier neergeschoten.Geen vezel in mijn lijf zal ditvergeten.KOORZorg dat de ’Internationale’ luidweerklinkt17

kogda naveki pochoronen boedetposlednij na zemle antisemit.wanneer eenmaal de laatstejodenvretereens en voor altijd in de grondverzinkt.18BASJevrejskoj krovi net v krovi mojej,no nenavisten zloboj zaskoroezlojja vsem antisemitam kak jevrej.BASMijn lichaam stuwt geen druppeljodenbloed.Maar bij de anti’s die mijn bloed wellustensta ik als levensechte jood te boek.BAS EN KOORI potomoe - ja nastojasjtsjij roesskij!BAS EN KOOREn juist dát maakt dat ik een echteRus ben.JOEMORBASTsari, koroli, imperatory,vlastiteli vsej zemli,komandovali paradami,no joemorom –HUMORBASTsaren, koningen, keizers,heersers over de gehele wereld,parades beheersen, dat konden zij,maar de humor –BAS EN KOORne mogli.BAS EN KOORdat konden zij niet!BASV dvortsy imenitych osob,vse dni vozlezjasjtsjich vycholenno,BASIn de paleizen van de aanzienlijken,die hele dagen gesoigneerd aanlagen,BAS, RESPECTIEVELIJK KOORjavljalsa brodjaga - Ezop,i nisjtsjimi oni vygljadeli.BAS, RESPECTIEVELIJK KOORverscheen een zwerver - Aesopus,en zij zagen eruit als bedelaars.BASV domach, gde chanza nasledilsvoimi nogami sjtsjoeplymi,BASUit huizen, die de smerige sporendroegenvan de schrale voeten der huichelaars,

BAS, RESPECTIEVELIJK KOORvsjoe posjlost’Chodzja Nasreddin ssjibal,kak sjachmaty, sjoetkami!BASChoteli joemor koepit’,KOORda tol’ko jego ne koepisj!BASChoteli joemor oebit’,KOORa joemor pokazyval koekisj!BASBorot’sja s nim - delo troednoje,Kaznili yego bez kontsa.KOORJego golova otroeblennajatortsjala na pike strel’tsa.BASNo lisj’ skomorosj’i doedotsjkisvoj natsjinali skaz,on zvonko kritsjal:BAS, RESPECTIEVELIJK KOORJa toetotsjki!BAS, RESPECTIEVELIJK KOORveegde Chodzja Nasreddin 1alle banaliteit weg,als schaakstukken, met grapjes!BASMen heeft de humor willen kopen,KOORdoch de humor is niet te koop!BASMen heeft de humor willen doden,KOORmaar de humor trok slechts eenlange neus.BASHem bestrijden - is een moeilijke zaak.Men heeft hem eindeloosterechtgesteld.KOORZijn afgehouwen hoofdprijkte op de lans van de strelets. 2BASMaar niet zodra flotende speelmannen hun lied,of hij riep met heldere stem:BAS, RESPECTIEVELIJK KOOR’Hier ben ik weer!’191Chodzja Nasreddin was een Turkse TijlUilenspiegel in de 12de eeuw2strelets: lid van de keizerlijke garde

20BAS EN KOORI licho poeskalsja v pljas.BASV potrjopannom koetsem pal’tisjke,Ponoerjas’ i slovno kajas’,prestoepnikom polititsjeskimon, pojmannyj, sjol na kazn’.Vsem vidom pakornost’ vykazival,gotov k nezemnomoe zjit’joe,kak vdroeg iz pal’tisjka vyskal’ zyval,roekoj machalBAS EN KOORI - tjoe-tjoe!BASJoemor prjatali v kamery,da tsjorta s dva oedalos’.BAS EN KOORResjotki i steny kamennyjeon prochodil naskvoz’.Otkasjlivajas’ prostoezjenno,kak rjadovoj bojets,sjagal on tsjastoesjkoj - prastoesjkojs vintovkoj na Zimnij dvorets,BASPrivyk on ko vzgljadamsoemratsjnym,no èto jemoe ne vredit,i sam na sebja s joemoromjoemor poroj gljadit,BAS EN KOORen stortte zich onstuimig op dedansvloer.BASIn een versleten, iel jasje,met gebogen hoofd als vol berouw,ging hij als een politieke misdadigergevankelijk naar zijn terechtstelling.Uiterlijk was hij één en alonderdanigheid,gereed voor het hiernamaals,maar ineens slipte hij weg uit zijn jasje,woof met zijn hand enBAS EN KOORde vogel was gevlogen!BASMen verborg de humor in cellen,maar dat had je gedacht.BAS EN KOORHij liep dwars doortralies en stenen muren heen.Verkouden kuchend,als een doodgewone soldaat,marcheerde hij, een volksliedjefluitend,het geweer in de aanslag, op hetWinterpaleis 3 af.BASHij is gewend aan sombere blikken,die doen hem niets,en soms kijkt de humormet humor naar zichzelf.3Winterpaleis: keizerlijk paleis in St. Peters burg totde revolutie van 1917

