Jierrstikken provinsje Fryslan 2011 - Provincie Fryslân

JAARSTUKKEN 2011JAARVERSLAG, JAARREKENING EN BURGERJAARVERSLAGStatenvergadering van 23 mei 2012Gedeputeerde Staten van Fryslân3 april 20121

ColofonProvincie FryslânVoor inlichtingen:Provincie FryslânBezoekadres: Tweebaksmarkt 52Postadres: Postbus 20.1208900 HM LeeuwardenTelefoon:058-2925330 (afdeling Financiën en Planning en Control)Fax: 058-2925125Website:Email:Email:www.fryslan.nlprovincie: provincie@fryslan.nlAfdeling FP&C:fpc@fryslan.nlVormgeving en druk: Provincie FryslânProvincie Fryslân, april 20122

InhoudsopgavePaginaDeel I Jaarverslag 2011 5Foaropwurd 61 Inleiding 7Provinciebestuur en provinciale organisatie 92 Jaarrekening in een oogopslag 152.1 Jaarrekeningresultaat 2011 152.2 Kerngegevens 182.3 Verloop van de lasten en baten verdeeld naar kostensoorten 192.4 Exploitatie per programma 223 Programmaverantwoording 233.1 Programma 1 - Bestuur en veiligheid 253.2 Programma 2 - Verkeer en vervoer 373.3 Programma 3 - Wetter 553.4 Programma 4 - Milieu 673.5 Programma 5 - Lanlik gebiet 833.6 Programma 6 - Economie, recreatie en toerisme 1033.7 Programma 7 - Sociaal beleid en zorg 1273.8 Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis 1393.9 Programma 9 - Ruimte en wonen 1573.10 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 1734 Paragrafen 1814.1 Paragraaf 1 - Provinciale heffingen 1834.2 Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen 1874.3 Paragraaf 3 - Onderhoud kapitaalgoederen 1974.4 Paragraaf 4 - Financiering 2014.5 Paragraaf 5 - Verbonden partijen 2054.6 Paragraaf 6 - Grondbeleid 2254.7 Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering 2294.8 Paragraaf 8 - Handhaving 2414.9 Paragraaf 9 - Nuon-middelen 2455 Bijlagen 2491 Ontwikkeling van baten, lasten en vrij aanwendbare reserve 2512 Overzicht Investeringen 2533 Verslag subsidies zonder wettelijk voorschrift 2574 Begrotingshistorie 2585 Begrippenlijst 2683

PaginaDeel II Jaarrekening 2011 2711 Inleiding 2752 Balans2.1 Balans 2762.2 Programmarekening over begrotingsjaar 2772.3 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 2882.4 Toelichting op de balans 2812.5 Gebeurtenis na balansdatum 2862.6 Toelichting op programmarekening 2872.7 Analyse rekeningresultaat 2882.8 Samenvatting begrotingsonrechtmatigheid 2892.9 Wet Openbaarheid Topinkomens 2903 Tijdelijke Budgetten 2914 Accountantscontrole 2945 Bijlagen1 Overzicht aanwending onvoorzien 2952 Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen 2963 Overzicht structurele en tijdelijke baten en lasten 2974 Overzicht gewaarborgde geldleningen 2985 Overzicht personeelssterkte en -lasten 3006 Overzicht Sisa specifieke uitkeringen 301Deel III Burgerjaarverslag 2011 307Inleiding 310I Provinciale Staten 311II De kwaliteit van de dienstverlening 312III De kwaliteit van burgerparticipatie 320IV Afhandeling van klachten, bezwaar en beroep 326V Conclusies 3284

Deel I Jaarverslag 20115

Foaropwurd2011 wie in bysûnder jier foar de provinsje. In jier fan feroarings. De lêste bestjoersperioade rûn ôf, nei de ferkiezingswaarden de nije Provinsjale Steaten ynsteld en waard in nij kolleezje formearre. It nije koälysje-akkoart ‘Nieuweenergie voor Fryslân’ waard opsteld en dêrnei útwurke yn it útfieringsprogramma ‘Koersvast met nieuw realisme’.Dy beliedsramten jilde foar in rûzerige perioade. De gefolgen fan de resesje fan 2009 binne ommers noch net achterde rêch. Wy sitte al wer yn in nije resesje, dy’t syn wjerslach hat op it bedriuwslibben, de wenningmerk en deoerheidsfinânsjes.Nei de besunigingsmaatregels fan it âlde kabinet, dy’t likemin oan de provinsjes foarbygien binne, komme de nijebesunigings fan it Ryk der al wer oan. Dy besunigings sille ek harren wjerslach op de taken fan de provinsje hawwe.Dat wie de kontekst foar it jier 2011 dêr’t wy ferslach oer dogge. De jierstikken 2011 litte lykwols sjen dat it provinsjalebelied sa’t wy dat mei ús allen yn de lêste bestjoersperioade ynset hawwe, de krisis treast wie. De measte doelen foarde lêste koälysje-akkoart binne helle. Dat jildt ek foar de doelen foar 2011. Boppedat hat de provinsje Fryslân in sûnefinansjele posysje.By de útfiering fan it belied is yn 2011 in deeglike basis lein foar it ferfolch fan de rinnende koälysjeperioade. Deoanpak, ôfstimd op de útfiering, jout ús, ek foar de kommende jierren, it betrouwen dat Fryslân net fan syn eigen,sterke koers ôf hoecht te wiken. Sadwaande kinne wy realistyske doelen stelle dy’t passe by ús ambysje om Fryslânnije enerzjy te jaan.Kolleezje fan Deputearre Steaten6

1. InleidingHet jaarverslag 2011, de jaarrekening 2011 en het burgerjaarverslag 2011 worden u, overeenkomstig de artikelen175, 201 en 202 van de Provinciewet, aangeboden door Gedeputeerde Staten. Het jaarverslag 2011 (Deel 1), dejaarrekening 2011 (deel II) en het burgerjaarverslag (deel III) zijn samengevoegd in één boekwerk met de titelJaarstukken 2011. Op grond van artikel 175 Provinciewet rust de zorgplicht voor het jaarlijks uit te brengenburgerjaarverslag op de Commissaris van de Koningin (CdK). De jaarrekening 2011 Fonds Nazorg StortplaatsenFryslân is in een afzonderlijk boekwerk opgenomen.De jaarstukken 2011 zijn het laatste verantwoordingsdocument over het begrotingsjaar 2011 en zijn daarmee hetsluitstuk van de bestuurlijke planning- en controlcyclus 2011. Uitgangspunt vormen de door uw Staten vastgesteldebegroting 2011 en de wijzigingen hierop. In de bestuursrapportages 2011 hebben wij u gerapporteerd over deuitvoering van de Begroting 2011.De accountantsverklaring heeft alleen betrekking op de jaarrekening en is daarom bij dit onderdeel (deel II)opgenomen.Op grond van artikel 204 van de Provinciewet moeten de door uw Staten vastgestelde Jaarstukken vóór 15 juli naarde minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gezonden worden. Met de vaststelling van de Jaarstukkenin uw vergadering van 23 mei 2012 kan hier ruimschoots aan worden voldaan.Deel I Jaarverslag 2011 is de spiegel van de beleidsbegroting 2011 en begint in hoofdstuk 2 met de jaarrekening inéén oogopslag. Hoofdstuk 3 bestaat uit de programmaverantwoording. Hoofdstuk 4 bevat de paragrafen.In hoofdstuk 5 wordt het onderdeel jaarverslag afgesloten met een aantal bijlagen, waarin ondermeer een overzichtvan investeringen en een overzicht van subsidies zijn opgenomen.7

Provinciebestuur en provinciale organisatieSamenstelling Gedeputeerde StatenJ.A. JorritsmaCommissaris van de KoninginPortefeuilleAlgemene coördinatie en interne betrekkingenInternationale contacten/EuropaOpenbare orde en veiligheidCommunicatie en promotieRelatiebeheerFan FryslânCoördinatie samenwerkingsagenda’sGedeputeerde S.A.E. PoepjesGedeputeerde (CDA)PortefeuilleVerkeer en VervoerProvinciale WaterstaatMilieubeleid, vergunningen/handhaving(Millenniumdoelstellingen)MijnwetEuropa en internationale contactenDigitale AgendaGebiedsgedeputeerde Zuidoost FryslânDagelijks bestuur SNN9

Gedeputeerde J.H.J. KonstGedeputeerde (PvdA)PortefeuilleRuimtelijke ontwikkeling, wonen en kwaliteit woonomgevingKrimpEconomie, inclusief duurzame energieWatertechnologieDagelijks bestuur SNNGebiedsgedeputeerde Noordwest FryslânGedeputeerde J.G. KramerGedeputeerde (FNP)PortefeuilleLandelijk gebiedPlattelandsbeleidOpenbaar VervoerPersoneel en organisatieConcernondersteuning, bedrijfsvoeringGebiedsgedeputeerde Noordoost FryslânRegie totstandkoming Regionale UitvoeringsdienstGedeputeerde C. Schokker - StrampelGedeputeerde (CDA)PortefeuilleTransitie Sociaal Beleid, ZorgWater (inclusief Project Afsluitdijk met alle bijbehorende subprojecten)WaddenzeeBouwurkJeugdzorg en SportBestuurlijke zaken, inclusief financieel toezicht gemeentenGebiedsgedeputeerde WaddeneilandenIPO-bestuur10

Gedeputeerde mr. drs. J.A. de VriesGedeputeerde (PvdA)PortefeuilleFinanciënTaal, cultuur en onderwijsMonumentenzorg, cultuurhistorie en archeologieRecreatie en Toerisme, Friese MerenGebiedsgedeputeerde Zuidwest FryslânAlgemeen directeur / secretaris drs. A.J. van den BergAlgemeen directeur / secretarisAlgemeen directeur provinciale organisatieSecretaris College van Gedeputeerde Staten11

Samenstelling Provinciale Staten (maart 2011)PartijAantal zetelsPartij van de Arbeid (PvdA) 11Christen Democratisch Appèl (CDA) 8Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 6Fryske Nasjonale Partij (FNP) 4Partij voor de Vrijheid (PVV) 3Socialistische Partij (SP) 3ChristenUnie 3GrienLinks 2D66 2Friese Koers 1 1Totaal 431 In oktober 2011 is Friese Koers afgesplitst van de PVV-fractie12

Provinciale organisatie13

Jaarrekening in een oogopslag2.1 Jaarrekeningresultaat 2011Het jaarrekeningresultaat (onder voorbehoud van accountantscontrole) bedraagt € 11,1 miljoen (positief). In detweede bestuursrapportage 2011 werd een negatief saldo van € 4,3 mln. voorspeld. Het verschil van € 15,4 miljoenkan op hoofdlijnen als volgt worden herleid:(bedragen X € 1 mln.)Begrotingssaldo na 2e berap (negatief) -4,3A. Structurele budgetten (per saldo overbesteding/ nadelig, ten laste van-2,6rekeningresultaat)B. Tijdelijke budgetten (per saldo onderbesteding / voordelig, ten gunste van2,7rekeningresultaat)C. Overlopende passiva (per saldo onderbesteding / voordelig, ten gunste van14,4rekeningresultaat)D. Aan de exploitatie / programma’s toegerekende bedrijfsvoeringskosten (per saldo0,9onderbesteding / voordelig ten gunste van rekeningresultaat)Totaal mutaties 14,5Rekeningresultaat 2011 (positief) 11,1E. Terugvragen vrijvallende ISV-middelen via afzonderlijk statenvoorstelAanvalsplan herstructurering Friese woningvoorraad-14Resultaat 2011 (negatief) - 2,9Hieronder wordt ingegaan op de belangrijkste verschillen.Ad. A Structurele budgettenProgramma 1Bij de middelen voor fractieondersteuning en de directe ondersteuning van PS (studiekosten, reprokosten,etc.) heeft zich een voordeel van € 0,4 miljoen voorgedaan. De lagere reprokosten houden verband met deinvoering van het papierarm werken.Programma 2De afschrijvingslasten zijn € 0,3 miljoen lager uitgevallen doordat investeringen lager zijn uitgevallen enomdat geen gebruik gemaakt hoefde te worden van de geraamde stelpost voor kleine- en reguliere projecten.De lasten voor de gladheidsbestrijding zijn € 0,4 miljoen hoger dan geraamd als gevolg van de strengewinter van 2010-2011.De personeelskosten m.b.t. het grootscheepsvaarwater vallen € 1 miljoen lager uit. Deze kosten haddenachteraf geraamd moeten worden bij de algemene bedrijfsvoering. Nu op rekeningsbasis deze kosten wel bijde algemene bedrijfsvoering zijn verantwoord doet zich nu in dit programma een voordeel voor. Voor hettotaal van de jaarrekening is deze verschuiving budgettair neutraal.15

Programma 4De legesinkomsten uit WABO-vergunningen vallen € 0,4 miljoen lager uit dan geraamd. Dit betreft vooralaanvragen voor vergunningen met een bouwdeel. Tegenover deze lagere baten staan lagere uitgaven voorde WABO ad € 0,1 miljoen.Programma 6Het budget agenda economie is met € 0,2 miljoen overschreden. Dit houdt verband met het gegeven datmeer lasten voortvloeiend uit aangegane meerjarenverplichtingen in het jaar 2011 als last zijn verantwoorddan in de begroting geraamd. Op basis van een beoordeling van de achterliggende meerjarenverplichtingenzijn de lasten eerder genomen. Zie hieronder bij ad B.Programma 10De financieringslasten zijn € 0,4 miljoen lager uitgevallen. Het rentepercentage was in 2011 lager danverwacht en er hoefde minder geleend te worden.De afboeking van oninbare vorderingen bedraagt € 0,2 miljoen (nadeel).De aan de exploitatie toegerekende bouwrente valt € 3,6 miljoen lager uit dan geraamd als gevolg van lagerebestedingen voor infrastructurele projecten zoals de Centrale As en de N381.De opbrengst uit de opcenten op de motorrijtuigenbelasting valt € 0,2 miljoen lager uit dan geraamd. Dithoudt verband met een geringere groei van het wagenpark en meer zuinige auto’s dan waarmee rekeningwas gehouden.In de begroting was in de vorm van een stelpost al rekening gehouden met een onderbesteding op goederenen diensten van € 0,1 miljoen. Op rekeningsbasis doet zich daardoor nu in dit programma een nadeel voorter hoogte van dit bedrag.Het restant betreft kleine onder- en overbestedingen op alle programma’s wat per saldo resulteert in eenonderbesteding van circa € 0,3 miljoen.Samenvattend1. Lagere lasten ondersteuning fracties en directe ondersteuning PS 0,42. Lagere afschrijvingskosten 0,32. Hogere kosten gladheidsbestrijding - 0,42. Lagere kosten grootscheepsvaarwater 14. Lagere lasten en lagere legesinkomsten Wabo - 0,36. Hogere lasten agenda economie - 0,210. Lagere financieringslasten 0,410.Afboeking oninbare vorderingen - 0,210. Lagere aan exploitatie toegerekende bouwrente - 3,610. Lagere opbrengst opcenten motorrijtuigenbelasting - 0,210. Vrijval stelpost onderbesteding goederen en diensten - 0,1Diverse kleine onder- en overbestedingen 0,3Totaal (per saldo overbesteding, nadelig ten laste van rekeningresultaat.) - 2,6Ad. B. Tijdelijke budgettenDe vrijval van middelen ten gunste van het jaarrekeningresultaat bij de tijdelijke budgetten van € 2,7 miljoen heeftvooral betrekking op budgetten die afliepen in 2011.Het eerder nemen van lastenTen opzichte van de jaarrekening 2010 is de vrijval van budgetten ten gunste van het rekeningresultaat aanmerkelijklager dan in de jaarrekening 2010. Dit is enerzijds het gevolg van de aanpassing van het geraamde bestedingsritmebij de tweede bestuursrapportage en anderzijds met een gewijzigde verantwoording van lasten die voortvloeien uitjuridisch afdwingbare verplichtingen. In overleg met de accountant/auditcommissie worden met ingang van 2011lasten die voortvloeien uit aangegane verplichtingen eerder genomen, c.q. verantwoord. Uitgangspunt is het voordecentrale overheden geldende stelsel van baten en lasten waarbij niet het betaalmoment, maar het moment vanprestatielevering bepalend is voor het jaar waarin de uit de verplichtingen voortvloeiende lasten worden verantwoord.Vanwege deze aanpassing zijn meer lasten ten laste van tijdelijke budgetten verantwoord dan in voorgaande jaren.Ad. C. Overlopende passiva / doeluitkeringen van RijkHier is per saldo sprake van een onderbesteding van € 14 miljoen.Bijdragen van derden voor specifieke doelen (bijvoorbeeld doeluitkeringen van het Rijk) moeten als zogenoemdeoverlopende passiva op de balans verantwoord worden als er sprake is van een terugbetalingsverplichting in hetgeval van niet volledige besteding. De jaarlijkse baten en lasten die betrekking hebben op deze doeluitkeringenworden via de balans in de exploitatie (in de programma’s) verantwoord. In het najaar bleek dat voor een aantaldoeluitkeringen van het Rijk de terugbetalingsplicht is vervallen. Daarmee moesten deze middelen aangemerkt16

worden als tijdelijke budgetten waarvoor geldt dat de niet bestede gelden vrijvallen, d.w.z. ten gunste komen van hetjaarrekeningresultaat. Het betrof met name de doeluitkeringen in programma 9: ISV-I, ISV-II en Stads- en dorpsvernieuwing.In totaal gaat het om een vrijval van € 14 miljoen. Een afzonderlijk voorstel (Aanvalsplan herstructureringFriese woningvoorraad) wordt aan uw Staten voorgelegd om dit bedrag weer in te zetten voor het vervolg van ISV inde periode 2013-2015. Het voorstel tot begrotingswijziging dat hieruit voortvloeit wordt tegelijk met deze jaarstukkenter vaststelling aan uw Staten voorgelegd.Ad. D. BedrijfsvoeringskostenPer saldo doet zich bij de bedrijfsvoeringkosten een voordeel voor van € 0,9 miljoen. Dit voordeel bestaat uit€ 0,4 miljoen aan hogere baten en € 0,5 miljoen aan lagere lasten. De hogere baten zijn het saldo van een hogeredekking van personeelslasten door projecten (€ 0,7 miljoen), de in de begroting opgenomen stelpost onderbestedingapparaatskosten (€ 0,4 miljoen) en een incidentele meevaller in verband met verkoop van meubilair (€ 0,1 miljoen).Bij de begrote lasten is rekening gehouden met de te realiseren bezuiniging in 2011 en met de nominale prijsstijgingin verband met CAO-afspraken 2011. Bij de realisatie is de meevaller van € 2,3 miljoen als lagere vorming van dereserve (ver)nieuwbouw provinciehuis meegenomen. Daarnaast zijn er in 2011 enkele overbestedingen geweest inverband met de eerdere verhuizing waaronder extra automatiseringskosten en kosten gerelateerd aan de huisvesting.In 2011 is bij een van de steunpunten asbest verwijderd wat extra kosten van € 125.000 met zich mee heeft gebracht.Ad E. Resultaatbestemming en voorstel ISVAan Provinciale Staten wordt via het begeleidende statenvoorstel voorgesteld het jaarrekeningresultaat van € 11,1miljoen toe te voegen aan de vrij aanwendbare reserve (VAR). Zoals hierboven aangegeven wordt in een afzonderlijkstatenvoorstel aan uw Staten voorgesteld de vrijvallende middelen ad € 14 miljoen met betrekking tot de ISV aan tewenden voor de ISV-periode2013-2015 (Aanvalsplan herstructurering Friese woningvoorraad). Dit bedrag komt danten laste van het begrotingssaldo 2012. Als we rekening houden met deze vrijval, c.q. het weer inzetten van ditbedrag is er uiteindelijk in 2011 sprake van een negatief resultaat van € 2,9 miljoen (= € 11,1 – € 14). Dit bedrag is inlijn met het begrotingssaldo in de 2e bestuursrapportage 2011.17

2.2 KerngegevensPer 31 december 2011x € 1 mln.Exploitatieomzet (totaal lasten) 669,9Boekwaarde investeringen 781,5Algemene reserve 60,5Overige reserves en voorzieningen 350,9Geldleningen o/g 0,1Geldleningen u/g 58,9Provinciale opcenten 83,0Bedragen x 1 mlnRekening Rekening Rekening Rekening Rekening Rekening2006 2007 2008 2009 2010 2011ExploitatieLasten 380,5 484,3 525,0 570,8 554,9 669,9Baten 386,6 489,6 525,7 585,2 577,4 681,1Rekeningresultaat 6,1 5,3 0,7 14,4 22,5 11,1Balanstotaal 282,6 299,6 368,0 493,9 534,9 781,5Exploitatie800,0700,0Euro (x 1 mln)600,0500,0400,0300,0200,0100,00,02006 2007 2008 2009 2010 2011LastenBaten18

