Ontgonnen verleden

3.3 Ontstaan van het natuurlijke landschap3.3.1 PleistoceenGedurende het laatste deel van het Pleistoceen (de periode van de ijstijden) is in ditdeel van Zeeland een pakket van tien tot vijftien meter dik dekzand afgezet. Het zandwerd door de wind aangevoerd uit de toen drooggevallen Noordzee. De bovenkantvan het zand helt van oost naar west af en is bedekt door latere afzettingen.3.3.2 HoloceenNa afloop van de laatste ijstijd, zo’n tienduizend jaar geleden, begon het Holoceen.Het klimaat werd warmer en vochtiger. Als gevolg van het afsmelten van deuitgestrekte ijskappen steeg de zeespiegel en rees ook de grondwaterstand. Erontstonden gunstige omstandigheden voor veenvorming, waardoor dezandafzettingen in de ondergrond bedekt zijn geraakt met een veenlaag (basisveen).Omstreeks 5000 jaar geleden werd de veenvorming onderbroken. Er ontstond eenduinenkust, met een waddengebied er achter. De veenlagen werden bedekt metwadafzettingen, voornamelijk klei en zavel. Een nieuwe fase van veenvorming brakruim vierduizend jaar geleden aan en duurde voort tot enkele eeuwen na het beginvan de jaartelling.In de Romeinse tijd breidde de bewoning in Zeeland zich uit en mogen weveronderstellen dat er een periode van relatieve rust heerste. Het veenlandschap wasin die tijd vrijwel ononderbroken, met uitzondering van de Schelde, die via de huidigeOosterschelde in zee uitmondde. In de eeuwen daarna vond echter een groteoverstromingsactiviteit plaats. Geleidelijk werd het veenlandschap omgevormd toteen eilandenrijk waarbij grote delen van het veen door de zee werden weggeslagenen grote zeegaten ontstonden. In de Late Middeleeuwen kreeg de Schelde haarnieuwe uitmonding in zee via de Westerschelde. Op Zuid-Beveland werd een laag kleiafgezet van ongeveer een meter dik. In de bodem zijn de resten van de geulen enkreken aanwezig, omdat daar de veenlagen door de uitschurende werking van hetwater verdwenen zijn. Ook in het huidige landschap zijn de oude kreken en geulen tezien, merkwaardig genoeg als ruggen. Dit heeft te maken met een proces datomkering van het reliëf of reliëfinversie heet.De ontwikkeling van een kreekrug. a: een kreek ingeschuurd in het veenlandschap; b:opvulling van de kreek en afzetting van een kleilaag op het veen; c: de toestand na deverlanding van de kreek vóór de inklinking; d: de situatie na de inklinking van hetveen. Bron: Sluis, P. van der, G.G.L. Steur & I. Ovaa, 1965.Omkering van het reliëfDe kreken vormden vroeger de laagste delen van het landschap. Als ze niet meeractief waren slibden ze geleidelijk dicht. Nadat de mensen dijken gingen aanleggenen water aan de bodem onttrokken door sloten en andere watergangen te gravenging dit gepaard met inklinking van de veenlagen in de ondergrond en met rijpingvan de klei. Hierdoor daalde het maaiveld. Omdat de veenlagen in de vroegere krekenal waren verdwenen en omdat de opvulling van de kreken vaak uit zandig materiaalbestond klonk de bodem van de oude kreken veel minder in dan in de omgeving.Hierdoor kwamen de dichtgeslibde kreken hoger te liggen dan de omgeving, terwijlze vroeger de laagste delen van het landschap vormden: omkering van het reliëf. WeDirectie Kennis 33