BAS, RESPECTIEVELIJK KOOROn vetsjen... Vetsjen! On, lovok - Lovok!BAS, RESPECTIEVELIJK KOORHij is eeuwig. Handig en rapBASprojdjot tsjerez vsjo, tsjerez vsech.BAS EN KOORItak, da slavitsja joemor!On myzjestvennyj tsjelovek!BASzal hij door alles en iedereen heengaan.BAS EN KOOREn daarom - leve de humor!Hij is een moedig mens.21V MAGAZINYEBASKto v platke, a kto v platotsjke,kak na podvig, kak na troed,v magazin poodinotsjkemoltsja zjenstsjtsjiny idoet.IN DE WINKELBASMet een grote of kleine hoofddoek omzoals zij een heldendaad gaanverrichten,komen één voor één, zwijgend,vrouwen de winkel binnen.KOORO, bidonov ich brjatsan'je,zvon boetylok i kastrjoel!Pachnet loekom, ogoertsami,pachnet sooesom ’Kaboel’.KOORO, het gerinkel van hun flessen,het gerammel van hun melkbussenen palmen!De geur van uien, augurken,de geur van ’Kaboel’-saus.BASZjabnoe, dolgo v kassoe stoja,no pokoeda dvizjoes k nej,ot dychanja zjensjtsjin stol'kichv magazine vsjo teplej.BASKleumend sta ik in een lange rij aande kassa,maar terwijl ik er dichter bij kom,wordt het steeds warmer in de winkeldoor de adem van zoveel vrouwen.BAS. RESPECTIEVELIJK KOOROni ticho podzjidajoet,bogi dobryje sem'ji,i v roekach oni szjimajoetden'gi troednyje svoji.BAS. RESPECTIEVELIJK KOORZij staan kalm te wachten degoede goden van het gezin,en in hun handen klemmen zijhun zuur verdiende geld.

BASÈto zjensjtsjiny Rossii.Èto nasja tsjest i soed.I beton oni mesili,i pachali, i kosili...BASDat zijn de vrouwen van Rusland.Zij zijn onze eer, ons geweten.Zij mengden beton,en ploegden en maaiden...22BAS, RESPECTIEVELIJK KOORVsjo oni perenosili,vsjo oni perenesoet,BAS. RESPECTIEVELIJK KOORAlles verdroegen zij,alles zullen zij verdragen.BASVsjo na svete im posil'no,Skol'ko sily im dano!BASAlles ter wereld kunnen zij aan,hoeveel kracht is hun gegeven!BAS EN KOORIch obstsjitivat postydno!Ich obvesjivat gresjno!BAS EN KOORHun afzetten bij het afrekenen is eenschande,bij het afwegen een zonde.BASI, v karman pel'meny soenoev,ja smotrjoe, soerov i tich,na oestalyje ot soemokroeki pravednyje ich.BASEn met m’n zak pelmeni 4kijk ik, streng en stil,naar hun rechtvaardige handen,vermoeid van de zware tassen.STRACHIKOOROemirajoet v Rossii strachi,slovno prizraki prezjnich let,lisj na paperti, kak staroechi,koje-gde jesjtsjo prosjat na chleb.ANGSTENKOORIn Rusland sterven de angsten uit.Als spoken van voorbije jarenvragen zij nog slechts hier en daar,op de stoep van de kerk, als oudevrouwen een aalmoes.BASJa ich pomnjoe vo vlasti i silepri dvore torzjestvoejoesjtsjej lzji.BASIk kan niet vergeten hoe machtigen krachtig zij waren aan het hof vande zegevierende leugen.4pelmeni: soort knoedels

Strachi vsjoedoe, kak teni, skol'zili,pronikali vo vsje ètazji,Potichon'koe ljoedej priroetsjalii na vsjo nalagali petsjat:gde moltsjat by -kritsjat prioetsjali,i moltsjatgde by nado kritsjat.Èto stalo segodnja daljokim.Dazje stranno i vspomnit teperTajnyj strach pered tsj'jim-todonosom,tajnyj strach pered stoekom v dver .Noe, a strach govorit s inostrantsem?S inostrantsem-to tsjto, a s zjenoj?Noe, a strach bezottsjotnyj ostat'sjaposle marsjej vdvojom s tisjinoj?KOORNe bojalis my stroit v meteli,Oechodit pod snarjadami v boj,no bojalis porojoe smertel'norazgovarivat sami s soboj.Nas ne sbili i ne rastlili,i nedarom sejtsjas vo vragachpobedivsjaja strachi Rossijajesjtsjo bol'sjij rozjdajet strach.De angsten gleden als een schaduwoveral heen,drongen door op alle etages.Stilaan zetten ze de mensen naar hunhanden drukten overal hun stempel op.Ze leerden te schreeuwen,waar zwijgen pasteen te zwijgen,waar schreeuwen nodig was.Dat is nu lang geleden.Nauwelijks voorstelbaar is nu meerde heimelijke angst vooreen verklikkerof de heimelijke angst voor een klopop de deur.Maar de angst dan om te sprekenmet een buitenlander?Met een buitenlander - nou ja! Maarmet je vrouw?Maar de ongecontroleerde angst danachter te blijven,na de marsen, alleen met de stilte?KOORWe waren niet bang om te bouwentijdens een sneeuwstorm,om ten strijde te trekken ondergranaatvuur,maar bij tijden vreesden wij dodelijkmet onszelf een gesprek aan te gaan.Ons hebben ze niet neergeschoten,niet onteerd,en terecht jaagt nu het Rusland,dat zijn angsten overwon,zijn vijanden steeds meer angst aan.23

