Stappenplan Gevaarlijke stoffen op het werk

FISH PASSAGE CENTER1827 NE 44 th Ave., Suite 240, Portland, OR 97213Phone: (503) 230-4099 Fax: (503) 230-7559http://www.fpc.org/e-mail us at fpcstaff@fpc.orgMEMORANDUMTO:Tony Nigro, ODFWFROM:Michele DeHartDATE: November 18, 2010RE: Response to review comments on the DRAFT CSS Annual Status Report for 2010In response to your review comments on the Draft Status Report, and also similar comments bythe Idaho Department of Fish and Game, we have included annual estimates of adult upstreampassage success rates by return year in Chapter 5 of the report. Subsequent, CSS Annual Statusreports for future years will include upstream passage success rate by return year for CSS groups,to maintain a long time series data base as requested for fishery management agenciesapplications.The CSS Oversight Committee appreciates your review of the draft Report and your thoughtfulcomments..G:\STAFF\DOCUMENT\2010 Documents\2010 Files\158-10.doc

2. Omschrijving van het gevaar (gevaarscategorie en/of risico-zinnendie op het etiket van de stof staan).3. Plaats(en) waar het product in het bedrijf gebruikt wordt.boek waarin staat wie, wat, hoe en wanneer doet. Bereid deevaluatie van de activiteiten alvast voor.Het opzetten van een gevaarlijke stoffenbeleid begint bij hetoptimaliseren van drie factoren die de veiligheid en gezondheidop de werkplek beïnvloeden, namelijk:• Een arbeidshygiënische strategie om de risico’s vangevaarlijke stoffen tot een minimaal niveau te beperken.• Het maken van goede afspraken in de organisatie.• Bereiken dat werknemers veilig en hygiënisch werken.Voor kankerverwekkende en voor de voortplanting gevaarlijkestoffen moet een aantal zaken aanvullend geregistreerdworden:4. De reden waarom het gebruik van deze stoffen en processennoodzakelijk is en waarom vervanging technischniet mogelijk is.5. De hoeveelheid stof of product die jaarlijks geproduceerdwordt of aanwezig is.6. Het aantal mensen dat met de stof of het product werkt.7. Soort werk: de handelingen die met de stof of het productuitgevoerd worden.8. Wijze van mogelijke blootstelling (via ademhaling, inslikkenof huid).9. Maatregelen ter voorkoming van blootstelling.Wat moet er gebeuren? 4het ontwikkelen van een planHet gaat in deze fase om het bepalen van de (haalbare)doelen op basis van de blootstellingsgegevens, risico's opde werkplek en het vaststellen van de te ondernemen activiteitenen verantwoordelijkheden. Plan de activiteiten enbetrek hierbij de direct belanghebbenden. Maak een draai-De arbeidshygiënische strategieEen werkgever is verplicht zijn werknemers te beschermentegen blootstelling aan gevaarlijke stoffen (Arbowet). Ditmoet gericht zijn op het voorkómen van blootstelling. Datbetekent aanpak bij de bron. De arbeidshygiënische strategieis een getrapte aanpak, waarmee de blootstelling aangevaarlijke stoffen beheerst kan worden. Alleen als kan wordenaangetoond dat een maatregel op een bepaald niveauredelijkerwijs niet gevergd kan worden, mag naar een lagerniveau van de arbeidshygiënische strategie worden uitgeweken.Redelijkerwijs betekent dat bij het vergelijken vanverschillende oplossingen de technische, economische enoperationele haalbaarheid meegewogen mag worden.Arbeidshygiënische strategie bij blootstelling aan gevaarlijkestoffen1e niveau: bronmaatregelen2e niveau: ventilatiemaatregelen3e niveau: scheiding van mens en bron4e niveau: toepassen van persoonlijke beschermingsmiddelen1. BronaanpakHet eerste niveau van deze strategie is dat van bronaanpak:maatregelen zo dicht mogelijk bij de plek waar de gevaarlijkestof vrijkomt. Binnen dit niveau bestaat een hiërarchievan maatregelen:• eliminatie van de risicobron (bijvoorbeeld het gebruik vaneen droge toepassingsmethode in plaats van een natte bijoffset druk);•vervanging van de risicobron (oplosmiddelhoudende verfvervangen door verf op waterbasis), de vervangingsverplichtinggeldt ongeacht de mate van blootstelling aan debetreffende stof bij de werkzaamheden;• aanpassen van de risicobron (poedervormige grondstof-