2.3 Verloop van de lasten en baten verdeeld naar soortenLasten per kostensoortBedragen x € 1 mlnRekening Rekening Begroting Verschil2010 2011 2011 Begr. Vs Rek.Overdrachten * 251,3 378,2 373,7 4,5Goederen en diensten 51,1 74,0 49,5 24,4Afschrijvingslasten 3,8 4,9 4,9 0,0Rentelasten 6,0 6,7 6,9 -0,2Vorming van reserves 153,4 118,2 111,5 6,7Overige lasten ** 9,1 15,0 18,9 -3,9Aan exploitatie toegerekendebedijfsvoeringskosten ***** 65,7 65,4 66,3 -0,9Stortingen in voorzieningen/overlopende passiva *** 14,4 7,6 7,9 -0,2Totaal 554,9 669,9 639,5 30,4x € 1 mln400,0378,2Lasten per soort350,0300,0250,0200,0150,0100,074,0118,265,450,0-4,9 6,715,07,619

Baten per batensoortBedragen x € 1 mlnRekening Rekening Begroting Verschil2010 2011 2011 Begr. Vs Rek.Algemene uitkering Provinciefonds 132,6 138,2 138,2 0,0Opcenten motorrijtuigenbelasting 56,6 57,4 57,7 -0,2Baten uit dividenden 35,9 45,5 45,4 0,1Rentebaten 14,6 15,0 18,6 -3,6Overdrachten * 3,9 5,5 -28,3 33,9Goederen en diensten 5,3 4,6 3,7 0,8Beschikking over de reserve 170,8 138,1 138,0 0,1Overige baten ** 1,4 4,9 8,1 3,2-Onttrekkingen aan voorzieningen/overlopende passiva *** 156,3 304,8 253,7 51,2Toegevoegd aan OP -33,0 0,0Totaal 577,4 681,1 635,0 79,1* Overdrachten betreffen bijvoorbeeld subsidies aan of van andere overheden.** Tot de overige baten en lasten behoren o.a. administratieve boekingen, belastingen en leges.*** Overlopende passiva betreffen bijdragen van andere overheden voor specifieke doelen.Voor deze bijdragen geldt een zogenoemde terugbetalingsverplichting in het geval van niet-besteding.De nog te ontvangen of terug te betalen bedragen worden verantwoord op de balans (jaarrekening).De besteding en de daar tegenoverstaande dekking worden in de exploitatie (programma’s) ten lastevan deze balansposten verantwoord. Deze systematiek is verplicht op grond van het Besluit Begrotingen Verantwoording Provincies en gemeenten (BBV).**** Het totaal van de aan de exploitatie en investeringen toegerekende bedrijfsvoeringskosten bedroeg in 2011€ 77,4 mln. Hiervan is € 6,7 mln. toegerekend aan de investeringen, € 5 mln. aan voorzieningen en€ 0,2 mln. aan derden.Het resterende bedrag van € 65,4 mln is toegerekend aan de exploitatie (beleidsprogramma's). Zie deparagraaf Bedrijfsvoering voor de samenstelling en toerekening van de bedrijfsvoeringskosten.20

x € 1 mlnBaten per soort350,0300,0304,8250,0200,0150,0138,2138,1100,050,00,057,445,515,05,5 4,64,9-50,0-33,02.4 Exploitatie per programma21

2.4 Exploitatie per programmaProgramma x € 1 mln. Baten Lasten Onttr.res. Toev.res.1. Bestuur en veiligheid 1 13 0 02. Verkeer en vervoer 164 208 4 163. Wetter 1 4 0 04. Milieu 9 26 1 35. Lanlik gebiet 61 97 36 206. Economie, recreatie en toerisme 6 51 41 187. Sociaal beleid en zorg 51 66 5 28. Kultuer, taal en ûnderwiis 0 44 5 69. Ruimte en wonen 23 16 2 010.Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 227 29 44 54Totaal 543 552 138 118250200Exploitatie per programmax € 1 mln150100500BatenLastenOnttr.res.Toev.res.22

3. ProgrammaverantwoordingDe programmaverantwoording 2011 bestaat uit de rapportage over de realisatie van de programma’s en het overzichtvan de algemene dekkingsmiddelen. In dit hoofdstuk zijn de prestaties over 2011 opgenomen (rapportages overdoelen en resultaten).De programmaverantwoording biedt per programma en per beleidsveld inzicht in:De mate waarin de doelstellingen zijn gerealiseerdDe mate waarin de gewenste resultaten zijn gerealiseerdDe gerealiseerde baten en lasten op totaal-programmaniveau en per beleidsHet beleidsprogramma is als volgt opgebouwd:Onderdeel A. Algemeen / ‘overall’ programmaHet beleidsprogramma begint met een herhaling van de ‘overall’ (meerjarige) programmadoelen uit de Begroting2011. Deze doelen uit de begroting hebben veelal een meerjarig karakter. In de beleidsprogramma’s wordtaangegeven in hoeverre de realisatie op schema ligt.De doelenrealisatie wordt d.m.v. de stoplichtkleuren in een samenvattende overzichtstabel weergegeven. Deze tabelis een samenvatting van de doelrealisatietabellen van de afzonderlijke beleidsvelden onder B. Zie hieronder. Dedoelenrealisatie onder A laat in één oogopslag de ‘overall- realisatie’ van het beleidsprogramma zien. Onder de tabelworden op hoofdlijnen bestuurlijk relevante ontwikkelingen, ‘high lights’ en dergelijke vermeld.Onderdeel B. BeleidsveldenDe beleidsvelden zijn opgebouwd naar de bekende 3 W-vragen.1e W-vraag: wat wilden we bereiken?Elke beleidsveld begint met het beleidsdoel uit de begroting (1e W-vraag: Wat wilden we bereiken?). Ook dit doelheeft veelal een meerjarig karakter. De doelrealisatie wordt vervolgens d.m.v. de stoplichtkleuren in eensamenvattende overzichtstabel weergegeven. In het bijzonder de kleuren geel en rood worden van een toelichtingvoorzien.2e W-vraag : hebben we de gewenste resultaten bereikt? / hebben we gedaan wat we wilden doen?Het antwoord op de 2e W-vraag wordt eveneens via kleurentabel weergegeven. Deze vraag heeft specifiekbetrekking op het begrotingsjaar 2011. In de tabel zijn de gewenste resultaten/ activiteiten uit de begroting 2011opgenomen. In het bijzonder de kleuren geel en rood worden van een toelichting voorzien.Om tot de juiste kleurmarkering te komen, is een aantal vragen beantwoord. Zie onderstaande tabel:1 e W-vraag : liggen we opschema met dedoelenrealisatie?2 e W-vraag : hebben we degewenste resultatengerealiseerd? / Hebben wegedaan wat we wilden doen?3 e W-vraag :wat heeft het gekost?(realisatie conform budget /onder-/overschrijding?)BeleidTijdGeen afwijking. Naarverwachting wordt het doelgerealiseerd.Geen afwijking, de verwachtingis dat het doel binnen deafgesproken tijd is/ wordtgerealiseerd.Het gewenste resultaat zoalsgeformuleerd in de begroting isgehaald.Het gewenste resultaat zoalsgeformuleerd in de begroting isbinnen de afgesproken tijdgehaald.T.a.v. het onderdeel geld is ergeen afwijking (Overschrijding iskleiner dan10% en kleiner dan €50.000 en Onderschrijding iskleiner dan 10% en kleiner dan€ 50.000).BeleidTijdMogelijke verwachte, maar noggeen zekere afwijking in deinhoudelijke doelrealisatie,waardoor het doel waarschijnlijkniet wordt gehaaldMogelijke verwachte, maar noggeen zekere afwijking indoelrealisatie binnen de tijd,waardoor het doel waarschijnlijklater wordt gehaald.Het gewenste resultaat zoalsgeformuleerd in de begroting isinhoudelijk niet geheel gehaald.Het gewenste resultaat zoalsgeformuleerd in de begroting isniet geheel op tijd gehaald.T.a.v. het onderdeel geld is ersprake van onderbesteding(Onderbesteding groter dan 10%en groter dan € 50.000).23

1 e W-vraag : liggen we opschema met dedoelenrealisatie?2 e W-vraag : hebben we degewenste resultatengerealiseerd? / Hebben wegedaan wat we wilden doen?3 e W-vraag :wat heeft het gekost?(realisatie conform budget /onder-/overschrijding?)BeleidTijdHet doel wordt (zo goed als)zeker niet bereikt.Doelrealisatie binnen degestelde termijn wordt (zo goedals) zeker niet gerealiseerd..Het voorgenomen gewensteresultaat zoals beschreven in debegroting is inhoudelijkniet gehaald.Het voorgenomen gewensteresultaat zoals beschreven in debegroting is niet op tijd gehaald.T.a.v. het onderdeel geld is ersprake van overbesteding(Overbesteding groter dan 10%engroter dan € 50.000).3e W-vraag : wat heeft het gekost?In deze tabel worden de gerealiseerde baten en lasten geconfronteerd met de geraamde baten en lasten uit debegroting (na wijziging). De grotere verschillen worden van een toelichting voorzien.In de tabel zijn zogenoemde overlopende passiva opgenomen. Dit betreffen bijdragen van andere overheden voorspecifieke doelen. Voor deze bijdragen geldt een zogenoemde terugbetalingsverplichting in het geval van nietbesteding.De nog te ontvangen of terug te betalen bedragen worden verantwoord op de balans (jaarrekening). Debesteding en de daar tegenoverstaande dekking worden in de exploitatie (programma’s) ten laste van dezebalansposten verantwoord. Tegenover de last staat doorgaans een bate met dezelfde hoogte. Het verantwoorden viade overlopende passiva is verplicht op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en gemeenten(BBV). De werkelijke stand van de betreffende overlopende passiva is terug te vinden in de balans en de toelichtinghierop (deel II Jaarrekening 2011.In de tabel worden ook de aan de exploitatie (programma’s) toegerekende bedrijfsvoeringskosten verantwoord. In deparagraaf Bedrijfsvoering wordt de samenstelling en de toerekening van het totaal van de bedrijfsvoeringskostengepresenteerd. De toerekening is gebaseerd op de inzet van personeel aan programma’s, investeringen endergelijke.In de tabel is een rij ‘mutatie reserves’ opgenomen. Dit betreft het saldo van onttrekkingen en toevoegingen aan dereserves ten gunste, resp. ten laste van de exploitatie (programma’s). Deze mutaties zijn gebaseerd op eerdervastgesteld beleid, c.q. de financiële spelregels (Nota Uitvoering Begroting 2010). Stortingen in reserves (lasten)betreffen bijv. restantbedragen van tijdelijke budgetten die mee mogen naar het volgende jaar. Onttrekkingen aanreserves (bate) betreffen bijv. de dekking in verband met hogere dan geraamde kosten m.b.t. een tijdelijk budget. Dedekking (bate) wordt als het ware naar voren gehaald.24

3.1 Programma 1. Bestuur en veiligheidPortefeuillehouders: J.A. Jorritsma en C. Schokker-StrampelA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)Het scheppen van voorwaarden voor het effectief en efficiënt besturen van de provincie Fryslân en voor een zo grootmogelijk draagvlak onder de inwoners van Fryslân.De doelstellingen van dit programma zijn velerlei. Dit programma bevat onder andere het beleid en de middelen metbetrekking tot het functioneren van de bestuursorganen: Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en de Commissarisvan de Koningin.Het jaar 2011 zal vooral in het teken staan van een herijking van de bestuurlijke positie van de provincies.Beslissende factoren daarbij zijn de uitkomsten van de commissie Kalden, de positiekeuze van de provincies in IPOverbanden de inhoud van het regeerakkoord. Fryslân zal binnen de gegeven mogelijkheden zijn eigen positie kiezenom samen met de Friese gemeenten een bestuurskrachtige en ambitieuze regio te vormen. Dit alles zal leiden tot eenheroriëntatie op ons takenpakket en op de wijze waarop wij samenwerken, het Koöperaasjemodel.Het nieuwe profiel van de provincie Fryslân kan alleen worden gerealiseerd indien ook de Friese gemeentenvoldoende bestuurskrachtig zijn. Op basis van de in 2010 opnieuw gedefinieerde regierol van de provincie zal in dekomende jaren de bestuurskrachtdiscussie worden afgerond. Het doel is in 2014 de discussie over de versterking vande bestuurskracht van de gemeenten af te sluiten.De financiële positie van de Friese gemeenten staat door de financiële crisis en de daarmee samenhangendeRijksbezuinigingen sterk onder druk. Vanuit onze toezichtrol volgen wij deze ontwikkelingen nauwlettend enentameren waar nodig bestuurlijk overleg om te voorkomen dat gemeenten in een artikel 12-situatie terechtkomen.Het beleid zoals neergelegd in de notitie Internationale Contacten (vastgesteld in 2008) zal worden voortgezet. Decontacten met Noord-West Duitsland, de Neue Hanze Interregio, worden geïntensiveerd met het oog op hettoekomstige cohesiebeleid van de Europese Unie. Het gezamenlijk optrekken lijkt de kans op behoud van EuropeseFondsen aanzienlijk te vergroten.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)Beleidsvelden?Liggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.1 Provinciale Staten en Statengriffie1.2 Gedeputeerde Staten1.3 Ondersteuning van de Commissaris van deKoningin (CdK) in zijn rol als rijksorgaan1.4 Bestuurskwaliteit gemeenten eninterbestuurlijk toezicht1.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuur1.6 Juridische Zaken/rechtsbeschermingToelichting / relevante ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan / high lightsDe bestuurlijke organisatie van de verschillende overheden in Nederland stond 2011 grotendeels in het teken van hetopstellen van t een bestuursakkoord tussen Rijk, provincies, gemeenten en de Unie van Waterschappen. Hiermeewordt recht gedaan aan het regeerakkoord, dat uitgaat van een compacte en slagvaardige overheid in de toekomst,met een heldere onderlinge taakverdeling.25

In 2011 deed zich in onze provincie op bestuurlijk terrein een aantal belangrijke ontwikkelingen voor. Zo ging degemeente Súdwest Fryslân van start per 1 januari 2011. Daarnaast heeft in 2011 bestuurlijke besluitvormingplaatsgevonden over de voorgenomen herindelingen van De Friese Meren en de opsplitsing van Boarnsterhim.Ook elders in de provincie oriënteren gemeenten zich nadrukkelijk op hun bestuurlijke toekomst. Ze zijn volop metelkaar in gesprek over de gerichte versterking van hun bestuurskracht.In samenhang met de invulling van de provinciale regierol op dit terrein startte de provincie in 2010 met eenvisievormingstraject over de toekomstige lokaal-bestuurlijke inrichting van Fryslân. Als onderdeel hiervan is door onsde Commissie-Koopmans ingesteld. Op basis van de perspectievenschets, opgenomen in het advies van decommissie, is nader bestuurlijk overleg met gemeenten gevoerd over onze standpuntbepaling ten aanzien van hetuitgebrachte advies. Dit heeft medio december 2011 geleid tot vaststelling van onze visie op de lokaal-bestuurlijkeinrichting van Noord-Fryslân.De economische crisis en de ontwikkelingen van het rijksbeleid hebben in 2011 zijn weerslag gehad op de financiëlepositie van de Friese gemeenten. Over het algemeen hebben gemeenten hier goed op geanticipeerd en debezuinigingstaakstellingen daadkrachtig opgepakt.In 2011 hebben wij als financieel toezichthouder de ontwikkelingen nauwlettend gevolgd. Mmet een aantalgemeenten is bestuurlijk overleg geweest over hun financiële positie.De verwachting is dat de druk op de financiële positie van gemeenten de komende jaren onverminderd zaldoorzetten. De korting op de algemene uitkering, de grootschalige overheveling van taken, vermindering vaninkomsten (grondexploitatie) en verhogingen van uitgaven (bijstand) zullen veel veerkracht van de gemeentelijkefinanciën vragen.Met het oog op het toekomstige cohesiebeleid (geld uit Brussel) en de voor ons recentelijk toegankelijk geworden(belangrijke) geldstroom Interreg IV-A zal de focus voor samenwerking vooral komen te liggen op Niedersachsen (deNHI is opgeheven eind 2010).Na 2013 is geld uit Brussel voor de regio geen vanzelfsprekendheid meer. Er wordt een meer thematische en liefstgrensoverschrijdende aanpak vereist. Het project Nordconnect van het SNN wordt eind 2013 beëindigd.Wat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000Realisatie2010Begroting 2011na wijzigingRekening2011VerschilBegroting/RekeningBaten1.1 Provinciale Staten en Statengriffie 220 17 115 -981.2 Gedeputeerde Staten 238 22 2 201.3 Ondersteuning van de Commissaris van de0 0 0 0Koningin in zijn rol als rijksorgaan1.4 Bestuurskwaliteit gemeenten en0 0 0 0interbestuurlijk toezicht1.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuur 425 385 354 301.6 Juridische Zaken/ rechtsbescherming 171 17 104 -87Totaal Baten 1.054 440 575 -135Lasten1.1 Provinciale Staten en Statengriffie 2.802 3.638 3.208 4301.2 Gedeputeerde Staten 8.973 4.059 4.125 -661.3 Ondersteuning van de Commissaris van de 1.010 673 686 -13Koningin in zijn rol als rijksorgaan1.4 Bestuurskwaliteit gemeenten en584 641 618 23interbestuurlijk toezicht1.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuur 2.896 3.498 3.281 2171.6 Juridische Zaken/ rechtsbescherming 661 687 685 226

Bedragen x € 1.000Realisatie2010Begroting 2011na wijzigingRekening2011VerschilBegroting/RekeningTotaal Lasten 16.927 13.196 12.604 592Resultaat voor bestemming -15.872 -12.755 -12.029 -727Mutatie reserve 113 47 47 0Resultaat na bestemming -15.759 -12.709 -11.982 -727Beleidsvelden1.1 Provinciale Staten en StatengriffieWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het in het kader van duaal bestuur effectief en efficiënt laten functioneren van Provinciale Staten, zowel van hetindividuele statenlid als van het bestuursorgaan als zodanig.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.1 Provinciale Staten en StatengriffieHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.1 - Provinciale Staten en Statengriffie1. Inhoudelijke en procesmatige advisering / logistieke organisatie vergaderingen2. Uitvoering Verordening ondersteuning statenfracties provincie Fryslân3. Organisatie rond algemene verkiezingscampagne PSPrestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Besluiten/ingekomenstukken PSTijdige afhandeling (binnen 10 dagen nabesluitvorming)Realisatie201127

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening220 17 115 -98Totaal Baten 220 17 115 -98LastenStructurele2.789 3.057 2.681 376beleidsprogrammabudgettenTijdelijke13 175 128 47beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 0 406 399 7Totaal Lasten 2.802 3.638 3.208 430Resultaat voor bestemming -2.582 -3.621 -3.093 -528Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -2.582 -3.621 -3.093 -528ToelichtingStructurele beleidsprogrammabudgetten (lasten)De onderbesteding op de structurele budgetten van dit thema wordt veroorzaakt door een aantal vraaggestuurdebudgetten (€ 185.000) die niet zijn benut. Dit betreft budgetten die de Statenfracties kunnen inzetten voor hunwerkzaamheden en personele ondersteuning. Er is minder besteed aan directe ondersteuning van PS (€120.000) Ditbetreft onder andere studie en opleiding, catering en repro. De reprokosten zijn afgenomen door de invoering van hetpapierarm werken.Structurele beleidsprogrammabudgetten (baten)Naar aanleiding van de eindafrekening van de subsidies voor Statenfracties hebben de Statenfracties in totaal eenbedrag van € 98.000,- terugbetaald aan de provincie, omdat deze bedragen door de Statenfracties niet zijn besteed.Tijdelijke beleidsprogrammabudgettenDe onderbesteding op het budget van € 47.000,- betreft het budget voor de Statenverkiezingen en het budget voorhet Statencommittee Frysk.InvesteringenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 0 187 0 187Opgeleverde werken 0 0 0 0Onderhanden werken 0 0 0 0Totaal 0 187 0 187ToelichtingDe afgerekende werken betreffen de ICT-voorzieningen voor de nieuwe Staten.1.2 Gedeputeerde StatenWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het effectief en efficiënt laten functioneren van het College van Gedeputeerde Staten, zowel van het individuele lidvan Gedeputeerde Staten als van het bestuursorgaan als zodanig.28

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)Hoe staat het met de doelstellingenvan Thema’s?Liggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.2 Gedeputeerde StatenHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.2 – Gedeputeerde Staten1. Goede en efficiënte secretariële ondersteuning aan het college van GS2. De collegeleden worden ondersteund door bestuursadviseursPrestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Kwaliteit stukken Beslisrijpe stukken in vooroverleg 2010 ( 65%) 75% 75%Afspraken GS/PS Beantwoording statenvragen op tijdNakomen toezeggingenTijdige aanbieding PS-besluitvorming2010 ( 75%) 100% 50%Realisatie2011ToelichtingIn de begroting 2011 is bij “afspraken GS/PS”, indicator “beantwoording statenvragen op tijd etc.” een te optimistischeinschatting gemaakt van de streefwaarden. In de begroting 2012 zijn deze streefwaarden aangepast (2012 80%,jaarlijks oplopend met 5%).In 2011 zijn er 90 statenvragen gesteld. Daarvan is 50% op tijd beantwoord. Voor 2011 is de streefwaarde dus nietgerealiseerd. In de 2 e helft van 2011 is het werkproces verbeterd, hetgeen in het laatste kwartaal van 2011 er toeleidde dat 83% van de statenvragen op tijd beantwoord werd. Deze lijn houden we vast in 2012.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructureleRekening 2011Verschil Begroting/Rekening0 22 2 20beleidsprogrammabudgettenVoorzieningen 237 0 0 0Totaal Baten 237 22 2 20LastenStructurele1.685 1.723 1.826 -103beleidsprogrammabudgettenTijdelijke10 31 31 0beleidsprogrammabudgettenVoorzieningen 5.425 0 0 029