24BASStrachi novyje vizjoe, svetleja:strach neiskrennim byt so stranoj,strach nepravdoj oenizit idei,tsjto javljajoetsja pravdoj samoj;strach fanfarit do odoeren'ja,strach tsjoezjyje slova povtorjat,strach oenizit droegich nedover'jemi tsjrezmerno sebje doverjat.BASMet groeiend inzicht zie ik nieuweangsten:de angst onoprecht te zijn tegenoverhet land,de angst door leugens ideeën neer tehalen,die de waarheid zelf zijn.De angst om je tot het absurde op teblazen,de angst om andermans woorden teherhalen,de angst om anderen doorwantrouwen te krenkenen te veel op jezelf te vertrouwen.KOOROemirajoet v Rossii strachi.KOORIn Rusland sterven de angsten uit.BASI kogda ja pisjoe èti strokii porojoe nevol'no spesjoe,to pisjoe ich v jedinstvennom strache,tsjto ne v polnojoe siloe pisjoe.BASWanneer ik deze regels schrijfen me af en toe onwillekeurig haast,dan is hierbij mijn enige angst,dat ik ze niet naar mijn vollevermogen schrijf.KAR’JERABAS, RESPECTIEVELIJK KOORTverdili pastyri, tsjto vredeni njerazoemen Galilej,CARRIÈREBAS, RESPECTIEVELIJK KOORDe zielenwacht toog Galileials schaadlijk brein voor het gericht.BASNo, kak pokazivajet vremja,BASMaar ons wijst de balans der eeuwenBAS. RESPECTIEVELIJK KOORkto nyerazoemnej - tot oemnej!BAS. RESPECTIEVELIJK KOORdeez’ duisterling als ’r grootste licht.BASOetsjonyj, sverstnik Galileja,BASDat Geia draait, was door meer lepen

BAS. RESPECTIEVELIJK KOORbyl Galileja ne gloepeje.BASOn znal, tsjto vertitsja zemlja,BAS, RESPECTIEVELIJK KOORno oe nego byla sem'ja.BASI on, sadjas s zjenoj v karetoe,sversjiv predatel'stvo svojo,sjtsjital, tsjto delajet kar'jeroe,BAS, RESPECTIEVELIJK KOORa mezjdoe tem goebil jejo.BASZa osoznanije planetysjol Galilej odin na risk,KOORi stal velikim on.BASVot ètoBAS, RESPECTIEVELIJK KOORja ponimajoe kar'jerist.KOORItak, da zdravstvoejet kar'jera,kogda kar'jera takova,kak oe Sjekspira i Pastera,N'joetona i Tol'stogo, i Tol'stogo ...L'va ...? L'va!Zatsjem ich grjaz'joe pokryvali?Talant - talant, kak ni klejmi.BAS. RESPECTIEVELIJK KOORdan Galilei alleen begrepen,BASdoch dezen slikten inzicht inBAS. RESPECTIEVELIJK KOORten gunste van hun huisgezinBASwaarmee ze rap in de parterrebeland zijn na gepleegd verraad,beschouwend dát juist als carrièreBAS, RESPECTIEVELIJK KOORwaar deze aan te gronde gaat.BASVoor zijn begrip van onze aardeging Galilei op de wipKOORen werd zodoende groot...BASZiedaar deBAS, RESPECTIEVELIJK KOORcarriërist naar mijn begrip.KOORDerhalve leve de carrière,althans carrière met de lefvan lieden als Pasteur enShakespeareen Newton en Tolstoj...('k meen Ljev).Hen sleepten door de drek belagers:niets zo uitdagend als talent.25

26BASZabyty te, kto proklinali,KOORno pomnjat tech, kogo kljali,BASVse te, kto rvalis v stratosferoe,vratsji, tsjto gibli ot choljer,vot èti delali kar'jeroe!BAS, RESPECTIEVELIJK KOORJa s ich kar'jer beroe primer!BASJa verjoe v ich svjatoejoe veroe.Ich vera - moezjestvo mojo,Ja delajoe sebe kar'jeroe tem,Tsjto ne delajoe jejo!BASVergeten zijn de ketterjagers,KOORmaar de gejaagden elk bekend.BASDe ruimteganger in de sterren,de arts door cholera geveld,dat zijn de mannen wier carrièreBAS, RESPECTIEVELIJK KOORik mij ten voorbeeld heb gesteld.BASIk heilig aan hun groot gelovenook mijn geloof - de moed als taak.En schep mij juist daarom eenloopbaanomdat ik geen carrière maak.De vertalingen van Babi Jar en Carrière zijn van de hand van Marko Fondse en werden mettoestemming overgenomen uit En Rusland - dat ben jij... (Amsterdam, 1963).De overige vertalingen werden gemaakt door Carla de Ruyter, met adviezen van mevrouwT.Voogd-Stojanova.