fen vervangen door korrels of tabletten, dit zorgt ervoordat er minder stof vrijkomt);• isolatie van de risicobron (omkasten, inpakken en inperkenvan de stof).Dit niveau van de arbeidshygiënische strategie is vooralbelangrijk wanneer het gaat om het vermijden van blootstellingaan kankerverwekkende stoffen. Alleen wanneermet goede argumenten kan worden aangetoond dat eliminatieen ook vervanging zelfs met inzet van de meestmoderne technieken niet mogelijk zijn, wordt hetgebruik van kankerverwekkende stoffen toegestaan. Dewerkgever is dan wel verplicht de kankerverwekkendestoffen zoveel als mogelijk toe te passen in een geslotensysteem. Als dat niet kan, moet ventilatie wordentoegepast. Daarbij is recirculatie van lucht die met kankerverwekkendestoffen is verontreinigd, niet toegestaan.2. VentilerenWanneer bronaanpak niet mogelijk is, kunnenventilatiemaatregelen uitkomst bieden. Denk bijvoorbeeldaan puntafzuiging bij laswerkzaamheden.Puntafzuiging moet zo dicht mogelijk bij de bron plaatsvinden.Een vuistregel hierbij is dat als de afstand van de afzuigingtot de plaats waar de stof vrijkomt even groot is als dediameter van de afzuigkap, er slechts 10% wordt afgezogen.3. Afscherming van de bronWanneer ventilatie (afzuigsystemen) onvoldoende verminderingvan de blootstelling aan de gevaarlijke stof geeft,moeten organisatorische of technische maatregelen wordengetroffen voor de afscherming van werknemers van derisicobron. Bijvoorbeeld een aparte ruimte inrichten waarbrandgevaarlijke stoffen kunnen worden overgetapt of hetgebruik van robots of automaten die op afstand te bedienenzijn voor gevaarlijke werkzaamheden. Ook kan men veranderingenaanbrengen in het arbeidsproces (de productielijn,de werkvolgorde) of in het menselijk handelen (minder mensenblootstellen, de duur van de blootstelling beperken, verschuivenvan taken).4. Persoonlijke beschermingsmiddelenAlleen als het bovenstaande de blootstelling nog onvoldoendebeperkt, is het uitrusten van de werknemer met per-Een stappenplan voor bedrijven om gezond te werken met gevaarlijke stoffen

soonlijke beschermingsmiddelen aan de orde. Kies geschiktemiddelen voor elke klus. Een bepaald type handschoen offilter beschermt slechts tegen een bepaalde groep stoffen.Maskers, handschoenen, zuurbrillen, speciale gaspakkenenzovoorts mogen nooit structureel als oplossing wordeningezet. Bij kankerverwekkende stoffen is het gebruik vanpersoonlijke beschermingsmiddelen verplicht en deze plichtkan ook voortvloeien uit de CAO.Het maken van goede afspraken in de organisatieEr moeten goede afspraken gemaakt worden over het werkenmet gevaarlijke stoffen. Denk bijvoorbeeld aan afsprakenen instructies over de veilige werkwijze bij het toedienenvan gevaarlijke stoffen aan het productieproces en hetbeschrijven wanneer welke persoonlijke beschermingsmiddelennodig zijn. Ook is het belangrijk afspraken te makenover het handelen bij incidenten, zoals lekkages van gevaarlijkestoffen. Zorg ook voor toezicht op naleving van deafspraken en bepaal eventueel sanctiemaatregelen.hygiënisch werken met de toch nog aanwezige gevaarlijkestoffen. Dit is te beïnvloeden door juiste en praktische voorzieningen,het vergroten van de kennis en aandacht voor hetgedrag van werknemers.Bereiken dat werknemers veilig en hygiënisch werkenHet beperken van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen isniet voldoende. Belangrijk is ook dat werknemers veilig enDe werkgever moet al zijn werknemers doeltreffend inlichtenover de gevaren van het werk. De voorlichting betreft:• de aard van de werkzaamheden en het werkproces;• de identiteit en de risico’s van de gevaarlijke stoffen waarmeegewerkt wordt;•de mogelijke wijze van blootstelling;• de veiligheidsmaatregelen van de organisatie en hunredenen;• de preventiemaatregelen die werknemers in acht moetennemen;•welke persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moetenworden, wanneer en hoe;• de bestaande voorschriften en gebruiksaanwijzingen van(gevaarlijke) apparatuur, gereedschappen en dergelijke;• de foute handelingen waardoor het in het verleden (bijna)mis ging;• het bestaan en gebruik van verdere instructiemiddelenals een chemiekaart of de werkplek-instructiekaart;• hoe de bedrijfshulpverlening is georganiseerd;• hoe het bedrijf zich laat ondersteunen door deArbodienst.Werknemers die werken met kankerverwekkende stoffenmoeten tevens worden voorgelicht over:• de vermelding van hun naam op de lijst van blootgesteldewerknemers, de blootstellingsgegevens en het recht opinzage in deze gegevens;• de mogelijkheid tot een arbeidsgezondheidskundigonderzoek en de inhoud en waarde ervan.

