Ontgonnen verleden

Bedijkingen van het oudlandDe eerste bewoners zochten de hoogste plekken van het landschap op om te gaanwonen. Al gauw bleek dat ze daar ook niet geheel veilig waren voor hoog water.Aanvankelijk werd gekozen voor het aanleggen van terpen. Kloetinge is een voorbeeldvan een flink uitgegroeide dorpsterp, maar ook elders in het gebied zijn terpen tevinden. Al spoedig echter ging men over tot het opwerpen van dijken. Algemeen wordtaangenomen dat vanaf rond 1000 na Chr. in het zuidwestelijke zeekleigebied de eerstedijken zijn aangelegd. Aanvankelijk ging het nog om lokale dijkjes, maar in de 12eeeuw was de bedijking zover voortgeschreden dat er overal doorgaande dijkringenwaren ontstaan, die het land in principe permanent droog konden houden. Na debedijking nam het beschikbare landbouwareaal beduidend toe en was men ook in staatom het bodemgebruik te intensiveren. De meest omvangrijke bedijkingen waren dievan de Wateringen bewesten en beoosten Yerseke. Deze polders zijn in de 12 e eeuwontstaan. Vermoedelijk was de stormvloed van oktober 1134, die in Zuid-Beveland groteschade aanrichtte, de directe aanleiding voor de bedijking. Bij deze stormvloedontstond onder andere de Zwake, de geul die Zuid-Beveland scheidde van deoudlandgebieden van Borssele en Baarland. Het huidige Zuid-Beveland behoort vooreen groot deel tot de polder De Breede Watering bewesten Yerseke. Het gebied van deWatering beoosten Yerseke is in de zestiende eeuw door overstromingen grotendeelsverloren gegaan.Andere in 1300 bedijkte gebieden in de regio waren de polders Oost- en West-Borssele,Oost- en West-Baarland, het verdwenen eiland Stuvezand, de kleine eilanden Ovezandeen Heinkenszand, het eiland Wolphaartsdijk en de polders Bewesten en BeoostenWijtfliet (ter plaatse van het huidige Noord-Beveland).De eilanden ten zuiden van de Zwake werden waarschijnlijk in de tweedee helft van detwaalfdee of in de loop van de dertiende eeuw bedijkt. Door middel van dammenwerden de geulen tussen de eilanden afgedamd en konden de eilanden aan elkaargroeien. En al snel was het mogelijk de drie eilanden Borssele, Baarland en Oudelandegezamenlijk in te polderen door het opwerpen van een grote dijkring. Dit betekendeechter dat bij een doorbraak het gehele gebied onder zou lopen. Daarom ging menover tot opdelen van de polder in compartimenten door middel van het aanleggen vanenkele binnendijken. Elk compartiment kreeg een afzonderlijk afwateringssysteem.Tegen het eind van de 13e en het begin van de 14e eeuw waren er vier binnendijken,die vijfzodendijken werden genoemd. De enige vijfzodendijk die nu nog bestaat, is deBaandijk, gelegen tussen polder Borssele en polder Ellewoutsdijk, maar oorspronkelijkeen binnendijk in de polder Borssele. Deze dijk werd tussen 1530 en 1615 zeewerendtoen de polder West-Borssele overstroomde.In het oudland liggen kreekruggen en poelgronden. De kreekruggen werden gebruiktals bouwland en boomgaard, de laaggelegen poelgebieden waren in gebruik als hooienweiland. Op Zuid-Beveland hebben de moerneringsactiviteiten bijgedragen aan delage ligging van de poelgebieden. Moer- of selnering is het winnen van veen voorbrandstof of voor zoutproductie. Vaak bleef na de moernering een hobbelig landschapachter (hollebollige percelen) doordat men de moeite niet nam om het land goed teegaliseren. In het kader van ruilverkavelingen na de Tweede Wereldoorlog hebbensommige poelgebieden hun hollebollige kenmerken verloren. Op andere plaatsenechter is het specifieke oudlandkarakter – kleine onregelmatig gevormde, percelen, eenhobbelig oppervlak, elzen- en meidoornsingels als perceelsscheiding – behoudengebleven en worden de poelgebieden beheerd door natuurbeschermingsorganisaties.Zo zijn aanzienlijke delen van de Yerseke en Kapelse Moer, het heggengebied bij Nisseen de Poel bij Sinoutskerke bewaard gebleven.Nieuwland: bedijkingen van op- en aanwassenIn de Late Middeleeuwen (vanaf circa de 13e eeuw) veranderde het karakter van dedijkaanleg in het zuidwestelijke zeekleigebied. De meeste dijken werden toen nietlanger aangelegd met als doel bestaand land tegen de zee te beschermen (defensievebedijking), maar waren bedoeld om nieuw land op de zee te winnen (offensievebedijking).Het nieuw ingedijkte land, dat middelland of nieuwland werd genoemd, bestond uitplaten en schorren, welke zowel in de vorm van opwassen als in de vorm vanDirectie Kennis 35