Ontgonnen verleden

vandaar dat de dorpen die we hier aantreffen vrijwel allemaal wegdorpen zijn. Van deoorspronkelijke strookvormige percelering - ontstaan als gevolg van ontginning ineen met veen bedekt gebied - met houtsingels langs de perceelsgrenzen, is sinds deuitvoering van ruilverkavelingen niet veel meer over. Slechts hier en daar zijn nogrestanten te vinden. De samenhang met het aangrenzende landschap in België ishierdoor verloren gegaan, terwijl het onderscheid met de noordelijk gelegenzeekleipolders is afgenomen.De akkerbouwproducten die men verbouwde waren graan en meekrap, vlas en karwij,later kwamen aardappelen, suikerbieten en peulvruchten in zwang. Vlas is eenkenmerkend product voor Zeeuws-Vlaanderen. De verwerking van het vlas vondplaats in roterijen te Sas van Gent en in diverse plaatsen in België.MoerneringIn de Late Middeleeuwen heeft op grote schaal moer- of selnering plaatsgevonden:veenwinning ten behoeve van brandstof of zoutproductie. Grote gebieden, waar veenaan of dicht onder de oppervlakte aanwezig was, werden afgegraven; het transportvond plaats via turfvaarten zoals de Eekloosche watergang en de Moervaart bij Hulst.Zoutwinning was in de Middeleeuwen een belangrijke economische activiteit in hetkustgebied. De vorm waarin het gebeurde was bijzonder. Waar elders in het Europesekustgebied zout gewonnen wordt door zeewater in zoutpannen te laten verdampen,werd in Zeeland (en in het noordelijke terpengebied) zout gewonnen met behulp vanveen. Op plaatsen waar zeewater in contact kwam met veen nam het veen een deelvan het zout op en werd het lonend om dit zoute veen te gaan gebruiken voor dezoutwinning. Het veen werd daartoe vergraven, gedroogd, nog enkele malen metzeewater overgoten en gedroogd, tot het verzadigd van zout was. Daarna werd hetveen verbrand en werd het zout uit de as gewonnen. De stad Hulst was een belangrijkcentrum van zoutziederijen en zouthandel. Door de groet omvang van dezoutwinning had de moernering grote landschappelijke gevolgen. Door het vergravenvan de zoute veenlagen nodigde men de zee als het ware uit om verder het landbinnen te dringen. Tal van overstromingsrampen waren dan ook het gevolg vanzoutwinning. In Zeeuws-Vlaanderen hebben de moerneringsactiviteiten bijgedragenaan de lage ligging van de poelgebieden, zoals de Grote Putting. Vaak bleef na demoernering een hobbelig landschap achter (hollebollige percelen) doordat men hetland niet goed egaliseerde. Het reliëf is echter in de meeste gemoerneerde gebiedenverdwenen door afzettingen bij latere overstromingen of door egalisatie in het kadervan landinrichtingswerken.WaterstaatOmstreeks het jaar 1000 nam de overstromingsactiviteit in het gebied toe. Debewoners verdedigden zich aanvankelijk door het opwerpen van terpen die we inverschillende oudere dorpen van Zeeuws-Vlaanderen terugvinden. Ook buiten dedorpen liggen de resten van terpen, meestal zijn ze verlaten tijdens latereoverstromingen en bedekt met een kleilaag. Door inklinking van de omgeving zijn zeweer als een heuveltje in het land te herkennen.Vanaf omstreeks 1100 zijn, vaak door de kloosters die actief waren in het gebied, deeerste kaden en dijken aangelegd. Vooral de kloosters Ter Doest, Ten Duinen enBaudelo speelden hierbij een belangrijke rol. Het Eiland van Cadzand werd in detwaalfde eeuw bedijkt; de omgeving van Groede/Oostburg (de Oude IJeve Watering),het eiland van Zaamslag en het gebied rond Kloosterzande in de dertiende eeuw.Omstreeks 1300 bestond Zeeuws-Vlaanderen uit het vasteland en een aantal bedijkteeilanden, van elkaar gescheiden door geulen en kreken.Tussen 1350 en 1600 heeft het gebied veel te lijden gehad van overstromingen. DeBraakman breidde zich tijdens verschillende stormvloeden uit tot een uitgestrektezeearm, het Land van Saeftinge ging verloren en elders schuurde de zee nieuwe ofverlande oude geulen uit, zoals de Passageule tussen het Zwin en de Braakman. Maarook de mens zelf heeft bijgedragen aan landverlies en overstromingen. Doormoernering waren omvangrijke gebieden erg laag ten opzichte van het zeeniveaukomen te liggen, waardoor de zee hier eenvoudig kon binnendringen. Daarnaast zijner veel gebieden onder water gezet tijdens de oorlogshandelingen in de TachtigjarigeDirectie Kennis 69