De start van de activiteiten 5MOGELIJKE MAATREGELEN BIJ HETGEVAARLIJKE STOFFEN:WERKEN METhet uitvoeren van het planOp basis van stap 4 kan het plan nu uitgevoerd worden inzijn diverse vormen (toepassen arbeidshygiënische strategie,cursussen, voorlichting, afspraken in het bedrijf).Het werken met gevaarlijke stoffen mag alleen gebeurendoor werknemers die zijn voorgelicht over de gevaren enrisico's van hun werk en die geïnstrueerd zijn over hoehet werk uitgevoerd moet worden. Dan pas werkenwerknemers effectiever en veiliger. Niet alleen wordt debetrokkenheid bij het werk vergroot, maar ook draagtde voorlichting bij tot het tijdig herkennen van gevarenen riskante situaties, waarmee de kans op ongelukken,en dus op schade, vermindert. Deskundigen of leidinggevendenkunnen deze voorlichting en instructie bijvoorbeeldgeven en men kan gebruik maken van verschillendeelkaar aanvullende voorlichtingsmethodenzoals brochures, video, film, sheets of mondeling.•Zo weinig mogelijk gebruikmaken van de gevaarlijke stofdoor een actief vervangingsbeleid;• De blootstellingsduur van werknemers beperken. Dit isbijvoorbeeld mogelijk door roosterindeling en restproductenzo snel mogelijk van de werkplek te verwijderen(afsluitbare restbakken);•Zorgdragen voor goed werkende ventilatie;•Werknemers instrueren zorgvuldig en hygiënisch te werken;•Werknemers voorzien van speciale werkkleding en eenspeciale ruimte om de kleding op te bergen;•Ter beschikking stellen van persoonlijke beschermingsmiddelenen speciale ruimtes om deze op te bergen;• Controle van persoonlijke beschermingsmiddelen voorelk gebruik op defecten;•Voorzieningen om bij het verlaten van de werkplek dehanden te kunnen wassen en instructies van het belangvan handenwassen, ook bij toiletbezoek;• Het verbieden van eten, drinken en roken op de werkplek.U kunt bekendheid aan het ontwikkelde gevaarlijkestoffenbeleid geven via de normale voorlichtingskanalenvan het bedrijf zoals de muurkrant, het bedrijfsblad,het intranet, de interne mail, personeelsbijeenkomsten,voorlichting aan nieuwe werknemers en viahet scholingsprogramma van het bedrijf. Zorg voorregelmatige informatie over de vorderingen van deinvoering en tussentijdse resultaten. Observeer enregistreer de ervaringen van de werknemers en leidinggevenden.Dit komt goed van pas bij de evaluatievan het beleid.Zijn de doelen bereikt?6het evalueren van het gevaarlijke stoffenbeleidDe vragen in deze fase zijn onder andere:• Zijn de verschillende activiteiten gelukt?• Hebben de maatregelen geleid tot een daling in deblootstelling?• Is er gedragsverandering opgetreden?•Wat zijn de ervaringen van:- de werknemers?- de leidinggevenden?- de Arbo- of KAM-coördinatoren?- de Arbodienst?•Wat hebben we ervan geleerd?• Hoe kan het beter?Stel hier vast welke veranderingen er zijn opgetreden in hetproductieproces, welke gevaarlijke stoffen zijn vervangen,of er goede afspraken zijn gemaakt, in hoeverre de werknemerszich houden aan deze afspraken en het beleid, wat dekosten en opbrengsten zijn, of de risico’s voldoende zijnbeheerst, welke aanpassingen zijn gedaan om risico's tebeperken, de tevredenheid van het personeel, de gedragsveranderingenen de veranderingen in de werkomgeving.Een stappenplan voor bedrijven om gezond te werken met gevaarlijke stoffen

