Ontgonnen verleden

noorden van het dorp lag kasteel van de heer van Borssele. In respectievelijk 1835 en1844-88 werd in het stadje een Stadsplantsoen en Zwitserse Wandeling aangelegd.Aan de noordwestzijde van de kreek de Pluimpot, toen Haast-Ee geheten, kwam vanaf1250 de nederzetting Haestinghen tot ontwikkeling. Pas sinds de 15 e eeuw staat het dorpbekend als Sint Maartensdijk. Destijds had de nederzetting, met zijn haven en markt, eenstedelijk karakter, en omstreeks 1485 verwierf het stadsrechten. De steden Tholen en SintMaartensdijk zijn beide beschermde stadsgezichten.Het oudste dorp in de regio is het kerkringdorp Poortvliet dat waarschijnlijk in de 12 eeeuw is ontstaan. Een kerkringdorp bestaat uit op een centraal gelegen kerkhofgebouwde kerk met een ring van bebouwing eromheen. Van recenter datum zijn devoorstraatdorpen, zoals Stavenisse, Sint Annaland en Scherpenisse. Vanaf de 15e eeuwwerd dit type nederzetting gebouwd: het voorstraatdorp. Het waren vooral de groterepolders waarin deze nieuwe dorpen ontstonden. De bebouwing werd neergezet aande voorstraat, die meestal loodrecht op de dijk werd aangelegd. Eventueledorpsuitbreidingen werden gerealiseerd door parallel aan de voorstraat een of tweeachterstraten te leggen.Soms kreeg een voorstraatdorp een kerkring aan het eind vande voorstraat. De voorstraatdorpen vervulden een verzorgende functie; ze warenoverwegend niet-agrarisch van karakter. De boerderijen lagen buiten de dorpen,temidden van het bijbehorende land.Na de bedijking van de schorren van de Oudelandpolder in 1476 werd Sint Annalandgesticht, een voorstraatdorp met kerkring. Initiatiefnemer van de stichting was Anna vanBourgondië, zuster van hertog Karel de Stoute. Belangrijkste bebouwing ontstond langsde Voorstraat, de verbinding tussen de haven en de oorspronkelijk geheel omgrachtekerk.Ten zuiden van Tholen, op het toenmalige eiland Schakerloo, lag reeds in de 13 e eeuween kunstmatig opgeworpen hoogte waarop een kapel was gesticht. Deze hoogteresteert (met begraafplaats) nog in het huidige landschap bij het gehucht Oudeland.2.6 Historisch-geografische elementen en structurenDe cultuurhistorische elementen en structuren in het huidige landschap waaronder dehistorisch geografische elementen en structuren zijn voor het gebied te ordenen naarte onderscheiden landschapsvormende functies. Onderstaand is per relevante functieeen aantal kenmerkende elementen en structuren vermeld.Landbouw- Rationele percelering als gevolg van de herverkavelingswerkzaamheden in de jaren ’50 van devorige eeuw- Hollestelle: Bruinisser Stelberg ten noorden van eiland Sint PhilipslandBosbouw- Geen itemsWonen- Beschermde stads- en dorpsgezicht: Sint Maartensdijk, Tholen- Steden: Sint Maartensdijk, Tholen- Voorstraatdorpen: Scherpenisse, Sint Annaland, Sint Philipsland, Stavenisse- Lintdorp: Anna JacobapolderJacht en visserij- Eendenkooi in de Anna Jacobapolder op St. PhilipslandWaterstaat- polder- en voormalige zeedijken- Wielen: Geulsche Welle en Het Diepe Gat nabij de Oud-Kempenshofstede Polder, De Weel tennoordwesten van Sint Maartensdijk.- Inlagen: aan de zuidzijde van de Scherpenisse Polder en ten noorden van Stavenisse.- Dijkverhoging op de voormalige Pluimpotzeedijk te Scherpenisse volgens systeem R.R.L. de Muralt.- Dam in de Pluimpot (1556)- Slaakdam te Sint Philipsland (1884)28 Directie Kennis