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 1.853 2.305 2.268 37Totaal Lasten 8.973 4.059 4.125 -66Resultaat voor bestemming -8.735 -4.037 -4.123 86Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -8.735 -4.037 -4.123 86ToelichtingIn 2011 is het nieuwe college gestart. Hiermee samenhangend is een aantal extra kosten gemaakt voorwerkconferenties, studie en opleiding, reis- en verblijfkosten en afscheid van twee gedeputeerden. Hiernaast is ersprake van een overschrijding op uitkeringen oud-leden Gedeputeerde Staten. Dit houdt verband met een strengerebetaaldiscipline, waardoor er eenmalig meer kosten ten laste van 2011 zijn gekomen.De totale overschrijding binnen dit beleidsveld wordt binnen programma 1 opgevangen.1.3 Ondersteuning van de Commissaris van de Koningin in zijn rol als rijksorgaanWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Een zodanige ondersteuning van de Commissaris van de Koningin opdat deze optimaal inhoud kan geven aan zijnrijkstaken. In zijn rol als rijksorgaan heeft de Commissaris van de Koningin taken namens het Rijk in de provincie. Dietaken zijn grotendeels gebaseerd op artikel 182 van de Provinciewet en worden nader uitgewerkt in deAmbtsinstructie voor de Commissaris van de Koningin.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)Hoe staat het met de doelstellingenvan de Beleidsvelden?Liggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.3 Ondersteuning van de Commissaris van deKoningin (CdK) in zijn rol als rijksorgaanHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.3 - Ondersteuning van de Commissaris van de Koningin (CdK) in zijn rol als rijksorgaan1. De CvdK voldoet aan de wettelijk gestelde voorschriften in zijn rol als rijksorgaan.ToelichtingVoor nadere informatie wordt verwezen naar het afzonderlijke jaarverslag 2011 van de Commissaris van de Koningin.30

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenTotaal Baten 0 0 0 0LastenStructurele314 306 327 -20beleidsprogrammabudgettenTijdelijke0 35 33 2beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 697 332 326 5Totaal Lasten 1.010 673 686 -13Resultaat voor bestemming -1.010 -673 -686 13Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -1.010 -673 -686 131.4 Bestuurskwaliteit gemeenten en interbestuurlijk toezichtWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Doel is het bevorderen van financieel sterke en bestuurskrachtige Friese gemeenten.In lijn met de opvattingen van de commissie Oosting wordt gestreefd naar een vereenvoudiging van hetinterbestuurlijk toezicht en het terugdringen van specifiek toezicht. De beoogde vermindering van het toezicht geeftvertrouwen tussen de bestuurslagen en heldere bestuurlijke omgangsvormen. Met het interbestuurlijk toezicht wordtaangesloten bij de democratische controlemogelijkheden van provincies en gemeenten in het kader van het dualestelsel.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.4 Bestuurskwaliteit gemeenten eninterbestuurlijk toezichtToelichtingDe economische crisis en de ontwikkelingen van het Rijksbeleid hebben ertoe geleid dat de financiële positie vangemeenten in 2011 verder onder druk is komen te staan. Door tijdig risico‟s te signaleren en door, zowel ambtelijk alsbestuurlijk, in overleg te treden met gemeenten is een bijdrage geleverd aan het gezond houden van de financiëlehuishouding van gemeenten.De provincie ziet toe op de borging van de kwaliteit van het inliggend lokaal bestuur.In samenhang met de invulling van de provinciale regierol op dit terrein zijn wij in 2010 gestart met eenvisievormingstraject over de toekomstige lokaal-bestuurlijke inrichting van Fryslân. De Kamermotie-Heijnen daartoe iseen bevestiging van dit lopende traject. Als onderdeel van het visietraject heeft de door ons ingestelde Commissie-Koopmans medio maart 2011 haar adviesrapport opgeleverd. In de navolgende periode zijn wij met de gemeenten inoverleg getreden over de implicaties van dit advies voor een evenwichtige en toekomstbestendige gemeentelijkeinrichting van onze provincie. Onze regierol werkt ondersteunend aan het zoeken naar adequate bestuurlijke31

antwoorden voor het op peil houden van de gemeentelijke bestuurskracht. Hierop van invloed is onder meer ook hetproces van decentralisatie van Rijkstaken, dat leidt tot verzwaring van het lokaal-bestuurlijke takenpakket. Dezeontwikkelingen zullen de komende jaren waarschijnlijk uitmonden in gemeentelijke initiatieven tot samenwerking, c.q.herindelingsvoorstellen van onderop. Dit sluit aan op het provinciale beleid om dergelijke initiatieven van onderop tefaciliteren.Interbestuurlijk Toezicht (IBT) richt zich op eenvoudig en sober toezicht. Aanvankelijk was de planning dat het IBT op1 januari 2012 zou ingaan, uiteindelijk is dit uitgesteld tot 1 juli 2012. Op deze datum moet er een ambtelijk enbestuurlijk implementatieplan liggen. Ter voorbereiding hierop zijn er in 2011 twee verkenningsonderzoeken (pilots)gestart met de gemeenten Het Bildt en Achtkarspelen.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.4 - Bestuurskwaliteit gemeenten1. Op basis van het beleidskader volgen wij actief de financiële ontwikkelingen in deFriese gemeenten en voeren waar nodig daar omtrent overleg met hen. Waardaartoe aanleiding bestaat, zullen wij onze toezichtinstrumenten (preventieftoezicht) hanteren2. Wij volgen en ondersteunen gemeenten actief bij hun processen die gericht zijn opde versterking van de bestuurskrachtToelichtingDe raden van de gemeenten Skarsterlân, Lemsterland en Gaasterlân-Sleat hebben op 27 april 2011 hetherindelingsadvies vastgesteld, met 1 januari 2013 als beoogde ingangsdatum. Wij hebben op basis van ditherindelingsadvies medio juni 2011 onze positieve zienswijze opgesteld.De minister van BZK heeft besloten deze voorgenomen fusie, gelet op de samenhang met de herindelingsprocedurevan Boarnsterhim, in behandeling te nemen met 1 januari 2014 als beoogde datum van inwerkingtreding. Tot ditmoment blijft het in 2010 ingestelde Arhi-toezicht op deze gemeenten van toepassing.Op 22 november 2011 hebben de raden van Boarnsterhim, Leeuwarden, Heerenveen, Súdwest Fryslân enSkarsterlân het herindelingsontwerp vastgesteld. Hiermee wordt voorzien in de opheffing van de gemeenteBoarnsterhim door middel van een herindelingsprocedure. De betrokken gemeenten koersen eveneens opeffectuering van de fusie per 1 januari 2014.Vanuit de eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn wij betrokken bij beide hierboven genoemdeherindelingstrajecten op gemeentelijk initiatief.De gemeente Boarnsterhim staat als enige gemeente in Fryslân onder preventief toezicht om financiële redenen. Definanciële positie van de gemeente is wel aanzienlijk verbeterd, maar nog onvoldoende om voor repressief toezicht inaanmerking te komen. De gemeente heeft voor het jaar 2011 voor de tweede keer een artikel 12 aanvraag ingediend,die heeft geleid tot een aanvullende bijdrage van € 3 miljoen (2010 € 3,56 miljoen). In 2012 zal het ministerie naarverwachting de derde en laatste termijn uitkeren.De gemeenten Boarnsterhim, Leeuwarden en Heerenveen vallen per 22 november 2011 (datum vaststellingherindelingsontwerp) onder het Arhi-toezicht. Met de betrokken gemeenten zijn werkafspraken gemaakt over defeitelijke uitoefening van dit toezicht.De gemeente Súdwest Fryslân stond in 2011 onder preventief toezicht. Reden hiervoor was dat de gemeenteraad na1 januari 2011 in functie is getreden en het daardoor niet mogelijk was voor deze datum een begroting voor het jaar2011 vast te stellen. Op 22 maart 2011 is de begroting 2011 door ons goedgekeurd. In 2012 is het repressievetoezicht van toepassing.32

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenTotaal Baten 0 0 0 0LastenTijdelijke165 167 152 15beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 419 474 466 8Totaal Lasten 584 641 618 23Resultaat voor bestemming -584 -641 -618 -23Mutatie reserve 113 47 47 0Resultaat na bestemming -471 -594 -571 -231.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuurWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Doel is het versterken van de betekenis en het profiel van de provincie, evenals het versterken van de bestuurlijkepartnerschappen ten behoeve van de aanpak van maatschappelijke vraagstukken.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben we gedaanwat we wildendoen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.5 Herkenbaar en samenwerkend bestuurToelichtingIn 2011 hebben de onderhandelingen om te komen tot een nieuw Bestuursakkoord tussen Rijk, provincies,gemeenten en waterschappen geresulteerd in het ondertekenen van de Bestuursafspraken 2012-2015. Dezeafspraken betreffen de uitgangspunten en het proces om te komen tot een aantal hervormingen, die betrekkinghebben op het realiseren van een compacte en slagvaardige overheid en een eenduidige en doelmatigetaakverdeling tussen de bestuurslagen. Daarmee wordt het profiel van de provincie Fryslân als middenbestuurversterkt. Het streven van een heldere taakverdeling noopt tot een heroriëntatie op de uitvoering van het provincialetakenpakket. Samen met de Friese gemeenten is en blijft de doelstelling het borgen van Fryslân als bestuurskrachtigeen ambitieuze regio.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.5 – Herkenbaar en samenwerkend bestuur1. Uitvoeren van het uitvoeringsprogramma Bestuursakkoord Rijk-Provincies (o.a.decentralisatie van rijkstaken, bestuurlijke en financiële verhoudingen)2. Ontwikkelen en uitvoeren strategische agenda‟s met stedelijke netwerken enregio‟s3. Implementatie van de uitkomsten van de provinciale takendiscussie4. Voortzetten intensivering van grensoverschrijdende internationale samenwerking33

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geld5. Het versterken van de Noordelijke lobby in Den Haag en BrusselToelichting1.5.1. Uitvoeren van het uitvoeringsprogramma Bestuursakkoord Rijk-ProvinciesOp 21 december 2011 heeft u besloten in te stemmen met het Bestuursakkoord (onder het aannemen van driemoties), alsmede met het deelakkoord Water.U heeft niet ingestemd met het deelakkoord Natuur en landelijk gebied. Rijk (staatssecretaris Bleker) en provincieszullen in de loop van 2012 het overleg daarover voortzetten.1.5.2 Ontwikkelen en uitvoeren strategische agenda’s met stedelijke netwerken en regio’sIn 2011 zijn, in navolging van de afgesloten samenwerkingsagenda met Leeuwarden, samenwerkingsagenda‟suitgewerkt met de gemeenten Súdwest Fryslân, Heerenveen en Smallingerland. De reden voor deze agenda‟s is debovenlokale betekenis van (de grote kernen in) deze gemeenten voor de Friese economie en hetvoorzieningenniveau. Uitvoering van deze agenda‟s vindt vanaf 2012 plaats.1.5.3 Implementatie van de uitkomsten van de provinciale takendiscussieOp 16 februari 2011 besloot u de notitie “Een maatpak voor de regisseur” verder vorm te geven met voor ons deopdracht om de keuzes over provinciale taken en activiteiten, na een proces met maatschappelijke en bestuurlijkepartners, ter besluitvorming aan u voor te leggen. In het coalitieakkoord „Nije Enerzjy foar Fryslân, Coalitieakkoord2011-2015‟ hebben wij de hoofdlijnen van het door ons beoogde provinciale takenpakket weergegeven. Bij motie van2 november 2011 verzocht u om Provinciale Staten te voorzien van een notitie op basis waarvan tot besluitvormingkan worden gekomen. Deze notitie is op 3 februari j.l. aan u toegezonden.Ten aanzien van de Koöperaasjemodel hebben wij ons het afgelopen jaar geconcentreerd op concrete stappen in depraktijk. Zo zijn met de streekagenda‟s stappen vooruit gezet en zijn, zoals bij punt 1.5.2 aangegeven,samenwerkingsagenda‟s met vier grote gemeenten ontwikkeld. Eveneens op 2 november 2011 verzocht u per motieom een notitie waarin het koöperaasjebegrip verder wordt uitgewerkt. Deze notitie krijgt u rond de zomer.1.5.4 Het voortzetten van de intensivering van grensoverschrijdende internationale samenwerkingDe internationale samenwerking van de provincie krijgt vooral vorm via tijdelijke projecten, zoals in Interreg A, (Duits grensgebied) Interreg IV-B Noordzee en Interreg IV-C. De projecten worden uitgevoerdbinnen andere beleidsprogramma‟s. Bovendien vragen onderwerpen als minderheidstalen en Waddenzee om eeninternationale aanpak en dat wordt opgepakt vanuit die relevante beleidsvelden. Een nieuwe nota Internationalecontacten is 20 december 2011 door GS vastgesteld; daarin staat een visie en opsomming van alle buitenlandsecontacten van de provincie en de lobby.1.5.5 Het versterken van de Noordelijke lobby in Den Haag en BrusselIn 2011 is een aanvang gemaakt met een bredere verankering van de lobby-activiteiten op bestuurlijk- enmanagementniveau. Steeds wordt de afweging gemaakt of er voor bepaalde onderwerpen het meest effectiefgelobbyd kan worden in SNN-verband (bijvoorbeeld voor ruimtelijk-economische dossiers), in IPO-verband, samenmet de grote steden/gemeenten in de provincie Fryslân of via een eigen inzet.Een werkbezoek aan Brussel van Provinciale en Gedeputeerde Staten op 23 en 24 november 2011 heeft de urgentievan de lobby benadrukt. Dit zal blijvende aandacht krijgen in de Staten in 2012.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening425 385 354 30Totaal Baten 425 385 354 30LastenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkebeleidsprogrammabudgetten1.721 1.747 1.622 1250 44 -21 6434

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 1.175 1.708 1.680 28Totaal Lasten 2.896 3.498 3.281 217Resultaat voor bestemming -2.471 -3.114 -2.927 -187Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -2.471 -3.114 -2.927 -187ToelichtingStructurele budgettenDeze onderbesteding wordt veroorzaakt door de post IPO. Het IPO schuift de BTW door naar ons die als baten wordtgeboekt. In 2011 is € 86.000 doorgeschoven, begroot was€ 60.000. Deze hoeft echter niet uitbetaald te worden aan het IPO, wat echter wel als zodanig bij de lasten is begroot.De begrote lasten zullen bij de 1 e berap 2012 uit de Begroting worden gehaald.Tijdelijke budgettenDe onderbesteding op de lasten is ontstaan door de niet volledig uitgevoerde formatie-overdracht van debestuurscommissie SNN. In de begroting is rekening gehouden met de lasten voor een volledig jaar, terwijl deformatie halverwege 2011 is ingevuld.1.6 Juridische Zaken/rechtsbeschermingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Doel is een toereikende rechtsbescherming van de Friese burgers tegen besluiten van het provinciaal bestuur. In hetverlengde hiervan wordt gestreefd naar een goede borging van de juridische kwaliteit van de provinciale producten.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)1.6 Juridische Zaken/rechtsbeschermingHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 1.6 – Juridische Zaken/rechtsbescherming1. Toereikende rechtsbescherming Friese burgers2. Goede borging van de juridische kwaliteit van de provinciale productenToelichtingDe provincie is betrokken bij een aantal juridische procedures waarin burgers/bedrijven gebruik maken van de hentoekomende rechtsbescherming. Uiteraard is ook bij de provincie merkbaar dat er sprake is van een toenemendejuridisering, met name waar het gaat om grote kwesties die in de Friese samenleving spelen (zoals Centrale As en deREC in Harlingen).35

Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Rechtsbescherming bezwaarschriften 135 135 118beroepschriften 30 3 2klachten 10 10 10Afhandelingbezwaarschriftentijdige afhandeling. 95% 95% 85%Realisatie2011ToelichtingNadere informatie wordt opgenomen in het jaarverslag 2011 van de commissie voor de bezwaar- en beroepschriften& klachten.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructureleRekening 2011Verschil Begroting/Rekening4 0 2 -2beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 167 17 102 -85Totaal Baten 171 17 104 -87LastenStructurele251 196 169 27beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 167 17 50 -33Bedrijfsvoeringskosten 243 474 466 8Totaal Lasten 661 687 685 2Resultaat voor bestemming -490 -670 -581 -88Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -490 -670 -581 -88ToelichtingDe onderbesteding wordt veroorzaakt door het opheffen van de overlopende passiva post Coördinatierampenbestrijding Waddenzee. Dit project is beëindigd met een positief saldo van € 52.000 , die niet terugbetaaldhoeft te worden.AlgemeenIn de 2 e Berap 2011 is aangegeven dat de juridische procedures rond het Westerbaan-dossier de nodige juridische(advocaats) kosten met zich meebrengen. Het moment waarop deze kosten zich voordoen is en blijft onzeker. In de2 e Berap is ervoor gekozen om geen extra geld te vragen. In aansluiting hierop kan gemeld worden dat de in 2011gemaakte kosten binnen het reguliere budget van juridische advisering zijn opgevangen. Indien noodzakelijk zal in de1 e of 2 e Berap 2012 opnieuw aandacht worden gevraagd voor de kosten die samenhangen met het Westerbaandossier.36

3.2 Programma 2. Verkeer en vervoerPortefeuillehouders: S. A.E. Poepjes, J.G. Kramer .A. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken (beleidsdoelen Begroting 2011)In het Provinciaal Verkeer- en Vervoer Plan 2006 (PVVP) is als hoofddoel geformuleerd: het realiseren van eenduurzaam verkeer- en vervoersysteem in Fryslân dat:- voldoet aan de verplaatsingsbehoefte van inwoners en bezoekers van Fryslân;- voldoet aan de behoefte om goederen te transporteren;- bijdraagt aan de versterking van de economie;- veilig is;- en de schade aan natuur, landschap en milieu weet te beperken.In het Coalitieakkoord 2007-2011 is het PVVP als uitgangspunt genomen. Dit plan wordt jaarlijks geconcretiseerd inhet Uitvoeringsprogramma Verkeer en Vervoer.Wij realiseren ons hoofddoel door het verbeteren van de infrastructuur in Fryslân, het beheren en onderhouden vanonze eigen infrastructuur en door te zorgen voor een goed openbaar vervoer. Bovendien scheppen we voorwaardenvoor veilig en bewust verkeersgedrag. Samenwerking met Rijk, gemeenten en andere maatschappelijke partijen isdaarbij essentieel.Duurzaamheid is een essentieel uitgangspunt voor het verkeer- en vervoersysteem. Ook toekomstige generatiesmoeten uit de voeten kunnen met de keuzes die wij nu maken. Deze duurzaamheid wordt vormgegeven door hetstimuleren van milieuvriendelijke vervoerwijzen, het op een veilige manier aan het verkeer kunnen deelnemen, eenoverschakeling op duurzame brandstoffen en het beperken van de schade aan de omgeving.De uitvoering van het verkeer- en vervoerbeleid heeft een sterke impuls gekregen door de afspraken over hetRegiospecifiek Pakket (RSP). Uitgangspunt voor de dekking van de kosten van het provinciale aandeel in deregionale cofinanciering is het Statenbesluit van 10 februari 2010 over de doorlichting/herprioritering van ditbeleidsprogramma.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)BeleidsveldenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.1 Planvorming en programmering, bestuurlijkesamenwerking2.2 Verbetering infrastructuur2.3 Instandhouding provinciale infrastructuur2.4 Openbaar Vervoer2.5 Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloedingToelichting / relevante ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan / high lightsIn het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 hebben wij gekozen voor investeringen in de rondweg Lemmer, infietsverkeer en verkeersveiligheid. De realisatie van deze investeringen is aan de orde nadat een omvangrijk pakketvan bezuinigingen is doorgevoerd.Verder hebben wij gekozen voor een versterkte inzet op het openbaar vervoer om zo het voorzieningenniveau zo veelmogelijk op peil te houden.Het gewijzigde PVVP kon worden vastgesteld, met aangescherpte prioriteiten.37

