Scheidend directeur scheepswerf Peters - Twentevisie

‘Als je wilt overleven, mogen sentimenten geen rol spelen’2Scheidend directeurscheepswerf PetersTwentevisie. 08/2000Hij kwam als het neefje van dedirecteur die evenveel verstandvan scheepsbouw had als van pak’m beet bollenkweken. Zeven jaarlater verlaat hij scheepswerf Petersin Kampen als de man die de werfsuccesvol uitbouwde en zich daarnaastbekommert over het lot vande hele bedrijfstak in Nederland.Paul van Maanen (37) verruilt descheepsbouw voor de luchtvaart enbegint op 3 november als divisiedirecteurbij Driessen Aircraft Systemsin Wieringerwerf, met uitzichtop meer. “Ik ben niet iemand dieop de winkel past. Driessen is netals Peters van oorsprong een familiebedrijf,en daar moet het van loskomen.” En zo moet de geschiedeniszich gaan herhalen.(door Martin Steenbeeke)Het is een imposant gezicht. Hoog boven deomgeving in de Haatlandhaven torent hetdok uit dat scheepswerf Peters ruim twee jaargeleden heeft laten bouwen. Binnen bewegende werknemers zich als Pinkeltjes in grotemensenlandtussen de gigantische kranen enin aanbouw zijnde schepen. Een deel van de200 werknemers komt uit Engeland, om desimpele reden dat de werf in Nederland onvoldoendegekwalificeerd personeel kan vinden.In de tachtig meter lange hal wordtgelijktijdig aan twee schepen gewerkt zodater de afgelopen jaren gemiddeld elke maandéén schip te water kan worden gelaten. Devernieuwde scheepswerf Peters, met als uithangbordde nieuwe productiehal, staat symboolvoor het nieuwe elan op de werf, enindirect in de hele middelgrote, Nederlandsescheepsbouw.Onder het bewind van Van Maanen is deomzet van de scheepswerf gegroeid van 12tot 100 miljoen gulden. De gemiddeldewinst bedraagt een procent of 7. De bloeivan werven als Peters en Huisman Shipyardin Vollenhove verdringt het negatievebeeld van de scheepsbouw uit de jarenzeventig en tachtig. Toen werden miljoenenguldens overheidssubsidie in noodlijdendebedrijven gepompt, waarna deze vervolgensmet enkele jaren vertraging ten ondergingen. En de Nederlandse staat heeftde laatste jaren 150 miljoen gulden inDe Schelde in Vlissingen gepompt; dezelfdewerf is onlangs voor de symbolischeprijs van 1 gulden verkocht aan DamenShipyards.‘Varen staat voor reizen,welvaart en expansie,dat willen mensen nietgraag opgeven’LandrotPaul van Maanen was niet behept met negatieveervaringen uit het verleden toen hijhet zeven jaar geleden bij Peters voor hetzeggen kreeg. Hij was er niet alleen te jongvoor maar wist op dat moment evenveelvan scheepsbouw als de gemiddelde landrot.Wat mag je anders verwachten van eenafgestudeerd econoom die op dat momentvoor een dochterconcern van Stork in deVerenigde Staten werkzaam was in de textielindustrie.Bij de scheepswerf was op datmoment oom Jan Peters de zittend directeur.Afgesproken was dat Van Maanengeleidelijk klaar zou worden gestoomd voorhet directeurschap. Maar toen vrij snel zijnoom overleed, stond Van Maanen er alleenvoor. Lastig, maar tegelijkertijd had de‘bright young man’ de handen vrij om dewerf naar eigen, modernere inzichten aan tepassen. Behalve de uitbreiding werd er veelgeld geïnvesteerd in de automatisering vanhet ontwerpproces.“Het is een pijnlijk proces geweest,” concludeertVan Maanen over de periode waarinhij grotendeels brak met het verleden.“Het roer moest om, dat wist mijn oom ookwel maar de erfgenamen kijken daar opafstand anders tegenaan. Met meer emotie,begrijpen bijvoorbeeld niet waarom je geldmoet reserveren voor milieumaatregelen,dat maakt het extra gecompliceerd.” VanMaanen voerde moeizame onderhandelingenmet de familie over de overname vande werf, en de wonden daarvan zijn nogaltijd niet geheeld. Met zijn vertrek hoopthij dat de familierelatie zal verbeteren, alwas het alleen maar omdat hij zeventig procentvan de aandelen zal behouden. De overigeaandelen zijn in handen van de viermanagers die de leiding overnemen.PolarprojectZij krijgen het voor het zeggen op een bedrijfdat Van Maanen zonder al te bedrijfsblind tewillen zijn, betitelt als ‘een topper’. “Ik hebveel scheepswerven op de wereld gezien,maar vooral op het gebied van organisatiehebben wij het goed voor mekaar.” Jaarlijksrollen er twaalf schepen van de werf terwijlde orderportefeuille met 200 miljoen guldengoed gevuld is. Veel van die schepen zijngefinancierd met het geld van particulieren.Van Maanen heeft de laatste jaren met succesvia zijn Polar-project geprofiteerd vanfiscale stimuleringsmaatregelen voor de zeescheepvaart.Particulieren konden met eeninvestering van minimaal 24.000 guldenmede-eigenaar van enkele schepen worden.Lokkertje was de fiscale aftrekbaarheid vaneen deel van de investering. Bij Petersalleen al belegden 2000 particulieren eendeel van hun spaarcenten in de scheepsbouw.Omdat met de ingang van het nieuwebelastingstelsel de aftrekposten vervallen,eindigt ook het Polarproject, tot grote teleurstellingvan Van Maanen. Fiscale stimuleringsmaatregelenzijn volgens Van Maaneneigenlijk onmisbaar in de concurrentiestrijdmet het buitenland. Met name in Amerikaen Frankrijk krijgen scheepswerven rechtstreekssubsidie van de overheid. “Zonderhet fiscale stimuleringsbeleid was de werf

