Ontgonnen verleden

Bevelandse boerderijen. Alleen de laaggelegen gronden langs de kreken enkreekrestanten werden als grasland gebruikt. De nieuwlandpolders hebben vrijwel alleeen grootschalige, rationele blokvormige percelering.De akkerbouwproducten die men verbouwde waren graan en meekrap, vlas en karwij,later kwamen aardappelen, suikerbieten en peulvruchten in zwang.Een belangrijk Zeeuws landbouwgewas sinds de Middeleeuwen was meekrap, waarvan dewortels de grondstof leverden voor een roodbruine textielverf voor wol en later ook voorkatoen en zijde. Vanaf de 14 e eeuw was Zeeland zelfs een zeer belangrijke exporteur vanmeekrap. Het gewas werd verbouwd in zwaarbemeste, goed ontwaterde bedden. In hettweede of derde jaar werd de meekrap geoogst en naar de meestoven gebracht om verderte worden verwerkt.We kunnen stellen dat het oudland en het nieuwland anders ingericht waren en andersgebruikt werden. Vanouds was de bewoning in het oudland geconcentreerd op dehoogste delen: de kreekruggen. Ook het agrarische grondgebruik hangt samen met dehoogteverschillen in het landschap. Op de hogere delen kon vanouds akkerbouw enfruitteelt plaatsvinden. Het verkavelingspatroon op de kreekruggen is vrij regelmatig, inde lage gebieden echter onregelmatig. Ook daar waar voormalige kreken aanwezigzijn, is het verkavelingspatroon onregelmatig. Het wegenpatroon vertoont een grotesamenhang met de natuurlijke gesteldheid: op de hogere delen relatief veeldoorgaande wegen met een bochtig verloop en in de lagere delen veel doodlopendewegen (wegelingen).In de jonge zeekleipolders – het nieuwland – is de samenhang tussen hetbewoningspatroon en het abiotisch milieu gering. De bewoning was niet gebondenaan van nature hoger liggende plaatsen, aangezien de nieuwe polders vaak zeer vlakwaren. Wel vertonen hier de rechthoekige verkaveling, de bewoning langs een dijk ofweg, de rechte wegen en waterlopen en de beplanting langs de dijklichamengezamenlijk een functionele samenhang. In de jonge zeekleipolders is in hetdijkenpatroon de volgorde van landaanwinning dikwijls nog goed te herkennen.InfrastructuurIn het eilandenrijk, dat Beveland vroeger was, lag de nadruk op het vervoer te water.Doorgaande wegen waren er nauwelijks, en als ze er waren verkeerden ze over hetalgemeen in slechte staat. De doorgaande wegen waren te vinden op de groterekreekruggen en op de dijken.Vanaf de bewoonde kreekruggen liepen meerdere, vaak bochtige onverhardeweggetjes het open, vrijwel onbewoonde poelgebied in. Sommige ervan zijn aangelegdin een verlande kreekbedding. Een aantal weggetjes is nog steeds onverhard. Via ditsysteem van toegangswegen werd het poelgebied geëxploiteerd als agrarisch gebied(weidegrond). Maar de wegen dienden ook voor het verkeer dat verband hield met deveen- en zoutwinning (moernering en selnering). In de 19e eeuw vonden enkele relatiefgrote infrastructurele werken plaats. Zo werd in 1833 de rechte Postweg tussen Kapelleen Yerseke aangelegd. Deze weg vormde een onderdeel van het landelijke(post)wegennet. Enige decennia later werd het Kanaal door Zuid-Beveland gegraven(1852 - 1866), waardoor de Yerseke Moer en de Kapelsche Moer werden gescheiden.Een belangrijke gebeurtenis was de aanleg van de spoorlijn Roosendaal-Vlissingen in1868-1872. Door de spoorlijn verloren Zuid-Beveland en Walcheren hun eilandstatus,omdat het Kreekrak en het Sloe werden afgedamd. Op grond van een verdrag metBelgië uit 1839 moest er een vervangende vaarweg tussen Antwerpen en de Rijnworden gemaakt. Daarom zijn twee kanalen aangelegd: het Kanaal door Zuid-Beveland(1866) en het (buiten de regio Beveland gelegen) Kanaal door Walcheren. De Rijn-Scheldeverbinding is de meest recente vaarweg in het gebied: deze kwam gereed in1974. Een tweede spoorlijn was de ringlijn Goes-Hoedekenskerke-Goes (1927), al nazeven jaar teruggebracht tot het baanvak Goes-’s-Gravenpolder-Hoedekenskerke.Directie Kennis 37