De in gang gezette projecten zijn in voorbereiding. De stand van zaken die is weergegeven onder beleidsveld 2.2 laatzien dat er belangrijke stappen zijn gezet. Vermeldenswaard is de positieve uitspraak van de Raad van State in deberoepsprocedure tegen het Provinciaal Inpassingsplan voor de Centrale As en de besluitvorming door ProvincialeStaten over het Provinciaal Inpassingsplan voor de N381.In het najaar zijn de gesprekken over de overdracht van het Prinses Margrietkanaal en het afkopen van de financiëleregeling voor het Van Harinxmakanaal in een stroomversnelling gekomen. Eind december is ten behoeve hiervan eenbestuursovereenkomst getekend, onder voorbehoud van goedkeuring door Provinciale Staten. In januari 2012hebben Provinciale Staten hiermee ingestemd.De beheerssituatie van busstations is verbeterd, doordat wij deze van de vroegere vervoerder hebben overgenomen.Wat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBaten2.1 Planvorming en programmering,bestuurlijke samenwerkingRekening 2011VerschilBegroting /Rekening6.789 7.035 30.029 -22.9942.2 Verbetering infrastructuur 9.705 73.505 75.241 -1.7362.3 Instandhouding provinciale8.866 9.422 9.358 65infrastructuur2.4 Openbaar Vervoer 39.723 48.959 49.538 -5792.5 Verkeerseducatie en265 0 70 -70mobiliteitsbeïnvloedingTotaal Baten 65.348 138.921 164.235 -25.314Lasten2.1 Planvorming en programmering,9.441 10.636 32.947 -22.311bestuurlijke samenwerking2.2 Verbetering infrastructuur 25.719 106.449 86.595 19.8542.3 Instandhouding provinciale43.349 38.162 37.430 732infrastructuur2.4 Openbaar Vervoer 40.622 50.041 50.604 -5632.5 Verkeerseducatie en417 166 229 -63mobiliteitsbeïnvloedingTotaal Lasten 119.549 205.453 207.804 -2.351Resultaat voor bestemming -54.201 -66.532 -43.569 -22.963Mutatie reserve -10.103 9.649 -11.852 21.501Resultaat na bestemming -64.304 -56.884 -55.422 -1.462ToelichtingHet gehele programma heeft een onderbesteding van € 1,46 mln. De verdeling over de beleidsvelden is als volgt:onderbesteding op beleidsveld 2.1 van € 0,36 mln., onderbesteding op beleidsveld 2.2 van € 0,41 mln. en eenonderbesteding op beleidsveld 2.3 van € 0,67 mln.Op de beleidsvelden 2.4 en 2.5 is een onderbesteding van totaal € 0,02 mln.In de hierna te geven overzichten per beleidsveld is sprake van overlopende passiva. Dit heeft betrekking op deBrede Doel Uitkering Verkeer en Vervoer. Deze wordt zowel verantwoord bij beleidsveld 2.1 Planvorming enprogrammering, bestuurlijke samenwerking als bij beleidsveld 2.4 Openbaar vervoer en beleidsveld 2.5Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloeding. Een deel van de jaarbijdrage wordt gereserveerd voor bestedingen opeen later tijdstip. Het betreft reserveringen voor het openbaar vervoer en infrastructuur. Jaarlijks wordt eenverdeelplan opgesteld. Op basis van dit plan worden de middelen gecommitteerd. De realisatie van de projecten kanenkele jaren in beslag nemen. De reserveringen verklaren het verschil op de overlopende passiva bij debeleidsvelden 2.1, 2.4. en 2.5.38

Om te voldoen aan eerder aangegane verplichtingen zijn in 2011 middelen onttrokken aan de reserve BDU. Het gaatmet name om toegezegde bijdragen voor infrastructuurprojecten.B. Beleidsvelden2.1 Planvorming en programmering, bestuurlijke samenwerkingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Actuele beleidskaders en een inzichtelijke planning van de provinciale inspanningen. Uitgangspunt is een externeoriëntatie zodat adequaat ingespeeld kan worden op relevante ontwikkelingen. Daarbij worden ook partners, zoalsandere overheden en private partijen, benaderd.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.1 Planvorming en programmering, bestuurlijkesamenwerkingToelichtingVerklaring wordt weergegeven onder de financiële tabelHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 2.1 - Planvorming en programmering, bestuurlijke samenwerking1. Aanpassing PVVP2. Jaarlijks uitvoeringsprogramma Verkeer en Vervoer3. Structurele samenwerking in IPO , SNN en OVVF4. Samenwerking met het Rijk op basis van de Gebiedsagenda Noord Nederland5. Ondersteuning gemeentelijke infrastructuurToelichting1.Het aangepaste PVVP is op 26 oktober 2011 door PS vastgesteld.2. Het Uitvoeringsprogramma Verkeer en Vervoer voor 2012 is niet meer in 2011, maar begin 2012 vastgesteld.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening708 0 0 00 120 0 120beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 6.080 6.915 30.029 -23.114Totaal Baten 6.789 7.035 30.029 -22.994LastenStructurelebeleidsprogrammabudgetten174 167 177 -1039

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningTijdelijke404 1.367 599 768beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 6.335 7.189 30.289 -23.100Bedrijfsvoeringkosten 2.528 1.914 1.883 31Totaal Lasten 9.441 10.636 32.947 -22.311Resultaat voor bestemming -2.652 -3.601 -2.918 -683Mutatie reserve 309 525 203 322Resultaat na bestemming -2.343 -3.076 -2.715 -361ToelichtingTijdelijke budgettenDe onderbesteding in 2011 wordt veroorzaakt door vrijval van € 340.000 bij de volgende tijdelijke budgetten: FietspadLeechlân (€ 80.000), Fryslân Elektrisch Foarút (€ 200.000) en Implementatie vaarwegbeheer Waterwet (€ 60.000). Devrijval voor wat betreft de Waterwet wordt veroorzaakt door kostenbesparing; de vrijval op de andere projectendoordat deze vanwege bestuurlijke afstemming niet op tijd zijn gestart. Zo wordt een deel van het project ElektrischFoarút niet gerealiseerd. Getracht wordt om dit onderdeel binnen het programma OV-duurzaam alsnog te realiseren.Een en ander is afhankelijk van de aanbestedingsresultaten.Overlopende passivaVerklaring is opgenomen bij algemene gedeelte.2.2 Verbetering infrastructuurWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Doel is het provinciale wegennet duurzaam veilig in te richten door het realiseren van de in het PVVP opgenomenprojecten. Het gaat deels om relatief kleinschalige verkeersveiligheidsmaatregelen en maatregelen voor hetfietsverkeer, het openbaar vervoer en het carpoolen. Daarnaast gaat het ook om het structureel verbeteren van dehoofdwegenstructuur (stroomwegen en gebiedsontsluitingswegen) door middel van projecten als De Centrale As, deN381, de Noordwesttangent en de rondwegen om Franeker en Buitenpost.Voor de rijkswegen vervult de provincie een regierol bij de besluitvorming en bij de voorbereiding. Indien nodig nemenwe zelf de voorbereiding of de uitvoering van deze projecten ter hand. Vaak is er sprake van een financiële bijdragevan de provincie. De belangrijkste projecten zijn de Haak om Leeuwarden, de Traverse Harlingen in de N31 en hetknooppunt Joure in de A6/A7. De middelen in het kader van het RSP hebben een impuls gegeven aan de uitvoeringvan deze projecten.Via de zogenoemde gebiedsgewijze samenwerking wordt bijgedragen aan een betere (weg)inrichting van hetgemeentelijke wegennet en erftoegangswegen. Ook geeft de provincie verkeerskundig advies aan gemeenten.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.2 Verbetering infrastructuurToelichtingVan het uit te voeren programma worden vrijwel alle projecten conform planning uitgevoerd, hoewel er onvermijdelijkbinnen een dergelijk omvangrijk programma ook kleine afwijkingen zijn opgetreden (vooral met betrekking tot hetopleveringsmoment). Deze afwijkingen zijn echter gering en blijven alle binnen de bandbreedte.40

Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 2.2 - Verbetering infrastructuur1. Voorbereiding en uitvoering van projecten conform de jaarplanning inUitvoeringsprogramma Verkeer en Vervoer2. Versnelde uitvoering van projecten conform VersnellingsagendaToelichting1. Van het uit te voeren programma worden vrijwel alle projecten conform planning uitgevoerd. De voortgang van deafzonderlijke projecten is in het navolgende beschreven.2. Aan de projecten die vanwege de economische crisis versneld uitgevoerd moeten worden, wordt hard gewerkt. Hetactieprogramma voor het uniformeren van wegbelijning en het verbeteren van wegbermen komt na interneafstemming in 2012 goed tot uitvoering. Het is lastig gebleken dit initiatief te koppelen aan lopendeonderhoudsprojecten.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Doelwaarden2011De kleine en reguliereprojecten uit het PVVP.De majeureinfrastructuurprojecten.Projecten komen gereed in het jaar dat is gemeldin het meest recente Uitvoeringsprogrammaverkeer en vervoerHet gereedkomen en de benoemde tussenstappenvinden plaats in het jaar zoals gemeld in het meestrecente Uitvoeringsprogramma verkeer en vervoerTenminste90%Tenminste90%Realisatie2011Tenminste90%Tenminste90%ToelichtingIn zijn algemeenheid lopen de projecten goed. De projecten worden bij de investeringen afzonderlijk toegelicht.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructureleRekening 2011Verschil Begroting/Rekening0 0 70 -70beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 9.205 73.505 75.171 -1.666Reserves 500 0 0 0Totaal Baten 9.705 73.505 75.241 -1.736LastenStructurele3.813 5.235 4.905 329beleidsprogrammabudgettenTijdelijke9.491 26.739 5.561 21.178beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 9.205 73.505 75.171 -1.666Reserves 2.630 209 209 0Bedrijfsvoeringkosten 580 761 749 12Totaal Lasten 25.719 106.449 86.595 19.854Resultaat voor bestemming -16.014 -32.944 -11.354 -21.590Mutatie reserve -5.404 9.085 -12.093 21.178Resultaat na bestemming -21.418 -23.858 -23.447 -41141

ToelichtingStructurele budgettenDe onderbesteding 2011 wordt veroorzaakt door lagere afschrijvingslasten als gevolg van het lager uitvallen van deprojectkosten en het niet hoeven aanwenden van de stelpost afschrijvingslast voor kleine- en reguliere projecten(totaal circa € 330.000). Verder heeft de afrekening van de bewegwijzering plaatsgevonden, wat resulteert in hogeregerealiseerde baten (€ 70.000).Tijdelijke budgettenVoor de Westelijke Invalsweg en voor Drachtsterweg en omstreken vallen de voor 2011 geraamde kosten deels in2012. Aanbesteding van de Westelijke Invalsweg (aquaduct) is voorzien in kwartaal 2 van 2012. De ruimtelijkeprocedure voor de verdiepte ligging Drachtsterweg (aquaduct) is overnieuw gedaan. Projecten zijn derhalve nog nietin uitvoering. Verrekening met de gemeente Leeuwarden voor de door haar gemaakte kosten moet nog plaatsvinden.Er is een RSP-bijdrage voorzien aan het project De Haak om Leeuwarden. De Haak heeft voor de gerealiseerdekosten tot en met 2011 voldoende dekking gerealiseerd uit de provinciale bijdrage en middelen van het Rijk. Daardooris de bijdrage vanuit het RSP nog niet nodig om de reeds gemaakte kosten te financieren. De bijdrage wordttoegevoegd aan de reserve tijdelijke budgetten en wordt ingezet om de verschuiving in de kasstromen binnen hiergenoemde projecten op te vangen in de periode t/m 2016.Overlopende passivaVerklaring is opgenomen bij algemene gedeelte.InvesteringenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011 Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 6.155 72 -103 6.330Opgeleverde werken 11.563 14.958 26.330 192Onderhanden werken 105.993 49.311 42.247 113.057Totaal 123.711 64.341 68.474 119.579ToelichtingAfgerekende werkenIn 2011 zijn de volgende projecten afgerekend: Rhaladyk, Heerenveen-Rottum, Carpoolvoorziening, Dearsum-Scharnegoutum fase1, Hommerts-Jutrijp, Fietspad Metslawier-Engwierum 2 de fase, Recreatiegeul Grutte Brekken,Brug Stroobos,Opgeleverde werkenIn 2011 zijn de volgende werken opgeleverd: OV infrastructuur/Haltevoorzieningen, N359 Tjerkwerd-Parrega, N359Kruispunt Workum (T-aansluiting Workum), N361 Trynwâlden, Steenendam / Rinsumageest, N392 Terwispel-Gorredijk, N393 Brug Vrouwbuurtstermolen, Rondweg Buitenpost.Onderhanden werken- Klein- en reguliere projectenN354 Fietssnelweg Sneek – WoudsendDe planvorming van het project is in 2009 afgerond. Het beschikbare budget is voldoende om het werk te realiseren.N354 Dearsum – Scharnegoutum fase 2De herinrichting van de bebouwde kom van Dearsum (N354) wordt, als vervolg op de ovonde bij Nij Kleaster, in hetvoorjaar van 2012 aanbesteed. Het gehele project komt naar verwachting gereed in 2012; twee jaar later dangepland. De verlegging van kabels en leidingen en het overleg met nutsbedrijven vormt een moeizaam proces in ditproject en is mede veroorzaker van de vertraging.N355 Twijzel (tevens „versnellingsproject‟)Het gemeentebestuur van de gemeente Achtkarspelen stemde in juli 2011 in met de plannen voor Twijzel. Dit„versnellingsproject‟ wordt in 2013 opgeleverd. Dit is een jaar later dan gepland. In de uitvoering wordt een combinatieen afstemming gezocht met andere projecten. Daarbij is aandacht voor het hieruit voortvloeiende complexe systeemvan verkeersomleidingen.N356 veiligheid Holwerd (tevens „versnellingsproject‟)Het rotondedeel van het project betrof een zogenaamd versnellingsproject. Deze is in 2011 conform de planningopgeleverd. De rest van de werken met aanpassingen aan de provinciale weg binnen de bebouwde kom vanHolwerd, wordt in 2012 conform planning opgeleverd.42

N392 Rondweg GorredijkHet project start voor de zomer 2012 en kan naar huidig inzicht binnen het eerder verhoogde projectbudget wordengerealiseerd. Een dreigende langlopende onteigeningsprocedure heeft geleid tot een vertraging van circa. 2,5 jaar.Hierover bent u eerder geïnformeerd.N354 reconstructie aansluiting IJlst (tevens „versnellingsproject‟)De voorbereiding van de Ovonde is afgerond. Het beschikbare budget is voldoende om het werk te realiseren en in2013 op te leveren.N358 Lutkepost – Augustinusga fase 2Het project Lutkepost – Augustinusga is sterk versoberd; zo wordt nu een aantal passeerstroken voorlandbouwverkeer toegepast. Omdat nieuwe vergunningen nodig zijn, zal naar verwachting het project pas in 2013kunnen worden gestart.N358 opwaardering Skieding – UterweiIngeschat wordt dat de oplevering van dit project in 2014 is, afhankelijk van de grondverwerving.N369 Kootstermolen – KootstertilleDe uit te voeren werken, die in samenspraak met de bevolking worden ontwikkeld, worden uitgevoerd in combinatiemet het aanbrengen van een nieuwe deklaag (groot onderhoud gepland 2014). Zonder grootschalige sloop is erweinig meer mogelijk dan het “oppoetsen” van de bestaande wegverbinding. Onderzoek heeft uitgewezen dat hetveiligheidsniveau de laatste jaren is verbeterd en een kleine verbetering in doorstroming nog tot de mogelijkhedenbehoort. Gedacht wordt aan een systeem van ontsluitingspaden voor lokaal verkeer, leidend naar veilige oversteken.Binnen het (MPI) programma 2 worden de extra noodzakelijke middelen gedekt.N910 Stroobossertrekweg 2e faseDe aanvankelijk geplande innovatieve uitvoering van een (deels) drijvend fietspad kan door mogelijkheden in hetkader van de Centrale As eenvoudiger worden uitgevoerd. Dit wordt momenteel uitgewerkt. Realisatie is gepland vooreinde 2012. Het beschikbare budget zal voldoende zijn.De zgn. „knip‟ in de Stroobossertrekweg, waarover u eerder bent geïnformeerd, wordt aangelegd wanneer hetNoordelijke deel van de Centrale As is gerealiseerd. Als echter voor die tijd blijkt dat de intensiteit op deStroobossertrekweg hoger wordt dan aanvaardbaar is zal, gaan we eerder tot realisatie over. Financiering vindt plaatsten laste van de middelen voor de Stroobossertrekweg.N928 Opwaardering Woudsend – BalkConform oorspronkelijke planning wordt dit project in 2011 aanbesteed. De uitvoeringkan in 2012 plaatsvinden. Deprognose voor de totale projectkosten, op basis van de huidige scope, komt overeen met de beschikbare middelen.N359 Stroomweg Bolsward – Leeuwarden (tevens versnellingsproject)De voorkeursplannen, die in overleg met de omwonenden zijn opgesteld, worden momenteel uitgewerkt naar eenVoorlopig Ontwerp. Op basis daarvan wordt een nieuwe (nauwkeuriger) kostenraming gemaakt. Op dat moment kanbezien worden of alle drie de kruispunten binnen het budget gerealiseerd kunnen worden, of dat er eerst tweekruispunten (Hilaard en Winsum ) aangepakt zullen worden. Uitvoering hiervan kan in 2014 / 2015 plaatsvinden.Financiering van het overblijvende kruispunt Hûns–Leons moet dan binnen MPI-kader worden gevonden. Realisatiezal dan mogelijk later plaatsvinden.N357 Stiens – HolwerdHet gedeelte Stiens-Hallum is in combinatie met het groot onderhoud uitgevoerd in 2011. De overige werken,waaronder een rotonde ten zuiden van Hallum, wordt in combinatie met de herinrichting van de traverse langs Hallumen het kruispunt Doniaweg uitgevoerd in 2012. Aanpassing van het gedeelte Hallum-Holwerd volgt in 2012/2013. Wewerken dan aan zgn. „vergevingsgezinde bermen‟ (bermen met een verharding) om eenzijdige ongevallen tevoorkomen. Op het Noordelijke gedeelte Hallum-Holwerd wordt bekeken of er voor het landbouwverkeerpasseerstroken kunnen worden aangelegd om achteropkomend verkeer te laten passeren.- Majeure projectenRondweg FranekerEerder is al gemeld dat door een mislukte onteigening de rondweg niet in zijn geheel gerealiseerd kon worden. Het(grootste) gedeelte dat wel kon worden uitgevoerd is medio 2009 opgeleverd en in gebruik genomen. Inmiddels is degrond verworven en kan het laatste gedeelte van de rondweg op korte termijn worden aanbesteed, met opleveringmidden 2012. Voor de gevolgschadekosten van de mislukte onteigening is de huisadvocaat van de gemeenteaansprakelijk gesteld.43

N928 Rondweg Woudsend (2e fase)De uitvoering van de werken is in volle gang, maar heeft vertraging ondervonden. De openstelling van de rondwegvoor het wegverkeer is nu gepland op 1 mei 2012. Planning einde werk is nu aansluitend, uiterlijk medio 2012.N355 Rondweg BuitenpostDit project is nagenoeg afgerond, conform planning en binnen budget.N356 Centrale AsOp 9 november 2011 is een positieve uitspraak gedaan door de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van Statein de procedure tegen het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) De Centrale As. Alle beroepen (ook in het kader van deprocedure hogere geluidswaarde) zijn ongegrond verklaard. Daarmee is het PIP onherroepelijk geworden en staatniets de daadwerkelijke realisatie in de weg.Nu de schorsing op de inwerkingtreding van het PIP is opgeheven, zijn de onderhandelingen over degrondverwerving geïntensiveerd opgepakt. Daarbij gaat het om de inzet (in samenhang) van de instrumentenvrijwillige kavelruil / minnelijke verwerving / onteigening. Zodra de gronden in bezit zijn (of er voldoende zicht is opverwerving) starten we met de aanbestedingsprocedure van de uitvoeringscontracten. Het eerste deelproject datwordt gerealiseerd is projectdeel Zuid 1 – rondweg Garyp (beoogde start 1 e kwartaal 2012).In financiële zin is er ten opzichte van het 2 e trimester 2011 een aantal positieve ontwikkelingen te noemen. In deeerste plaats is er een subsidie van € 4,9 miljoen toegekend aan het kavelruilproces en landbouwgebondenmaatregelen binnen het project De Centrale As. Ook de besluitvorming in het kader van Agenda Netwerk Noord Oost(ANNO), werkt positief voor het financiële risicoprofiel van het project DCA. Op dit moment wordt gewerkt aanvoorstellen voor de financiering van de projecten (beloofde plussen) in het kader van de gebiedsontwikkeling DCA.Ondanks bovenstaande positieve ontwikkelingen is de ruimte voor onvoorzien van het project aan de krappe kant.Een van de kansen om deze ruimte te vergroten is een efficiënte marktbenadering en inzet van de markt.N359 Traverse LemmerVoor de voorkeursoplossing is in totaal circa €37,5 miljoen nodig om de huidige Rondweg te kunnen opwaarderen,inclusief de realisatie van een aquaduct. Voor de realisatie van een aquaduct is €15 miljoen beschikbaar(Statenbesluifebruari 2010). De gemeente Lemsterland heeft € 4 miljoen toegezegd.Eerst moet invulling gegeven zijn aan de structurele bezuiniging die binnen programma 2 gevonden moet worden omeventueel ruimte te kunnen bieden aan de financiering van de Traverse Lemmer.N398 NoordwesttangentHet project Noordwesttangent is aanbesteed en gegund op 31 januari 2011. Het verwachte aanbestedingsresultaat isgehaald. De ontwerpwerkzaamheden zijn grotendeels afgerond, waarna halverwege de maand september dewerkzaamheden in het veld zijn gestart. Zowel financiën als planning liggen op koers.N381 Drachten – Drentse grens, inclusief GebiedsontwikkelingOp 30 november 2011 is het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) vastgesteld en daarmee de planologische basisgeregeld. Er zijn beroepen ingesteld. Hierdoor kan het tot najaar 2012 duren voordat het plan onherroepelijk wordt.De motie van uw Staten over de aanleg van een verdiepte ligging van de N381 bij Oosterwolde kan financiëleconsequenties hebben. De kosten van een verdiepte ligging worden geschat op circa €6 tot7 miljoen. Realisatie vandit onderdeel hangt af van of er voldoende aanbestedingsvoordeel wordt geboekt. Medio 2012 hebben we demogelijkheden voor een verdiepte ligging onderzocht en komen we met een voorstel.Bij de behandeling van het PIP heeft u het concept inrichtingsplan van de gebiedscommissie min of meer alsrandvoorwaardelijk gesteld voor de aanleg van de weg gesteld. De mogelijkheden om synergie tussen hetwegenproject en de gebiedsontwikkeling zijn het grootst als deze zoveel mogelijk in de pas lopen. Voorstel bij dekadernota 2013.Verruiming Prinses MargrietkanaalDe bochtaanpassing PM-kanaal-Jeltesleat zal als bijkomend werk worden gerealiseerd. De beschikking hiervoor isdoor het Rijk afgegeven. Uitvoering vindt in het najaar van 2012 vinden.Voor de tweede fase vaarweg Lemmer-Delfzijl is de opdrachtbrief ontvangen waarin de Rijksbijdrage voor deplanstudiefases door de minister ter beschikking is gesteld. De toegekende Rijksbijdrage wordt bij de 1 e Berap 2012in de begroting verwerkt.44