Ook kan vastgesteld worden of de verdeling van taken enverantwoordelijkheden bij het opstellen en implementerenvan het gevaarlijke stoffenbeleid goed verdeeld waren, of deoverlegstructuur goed was, kortom of de organisatie van hetbeleid goed verlopen is en wat verbeterd kan worden. Steleen verslag op met aanbevelingen voor verdere activiteitenen suggesties voor verbeteringen.Het vasthouden van de aandacht.7Eén actie is nog geen gevaarlijkestoffenbeleidhet aanpassen en verankeren van hetgevaarlijke stoffenbeleidBekijk periodiek (elk jaar) de situatie rond gevaarlijkestoffen aan de hand van dit stappenplan. Stel het beleid ende activiteiten bij op basis van de evaluatie. Veranderingvan de manier waarop de boodschap wordt overgebracht,houdt de aandacht van werknemers en anderen in de organisatiebij het onderwerp.Gebruik elk jaar nieuwe aangrijpingspunten, zoals:• De Risico-Inventarisatie en –Evaluatie. Hoe is de situatiein het bedrijf nu? Zijn er nieuwe grond- of hulpstoffengeïntroduceerd of is het productieproces aangepast? Ditlevert misschien nieuwe risico’s op. Bekijk ook of erondertussen wel hulpmiddelen of alternatieven voorgevaarlijke stoffen ontwikkeld zijn, die u kunt gebruikenin het productieproces.• Nieuwe informatie over de gevaren van stoffen, hulpmiddelenen het werken met gevaarlijke stoffen.• Gewijzigde wet- of regelgeving.•Signalen uit het bedrijf over klachten, onrust of ontevredenheidover bepaalde producten of werkzaamheden metgevaarlijke stoffen. Ook incidenten bieden belangrijkeaanknopingspunten. De signalen kunnen de basis zijnvoor verdere plannen.• Het uitschrijven van een prijsvraag onder uw personeelover de veiligste manier om te werken met de gevaarlijkestoffen die u nog gebruikt in uw bedrijf.Verder lezen:•Veilig werken met kankerverwekkende stoffen. Uitgavevan de afdeling Voorlichting van de NederlandseKankerbestrijding/KWF, november 2001• Nationale MAC-lijst. Ministerie van Sociale Zaken enWerkgelegenheid. Sdu Uitgevers Den Haag, 2001•Werken met kankerverwekkende stoffen en processen.Arboinformatieblad AI-06. Ministerie van Sociale Zakenen Werkgelegenheid. Sdu Uitgevers Den Haag, 1998• Gevaarlijke stoffen. Arboinformatieblad AI-31. Ministerievan Sociale Zaken en Werkgelegenheid. SDU UitgeversDen Haag, 2001• Gevaarlijke stoffen op het werk. Een systematische aanpakvoor gezonde en veilige werksituaties gebaseerd ophet Arbobesluit en de beleidsregels. P.R.M. Kerklaan; SduUitgevers Den Haag, 1997• Chemiekaarten, jaarlijkse uitgave. Ten Hagen & Stam,Den Haag• SZW-lijsten met voor de voortplanting vergiftige stoffen enkankerverwekkende stoffen. De meest recente lijst is verkrijgbaarbij de informatietelefoon van het ministerie vanSociale Zaken en Werkgelegenheid 0800 – 9051 (gratis)•Er is ook een sterk verband tussen astmaklachten en hetwerken met gevaarlijke stoffen. Daarover staat meerinformatie in het stappenplan "Opgelucht op het werk",gratis verkrijgbaar bij het Centrum GBW, telefoon0348 43 76 80Interessante websites:• www.szw.nl Op deze site van het Ministerie van SocialeZaken en Werkgelegenheid vindt u wet- en regelgeving enmeer informatie over gevaarlijke en kankerverwekkendestoffen• www.bbzfnv.nl De site van het Bureau BeroepsziektenFNV geeft naast een overzicht van beroepsziekten zoalsOPS, informatie over wetgeving, chemiekaarten en etiketteringvan gevaarlijke stoffen• www.arbo.nl De website heeft tot doel informatie overarbeidsomstandigheden en veiligheid en gezondheid ophet werk te verspreiden onder werkgevers en werknemers.Daarbij kunt u denken aan wetgeving, nieuws, praktijkvoorbeelden,evenementen, onderzoek, discussie,FAQ's, opleidingen, brancherisico's, thema's (zoals RSI,gevaarlijke stoffen, ergonomie, stress) en organisaties oparbo-gebied. Een deel van de teksten is ook in de Engelsetaal beschikbaar• www.arbobondgenoten.nl Op deze website van FNVBondgenoten is een themadossier over gevaarlijke stoffenbeschikbaar.