uitvoerendenDmitri Slobodeniouk, dirigentDmitri Slobodeniouk werd in Moskougeboren, waar hij tussen 1980 en 1989aan de Centrale Muziekschool vioolstudeerde bij Zinaida Gilels en J.Tsjoegajev, en vervolgens vanaf 1989aan het Conservatorium van Moskou,het Conservatorium van Midden-Finland en de Sibelius Akademie.Dmitri SlobodenioukMARCO BORGGREVEGelijktijdig studeerde hij vanaf 1994orkestdirectie bij Atso Almila, LeifSegerstam, Jorma Panula, Ilja Moesinen Esa-Pekka Salonen. Hij studeerdemet onderscheiding af in 2001. Alschef-dirigent van het Symfonieorkestvan Oulu (Finland; 2005-2008), dirigeerdehij onder meer Les contesd’Hoffmann, Don Giovanni en JevgeniOnegin in Jyväskylä. Als gastdirigentvan de Koninklijke Opera in Stockholmdirigeerde hij Prokofjevs De vurige engel.Slobodeniouk is regelmatig tegast bij alle Finse symfonie-orkesten.In 2006 leidde hij de wereldpremièrevan Uljas Pulkkis’ oratorium Neitovoor solisten en mannenkoor. DmitriSlobodeniouk zet zich veelvuldig invoor jonge componisten en wijddehet Korsholm Muziekfestival dat hijleidt in 2007 aan Sebastian Fagerlund,van wie hij werken opnam met hetSymfonieorkest van Gotenburg ophet label BIS. Verder nam hij muziekop van de Deen Vagn Holmboe. Ditseizoen vermeldt optredens vanSlobodeniouk met het Orchestre deParis met violist Gil Shaham, met deDeutsche Staatsphilharmonie RheinlandPfalz, het Filharmonisch Orkestvan Helsinki, met Tapiola Sinfonietta,het Ulster Orchestra en het EstsNationaal Symfonieorkest.27

28Michael Gläser, koordirigentMichael Gläser, geboren in Chemnitz,was lid van het koor van de Thomasschulein Leipzig van 1967 tot 1978.Zijn muzikale loopbaan stond alvroeg in het teken van zang en koordirectie.Hij studeerde vervolgenszang en directie in Leipzig en Berlijn.Hij was actief als koorleider, ondermeer bij het koor van de LeipzigerHochschule, het Gewandhauschor inLeipzig, de Berliner Singakademie enhet Rundfunkchor Leipzig. In 1986werd Michael Gläser directie-assistentbij het Rundfunkchor Berlin. Vervolgenswas hij van 1990 tot 2005artistiek leider van het koor van deBeierse Omroep. Zijn belangrijkstetaak was om het koor voor te bereidenop gezamenlijke optredens met beideorkesten van de Beierse omroep.Daarnaast presenteert hij het koorsinds 1998 in een eigen abonnementseriein het Prinzregententheater.Michael Gläser oogstte succes metuitvoeringen van werken van onderanderen Bach, Reger en Rachmaninov.Sinds 1994 is hij professor koordirectievan de Musikhochschule inMünchen. Ook leidt hij hier de afdelingEvangelische Kirchenmusik.Daarnaast is hij geregeld te gast bijgerenommeerde koren in Duitslanden andere Europese landen. Sinds2005 treedt Michael Gläser regelmatigop als gastdirigent bij het Groot Omroepkoor.In maart 2008 maakte hijzijn debuut bij het Choeur de RadioFrance, waar hij Mendelssohns Eliasinstudeerde voor de uitvoeringenmet Kurt Masur. In oktober 2009studeert Michael Gläser het GrootOmroepkoor in voor concerten inArnhem, Utrecht en Nijmegen metop het programma onder meerBruckners Grote Mis. Met ingang vanhet seizoen 2010-2011 is MichaelGläser vaste gastdirigent van hetGroot Omroepkoor.Gijs Leenaars. koordirigentGijs Leenaars is dirigent van hetPhilips’ Philharmonisch Koor in Eindhoven,het SymfonieorkestNijmegen, Kamerkoor Venus inUtrecht, het Leids Projektkoor en deUtrechtse Bachcantatediensten. Daarnaastis hij regelmatig gastdirigentbij het Groot Omroepkoor, waar hijproducties instudeerde voor ondermeer Mariss Jansons, Valery Gergiev,Ivan Fischer en Nikolaus Harnoncourt.In de afgelopen seizoenenwerkte hij met Cappella Amsterdam,de Vlaamse Kooracademie, VocaalTalent Nederland en het NederlandsKamerkoor. In het buitenlanddirigeerde hij The European MedicalStudents’ Choir, La Filarmonica diTorino, Teatro Regio di Torino, TheEaling Symphony Orchestra en hetAkademisches SinfonieorchesterWien. Vanaf seizoen 2009/2010 is GijsLeenaars als dirigent verbonden aanBachkoor Holland.