PM-kanaal Brug BurgumNaar verwachting zal de minister in het eerste kwartaal van 2012 een realisatie besluit nemen over de brug Burgumen de bijbehorende middelen. Daarna zullen de Staten worden gevraagd een uitvoeringskrediet beschikbaar testellen. De planning is te starten in 2012 en de uitvoering te combineren met een deelcontract van de Centrale As.PM-kanaal Bruggen Skûlenboarch/KootstertilleVoor de deelprojecten Skûlenboarch en Kootstertille wordt een MER-procedure doorlopen; deze is inhoudelijkafgerond. Door de vertraging in de afhandeling van de bestuurlijke afspraken over fase 2 en het wegvallen vanmiddelen voor de robuuste natte as is er vertraging in het project Skûlenboarch/Kootstertille. Gevolg hiervan is o.a.dat de MER-kosten hoger uitvallen. Dat wordt binnen de beschikbare middelen afgedekt. De besluitvorming over deMER is gepland voor najaar 2012. Aansluitend zal het project grotendeels door middel van een PIP worden geregeld.- Rijksprojecten (rijksinfrastructuur en/of medefinanciering rijk)/RSPA7 SneekIn 2011 zijn de afrondende werkzaamheden uitgevoerd. Het komende halfjaar worden de laatste eindafrekeningendoor de aannemers opgesteld.Er zijn nog twee projectdelen, die maken dat het project niet dit jaar kon worden afgerond. Het eerste gaat om hetvergroten van de verkeerscapaciteit van de rotonde Tingieterstaat. Het tweede betreft het realiseren van de fietsbrugop de Woudvaartbrug en het weefvak op de Woudvaartbrug. De uitvoering hiervan is gekoppeld aan noodzakelijkonderhoud van de brug in de Rijksweg.A6/A7 JoureIn 2011 is door Rijkswaterstaat gewerkt aan de planstudie. Door discussie over de invoering van 130 km/uur heeftRijkswaterstaat een ontwerpwijziging doorgevoerd, die zowel in tijd als financieel consequenties heeft. Het tijdsverliesis niet meer in te lopen en resulteert in een vertraging van een half jaar tot een jaar. De meerkosten worden door deminister gecompenseerd met een extra bijdrage van € 4 miljoen.In januari 2011 heeft de gemeente Skarsterlân de plannen voor het onderliggende wegennet, in aansluiting op deplannen voor de rijksweg vastgesteld.Naar verwachting zal het Ontwerp-Tracebesluit (OTB) dit voorjaar worden vastgesteld.De planning voor de uitvoering is 2013 – 2015.RSP Heerenveen - BereikbaarheidspakketEr is duidelijkheid over de te nemen infrastructurele maatregelen om de beoogde ruimtelijk-economische ontwikkelingvan Heerenveen als Stad Van Sport te faciliteren. Hier is binnen de RSP afspraken € 36 miljoen beschikbaar. Deafspraken over dit pakket zijn beschreven in een principeakkoord tussen Rijkswaterstaat, gemeente en provincie.HarlingenHet project ligt op schema: het OTB-MER is in december 2011 geweest. De kostenraming van het OTB/MER blijftbinnen het taakstellende budget. Daarmee is aan de opdracht van Provinciale Staten voldaan zonder concessies tedoen aan de scope van het project. De realisatie van het project wordt in overleg met Rijk en gemeente uitgewerkt engeorganiseerd. Naar verwachting zal deze medio 2012 via een Realisatieovereenkomst aan de Staten wordenvoorgelegd. Vooruitlopend op de realisatie zijn twee percelen aangekocht. De onderhandelingen voor de resterendepercelen zijn in een vergevorderd stadium. Onteigeningen voor een of meerdere percelen kunnen echter nog nietworden uitgesloten.Haak om LeeuwardenDe voorbereiding voor de uitvoering van de Westelijke Invalsweg (WIW) en de Haak om Leeuwarden is in volle gang.In 2011 zijn de contracten voorbereid en is voor een deel van de contracten de aanbestedingsprocedure gestart.In 2011 is ook invulling gegeven aan de totale compensatie van weidevogelareaal voor zowel de Haak omLeeuwarden als de realisatie van Newtonpark en Wiarda. Dit vormt geen belemmering meer voor de verdereuitvoering van de Haak om Leeuwarden.De Leeuwarder onderwijsinstellingen worden betrokken bij de uitvoering van het programma Vrijbaan en de realisatievan de Haak om Leeuwarden.Provincie, Rijkswaterstaat en gemeenten hebben een gezamenlijk manifest getekend, waarin afspraken staan over demate van hinder tijdens de realisatie van het programma vrijbaan (waaronder de Haak om Leeuwarden).In 2012 is de uitvoering van De Haak in volle gang.RSP Spoorlijn Heerenveen – GroningenIn 2011 is hard gewerkt aan het voorbereiden van de aanbesteding van de spoorlijn Heerenveen–Groningen. Naaraanleiding van twee marktconsultaties is de aanbestedingsstrategie opgesteld en de gezamenlijke projectorganisatievan de provincie Groningen en Fryslan geïnstalleerd.45

In de eerste helft van 2011 heeft deze projectgroep het plan en de strategie verder uitgewerkt. Na de zomervakantievan 2011 zou hierover besluitvorming plaatsvinden. Met het oog daarop is nogmaals de markt geconsulteerd met devraag of zij nog steeds denkt dat de spoorlijn gerealiseerd kan worden binnen budget, nu de aanpak en het planverder is uitgewerkt.De markt ziet mogelijkheden, maar heeft wel een aantal voorbehouden gemaakt. Antwoord van de markt is tekarakteriseren als “Ja, mits..”.De besluitvorming en de gesprekken met betrokken gemeenten hebben vervolgens geresulteerd in aanvullendevragen die zich met name richten op het te volgen aanbestedingsproces en de inschatting of de lijn na aanleg ookbinnen budget te exploiteren en onderhouden is.In de tweede helft van 2011 is vooral aan deze vragen gewerkt. Het antwoord op deze vragen wordt verwacht in2012. Met deze antwoorden zal in 2012 besluitvorming plaatsvinden over de spoorlijn.RSP LMCA spoorprojecten (Motie Koopmans)Spoortunnel Wolvega.In januari is besloten om een planstudie op te starten voor de spoortunnel Om den Noort. Beschikbare budget isvastgesteld op €12 miljoen, waarvan €10,5 miljoen uit de RSP-middelen overwegveiligheid. De gemeenteraad vanWeststellingwerf heeft met een bijdrage van €1,5 miljoen ingestemd. Naar verwachting is de planstudie gereed inmaart 2012. Met het ministerie wordt overleg gevoerd over de overdracht van het opdrachtgeverschap van hetministerie Infrastructuur & Milieu naar de provincie Fryslân.Aanpassing spoorkruising Rotstergaastweg HeerenveenNa overleg met de gemeente Heerenveen is in het BO Spoor besloten geen spoortunnel in de Rottumerweg aan teleggen. Hiervoor in de plaats is een onderzoek opgestart naar de verbetering van de overwegveiligheid op deRotstergaastweg. In het najaar is overeenstemming bereikt over een plan van aanpak voor de planstudie. In 2012zullen hierover bestuurlijke afspraken gemaakt moeten worden.RSP Spoorlijn Leeuwarden-Zwolle: brug Van Harinxmakanaal (HMK)De studie naar de mogelijkheden om de procestijd van de bediening van de brug te verkorten is afgerond. Op grondvan de resultaten is een planstudie opgestart door ProRail, waarin ook gekeken wordt naar bediening van despoorbrug op afstand (verkeersleidingspost te Groningen). De bediening van de spoorbrug over het VanHarinxmakanaal op het baanvak Leeuwarden–Sneek wordt hierin meegenomen. Begin 2012 is de planstudie gereed.RSP Spoorlijn Leeuwarden – GroningenOver een deel van de maatregelen is in 2011 door de stuurgroep een besluit genomen om deze uit te werken in eenvoorontwerp. Er is nog discussie over de lengte van de verdubbeling op het baanvak Zuidhorn-Hoogkerk. Hiervoorloopt nader onderzoek. Begin 2012 gereed.Er is een studie gedaan naar de overwegproblematiek. Dit heeft geleid tot een discussie over de aanpak van deoverwegen in Leeuwarden en Groningen. Dit heeft geleid tot vervolgstudie. Er is een relatie gelegd met het projectHeerenveen-Groningen; dat betreft zowel de bijdrage aan de problematiek als de kostentoerekening.RSP Station WerpsterhoekGeconstateerd is dat dat scope (€ 43,7 mln.) en taakstellend budget (€ 28 mln) niet met elkaar in overeenstemmingwaren. Om deze met elkaar in overeenstemming te brengen is besloten het ontwerp van het station aan te passen.De provincie is nog met NS en ministerie in overleg over de dienstregeling op Leeuwarden- Zwolle.- Overige projectenDrempelverwijdering Boontjes (de vaarroute van Kornwerderzand naar Harlingen)De uitvoering van dit project leidde afgelopen jaar tot diverse media-aandacht. Samen met het bedrijfsleven strevenwe een zo snel mogelijke uitvoering na, waarin de provincie de voorbereiding doet inclusief de procedures en het Rijkde daadwerkelijke uitvoering.De huidige planning gaat uit van realisatie in najaar 2012. De oorspronkelijk voorgestelde koppeling van uitvoeringaan natuurontwikkeling middels hergebruik van het zand, teneinde een directe „win – win‟ situatie te krijgen, islosgelaten omdat beide trajecten in tijd elkaar te veel negatief beïnvloeden.Met de natuurorganisaties is nu afgesproken dat na de drempelverwijdering een afzonderlijk (natuurbouw)project methergebruik wordt gerealiseerd. Op dit moment wordt een overschrijding van de planstudiekosten voorzien. De dekkinghiervan zal moeten plaatsvinden uit de projectkosten. Naar huidig inzicht zijn de voor uitvoering begrootteprojectkosten zoals met het Rijk overeengekomen voldoende.Quick win baggeren HoukesleatDe uitvoering is in 2011 afgerond binnen het beschikbare budget.46

Quick win baggeren Zwaaikom LeeuwardenDe uitvoering van de zwaaikom start in het voorjaar van 2012. Het Rijk heeft ingestemd met uitstel van deuitvoeringsperiode tot medio 2012.Quick win baggeren Wiide GreonsDe uitvoering is in volle gang. Een deel van het vrijkomende bodemmateriaal wordt na bewerking toegepast alsfunderingsmateriaal in het project Noordwest-tangent. De werkzaamheden worden medio 2012 afgerond.Quick win It Soal bij Workum.Uitvoering is in 2011 afgerond binnen het beschikbare budget.2.3 Instandhouding provinciale infrastructuurWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het onderhouden van de provinciale infrastructuur (wegen en vaarwegen) op een niveau dat in overeenstemming ismet de geldende regelgeving en dat in technische zin voldoende is, dat wil zeggen constructief veilig en functioneel.Achterstanden in het onderhoud worden opgeheven.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.3 Instandhouding provinciale infrastructuurToelichtingHet onderhoud aan de provinciale infrastructuur is volgens plan uitgevoerd. De in 2006 geconstateerde achterstandenzijn ingelopen.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 2.3 - Instandhouding provinciale infrastructuur1. Onderhoud van de provinciale infrastructuur2. Inlopen van onderhoudsachterstanden3. Bediening van bruggen en sluizen volgens provinciale besluitvorming enovereenkomsten met derden4. Beoordeling van verzoeken om ontheffingen en vergunningen o.g.v. (Vaar)wegenverordeningToelichtingAd 1: Het Jaarlijks Terugkerend Onderhoud en het Niet Jaarlijks Terugkerend Onderhoud aan de provincialeinfrastructuur werd conform de planning uitgevoerd. Dit betreft onder meer: het asfalt onderhoud, gladheidbestrijding,maaien en hekkelen, markeren en beborden, betonnen en bebakenen, onderhoud van oevers en kunstwerken,baggeren en het depotbeheer. We zijn tevreden over de uitvoering van de gladheidbestrijding. Als één van de weinigeoverheden wist Fryslân de wegen steeds goed en tijdig stroef te houden en door goed contractbeheer waren er geenstrooizouttekorten.Ad. 2: In de Kaderbrief 2007 is voor achterstallig groot onderhoud en rehabilitatie over de periode van 2006 t/m 2011een bedrag van € 1,4 miljoen opgenomen. Het inlopen van de in 2006 geconstateerde achterstand in het grootonderhoud en rehabilitatie is in 2011 afgerond. Voor het verstalen van houten brugdekken is voor de periode 2006 t/m2011 een tijdelijk budget van € 2 miljoen beschikbaar gesteld. Ook dit project werd in 2011 afgerond.47

Ad 3) Optimale bereikbaarheid voor weg- en vaarwegverkeer door brug- en sluisbediening.Het bedienen van bruggen en sluizen conform provinciale besluitvorming en overeenkomsten met derden.Door efficiënte bediening van bruggen is de wachttijd voor de scheepvaart en het wegverkeer zo kort mogelijkgehouden. Bij sommige plaatsen is een zogenaamde spitspauze van kracht. Hiermee wordt de doorstroming van hetwegverkeer tijdens de spits bevorderd. De provincie wil onder de noemer 'Grenzeloos Varen' de spertijden van debruggen en sluizen afschaffen om Fryslân aantrekkelijk te maken en te houden voor de watersport. Hiertoe is de visiebrug en sluisbediening tot stand gekomen, die verder wordt uitgewerkt.Ad 4) In 2011 kwamen er 246 verzoeken om ontheffing binnen m.b.t. de Wegenverordening provincie Fryslân en 184Verzoeken m.b.t. de Vaarwegenverordening FrieslandWat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening2.146 2.783 2.721 6214 41 75 -34beleidsprogrammabudgettenVoorzieningen 6.706 6.598 6.562 37Totaal Baten 8.866 9.422 9.358 65LastenStructurele17.741 13.982 13.509 473beleidsprogrammabudgettenTijdelijke2.139 869 936 -66beleidsprogrammabudgettenVoorzieningen 6.714 6.598 6.562 37Bedrijfsvoeringskosten 16.756 16.713 16.424 288Totaal Lasten 43.349 38.162 37.430 732Resultaat voor bestemming -34.483 -28.740 -28.072 -668Mutatie reserve -5.038 339 339 0Resultaat na bestemming -39.521 -28.401 -27.734 -668ToelichtingStructurele budgettenDe onderbesteding in 2011 (€ 473.000 - € 62.000 = € 410.000 ) wordt veroorzaakt door de volgende zaken:Vanwege de strenge winter 2010/2011 is er een overschrijding van € 450.000 op het onderdeel gladheidbestrijding.Deze kosten zijn gemaakt voor zowel het uitvoeren van het strooien als de inkoop van strooizout. Voor degladheidbestrijding is er een budget beschikbaar van € 720.000 en dat is gebaseerd op een meerjaarlijks gemiddelde.Evident is dat de winter 2010/2011 aanmerkelijk boven dit gemiddelde uitsprong.Verder is er voor circa € 80.000 meer aan onderhoud besteed en hebben we voor circa € 60.000 hogerestortopbrengsten (klasse 2 depots). De jaarlijkse bijdrage aan het Grootscheepsvaarwater (provinciale aandeel in depersonele kosten) viel circa € 1 miljoen lager uit dan begroot. Dit is het gevolg van een verschuiving van de specifieketoerekening van GSVW naar de algemene bedrijfsvoeringskosten. Deze laatste wordt verdeeld over alleprogramma‟s. In feite is deze verschuiving budgettair neutraal voor de provincie.Tijdelijke budgettenDe overschrijding in 2011 (€ 32.000) wordt enerzijds veroorzaakt doordat er meer is besteed aan het projectverdiepen provinciale Vaarwegen. Deze overschrijding kan verrekend worden met het onderbesteding op deze48

werkzaamheden bij de structurele budgetten. Anderzijds is er vrijval op het tijdelijke krediet verstalen brugdekken.Beide zijn in 2011 afgerond.Het resterende verschil zit bij het onderdeel Bedrijfsvoeringskosten wat elders wordt toegelicht.InvesteringenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011 Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 0 0 0 0Opgeleverde werken 0 0 0 0Onderhanden werken 811 245 0 1.056Totaal 811 245 0 1.056ToelichtingOnderhanden projectenVoor het vervangen of renoveren van de provinciale kunstwerken is voor de komende 20 jaar een bedrag van € 8miljoen in de provinciale begroting opgenomen. Voor deze middelen werken we met een vijfjaren programma watjaarlijks wordt geactualiseerd. De geplande werkzaamheden liggen op schema.Balanspost voorzieningenOverzicht en verloop Saldo per 1-1-2011 Toevoeging Aanwending Saldo per 31-12-2011voorziening x € 1.000V. Onderhoud GSVW 1.131 6.562 7.192 5012.4 Openbaar VervoerWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Primair doel is het openbaar vervoer zo goed mogelijk af te stemmen op de behoefte van de reizigers. Elke stad enelk dorp in Fryslân is dagelijks bereikbaar via een vorm van openbaar vervoer. Hierbij worden de conclusies enaanbevelingen van de Noordelijke Rekenkamer naar aanleiding van het onderzoek naar de aanbesteding van hetopenbaar vervoer betrokken. Dat geldt ook voor de evaluatie van het PVVP. Een ander doel is het bevorderen vanhet gebruik van duurzame brandstoffen in het openbaar vervoer. De kwaliteit van haltevoorzieningen en busstationswordt verbeterd. Dit betreft onder meer de toegankelijkheid, voorzieningen als fietsenstallingen, maar ook dynamischereisinformatie. Deze voorzieningen dragen bij aan een positief imago van het openbaar vervoer.Het openbaar vervoer wordt verbeterd, vooral op de „sterke relaties‟, zoals het regionale spoor. Dankzij de middelen inhet kader van het RSP kunnen de volgende projecten gerealiseerd worden: spoorproject Leeuwarden – Groningen,spoorproject Heerenveen – Groningen, station Werpsterhoek en capaciteitsvergroting en overwegveiligheid op hetspoortraject Leeuwarden – Zwolle. Daarnaast wordt de betrouwbaarheid van de dienstregeling voor het trajectLeeuwarden – Harlingen vergroot door de aanleg van extra wissels in Dronrijp en Franeker.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.4 Openbaar Vervoer (OV)Toelichting- visie omtrent halte- en stationsvoorzieningen49

Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 2.4 – Openbaar Vervoer (OV)1. Onderzoek naar duurzame brandstof en benodigde infrastructuur voor Friese OV2. Invoering van OV chip op regionale treinen en omzetten papieren abonnementenop OV chip3. Invoering van informatiesysteem op basis van OV chip4. Pilot voor combinatie OV en doelgroepenvervoer (WMO)5. Plan van aanpak voor verbetering uitstraling en voorzieningenniveau van haltesen busstations incl. reisinformatie systeem6. Voorbereiding aanbesteding OV in Noord en Zuidwest Fryslân7. Gunning Qliner 3158. Oplossen eigendomssituatie busstationsToelichtingAd 4) Pilot voor combinatie OV en doelgroepenvervoer (WMO)De pilot is nog niet gestart. Er konden nog geen concrete afspraken worden gemaakt om WMO en IOV vervoerdaadwerkelijk te combineren. Aanbestedingsprocedures liepen niet parallel en daar waar aanbestedingsprocedureswel parallel liepen, bleek samenvoeging vragen op te roepen die niet tijdig beantwoord konden worden. Wel is erruimte geschapen om na gunning met alle betrokkenen een pilot uit te werken.Verder zijn met verschillende gemeenten (Sudwest Fryslân, ANNO, Noordwest Fryslân) gesprekken gevoerd ofaanbestedingsprocedures gelijk geschakeld konden worden. In aanbestedingstermijnen wordt rekening gehoudenmet mogelijke samenwerking. Dit leidt vooralsnog niet tot concrete pilots.Daarnaast is in de OV-aanbesteding ruimte gemaakt voor pilots met een combinatie van OV en doelgroepen vervoeren pilots kleinschalig vervoer in het landelijk gebied. De concrete mogelijkheden voor een pilot in Ferwerderadielworden verkend. Als de laatstgenoemde pilot doorgang vindt, start deze halverwege 2012.Ad 5) Plan van aanpak voor verbetering uitstraling en voorzieningenniveau van haltes en busstations inclusiefreisinformatiesysteemEr is nog geen start gemaakt met de aanbesteding van de provinciale haltevoorzieningen. Dit staat gepland voor2012, net als het beleid voor reisinformatie. In 2011 is de scope van het project helder geworden, maar eendaadwerkelijk plan van aanpak voor een aanbesteding is niet gemaakt. Wel zijn bij de aanbesteding een aantalbusstations en de haltepalen in bezit van de provincie gekomen. Daarnaast is een start gemaakt met het verbeterenvan de busstations. Ook zal de reisinformatie verbeterd worden door het toepassen van QR-code (soortstreepjescode) met daaraan gekoppeld actuele, dynamische reisinformatie.Ad 8) Oplossen eigendomssituatie busstationsEind december heeft de provincie de busstations Leeuwarden, Heerenveen, Sneek, Dokkum en Oosterwoldeovergenomen van Arriva. Hiermee is er een level playing field gecreëerd voor de inschrijvers voor de nieuweaanbesteding van de concessie Noord-Zuidwest Fryslân en stad Leeuwarden.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructureleRekening 2011Verschil Begroting/Rekening0 0 2 -2beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 39.723 48.959 49.536 -577Totaal Baten 39.723 48.959 49.538 -579LastenStructurele71 37 37 0beleidsprogrammabudgettenTijdelijke-12 0 -1 1beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 39.864 49.241 49.818 -57750

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 700 763 750 12Totaal Lasten 40.622 50.041 50.604 -563Resultaat voor bestemming -900 -1.082 -1.066 -16Mutatie reserve 31 -300 -300 0Resultaat na bestemming -869 -1.382 -1.366 -16ToelichtingOverlopende passivaVerklaring is opgenomen bij algemene gedeelte.InvesteringenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 0 1.260 60 1.200Opgeleverde werken 0 0 0 0Onderhanden werken 0 0 0 0Totaal 0 1.260 60 1.200ToelichtingAfgerekende projectenAankoop busstations (OV-duurzaam)Onderhanden projectenElektrische bussen Schier (OV-duurzaam)Bij de nieuwe aanbesteding N-ZW Fryslân, Leeuwarden en Schiermonnikoog wil de provincie op Schiermonnikoogelektrische bussen laten rijden. Deze bussen worden gefinancierd vanuit programma duurzaam OV. De provincieverzorgt de aanbesteding en wordt eigenaar van de elektrische bussen. Er is rekening gehouden met de levensduurvan het interieur en batterijen. (Refurbishment)Elektrische buurtbus (OV-duurzaam)In samenwerking met verschillende partijen (gemeente, zorginstellingen, plaatselijke belang etc.) probeert deprovincie om de buurtbus in Ferwerderadiel te herintroduceren. Inzet is dat project wordt gedraaid met vrijwilligers endat het benodigde materiaal door de provincie beschikbaar wordt gesteld.Verbetering busstations (OV-duurzaam)In december 2011 is de provincie eigenaar geworden van vijf busstations (Heerenveen, Leeuwarden, Sneek, Dokkumen Oosterwolde). Aangezien de busstations voor een groot deel het gezicht bepalen van het OV in Fryslân, is eengoede uitstraling belangrijk. Momenteel laat dit te wensen over en met dit project willen we de busstations weeropwaarderen tot kwalitatieve goede wachtlocaties.Aardgasvulpunten (OV-duurzaam)Bij de nieuwe aanbesteding N-ZW Fryslân, Leeuwarden en Schiermonnikoog heeft de provincie het rijden op groengas als optie benoemd. Als deze optie wordt gekozen, is de provincie verantwoordelijk voor de aanleg van debenodigde vulstations voor groen gas.2.5 Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloedingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het stimuleren van de bewustwording van weggebruikers over risico‟s in het verkeer. Het is namelijk van belang datweggebruikers weten hoe om te gaan met deze risico‟s en hoe zij hun gedrag kunnen aanpassen aan deverkeerssituatie. Uiteindelijk bepalen de gebruikers de veiligheid van het verkeer. Ook bepalen zij in welke mategebruik wordt gemaakt van milieuvriendelijk vervoer. Daarnaast is het van belang dat de inwoners van Fryslân op dehoogte zijn van de beschikbare voorzieningen op het gebied van fietsen, openbaar vervoer en carpoolen.51

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)2.5 Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloedingToelichtingEvenals vorig jaar vielen er in 2011 23 verkeersdoden te betreuren. Het aantal ernstig gewonden is nog niet bekend.Nationaal wordt aandacht gevraagd voor de (oudere) fietser, Fryslân volgt deze ontwikkelingen nauwgezet. In 2011heeft de Friese Fietsschool nader vorm en inhoud gekregen. Fietsvaardigheid op de (elektrische) fiets zal eenspeerpunt blijven.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 2.5 - Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloeding1. Voorlichting aan verkeersdeelnemers door het deelnemen aan de landelijkeCampagnekalender (met een regionale component)2. Extra aandacht voor categorieën beginnende verkeersdeelnemers3. Extra aandacht voor ouderen in het verkeer4. Extra aandacht voor alcohol,medicijnen en drugs in het verkeer5. Benadrukken van Veilige Snelheden6. Betrekken van nieuwe samenwerkingspartners op het bied van veiligheidToelichtingAd 2. Het aantal deelnemers aan Trials is achtergebleven bij de verwachting. Een aantal bijeenkomsten is nietdoorgegaan, onder andere wegens onvoldoende deelname.Hierbij speelt een rol dat het wervingsmateriaal na een aantal succesvolle jaren zijn kracht en glans verloren heeft.Het wervingspakket is hierom inmiddels vernieuwd.Ad 3. Ook het aantal deelnemers aan de Rijvaardigheidsdag Senioren is achtergebleven bij de verwachting. Enerzijdskomt dit omdat een aantal bijeenkomsten niet doorgegaan is.Ook speelt een rol dat slechts een beperkt aantal gemeenten het initiatief tot een dergelijke dag neemt. Hiervan zijnde organisatoren afhankelijk. De achterblijvende deelname is aanleiding geweest om het aanbod te saneren en meeraandacht te schenken aan de kostprijs voor de consument en de wervingsmethoden.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Doelwaarden2011Realisatie2011Permanente verkeerseducatie; aandachtvoor jongerenAantal scholen met hetverkeersveiligheidlabel130 110 en 20 intrajectPermanente verkeerseducatie; aandacht Aantal deelnemers Trials 400 300voor jonge automobilistenPermanente verkeerseducatie; aandacht Aantal deelnemers Alcoholvrij op80 80jonge automobilisten en alcoholwegPermanente verkeerseducatie; aandacht Aantal evenementen Responsible18 18jonge automobilisten, alcohol en drugs Young DriversPermanente verkeerseducatie; ouderen Aantal deelnemers475 180Rijvaardigheidsdag SeniorenVoorlichting; campagnevoeringAantal wisselingen van de uitingenop mottoborden6 652

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenOverlopende passiva 265 0 70 -70Totaal Baten 265 0 70 -70LastenStructurele7 8 4 4beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 265 0 70 -70Bedrijfsvoeringskosten 145 158 155 3Totaal Lasten 417 166 229 -63Resultaat voor bestemming -152 -166 -159 -7Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -152 -166 -159 -7ToelichtingOverlopende passivaVerklaring is opgenomen bij algemene gedeelte.53

3.3 Programma 3. WetterPortefúljehâlders: C. Schokker-Strampel en J.H.J. KonstA. ProgrammarealisaasjeWat woene wy berikke? (beliedsdoelen Begrutting 2011)It hawwen en hâlden fan in feilige en bewenbere provinsje en it yn stân hâlden en fersterkjen fan sûne en fearkrêftigewettersystemen dy‟t in duorsum gebrûk bliuwend garandearje. It giet dêrby om wettersystemen, wêrby´t ekonomyskeen ekologyske ûntwikkelings mei-inoar yn lykwicht binne.Wy hawwe op it mêd fan de wetterhúshâlding wetlik in regissearjende rol. It giet dêrby om it fêststellen fan itbeliedsramt foar it wetterbehear, it tafersjoch op de wetterbehearders en de organisaasje fan it wetterbehear yn deprovinsje. Mei de ynset fan provinsjale middels kin ús regissearjende rol stal jûn wurde.Mei it twadde Wetterhúshâldingsplan (fan 2000) is oan dy rol foarm en ynhâld jûn troch op de takomst rjochte beliedút te setten om sa op ‟e tiid klear te wêzen foar de heger wurdende seespegel, de klimaatferoaring en it grûnsakjen.Dêr hawwe wy op fuortbreide en, yn nau oparbeidzjen mei Wetterskip Fryslân, it wetterbelied foar de kommendejierren beskreaun foar de trije beliedsfjilden: wetterfeiligens, genôch wetter en skjin wetter. Dy yndieling is ek de basisfoar de opset fan it haadstik „Wetter‟ yn de begrutting. De begrutting 2010 wie basearre op it ûntwerp fan it treddeWetterhúshâldingsplan (WHP3). It yn novimber 2009 fêststelde definitive plan wurket troch yn de begrutting 2011.De koers dy‟t de ôfrûne jierren yn it wetterbelied ynset is en dy‟t no trochlutsen is nei it tredde Wetterhúshâldingplan,past yn de ramten fan it Koersdokumint sa‟t dat nei de Steateferkiezings yn 2007 fêststeld is, benammen duorsumensen kwaliteit fan de romte.Yn de haaddoelstelling fan it belied komt de duorsumens ta utering, wylst dat begryp foar de trije beliedsfjildenútwurke is, en wurde sil by de útfiering fan maatregels. Foarbylden binne it ûntwikkeljen fan belied foar de takomstigeôfwettering fan Fryslân, dêr‟t sjoen is nei in tiidslimyt fan 50 oant 100 jier, it ûndersyk nei boarnen foar it duorsumwinnen fan drinkwetter en it útgongspunt dat it wurkjen oan wâlen en kaaidiken foldwaan moat oan de easken fanbygelyks it ynpassen yn it lânskip. Fierder is by de trije beliedsfjilden fan wetter omtinken foar ynnovative techniken enoplossings.Belied yn plannen is lykwols net genôch; der moat ek wat dien wurde! By it útfieren fan dat belied hawwe deneikommende begripen in foaroanplak: gebietsrjochte wurkje, wurk mei wurk meitsje, de skeppe yn „e grûn enduorsum, ynnovatyf en moai. Dat moat derta liede dat wy yn ús provinsje „Wiis mei Wetter‟ binne: wiis om‟t wy ferstânfan wetter hawwe en wiis om‟t wy genietsje fan de kwaliteiten fan wetter yn de wrâld om ús hinne dêr„t wy mei safollenocht yn libje. It útfieren fan it wetterbelied is oan de wetterbehearders. Mei Wetterskip Fryslân wurde alle jierrenôfspraken makke en fêstlein yn it Útfieringsprogramma Wetterbehear yn Fryslân. Wy freegje de behearders om ús deynformaasje te jaan dy‟t fanneden is, sadat wy it Ryk en Provinsjale Steaten ferslach útbringe kinne oer hoe„t it trochde provinsje fêststelde belied yn de praktyk stal krijt.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen 2011)Beliedsfjilden3.1 Wetterfeiligens3.2 Genôch wetter3.3 Skjin wetterLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder-/oerbesteging?)Taljochting / relevante ûntjouwings yn 2011 / high lightsYn „e maitiid fan 2011 binne mei it opstellen fan it Bestjoersakkoart Wetter in tal wichtige feroarings foar it beliedsfjildWetter ôfpraat. Oer it generaal binne wy tefreden mei it akkoart: de provinsje hâldt in wichtige rol by it stellen fanramten en noarmen foar it wetterbehear en by it tafersjoch op de wetterbehearders.De doelen foar it wetterbehear binne yn WHP3 formulearre foar de perioade fan 6 jier (2010-2015). Ienris yn de trijejier bringe wy, yn oparbeidzjen mei Wetterskip Fryslân, de tastân fan it wettersysteem yn byld (yntegrale55

wettersysteemrapportaazje). Dat sil yn 2012 ek wer it gefal wêze. Dan sille wy ek besykje om in byld te jaan fan watoan doelen berikt is. Alhoewol‟t der soargen binne oer de gefolgen fan de ryksbesunigings op jild foar de natuer,binne der op dit stuit gjin sinjalen dat it net goed komme sil mei de realisaasje fan doelen (útsein de bestriding fan deferdroeging yn natuergebieten, mar dat is noch net rjocht dúdlik):mei it fangen fan de wetterkninen giet it tigel goed. De doelwearde foar 2011 is rom helle. Mei 0,19 fangsten yn „eoere yn 2011 is it doel fan 0,25 fangsten yn „e oere (yn 2013) no al helle. Dat fangstnivo wolle wy fêsthâlde;yn grutte dielen fan Fryslân leit it persintaazje fan realisaasje fan doelen heech (mear as 80%). Meastentiids gietdat om gebieten dy„t foar lânbou brûkt wurde. Yn gebieten mei in natuerfunksje leit de realisaasje fan doelenmeastentiids leger (minder as 70%);troch de Ryksbesunigings op de natuer binne de maatregels om it ferdroegjen fan ferskate natuergebieten ynFryslân te kearen yn 2011 wat ynsakke. Wy koene lykwols noch in pear projekten útfiere, lykas de Âlde Feanenen it Fochteloërfean. Lânynrjochting is dêrby de suksesfaktor;foar it heljen fan de wetterkwaliteitsdoelen fan de KRW, de Ramtrjochtline Wetter, leit de grutste opjefte foarWetterskip Fryslân by it nimmen fan ynrjochtingsmaatregels (lykas natuerfreonlike wâlen, fiskpassaazjes enboezemlannen). Der is op it stuit reden om oan te nimmen dat de doelen helle wurde, om„t it útfieren fan demaatregels goed ferrint;it yn 2010 ûndertekene Fryske Bestjoersakkoart Wetterstring is útwurke yn it útfierings-programma 2011-2015.Yn 2011 is úteinset mei it mei-inoar útfieren fan projekten. Troch dat mei-inoar oparbeidzjen wurdt stal jûn oan itdoel fan it akkoart;it projekt Skjin wetter foar Mozambyk (Zambezi-projekt) rint goed. Wy binne mei-inoar dwaande om in talprojekten en aktiviteiten út te fieren dy„t deroan bydrage dat mear minsken tagong krije ta skjin wetter en sanitêrefoarsjennings.Wat hat it programma koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000 Realisaasje 2010 Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/ RekkenBaten3.1 Wetterfeiligens 80 0 7 -73.2 Genôch wetter 1.898 621 1.187 -5663.3 Skjin wetter 20 285 27 258Baten mei-inoar 1.998 906 1.222 -315Lesten3.1 Wetterfeiligens 2.911 576 575 13.2 Genôch wetter 2.762 1.627 2.191 -5643.3 Skjin wetter 882 1.284 1.024 260Lesten mei-inoar 6.555 3.487 3.790 -302Resultaat foar bestimming -4.557 -2.581 -2.568 -13Mutaasje reserve 20 -7 22 -28Resultaat nei bestimming -4.538 -2.588 -2.546 -41B. Beliedsfjilden3.1 WetterfeiligensWat woene wy berikke?It Ryk stelt foar in grut part it belied foar de primêre wetterkearing fêst. Wy folgje de beliedsûntwikkeling en dogge allewar om it Fryske belang genôch werom te sjen yn it lanlik belied. Fan 2010 ôf wurket it Ryk oan it Deltaprogramma.Yn dat programma wurdt ûndersocht hoe„t Nederlân yn de takomst feilich holden wurde kin. Yn 2011 nimt it Ryk inwichtich prinsipebeslút oer de nije noarmen foar wetterkearings.56

Fan de primêre wetterkearings foldocht 80%, op basis fan de 2e toetsing (2006), oan de wetlike feilichheidsnoarmen.Oant 2015 wurde 12 dykfersterkingsplannen (8 dêrfan oant en mei 2013) útfierd om de kearings op oarder te bringen.Op syn lêst op 15 jannewaris 2011 stjoere wy de resultaten fan de (3e) toetsing nei it Ryk. Yn de rin fan 2011 sildúdlik wurde hokker diken foar it tredde Heechwetterbeskermingsprogramma yn „e beneaming komme.De Ôfslútdyk is in projekt dêr‟t de feilichheidsopjefte yn „e breedte yn útwurke wurdt. Wy koersten foar dat projekt opin foarkarbeslút yn 2010. Troch it fallen fan it kabinet is yn 2010 gjin foarkarbeslút nommen. Yn 2011 soe dat neiferwachting wol it gefal wêze.De regionale wetterkearings, lykas boezemkaaien, de Lauwersmardyk en de eardere seediken, moatte foldwaan oande provinsjale feilichheidsnoarmen. De behearders soargje derfoar dat de kearings op oarder binne en hifkje dekearings geregeldwei oan de jildende noarmen. Foar de Lauwersmardyk betsjut soks, dat de besteande situaasjeoanholden wurdt. Foar de boezemkaaien fiert it Wetterskip Fryslân it „Herstelprogramma Oevers en Kaden‟ út. Allejierren wurde trochinoar 66 km kaaien opholpen.Fersterkings fan de wetterkearings wurde sa útfierd dat oan de romtlike kwaliteit bydroegen wurdt. Yn de romtlikeoardering wurdt rekken holden mei it (takomstige) romtebeslach fan de wetterkearings. It is in goed ding om dúdlikoan te jaan wat de ferantwurdlikheden yn de bûtendykse gebieten binne.De wetterskippen steane der ek noed fan dat der gjin skea troch wetterkninen en beverrotten oan de kearings ûntstiet.Yn trije jier tiid wolle wy nei 0,25 fongen wetterkninen yn „e oere. Fan 2011 ôf makket de bestriding wetlik diel út fan itwettersysteembehear en fiere de wetterskippen dy taak folslein op eigen manneboet en kosten út.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild3.1 WetterfeiligensLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat it koste?(realisaasjeneffens budzjet /ûnder-/oerbesteging?)Taljochting realisaasje doelenYn „e maitiid fan 2011 is mei it opstellen fan it Bestjoersakkoart Wetter ôfpraat dat de rol fan de provinsjes yn ittafersjoch by de hifking fan de primêre wetterkearings nei it Ryk giet. Fierder is ôfpraat dat de wetterskippen tenei50% bydrage oan de ferbettering fan de primêre wetterkearings. De provinsjes hâlde it algemiene tafersjoch op dewetterkearings.De dykfersterkingsplannen foar de primêre kearings binne no basearre op de hifking fan 2006. Út de nije hifking fande tastân fan de primêre kearings (dêr„t wy it Ryk yn 2011 ferslach oer útbrocht hawwe) docht bliken dat der nochaardich wat wurk útfierd wurde moat ear„t alle wetterkearings yn Fryslân oan de wetlike noarmen foldogge. Dy silleopnommen wurde yn it nije programma foar heechwetterbeskerming en, sa ferwachtsje wy, nei de planperioade fan2010-2015 útfierd wurde.It Ryk hat yn 2011 in struktuerfisy foar de Ôfslútdyk opsteld. Der is ek in bestjoersoerienkomst mei de regionalepartners sletten.Om„t wy belutsen binne by it Deltaprogramma, it nasjonale programma foar wetterfeiligens en deswietwetterfoarsjenning , kinne wy de ûntwikkelings kritysk folgje en, as soks fanneden is, oanjaan wat ús opmerkingsen stânpunten binne.De wâls- en kaaiprojekten wurde, mei ynset fan middels ûnder oare út it pMJP, safolle mooglik yntegraal útfierd en sagoed mooglik romtlik ynpast. It heljen fan de doelen foar de feiligens fan de regionale kearings, benammen dy foar deboezemkaaien, yn de tiid dy‟t dêrfoar ôfpraat is, stiet ûnder druk. Wetterskip Fryslân hat besletten om yn 2010 en2011 op de útfiering fan it opknapprogramma foar de kaaien te besunigjen. Dêr binne wy noch mei it Wetterskip oeryn petear, want as dat trochlutsen wurdt nei de kommende jierren, soe dat betsjutte kinne dat yn 2019 net oeral oande provinsjale noarmen foldien wurdt.Mei it fangen fan de wetterkninen giet it de goede kant út. Mei 0,19 fangsten yn „e oere yn 2011 is doel fan 0,25fangsten yn „e oere (yn 2013) no al helle.57

Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 3.1 - Wetterfeiligens1. Wetterskip Fryslân fiert it dykfersterkingsprogramma foar de primêrewetterkearings en opknapprogramma foar de kaaien by de Fryske boezem delneffens de plenning út.2. By de útfiering fan de programma‟s wurdt it LNC-ôfwagingsramt (lânskip, natueren kultuer) brûkt en binne ynnovative en yntegrale oplossings konkreet makke.3. Deputearre Steaten advisearje oer it sânsuppleesjeprogramma op deWaadeilannen, yn relaasje mei de ôfspraken oer it dynamysk kustbehear.Feiligens is dêrby it útgongspunt .4. De eksakte reservearringssônes fan de primêre wetterkearings binne yn de lêgerfan de wetterkearingbehearders en yn de bestimmingsplannen fan de gemeentenopnommen.5. De regionale kearings binne troch de gemeenten yn harren bestimmingsplannenfêstlein.6. De wize fan hifkjen op feiligens fan de Lauwersmardyk wurdt yn 2010 fêstlein.Neigien wurdt oft in romtlike reservearring ek nedich is.7. It boubelied foar de reservearringssônes foar primêre wetterkearings wurdt foarmen ynhâld oan jûn; foar de boezem en yn polders wurdt safolle mooglik heechgenôch boud.8. By romtlike ûntjouwings is foarútrûn op de takomstige binende boezemwetterstannen.9. De primêre wetterkearings binne hifke en oer de resultaten fan feilichheidshifkingIII binne is yn 2011 oan it Ryk ferslach útbrocht.10. Mei it Wetterkip Fryslân wurdt in Plan fan Oanpak opsteld om yn deplanperioade, yn oparbeidzjen mei oare oerheden, dúdlik oan te jaan wat deferantwurdlikheden binne yn de bûtendykse gebieten. Yn dy gebieten wurdtomtinken jûn oan it foarmjen fan kwelders.11. By de bestriding fan de wetterkninen wurdt it fangstnivo yn 2011 op syn minst op0,40 fangsten yn „e oere holden.Taljochting ferlange resultaten1. De needsaak by Wetterskip Fryslân om te besunigjen set de útfiering fan wâls- en kaai-projekten ek yn dekommende jierren fierder ûnder druk (dat hat neat te krijen mei de provinsjale begrutting, dus „jild‟ grien yn de tabel).Yn bestjoerlik oerlis is ôfpraat mei Wetterskip Fryslân, dat yn 2011 en 2012 in oanpaste plenning brûkt wurdt: oanpakfan 44 km kaaien yn stee fan 66 km. Mei de brief fan 30 maaie 2011 binne de Steaten dêroer ynformearre. Yn 2011en begjin 2012 wurdt ûndersyk dien (dêr„t de provinsje amtlik oan meidocht), om te sjen nei de plenning foar 2013 ende jierren dêrnei.2. It LNC-ôfwagingsramt (wearden foar lânskip, natuer en kultuer) sil fierder yn detail útwurke wurde. Dêr binne wynoch net oan ta kommen, om„t benammen de regionale útwurking fan it Deltaprogramma ekstra tiid freget. Fanwegenit tiidskema en it feit dat it om in ryksprogramma giet, kinne wy gjin oare kar meitsje as it LNC-ramt opskowe. Wydogge dat no yn 2012 oan de hân fan in plan fan oanpak dat wy yn de kommende perioade opstelle. No wurdt earstnoch it globale ramt yn taheakke B1 fan it tredde Wetterhúshâldingsplan (WHP3) tapast.6. Der binne yn 2010 en 2011 gjin ôfspraken makke oer de hifkingsmetoade; dat komt om‟t Wetterskip Fryslân, ombesunigje te kinnen, de hifking en it opstellen fan in behearsfisy útstelle wol. Wy hawwe no ôfpraat dat wy ynstimmemei it foarriedich útstel, ûnder betingst dat It wetterskip de dyk yn de planperioade fan it Wetterhúshâldingsplan (2010-2015) as in eardere seedyk sjocht as it om de kompartimintearringsfunksje giet, en de dyk yn de funksje fanboezemkaai as regionale wetterkearing hifkje sil.De provinsje is yngeand belutsen by it Deltaprogramma, it nasjonale programma foar wetterfeiligens en deswietwetterfoarsjenning.Yn 2011 hawwe alle dielprogramma‟s in probleemanalyze opsteld en is wurke oan it ferkennen fan mooglikestrategyen. Dêr wurdt yn 2012 fierder mei gien en wurdt besjoen hokker strategyen de measte kâns meitsje. It Ryk hatgjin foarkarbeslút nommen oer de noarmen. De steatssiktaris sil no earst de dielnimmers oan de regionaledielprogramma‟s konsultearje en dan in beslút nimme oer de noarmen. Yn novimber 2011 binne de ûnderstypjenderapporten (koste-bate-analyze en slachtofferanalyze) frijjûn en oan de Keamer tastjoerd.58

PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011Realisaasje2011PrimêreTal fersterkingsplannen 8 út te fieren 1 1wetterkearingsBoezemkaaien Tal kilometers 264 km yn 466 44BestridingwetterkninenjierTal fangsten yn „e oere 0,45wetterkninenyn „e oere0,4 0,19TaljochtingDe doelwearde fan 66 km oanpaste boezemkaaien is yn 2011 net helle; sjoch de taljochting by 1, dêr„t oanjûn is datwy foar 2011 in nije ôfspraak makke hawwe foar 44 km.De doelwearde foar de wetterkninen foar 2011 is rom helle. Mei 0,19 fangsten yn „e oere yn 2011 is it doel fan 0,25fangsten yn „e oere (yn 2013) no al helle.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken0 0 7 -7Oerrinnende passiva 80 0 0 0Baten mei-inoar 80 0 7 -7LestenStrukturele2.266 2 7 -5beliedsprogrammabudzjettenTydlike0 0 3 -3beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 80 0 0 0Bedriuwsfieringskosten 565 574 565 9Lesten mei-inoar 2.911 576 575 1Resultaat foar bestimming -2.831 -576 -567 -9Mutaasje reserve 0 0 3 -3Resultaat nei bestimming -2.831 -576 -565 -123.2 Genôch wetterWat woene wy berikke?Genôch wetter betsjut net tefolle en net te min. Dat stribjen jildt foar grûn- en oerflaktewetter.Mei technyske en romtlike maatregels wurdt wurke oan in mânsk en fearkrêftich wettersysteem, dat klear is om degefolgen fan de klimaatferoaring op te fangen. Yn 2015 moat foldien wurde oan de noarmen foar regionalewetteroerlêst. Mei duorsum peilbehear wolle wy, rekken hâldend mei de klimaatferoaring, de ferskate funksjes enfoarmen fan grûngebrûk sa goed mooglik betsjinje. Negative effekten foar natuergebieten, gebouwen en lânboumoatte foarkommen wurde. By it foarkommen fan skea is it op „en nij besjen fan fêststelde funksjes in mooglikheid.In lykwichtige oanpak fan wettertekoarten en in goede ferdieling fan ynrinwetter yn perioaden fan droechte út deIselmar wei, drage dêr ek oan by. De lânbou krijt by dat alles yn it bysûnder omtinken: it sâlter wurden fan de grûn, itsakjen fan it meanfjild troch feanoksidaasje en oantaasting fan bebouwing en natuer. De ferdroeging fan de natuerwurdt oer twa spoaren bestriden: it útfieren fan de mei it Ryk oerienkommen TOP-list en troch wurkjendewei yn tespyljen op mooglikheden dy„t harren foardogge.59

By it grûnwetter stribje wy nei:- It duorsum brûken fan grûnwetter, sûnder ûnevenredige skea oan oare belangen;- In betroubere en duorsume wetterwinning, mei grûnwetter yn 2020 foar op syn meast 50% as boarne;- It bydragen oan de CO 2-reduksje en it ferminderjen fan it brûken fan fossile brânstoffen, troch it stimulearjen fanboaiemenerzjysystemen (KWO-systemen).Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild3.2 – Genôch wetterLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat it koste?(realisaasjeneffens budzjet /ûnder-/oerbesteging?)Taljochting realisaasje doelenDe doelen binne formulearre foar de perioade fan 6 jier (2010-2015); yn 2010 is begûn mei de maatregels enaktiviteiten om dy doelen te berikken. Mei maatregels foar it robúst en fearkrêftich meitsjen fan it wettersysteem wie itWetterskip al earder dwaande. It giet goed mei it grutter meitsjen fan de gemaalkapasiteit en boezemberging.Mei it programma Winske Peilbehear krije wy ynsjoch yn hoe„t de ferskate funksjes yn de provinsje Fryslân wat dewetterhúshâlding oanbelanget betsjinne wurde. Dat wurdt bepaald oan „e hân fan wat wy neame de „realisaasjedoelen‟. Út de wettergebietsplannen docht bliken dat grutte dielen fan dy gebieten hege persintaazjes „realisaasjedoelen‟ hawwe (mear as 80%). Meastentiids giet dat om gebieten dy„t foar lânbou brûkt wurde. Yn gebieten mei innatuerfunksje is de „realisaasje doelen‟ meastentiids leger (minder as 70%) en foldocht dêrmei net oan de ferlange„realisaasje doelen‟.It Winske Peilbehear foarmet it ramt foar it fernijen fan de peilbesluten fan Wetterskip Fryslân. Nei it fêststellen fan itWinske Peilbehear kinne de peilbesluten dus oanpast wurde as soks fanneden is. Boppedat kinne dan ek maatregelsnommen wurde foar it ta stân bringen fan sa duorsum mooglik peilbehear. Dat lêste jildt ek foar de NoarmenRegionale Wetteroerlêst.Mei it ûndersyk yn 2011 nei it sâlter wurden fan de grûn yn it noardlike Fryske klaaigebiet (CLIWAT) witte wy no mearoer dy problematyk yn dat gebiet. Dy ynformaasje kinne wy ek brûke by it bepalen fan it Winske Peilbehear trochWetterskip Fryslân.Troch de ryksbesunigings op de natuer binne de maatregels om it ferdroegjen fan ferskate natuergebieten yn Fryslânte kearen yn 2011 wat ynsakke. Wy koene lykwols noch in pear projekten útfiere, lykas de Âlde Feanen en itFochteloërfean. Lânynrjochting is dêrby de suksesfaktor.Troch de ûnwisse finansjele situaasje wurdt op it stuit alhielendal net mear mei nije projekten úteinset. It jier 2012 wurdt wat ferdroegingsbestriding oanbelanget in skraal jier.Om„t wy noch gjin ferdroegingsmjitnet hawwe, is it lykwols noch net dúdlik genôch hoefolle effekt de útfierde wurkenop de oanbelangjende natuergebieten hawwe. Dêrom wurdt yn 2012 in plan opsteld foar it ynrjochtsjen fan in mjitnetfoar ferdroeging.Drinkwetterwinning: der is op it stuit lykwicht tusken fraach en oanbod. Dat wolle wy sa hâlde, want de EuropeeskeRamrjochtline Wetter freget dêrom. Om dy reden dogge wy ûndersyk nei de drinkwetterfoarsjenning op it fêstelân fande provinsje Fryslân. Op de waadeilânnen binne wy úteinset mei in ûndersyk nei mooglikheden fan it besparjen fanwetter.Hawwe wy de ferlange esultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 3.2 – Genôch wetter1. De provinsje sjocht ta op it peilbehear en beoardielet oft de neistribbe peilen ynpeilbesluten fêstlein binne dy„t elkenien rieplachtsje kin. Der is genôch foarútgongboekt om uterlik yn 2014 foar alle gebieten yn Fryslân it ferlange peilbehear op testellen en uterlik yn 2015 fêst te stellen.2. By it peilbeslút foar de Lauwersmar is rekken holden mei de betsjutting fan deLauwersmar foar de ôfwettering fan Fryslân.60

Ferlange resultaten Belied Tiid Jild3. De provinsje sjocht ta op it ta stân bringen fan de regionale wetteroerlêstnoarmenen beoardielet oft der foarderings boekt binne mei it opstellen troch it Wetterskipfan in gebietsdekkende kaart dêr„t noarmen op steane foar de regionalewetteroerlêst en oft ynsjoch jûn is yn de maatregels dy„t nedich binne om dynoarmen te heljen.4. Der is mei projekten úteinset foar ynnovative techniken en it tapassen dêrfan, omit sâlter wurden fan de grûn te kearen, bygelyks it lângebrûk oan te passen oan itsâlter wurden fan de grûn.5. Der binne foarderings by it tarieden en realisearjen troch it Wetterskip fan demaatregels dy„t nedich binne om it fêsthâlden, it bergjen en it ôffieren fan wetterte regeljen (gemaal Lauwerseach, 300 ha boezemútwreiding, 100 haretinsjegebieten, 450 ha ekstra iepen wetter yn dielsystemen en maatregels ynstedsgebieten).6. Ûndersocht is wat de besteande en takomstige wettertekoarten binne en hokkermaatregels nommen wurde kinne om de tekoarten sa lyts mooglik te hâlden.7. Yn it gefal fan in situaasje fan ekstreme droechte wurde, troch it tapassen fan deferkringingsrige en troch it ynbringen fan aktuele kennis, de regionale belangenbehertige yn it droechte-oerlis.8. De ferdroeging (yn 2010 sa‟n 11.000 ha) wurdt oer twa spoaren keard: mei deTop-list en wurkjendewei hoopje wy alle jierren 500 ha oan te pakken.9. Oanfragen foar grûnwetterfergunnings wurde mei it tapassen fan it yn itWetterhúshâldingsplan formulearre belied ôfhannele. It grûnwetterbehear en defergunningferliening by de provinsje en it Wetterskip wurde opinoar ôfstimd. Debasis foar de ôfstimming is it oerdrachtsdokumint grûnwettertaken.10. Der wurdt yn it bysûnder nei stribbe dat yn in pear grutte nijbouwiken en op nijebedriuweterreinen kombinearre WKO-systemen oanlein wurde.11. Foar de drinkwetterfoarsjenning wurdt stribbe nei lykwicht tusken fraach enoanbod. Der wurdt ûndersocht hoe„t kommen wurde kin ta de duorsumetapassing fan oerflaktewetter, it ferminderjen fan it oandiel swiet grûnwetter en itop „e nij brûken fan reinwetter. Der wurdt ek in foarljochtingskampanje taret om itbesparjen fan drinkwetter te befoarderjen.Taljochting ferlange resultaten:1./3. De wettergebietsplannen Skiermûntseach, Grutte Wielen, Keningsdjip-West binne klear en lizze no by deprovinsje om dêrmei yn te stimmen (trajekt fan it Winske peilbehear). Dongeradiel en Flylân komme yn 2012. Op itstuit binne 13 wettergebietsplannen by it Wetterskip Fryslân yn útfiering. It Wetterskip is dwaande om de efterstân út„e wei te romjen.It yn kaart bringen fan de regionale noarmen foar wetteroerlêst wurdt dien by it opstellen fan de wettergebietsplannenen rint dêrmei lykop mei it bepalen fan it Winske Peilbehear.Yn 2010 hawwe wy al oanjûn dat beide trajekten wat opkeard binne (om„t der mear dien en mear oerlein wurde moatas dat wy yn earste ynstânsje tochten) en dat wy dêr nije ôfspraken mei it Wetterskip oer makke hawwe. De plenningyn „e kommende tiid bliuwt ús omtinken freegjen, om„t it opstellen fan de Wettergebietsplannen mear tiid freget asferwachte.2. De diskusje oer it takomstich peil fan de Lauwersmar hinget gear mei de “Watervisie Lauwersmeer‟‟. De útkomsthinget ek ôf fan de bou fan it gemaal Lauwerseach. Yn septimber 2010 is úteinset mei de „Business Case‟ foar de boufan it gemaal. Faze 2 hawwe wy yn 2011 hân en dêrmei is de ûntwerpfaze klear. Yn 2011 is úteinset mei faze 3: detarieding fan de bestjoerlike beslútfoarming yn „e maitiid fan 2012.5. Realisaasje fan ekstra boezemberging ferrint geunstich, mar benammen de út-wreiding fan wetterberging yn dedielsystemen (lês: de polders) is opholden (foar gemaal Lauwerseach: sjoch ûnder 2, peilbeslút Lauwersmar).8. Oant no ta ferrûn de bestriding fan de ferdroeging yn de provinsje Fryslân goed. De resinte besunigings fan it Rykop it YLG-budzjet hâlde de fuortgong fan de bestriding fan de ferdroeging op. Alhoewol„t de krekte útwurking fan itakkoart mei Bleker foar ús provinsje noch yn byld brocht wurdt, is no al dúdlik dat it Ryk neat mear docht oan debestriding fan de ferdroege natuer.10. Basis dêrfoar is it belied yn it Wetterhúshâldingsplan; dat wurdt útwurke yn de belieds-notysje WKO (Waarmte- enKjeldopslach). It opstellen fan dy notysje is klear. Yn dy notysje stiet in stappeplan mei de konkrete aksjes foar dekommende tiid.11. By it útfieren fan it „Bestjoersakkoart Wetterstring‟ (beliedsfjild Skjin wetter) is úteinset mei it ûndersyk neimooglikheden om wetter te besparjen op de waadeilannen.61

PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011RegionaalIt útfieren fan maatregelsGoed op-wettersysteemskemaRegionaleHektaren dy‟t net oan de noarm foldogge 4.200 ha -Realisaasje2011wetteroerlêstWinske peilbehear Hektaren foar it trajekt winske peilbehear 348.500 ha* 48.000 ha 33.000 haFerdroege natuer Hektaren dêr‟t maatregels foar nommen wurde 11.000 ha 500 ha 365 haTaljochtingDe planning fan it Winske Peilbehear is in bliuwend punt fan omtinken foar ús (it opstellen fan dewettergebietsplannen freget mear tiid as ferwachte), en dêrtroch ek de oanpak fan de wetteroerlêst, om„t dy fia demaatregels yn de wettergebietsplannen rint.It nimmen fan maatregels tsjin ferdroege natuer wurdt opkeard troch besunigings fan it Ryk.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken249 0 0 0Oerrinnende passiva 1.648 621 1.187 -566Baten mei-inoar 1.898 621 1.187 -566LestenStrukturele60 60 62 -2beliedsprogrammabudzjettenTydlike52 100 110 -10beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 1.653 621 1.187 -566Bedriuwsfieringskosten 997 846 833 14Lesten mei-inoar 2.762 1.627 2.191 -564Resultaat foar bestimming -864 -1.006 -1.004 -2Mutaasje reserve 0 0 10 -10Resultaat nei bestimming -864 -1.006 -994 -12Taljochting Oerrinnende passiva:De ôfwiking fan € 566.000 wurdt ferklearre troch ekstra kosten foar ûndersyk yn 2011 (foar de skearegelingTerwisscha) dy„t dutsen wurde út it Grûnwetterfûns en it Skeafûns.3.3 Skjin WetterWat woene wy berikke?It realisearjen fan de wetterkwaliteitsdoelen (gemy, ekology en it ynrjochtsjen) is langetermynwurk, dat measteparttroch de Europeeske regeljouwing stjoerd wurdt; de doelen binne keppele oan de jierren 2015, 2021 en 2027. Dat jildtlikegoed foar oerflaktewetter as foar grûnwetter. De te nimmen maatregels binne ûnder oare rjochte op it berikken fanin goede wetterkwaliteit yn natuergebieten en fan de swimwetterlokaasjes. Wy stribje ek nei ekstra beskerming fan dekwaliteit fan it grûnwetter yn grûnwetterbeskermingsgebieten.Emisjes út de wetterstring wei meie gjin beheining wêze foar it ta stân bringen fan de gemyske en ekologyske kwaliteitfan it oerflaktewetter. Partijen yn de wetterstring yn Fryslân fiere harren taken tsjin sa leech mooglike kosten út. Trochgoed mei-inoar op te arbeidzjen, fiere hja harren taken sa doelmjittich, transparant, duorsum en ynnovatyf mooglik út.62