stelt zelfstandigheidter discussie3nooit tot deze omvang uitgegroeid,” weetVan Maanen. Om de kosten te drukken laatPeters sinds enkele jaren delen, en somszelfs complete schepen, bouwen op wervenin Tsjechië of Rusland. Deze varen vervolgensnaar Kampen waar ze afgebouwd worden.De productie helemaal naar lagelonenlandenoverbrengen is volgens Van Maanenniet realistisch omdat met name de basisvan de scheepsbouw (ontwikkeling, automatisering)in Nederland op een veel hogerpeil staat.BlokkadeDe aanleg van een nieuwe brug over deIJssel dreigde de ontwikkeling van de werfte blokkeren. De nieuwe brug, nodig voordoortrekking van de N50, zou voorkomendat er ook grote coasters de werf kondenverlaten omdat de IJssel ter plaatse nietdiep genoeg was. Na fel protest van VanMaanen, die zelfs met een schip de IJsselblokkeerde, is toegezegd dat ter plaatse devaargeul uitgediept wordt. De succesvolleblokkade, zo bekent Van Maanen vlak voorzijn afscheid, werd hem ingefluisterd doorTweede Kamerleden. Die wilden zijn zaakwel aanhangig maken bij de minister, maardan moest hij wel eerst de publiciteit halen.“Ik zie het als een spel, een groot spel.” InDen Haag weet Van Maanen inmiddels welwaar zijn politieke vrienden zitten; inZwolle ligt dat wat moeilijker. “Ik besef datde provincie verschillende belangen heeft,maar ik verwijt Oosterhof en zijn voorgangerLanning dat ze bij de hele problematiekrond de dijkverzwaring en de N50 nietmeer voor de belangen van het bedrijfslevenzijn opgekomen. Voor Oosterhof is deN50 blijkbaar belangrijker dan scheepswerfPeters. Op zich begrijpelijk, maar dan wordik lastig. Dan probeer ik via kamerledendruk uit te oefenen en dan schilderen zemij in Zwolle weer af als een ‘verwendjoch’. Ik heb geleerd dat als je met bestuurdersafspraken maakt je iets keihard vastmoet leggen. Ik heb brieven van de provincieuit 1973 waarin toegezegd wordt dat deIJssel binnen twee jaar op de diepgangwordt gebracht die ze nu nog niet heeft.”SentimentenVan Maanen zal de boeken ingaan als deman die de scheepswerf Peters uitbouwde,maar bijna ook als de man die een eindemaakt aan de zelfstandigheid van hetbedrijf. Hij is er rotsvast van overtuigd dathet bedrijf te klein is om zelfstandig te overleven.Binnen de coasterbouw, waar tienvaderlandse werven de dienst uit maken,zal volgens Van Maanen iets moeten gebeuren.“Het probleem is dat we allemaal omhetzelfde stukje koek vechten, waarbij dewinstmarges ondergeschikt zijn. Iedereenprobeert op een slimme manier schepen teblijven bouwen, maar die energie kan betergebundeld worden.” Hij pleit voor nauwesamenwerking of fusie, beseffend dat danook na iets meer dan 100 jaar er een eindekan komen aan de zelfstandigheid vanscheepswerf Peters. “Als je in deze bedrijfstakwilt overleven moet je sentimentengeen rol laten spelen. Ik voorspel dat er nietalleen in de coasterbouw machtsblokkenzullen ontstaan. Je hebt minimaal omzettenvan 500 miljoen gulden nodig om internationaaleen rol te kunnen blijven spelen. Enautonoom zie ik ons dat niet doen.” Het ligtvoor de hand dat de Kamper werf de krachtenbundelt met collega’s uit Groningen enFriesland. “De één doet dit iets beter dan deander, maar allen investeren we afzonderlijkvan elkaar ontzettend veel in de ontwikkelingvan schepen en in de logistiek.Dit kun je beter concentreren.” Van Maanenheeft geprobeerd om zijn collega’s warm temaken voor samenwerking maar is er totdusver niet in geslaagd. “Ik heb er aan proberente morrelen maar gemerkt dat het nunog niet lukt.” Van Maanen zoekt de verklaringin de historie. “De gemiddeldeNederlander heeft iets met water en varen.Noem het maar een soort gen. Varen staatvoor reizen, welvaart en expansie. Dat willenmensen niet graag opgeven.” ■◆ Paul van Maanenvan ScheepswerfPeters: “Je moet500 miljoen guldenomzetten ominternationaal eenrol te kunnen blijvenspelen; autonoomzie ik onsdat niet doen.”Twentevisie. 08/2000