Viktoria YastrebovaViktoria Yastrebova, sopraanDe Russische sopraan ViktoriaYastrebova studeerde aan het conservatoriumvan haar geboortestadRostov en is sinds 2002 solist van hetMariinski Theater. Ze won vele prijzenvoor internationale zangwedstrijdenzoals de Internationale StanislavMoniuszko Competitie in Polen en deVIe Internationale Rimski-KorsakovCompetitie in St. Petersburg. Op hetpodium van het Mariinski Theatervertolkte ze rollen als Iolanta (Iolanta),Tatjana (Jevgeni Onegin), Koepava (Hetsneeuwmeisje), Violetta (La traviata),Contessa (Le nozze di Figaro), Lisa (Lasonnambula), Micaëla (Carmen), Poetesse(Viaggio a Reims), Lauretta (GianniSchicchi) en Cio-Cio-San (Madama Butterfly).Met het ensemble van hetMariinski Theater maakte ze eentournee door de Verenigde Staten enEuropa, en ze verzorgde recitals metLarissa Gergieva in Rusland en daarbuiten.Ze nam deel aan de nieuweproductie van La traviata (Violetta) inVladikavkaz en werd beloond met detitel van ‘Vereerde Kunstenaar van deRepubliek Ossetië-Alanië’. Recentelijkhad ze succes in Mahlers Achtste symfoniemet Valery Gergiev en het LondonSymphony Orchestra en ook met haarrol van Musetta in La bohème in hetTeatro Municipale Giuseppe Verdi inSalerno.Daniil Shtoda, tenorDe Russische tenor Daniil Shtoda(1977) studeerde vanaf 1999 bij LarissaGergieva aan de Mariinski Academie,en is nu solist van het MariinskiTheater. In 2000 ontving hij de detweede prijs van de Plácido DomingoOperalia Competition in Los Angeles.Datzelfde jaar won hij de Grand Prixin de Rimski-Korsakov Competitievoor Jonge Zangers in St. Petersburg.Inmiddels vertolkte Daniil Shtoda rollenals die van Lenski in Jevgeni Onegintijdens de Maggio Musicale Fiorentino,Tsaar Berendej in Het sneeuwmeisje methet gezelschap van de Kirov Opera inhet Royal Opera House Covent Garden,Antonio in Verraad in het kloostervan Prokofjev in de Opéra de Lyon enDon Ottavio bij de Washington Opera.In het Mariinski Theater zong hij derollen van Ferrando, Don Ottavio,Elvino in La sonnambula, Tonio in Lafille du régiment, Tonio en Antonio inVerraad in het klooster.29

30Daniil ShtodaSergej AleksashkinSergej Aleksashkin, basDe Russische bas Sergej Aleksashkinstudeerde aan het conservatoriumvan zijn geboortestad Saratov en issinds 1984 lid van het gezelschap vande Kirov Opera (het huidige MariinskiTheater. Hij nam deel aan vele tourneesmet het Kirov-Mariinski-gezelschapnaar Duitsland, Italië, Spanje, Japan,Groot-Brittannië (Edinburgh Festival,1991) en de Verenigde Staten (waaronderMetropolitan Opera, 1992).Sergej Aleksashkin beheerst een grootrepertoire met niet alleen Russischerollen. Hij zong onder meer in BorisGodoenov, Chovansjtsjina, Jevgeni Onegin,Iolanta, Aleko, Oorlog en Vrede, Prins Igor,Een leven voor de tsaar, Roeslan en L joedmilla,De tsarenbruid, in Faust (Gounod),in Don Carlo, Simone Boccanegra, I vesprisiciliani, Aida, Il barbiere di Siviglia, DieZauberflöte, Don Giovanni en Lohengrin.Engagementen brachten hem naarFrankfurt, Salzburg, Dresden, Wenen,Amsterdam, Rome en Londen. In hetAmsterdamse Concertgebouw zongSergej Aleksashkin Moesorgski’sLiederen en Dansen van de dood enSjostakovitsj’ Symfonie nr.13 ’Babi Jar’.Radio Filharmonisch OrkestHet Radio Filharmonisch Orkestwerd in 1945 opgericht door Albertvan Raalte. Het orkest werd na hemgeleid door achtereenvolgens Paulvan Kempen, Bernard Haitink, JeanFournet, Willem van Otterloo, HansVonk, Sergiu Comissiona en Edo deWaart. Sinds september 2005 is Jaapvan Zweden chef-dirigent en artis-

tiek leider. In het seizoen 2011-2012gaat Amerikaanse dirigent JamesGaffigan een verbintenis aan als vastegastdirigent van het Radio FilharmonischOrkest tot einde seizoen2014-2015. Markus Stenz volgt Jaapvan Zweden als chef-dirigent op metingang van het seizoen 2012-2013.Het Radio Filharmonisch Orkestwerkte samen met tal van befaamdegastdirigenten, onder wie LeopoldStokowski, Kirill Kondrasjin, AntálDorati, Riccardo Muti, Kurt Masur,Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas,Gennadi Rozjdestvenski en ValeriGergiev. Het orkest speelde de (Nederlandse)premières van werken vanonder anderen Koechlin, Martin,Franssens, Koolmees, Padding, Francesconi,Janáček, De Raaff, Oestvolskaja,Vriend en Rijnvos.Het orkest staat in dienst van dePublieke Omroep en is prominentaanwezig in de series NTR Zaterdag-Matinee en Het ZondagochtendConcert in het Amsterdamse Concertgebouw,alsook in De Vrijdag vanVredenburg te Utrecht. Daardoor kanhet zich in het Nederlandse muzieklevenopmerkelijk profileren doorbijzonder geprogrammeerde symfonischeconcerten en concertante operauitvoeringen.Eerste uitvoeringen inNederland en wereldpremières zijndaarbij regelmatig aan de orde. HetRadio Filharmonisch Orkest treedt bijgelegenheid ook op in het buitenland.Olivier Messiaens meesterwerkLa Transfiguration de Notre SeigneurJésus-Christ, uitgevoerd in de Zaterdag-Matinee in juni 2008 door Radio FilharmonischOrkest en Groot Omroepkooronder leiding van Reinbert deLeeuw, oogstte in september 2008tijdens het Festival Musica in Straatsburgbuitengewoon enthousiastekritieken. Met chef-dirigent Jaap vanZweden was het Radio FilharmonischOrkest in oktober 2009 te gast op hetSun Festival in Singapore. In maart2010 vonden concertreizen plaatsnaar Groot-Brittannië, Duitsland enOostenrijk. De omvangrijke cd-catalogusvan het Radio Filharmonisch Orkestwordt in het seizoen 2010-2011 aangevuldmet nieuwe opnamen in deveelgeprezen Sjostakovitsj- en Brucknerreeksvoor respectievelijk het labelBIS en Challenge Records International.Tevens worden cd-opnamen gemaaktvan Union square dance for 2 identicalorchestras van Richard Rijnvos.WWW.RADIOFILHARMONISCHORKEST.NLGroot OmroepkoorHet Groot Omroepkoor, opgericht in1945, ontstond uit de bundeling vanverschillende vocale ensembles dievoor de oorlog binnen de toenmaligeomroepverenigingen functioneerden.Van meet af aan heeft het koor zichgemanifesteerd als een flexibelensemble met een omvangrijk repertoire– van renaissance en barok tothedendaags. Het Groot Omroepkoorstond spoedig te boek als een van de31

