Ontgonnen verleden

landschap. Gedurende het laatste deel van het Pleistoceen (de periode van deijstijden) is in dit deel van Zeeland een pakket van tien tot vijftien meter dik dekzandafgezet. Het zand werd door de wind aangevoerd uit de toen drooggevallenNoordzee. Het zand bevindt zich bij Vlissingen op een diepte van drie tot vijf meterbeneden NAP, in de omgeving van Veere op meer dan tien meter diepte.4.3.2 HoloceenNa afloop van de laatste ijstijd, zo’n tienduizend jaar geleden, werd het klimaatwarmer en vochtiger. Als gevolg van het afsmelten van de uitgestrekte ijskappensteeg de zeespiegel en rees ook de grondwaterstand. Er ontstonden gunstigeomstandigheden voor veenvorming, waardoor de zandafzettingen in de ondergrondbedekt zijn geraakt met een veenlaag (basisveen).Omstreeks 5000 jaar geleden werd de veenvorming onderbroken. Er ontstond er eenduinenkust, met een waddengebied er achter. De veenlagen werden bedekt metwadafzettingen, voornamelijk klei en zavel. Een nieuwe fase van veenvorming brakruim vierduizend jaar geleden aan en duurde voort tot enkele eeuwen na het beginvan de jaartelling. De meest uitgestrekte veenmoerassen lagen verder naar hetoosten, het huidige Walcheren kende in deze periode af en toe bewoning. In deRomeinse tijd breidde de bewoning zich uit en mogen we veronderstellen dat er eenperiode van relatieve rust en gunstige woonomstandigheden heerste. Er werd in deperiode van 300 tot 600 een flinke laag klei afgezet. In de zevende eeuw nam deactiviteit van de zee weer af. Het toenmalige landschap kan vergeleken worden methet huidige waddengebied, met kreken en geulen, zandplaten en hoog opgeslibdedelen, die in het Zeeuwse gorzen werden genoemd. Deze gorzen waren geschikteplaatsen voor bewoning. Het veenlandschap was in die tijd vrijwel ononderbroken,met uitzondering van de Schelde, die toen via de huidige Oosterschelde in zeeuitmondde. In de eeuwen daarna vond echter een grote overstromingsactiviteitplaats. Geleidelijk werd het veenlandschap omgevormd tot een eilandenrijk waarbijgrote delen van het veen door de zee werden weggeslagen en grote zeegatenontstonden. In de Late Middeleeuwen kreeg de Schelde haar nieuwe uitmonding inzee via de Westerschelde. Op Walcheren werd een laag klei afgezet van ongeveer eenmeter dik. In de bodem zijn de resten van de geulen en kreken aanwezig, omdat daarde veenlagen door de uitschurende werking van het water verdwenen zijn. Ook in hethuidige landschap zijn de oude kreken en geulen te zien, merkwaardig genoeg alsruggen. Dit heeft te maken met een proces dat omkering van het reliëf ofreliëfinversie heet.Omkering van het reliëfDe kreken vormden vroeger de laagste delen van het landschap. Als ze niet meeractief waren slibden ze geleidelijk dicht. Nadat de mensen dijken gingen aanleggenen water aan de bodem onttrokken door sloten en andere watergangen te gravenging dit gepaard met inklinking van de veenlagen in de ondergrond en met rijpingvan de klei. Hierdoor daalde het maaiveld. Omdat de veenlagen in de vroegere krekenal waren verdwenen en omdat de opvulling van de kreken vaak uit zandig materiaalbestond klonk de bodem van de oude kreken veel minder in dan in de omgeving.Hierdoor kwamen de dichtgeslibde kreken hoger te liggen dan de omgeving, terwijlze vroeger de laagste delen van het landschap vormden: omkering van het reliëf. Wespreken dan ook van kreekruggen, de hoger gelegen delen van het landschap, terwijlde lager gelegen delen poelgronden worden genoemd.De hoogteverschillen tussen beide zijn nog verder toegenomen doordat de veenlagenin de poelgebieden voor een groot deel zijn afgegraven voor de winning van turf enzout. Hier en daar is ook de bovenste kleilaag verwijderd voor de steenbakkerijen,zodat er hier en daar een afgraving van bijna twee meter heeft plaatsgehad.Historisch-geograaf A.P. de Klerk vergelijkt het oppervlak van Walcheren met eenpoffertjespan, waarbij de laaggelegen poelgebieden omringd worden door hogerekreekruggen.Directie Kennis 49