32grootste professionele koren van Europa.Het Groot Omroepkoor trad ingrote formaties op met dirigenten alsJean Fournet, Benjamin Britten,Bernard Haitink, Eugen Jochum,Carlo Maria Giulini en meer recentmet Edo de Waart, Valery Gergiev,Jaap van Zweden, Zubin Mehta,Markus Stenz, Riccardo Chailly,Mariss Jansons en Simon Rattle. Inouder repertoire werkte het koor metspecialisten als Nikolaus Harnoncourt,Frans Brüggen en Philippe Herreweghe.Chef-dirigenten van het Groot Omroepkoorwaren achtereenvolgens KennethMontgomery, Robin Gritton, MartinWright en Simon Halsey. Sindsseptember 2008 wordt deze functiebekleed door de Braziliaanse dirigentCelso Antunes. Vanaf de jaren ’80treedt het Groot Omroepkoor frequentop in de ZaterdagMatinee in hetAmsterdamse Concertgebouw. In datkader vertolkt het koor regelmatigpremières en werken van hedendaagsecomponisten als Ligeti, Boulez,Birtwistle, Kagel, Reich, Wagemans,Adès en Adams. In de NTR Zaterdag-Matinee en andere series van deNederlandse Publieke Omroep staanin het seizoen 2010-2011 werken vanonder anderen Prokofjev (De vuurengel),Wagner (Parsifal), Honegger (Le roiDavid), Berlioz (La damnation de Faust),Elgar (The dream of Gerontius), Stravinsky(Psalmensymfonie) en Poulenc (Gloria)op het programma.Meer recent repertoire komt aan bodin concerten met James Gaffigan(Harveys Messages), Markus Stenz (Tedeum van Braunfels), Celso Antunes(Inquiétude du fini van Tüür), Jaap vanZweden (Quid est deus van Rihm) enBrad Lubman (werken van MacMillanen Terterjan). A capella is hetkoor te horen in werken van AlfredSchnittke, Arvo Pärt en Sergej Rachmaninov,gedirigeerd door SigvardsKlava.Behalve met de omroeporkestentreedt het Groot Omroepkoor geregeldop met andere orkesten. Met hetKoninklijk Concertgebouworkestonder leiding van Mariss Jansonswordt in het seizoen 2010-2011Mahlers Sinfonie der Tausend uitgevoerd;met de Berliner Philharmoniker onderleiding van Simon Rattle MahlersDerde symfonie. Voor het label BIS zijncd-opnamen gepland van Sjostakovitsj’Tweede en Derde symfonie, uitgevoerdmet het Radio Filharmonisch Orkestonder leiding van Mark Wigglesworth.Voor het omroeplabel QuattroLiveworden in juni 2011 met de RadioKamer Filharmonie werken opgenomenvan James MacMillan onderleiding van de componist. Mede opinitiatief van het Groot Omroepkooris de Eric Ericson Masterclass opgericht.Deze masterclass voor jongekoordirigenten is onderdeel van deInternationale Koorbiënnale Haarlemen vindt eens in de twee jaar plaats.WWW.GROOTOMROEPKOOR.NL

Radio Filharmonisch OrkestCHEF-DIRIGENTJaap van ZwedenERE-DIRIGENTEdo de WaartEERSTE VIOOLValentin ZhukSemjon MeersonMitcho DimitrovAlexander BaevAlberto JohnsonNatalia GabuniaMariska GodwaldtKerstin KendlerKarina KorevaarAnna KorpalskaPamela KubikLeonie MensinkTheo PloegerPieter VelRuud WagemakersPeter WeimarALTVIOOLFrancien SchatbornFrank BrakkeeHuub BeckersArjan WildschutIgor BobylevMartina ForniAnnemijn den HerderRobert MeulendijkPetr MuratovEwa WagnerErnst GrapperhausCELLOMichael StirlingEveline KraayenhofWim HülsmannHarm BakkerMirjam BosmaCrit CoenegrachtAnneke JanssenAnsfried PlatArjen UittenbogaardHOBOMaarten DekkersYvonne WoltersALTHOBOGerard van AndelKLARINETFrank van den BrinkES-KLARINETDiede BrantjesBASKLARINETSergio HamerslagFAGOTJohan SteinmannFreek SluijsMarijke ZijlstraCONTRAFAGOTDesirée van VlietBASTROMBONEBrandt AttemaTUBABernard BeniersPAUKENMaarten SmitSLAGWERKHans ZonderopHenk de VliegerEsther DoorninkHarry van MeursHARPEllen VersneyVeronique SerpentiPIANO/CELESTARobert Mitchell33TWEEDE VIOOLEveline TrapAndrea van HarmelenSarah LoerkensMichiel EekhofOdilia FiedlerYvonne HamelinkAnnemarie vanHelderenEsther KövyGuido MullerNienke TeubenPaul HendriksChristian LascaeLaurie Vreeken-BosCONTRABASRien WisseWalter van EgeraatAnnika HopeEdward MebiusSjeng SchuppStephan WienjusEduard ZlatkinMarijn van ProoijenFLUITBarbara DeleuLiset PenningsPICCOLOMaike GrobbenhaarHOORNPetra ZijlstraToine MartensFréderick FranssenAnneke VreugdenhilTROMPETHessel BumaHans VerheijThomas LoweTROMBONEJaume Gavilan AgulloCassiel AntonDomènech

Groot Omroepkoor34CHEF-DIRIGENTCelso AntunesSOPRANENEsther AdelaarEsther BeimaAnnelie BrinkhofMar CodinaElma van den DoolDaphne DruijfLoes Groot AntinkSelma HarkinkCharlotte JanssenJolanda JanssenMargo van LaackJudith PetraMargo PostLinda RandsMaja RoodveldtAnnette de RozarioHenda StrydomLiesbeth VanderhallenEsther de VosYuko YagishitaALTENYvonne BenschopNicoline BovensChristl BrielsAns van DamMarjan van EldikKazue GotoAnneke LeenmanEkaterina LeventhalEls LiebregtSusanne MeessenAnnemieke van der PloegCorrie PronkDirtzen RinkleffAnjolet RotteveelIngrid van der VenAnneloes VolmerLisinka de VriesAnke ZuithoffTENORENAlan BelkRoss BuddieKevin DossEyjólfur EyjólfssonBoguslaw FiksinskiPeter-Paul HoutmortelsMatev_ KajdizMarius KwaksIoan MicuMatthew MinterGeraint RobertsJaap SmitMatthew SmithHenk VelsJohn VredeveldtDeniz YilmazBASSENGert-Jan AldersPaul BindelsJoep BröchelerErks Jan DekkerMath DirksPeter DuysterJohan FeyenJoep van GeffenGeert van HeckeKees van HeesHenk van HeijnsbergenDaniël Hermán MostertPalle Fuhr JørgensenFlorian JustBas KuijlenburgItamar LapidPeter van der LeeuwLouis-Pierre PatronLudovic ProvostMitchell SandlerMenno van SlootenLars TerrayLuuk TuinderErnst VermeulenRobert van der VinneJan van ZelmVASTE PIANISTBen Martin WeijandSTAGEKOORLEDENJoão PaixãoStefan Sigurjónsson

MAAKTHOORBAAR’Als mensen het leven laten,zingen ze liederen’, dicht VelimirChlebnikov, sleutelfiguur van deRussische futuristen. De mystiekeen experimentele teksten zijndonker van aard en vormen dekern van Alphabet of Death, denieuwste compositie van AlexanderRaskatov.Raskatov schuwt in zijn compositiesde duisternis niet, maarplaatst die graag in een satirischecontext, zoals ook bleek uitzijn opera A Dog’s Heart, die in2010 tijdens het Holland Festivalin première ging.Alphabet of Death vormt het hartvan een concert rondom de dood.De composities, van James Mac-Millan, Avet Terterjan en AlexanderRaskatov laten hun lichtschijnen op het schemerachtigegebied van de (on)eindigheid.vr 15 april • Muziekgebouw aan ’t IJ • 20.15 urust z8Radio Kamer FilharmonieGroot OmroepkoorBrad Lubman dirigentGijs Leenaars koordirigentNikolay Didenko basRobert Nasveld klankregieMacMillanNunc dimittis, voor koor en orkest (2001)RaskatovAlphabet of Death, voor bas en orkest opteksten van Velimir Chlebnikov (2010, opdrachtNTR, wereldpremière)TerterjanSymfonie nr. 6, voor kamerorkest, kamerkooren negen fonogrammen (1981)35kaarten: ¤ 23 | ¤ 18,50 | ¤ 10via 020-788 2000 (ma-za) ofwww.muziekgebouw.nldi 26 april • 20.00 uurAlexander Raskatov

komende concerten inde Vrijdag van Vredenburgzaterdag (!) 9 april 2011Finale 9e Internationaal Franz Liszt Pianoconcours36Radio FilharmonischOrkestJaap van Zweden dirigentfi nalisten Liszt ConcoursLisztPianoconcert nr. 1 of 2 /TotentanzWagnerOuverture FaustTsjaikovskiCapriccio italienZONDAGOCHTEND 10 APRIL OM11.00 UUR OOK IN HET ZONDAG-OCHTEND CONCERT, CONCERT-GEBOUW, AMSTERDAMJaap van ZwedenIVAR PELSERIE TROS VOCAALzondag (!) 17 april 2011, 20.15 uur inleiding Aukelien van Hoytema 19.30 uurBach en PasenOrkest van de AchttiendeEeuwCappella AmsterdamFrans Brüggen dirigentIlse Eerens sopraanMichael Chance altMarcel Beekman tenorDavid Wilson-JohnsonbasPieter-Jan Belder orgelFrans BrüggenBachEerste orkestsuite in C,BWV 1066BachOrgelconcert gebaseerdop cantates 35 en 156BachOratorium Festo Paschali:Kommt, eilet und laufet(Oster-Oratorium),BWV249

SERIE MUZIKALE MEESTERWERKENvrijdag 22 april 2011, 20.15 uur, inleiding Huib Ramaer 19.30 uurMendelssohn & MartinRadio FilharmonischOrkestJaap van Zweden dirigentSimone Lamsma vioolMihoko Fujimura mezzosopraanMendelssohnVioolconcert in eMartinDie Weise von Liebe undTod des Cornets ChristophRilke37Simone LamsmaSERIE TROS KLASSIEKvrijdag 29 april 2011, 20.15 uur, inleiding Kees Wisse 19.30 uurHerreweghe dirigeert Berlioz en SchumannRadio Kamer FilharmoniePhilippe HerreweghedirigentAntoine Tamestit altvioolBerliozHarold en ItalieSchumannSymfonie nr. 2ZONDAGOCHTEND 1 MEIOM 11.00 UUR OOK IN HETZONDAG OCHTEND CONCERT,CONCERTGEBOUW, AMSTERDAMPhilippe HerrewegheMICHEL GARNIER

CONCERTEN IN DEINEA38zaterdag 2 april 201114.15 uurConcertgebouw AmsterdamMystiek, religie en melancholieRadio Kamer FilharmonieJames MacMillan dirigentKim Kashkashian altvioolMacMillanTrystOliveroNeharót neharótBartókMuziek voor snaren, slagwerk encelestazaterdag 9 april 201114.15 uurConcertgebouw AmsterdamClement – de violist vanBeethovenRadio Kamer FilharmonieFrans Brüggen dirigentRachel Barton Pine vioolFr. ClementVioolconcert in D (1805)EERSTE UITVOERING IN NEDERLANDBeethovenVijfde symfonieJames MacMillanFrans Brüggen

HET CONCERTGEBOUW TE AMSTERDAMBCzaterdag 16 april 201114.15 uurConcertgebouw AmsterdamPolarhavetRadio Filharmonisch OrkestJaap van Zweden dirigentTorstenssonPolarhavet - EERSTE UITVOERING INNEDERLANDBrucknerDerde symfoniezaterdag 23 april 201114.15 uurConcertgebouw AmsterdamWalter Braunfels en Mahler XRadio Filharmonisch OrkestGroot OmroepkoorMarkus Stenz dirigentMichael Gläser koordirigentMeagan Miller sopraanRoy Cornelius Smith tenorMahlerAdagio uit de Tiende symfonieBraunfelsTe Deum - EERSTE UITVOERING INNEDERLANDJaap van ZwedenIVAR PELMarkus StenzCATRIN MORITZ

Nieuw seizoen van De Vrijdagvan Vredenburg 2011-201240Goed nieuws voor de liefhebbersvan klassieke muziek in Utrechten omgeving: de nieuweseizoens brochure van De Vrijdagvan Vredenburg is uit.Deze succesvolle concertserie komttot stand in samenwerking tussenAVRO, TROS en NTR, Radio 4,Vredenburg Utrecht en het Muziekcentrumvan de Omroep. Een centralerol wordt vervuld door de RadioKamer Filharmonie, het RadioFilharmonisch Orkest en het GrootOmroepkoor, chef-dirigenten Jaapvan Zweden, Michael Schønwandt enCelso Antunes, en vaste gastdirigentenFrans Brüggen en Philippe Herreweghe.De Vrijdag van Vredenburg is een vande best bezochte concert series vanNederland en munt uit door eencombinatie van vertrouwdheid enavontuur. Komend seizoen telt DeVrijdag van Vredenburg maar liefst33 concerten en zeven series. Er ismuziek uit zes wereldsteden, jaren’20 en een weekend lang Debussy. Eris klinkende barok, klassiek, romantiek,twintigste en eenentwintigsteeeuw. Er is Nederlandse muziek, erzijn vier wereldpremières en Nederlandsepremières. Kortom: een wareweelde. Welkom bij De Vrijdag vanVredenburg 2011/2012!De nieuwe abonnementenbrochurekunt u aanvragen via 088 1003382of info@devrijdagvanvredenburg.nl ofdownloaden bijwww.devrijdagvanvredenburg.nl enwww.radio4.nl/concertagenda.colofonPROGRAMMERINGAstrid in ’t VeldADMINISTRATIE & FINANCIËNAnneke de VriesEINDREDACTIE RADIORoland Kieft en PetraKoksREDACTIE PROGRAMMABOEKClemens RomijnPRODUCTIEManon Tuynman enMaaike VerdonkPRESENTATIE RADIO 4Mark Brouwers, AbNieuwdorp en MaartjeStokkersCASTING DIRECTORMauricio FernándezARTISTIEK LEIDERKees VlaardingerbroekEINDREDACTIEOnno SchoonderwoerdVORMGEVINGDorine VerharenPUBLICITEIT & PRODUCTIE-ASSISTENTIEAnne Marie van DoornRANDPROGRAMMERING TROS ENAVRO RADIO4Thea Derks en VictorStrikerPROGRAMMATOELICHTINGOnno SchoonderwoerdDRUKVan der Weij BVHilversum