Fierder wolle wy deroan bydrage dat, yn 2015, it tal minsken sûnder duorsume tagong ta skjin drinkwetter en sanitêrefoarsjennings, yn „e hiele wrâld de helte minder is. Dat is millenniumdoelstelling 7 fan de Feriene Naasjes. Dydoelstelling is yn it Skoklânakkoart opnommen. De provinsje docht mei oan it Zambezi-projekt troch alle jierren(fjouwer jier lang)€ 600.000 beskikber te stellen én op grûn fan syn rol as oanfreger fan subsydzje. Besocht wurdt om 1,9 miljoenminsken yn treddewrâldlannen tagong ta skjin wetter en sanitêre foarsjennings te jaan.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild3.3 – Skjin WetterLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat it koste?(realisaasjeneffens budzjet /ûnder-/oerbesteging?)Taljochting realisaasje doelenDe doelen foar Skjin wetter binne formulearre foar de perioade fan 6 jier (2010-2015). Yn 2010 is úteinset mei demaatregels en aktiviteiten om dy doelen te berikken; yn 2011 is dêrmei trochgien. Foar it heljen fan dewetterkwaliteitsdoelen fan de KRW (Ramtrjochtline Wetter leit de grutste opjefte foar Wetterskip Fryslân by it nimmenfan ynrjochtingsmaatregels lykas natuerfreonlike wâlen, fiskpassaazjes en boezemlannen. Dêrby wurdt safollemooglik meilifte op de wâls- en kaaiprojekten en it realisearjen fan wetterberging yn it ramt fan wetterfeiligens. Der isop dit stuit reden om oan te nimmen dat de doelen helle wurde, om„t it útfieren fan de maatregels goed ferrint.Yn 2011 is begûn mei it opstellen fan KRW-gebietsdossiers foar drinkwetterwingebieten. Op basis fan dy dossierskrije wy in dúdlik byld oft de drinkwetterwinning genôch beskerme is, oft de begrinzing fandrinkwetterbeskermingsgebieten oanpast wurde moat en oft it needsaaklik is om yn te gripen op aktiviteiten dy„t itgrûnwetter bedriigje.It yn 2010 ûndertekene Fryske Bestjoersakkoart Wetterstring (mei alle Fryske gemeenten, Wetterskip Fryslân enVitens) is rjochte op it ferheegjen fan de doelmjittigens, duorsumens en tsjinstberens yn de wetterstring. Dat akkoart isno útwurke yn it útfieringsprogramma 2011-2015. Yn 2011 is úteinset mei it mei-inoar útfieren fan projekten.Sadwaande wurdt stal jûn oan it doel fan it akkoart.It projekt Skjin wetter foar Mozambyk (Zambezi-projekt) rint goed. Nei„t yn 2010 yn Mozambyk in oerienkomst tekeneis foar gearwurking mei de regionale partijen, hawwe de bestjoerders út dat lân yn Fryslân op besite west. Datpersoanlike kontakt is goed foar de belutsenens fan de regionale partijen yn Mozambyk. Foar it Ryk is in rapportaazjeopsteld en der is foar 2012-2013 in oanfraach yntsjinne foar it útwreidzjen fan it projekt yn tiid en jild. It Ryk hat dêr al€ 3 miljoen foar reservearre. Der is in programma foar trenings en opliedings foar de 4 gemeenten op ferskate nivo‟sen mei ferskate tema‟s opsteld. Dat wurdt no útfierd yn oparbeidzjen mei de oanbelangjende partijen; yn 2011 wieneder útwikselings op it mêd fan en trenings oer it behear fan ôffal, management, kommunikaasje enboargerpartisipaasje. Mei-inoar dus in tal projekten en aktiviteiten dy„t deroan bydrage dat mear minsken tagong krijeta skjin wetter en sanitêre foarsjennings.Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 3.3 – Skjin wetter1. Maatregels yn ferskate wetterlichems binne neffens de KRW-Beslisnota 2008útfierd en it behear fan wetterskippen, gemeenten, provinsje en oareoanbelangjende partijen, is geskikt genôch om de KRW-doelen wier te meitsjen.2. Yn Natura2000-gebieten en de oare EHS-gebieten binne maatregels nommen enis de wurkwize fuortset. Dêrby wurde de mooglikheden foar it ferbetterjen fan dewetterkwaliteit yn de EHS nei projekt besjoen.3. De mooglikheden fan eksterne finansiering wurde optimaal benuttige.Ryksmiddels foar it ferbetterjen fan de wetterkwaliteit dy„t oan it YLG tafoegebinne, binne programmearre fia it pMJP.4. By nije romtlike ûntjouwings mei de wetterhifking is ûndersocht oft de63

Ferlange resultaten Belied Tiid Jildwetterkwaliteit net efterútgiet en der, as soks fanneden is, passende maatregelsnommen binne.5. Oan alle oanbelangjende partijen wurdt alle jierren ferslach dien oer it behear, denommen maatregels en de berikte wetterkwaliteit. In gearfetting fan de ynhâld ende resultaten fan it behear wurdt tastjoerd oan Provinsjale Steaten; oan it Rykwurdt ferslach dien oer de fuortgong fan it útfieren fan de KRW-maatregels.6. Der is dúdlikens oer de kwaliteit fan it grûnwetter en de risiko‟s fangrûnwetterfersmoarging; it belied wurdt, as soks fanneden is, oanpast op grûnfan mjittings.7. Binnen de eventuele nije begrinzing fan grûnwetterbeskermingsgebieten binnegjin nije bedriuwen kommen mei aktiviteiten, dy„t yn striid binne mei de regels útde provinsjale Miljeu-oardering. Foar besteande riskante aktiviteiten jildt inskerpere hanthavening.8. De besteande 47 swimwetterlokaasjes yn Fryslân dy‟t oanwiisd binne, foldoggeoan de stelde easken. Wetterskippen, gemeenten en oare behearders fiere deneedsaaklike maatregels út. De wetterbehearders hawwe de swimwetterprofilenopsteld; der binne foarskriften opsteld foar it nimmen fan maatregels, lykas itoanwizen of it ynlûken fan de oanwizing fan swimwetterlokaasjes, as de grinzenfan de swimwetternoarmen net yn acht nommen wurde. Goede en aktueleynformaasje oer de tastân fan it swimwetter is beskikber op it ynternet, deswimwettertillefoan en mei buorden by de swimwetterlokaasjes.9. Gemeentlike riolearringsplannen binne beoardiele oan de hân fan it ramt dat yn itWetterhúshâldingsplan opnommen is. Ûntheffings fan de soarchplicht foarriolearring yn it bûtengebiet binne beoardiele op grûn fan it ûntheffingsbelied.10. De emisjes út de wetterstring wurde troch de wetterbehearder beoardiele neffensit wetterkwaliteitsspoar; der moat foldien wurde oan de easken dy„t de gemyskeen ekologyske doelen fan it ûntfangende wetter freegje.De YBA‟s dy„t by Wetterskip Fryslân yn behear binne, foldogge oan dy easken.11. De nije KRW-noarmen foar oerflaktewetter wurde yn dizze planperioade troch dewetterbehearder ferwurke yn lossingsfergunnings foar RWZI‟s(rioelwettersuveringsynstallaasjes).12. Yn it Bestjoersakkoart Wetterstring yn Fryslân binne op bestjoerlik nivo ôfsprakenmakke foar it útfieren fan taken en projekten yn it ramt fan de wetterstring. Dyôfspraken krije stal yn it “duorsumheids- anneks ynnovaasjeprogrammawetterstring Fryslân”; dêr is ekstra jild foar reservearre. Ien en oar is bedoeld omde doelmjittigens mei 15 oant 20% te ferbetterjen, soks yn „e rin fan de perioade2007-2017.Taljochting ferlange resultaten3.3.1 It útfieren fan de maatregels rint oant no ta goed (fiskpassaazjes en natuerfreonlike wâlen). Oant no ta ferrint deútfiering fan de KRW-maatregels tige goed. De besunigings fan it Ryk op it YLG-budzjet kinne de útfiering nei 2011opkeare (sjoch de taljochting by 3.3.2/3.3.3.2/3 De besunigings fan it Ryk op it YLG-budzjet kinne de fuortgong fan de útfiering nei 2011 opkeare. Hoe„t dat nokrekt komt, is noch net rjocht dúdlik. De gefolgen foar it belied (eventuele nije beliedskarren) binne dêrtroch ek nochnet dúdlik.3.3.8 De nije ynformaasjebuorden wurde yn 2012 oanbrocht, noch foar it swimseizoen 2012. Dêrmei wurdt oan dewetlike regels foldien. Yn 2011 hat de provinsje alle gemeenten belutsen by de ynformaasje op de nije buorden en isde mooglikheid jûn om de ynformaasje ek yn it Frysk op te nimmen. Fierder binne de Fryske plak- en wetternammenoanholden.3.3.9 Wy hawwe yn 2011 twa gemeentlike riolearringplannen tastjoerd krigen en der binne trije oanfragen foarûntheffing fan de soarchplicht riolearring yn it bûtengebiet ôfhannele.3.3.12 Yn „e maitiid fan 2011 is it Útfieringsprogramma FBWK (Frysk Bestjoersakkoart Wetterstring) fêststeld en ismei alle projekten úteinset. Dy rinne yn 2012 en foar in part ek yn 2013 noch troch.64

PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011KwaliteitoerflaktewetterSwimwetterlokaasjesWetterstringBegrinzinggrûnwetterbeskermingsgebietenÚtfieren fan maatregels „KRW-beslisnota‟Útfieren fan maatregels, opstellen fan profilen enpleatsen fan buordenÚtfieren fan it Bestjoersakkoart mei it útfieren fanprojektenMei detarieding isúteinsetGoed opskemaMei detarieding isúteinsetRealisaasje2011100% 95%Tal gebieten dêr„t de begrinzing fan besjoen is 0 3 2TaljochtingDe doelwearde foar de swimwetterprofilen is helle. Dy foar it oanbringen fan de nije buorden by swimwetterlokaasjesis yn 2011 krekt net helle. Dy wurde yn 2012 oanbrocht, noch foar it nije swimseizoen 2012. Dêrmei wurdt oan dewetlike regels foldien. Sjoch de taljochting by ûnderdiel 3.3.8.De plenning foar it opstellen fan de gebietsdossiers (12 yn 2011) is yn de 1e Berap 2011 oanpast: 3 yn 2011 (foar 2 isdat slagge en de tredde is yn konsept klear) en 9 yn 2012 (dêr binne wy al yn 2011 mei úteinset).Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken20 0 0 0Oerrinnende passiva 0 285 27 258Baten mei-inoar 20 285 27 258LestenStrukturele29 25 20 5beliedsprogrammabudzjettenTydlike158 200 216 -16beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 0 285 27 258Bedriuwsfieringskosten 695 774 761 13Lesten mei-inoar 882 1.284 1.024 260Resultaat foar bestimming -862 -999 -997 -2Mutaasje reserve 20 -7 9 -16Resultaat nei bestimming -843 -1.005 -988 -18Taljochting Oerrinnende passiva:De ynkomsten en útjeften foar it útfieren fan it programma fan it Frysk Bestjoersakkoart Wetterstring rinne fia deprovinsjale begrutting. Om„t mei de útfiering fan de projekten yn 2011 noch net folslein útein set is, binne minderkosten makke en is minder jild oermakke troch de dielnimmers oan it akkoart.65

3.4 Programma 4. MilieuPortefeuillehouder: S.A.E. PoepjesA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)In het Coalitieakkoord staat dat de kwaliteiten van Fryslân worden benut om tot een verdere duurzame ontwikkeling tekomen. Hiervoor is het nodig dat er in Fryslân een bepaalde basiskwaliteit aanwezig is. Deze basiskwaliteit wordt voorhet onderdeel milieu geborgd in het Provinciaal Milieubeleidsplan (PMP).Om deze kwaliteit te bereiken moeten we er de komende jaren voor zorgen dat we:schoon houden wat schoon is;resterende knelpunten aanpakken;nieuwe knelpunten vermijden of in een vroeg stadium onderkennen en aanpakken.Via driesporen (slim beheer, duurzame innovaties en duurzame samenleving) wordt invulling gegeven aan hetgestelde van het Coalitieakkoord. Hieronder volgt per spoor een korte beschrijving:Spoor 1. Slim beheerBij slim beheer gaat het er vooral om, om op basis van wettelijke taken, de gewenste milieukwaliteit te bereiken en tebehouden. De laatste milieuknelpunten moeten worden opgelost, datgene wat schoon is moet schoon blijven eneventuele nieuwe knelpunten moeten in een vroeg stadium worden gesignaleerd en aangepakt. Met dit spoor wordtde basiskwaliteit van het milieu gewaarborgd.Spoor 2. Duurzame innovatiesBij duurzame innovaties wordt een directe relatie gelegd tussen de nota Duurzaam Fryslân en het PMP. Duurzameinnovaties bieden voordelen voor individuele bedrijven en consumenten, maar stimuleren ook de sociale, ecologischeen economische ontwikkeling van de maatschappij. Bij ecologische ontwikkeling zijn duurzame innovaties gericht ophet vermijden van schadelijke toevoegingen en onttrekkingen aan de leefomgeving. Procesontwerpen zijn hierbijbelangrijk. Ook bestuurlijke innovaties zijn hierbij essentieel.Spoor 3. Duurzame samenlevingDuurzame ontwikkeling vraagt om meer dan alleen slim beheer en duurzame innovaties. Er zijn vernieuwendesamenlevingspatronen nodig, zoals de manier van productie- en consumptie, de inrichting en samenwerking vanmaatschappelijke organisaties, bedrijfsleven, bestuur en politiek. Dit gaat veel verder dan het milieubeleid, maarmilieubeleid kan hierin wel een belangrijke rol spelen. Milieubeleid gaat over het in goede banen leiden van degevolgen van menselijk handelen op de leefomgeving.De uitvoering van het nieuwe Provinciaal Milieubeleidsplan heeft een programmatisch karakter. Via zes beleidsveldenwordt het milieubeleid tot uitvoering gebracht.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)Beleidsvelden4.1 Basiskwaliteit & bewustwording4.2 Eco-effectiviteit4.3 Duurzaam bodembeheer4.4 Leefomgevingsbeleid4.5 Regie & Strategie toezicht en handhaving4.6 Uitvoering vergunningverlening, toezicht enhandhavingLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)67

Toelichting / relevante ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan / high lightsJanuari 2012 is de 1e monitoringsrapportage van het Milieuprogramma Frysk Miljeuplan 2011-2014 ambtelijk gereedgekomen. Deze rapportage strekt zich naast het beleidsveld Milieu op onderdelen uit naar aanpalende beleidsveldenWater, Natuur, Ruimte en Landelijk gebied. De rapportage levert input voor de vierjaarlijke monitoringsrapportageToestand Leefmilieu die eind 2012 zal verschijnen. De monitoringsrapportage Milieuprogramma wordt in het voorjaargelijktijdig met de 1 e BERAP in GS gebracht, inclusief voorstellen voor oplossingen van milieuknelpuntenWat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBaten4.1 Basiskwaliteit & bewustwording 0 0 35 -354.2 Eco-effectiviteit 539 112 130 -184.3 Duurzaam bodembeheer 1.580 25 7.754 -7.7294.4 Leefomgevingsbeleid 879 636 1.123 -4874.5 Regie & Strategie toezicht en13 146 114 32handhaving4.6 Uitvoering vergunningverlening,160 580 223 357toezicht en handhavingTotaal Baten 3.170 1.499 9.380 -7.881Lasten4.1 Basiskwaliteit & bewustwording 285 515 546 -314.2 Eco-effectiviteit 1.283 652 677 -244.3 Duurzaam bodembeheer 5.724 2.402 10.012 -7.6104.4 Leefomgevingsbeleid 2.185 2.257 2.221 364.5 Regie & Strategie toezicht en311 702 611 91handhaving4.6 Uitvoering vergunningverlening,9.948 11.726 11.457 269toezicht en handhavingTotaal Lasten 19.736 18.255 25.523 -7.269Resultaat voor bestemming -16.566 -16.755 -16.143 -612Mutatie reserve -2.313 -1.683 -2.091 408Resultaat na bestemming -18.879 -18.438 -18.234 -20468

B. Beleidsvelden4.1 Basiskwaliteit & bewustwordingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Doel van dit beleidsveld is het bewaken van de basiskwaliteit in Fryslân en een gezonde, veilige en hoogwaardigeleefomgeving. Wat betreft gezondheid en veiligheid wordt gesproken van basis- of minimumkwaliteit. In het NationaalMilieubeleidsplan 4 (NMP4) is de „basiskwaliteit‟ of „minimumkwaliteit‟ van de leefomgeving de verantwoordelijkheidvan de rijksoverheid. De verantwoordelijkheid voor de invulling van een „hoogwaardige leefomgeving‟ is bij deprovincies, gemeenten en waterschappen neergelegd.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.1 Basiskwaliteit & bewustwordingToelichtingDe basiskwaliteit wordt bewaakt door periodieke monitoringsrapportages. Voorjaar 2012 is de monitor FriesMilieuprogramma 2011 ambtelijk gereed gekomen. In algemene zin kan geconcludeerd worden dat de basiskwaliteitop onderdelen is verbeterd. Er is echter nog steeds sprake van een restopgave.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.1- Basiskwaliteit & bewustwordingSpoor 11. De provincie heeft inzicht in de Algemene Milieukwaliteit (AMK) in Fryslân + inzichtin de knelpunten ten aanzien van de AMK.2. De provincie heeft inzicht in het consumentengedrag van de Friese burger en dedaaruit voortvloeiende milieubelasting.3. Doelgroepen moeten weten wat ze kunnen doen om de milieukwaliteit te behoudenen zelfs te verbeteren.Spoor 24. In 2011 zal er een voorverkenning plaatsvinden naar mogelijkheden vanaanvullende milieugelden buiten de Provinciale begroting.Spoor 35. We gaan in 2011 een aanvullend normenkader Fryslân opzetten.ToelichtingPunt 1: In het najaar van 2011 zijn de voorbereidingen gestart om de algemene milieukwaliteit (AMK) in beeld tebrengen. In dat kader is de Monitor Fries Milieuprogramma 2011 opgesteld. In 2012 zal vervolgonderzoekplaatsvinden. Dit zal resulteren in de (vierjaarlijkse) rapportage Toestand Leefmilieu,Punt 2. In 2011 is (voor de derde maal) de monitoringsrapportage Ecologische voetafdruk Friese burger verschenen.Daaruit blijkt dat de milieubelasting afneemt.Punt 3. Door middel van lerende netwerken proberen wij het milieugedrag van het Friese bedrijfsleven tebeïnvloeden. Via een aantal „awareness‟ campagnes (Oars ite, Scholenprojecten, afvalprojecten) proberen wij hetmilieugedrag van de Friese burger te beïnvloeden.Punt 4 Eind 2011 zijn de voorbereidingen gestart. Binnenkort wordt opdracht gegeven aan een gespecialiseerdadviesbureau.Punt 5: In 2011 is het proces in gang gezet om een aanvullend normenkader op te stellen.. Afronding vindt plaatsvoor zomervakantie 2012. Met het aanvullend normenkader introduceren we nadrukkelijk geen nieuwe, dwingendenormen voor Friese bedrijven of burgers. Het aanvullend normenkader zal veeleer het karakter hebben van een set69

aanvullende ambities. Het college gaat in de Friese samenleving actief op zoek naar samenwerkingspartners omdeze aanvullende ambities te realiseren.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Bewaken van debasiskwaliteit inFryslânConsumentengedragFriese burgerbeïnvloedenVoorverkenningMiddelengeneratormilieuAanvullend FriesnormenkaderMonitoringskaderPMPEcologische Footprint Friese burgerToestandLeefmilieu2008Footprint2009 : 4,41ProjectgereedVoorverkenning uitgevoerd ? Nee ProjectgereedNormenkader gereed?NeeProjectgereedRealisatie2011Projectgereed3,5 3,9ProjectvertraagdProjectvertraagdToelichtingHet gaat met name met het consumentengedrag van de Friese burger de goede kant op. De ecologische voetafdrukis twee achtereenvolgende jaren kleiner geworden. Dit wordt echter mogelijk deels veroorzaakt door de economischerecessie.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenOverlopende passiva 0 0 35 -35Totaal Baten 0 0 35 -35LastenStructurele29 29 28 1beleidsprogrammabudgettenTijdelijke53 66 105 -39beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 203 420 413 7Totaal Lasten 285 515 546 -31Resultaat voor bestemming -285 -515 -511 -4Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -285 -515 -511 -4ToelichtingTijdelijke budgettenDe overbesteding wordt met name veroorzaakt door het aandeel van dit beleidsveld in Fan Fryslân,waarvan dekosten zijn omgeslagen naar diverse beleidsprogramma‟s van de begroting. De overbesteding ad € 39.000 wordtbijna geheel gecompenseerd door een meevaller van € 35.000 op het project „Energie in de Milieuvergunningen‟, datonlangs is afgerekend met het Rijk (zie baten; post overlopende passiva).Overlopende Passiva(zie de toelichting bij tijdelijke budgetten)70

4.2 Eco-effectiviteitWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Duurzame ontwikkeling is een centraal uitgangspunt van het provinciaal bestuur. Doel is duurzaamheid een algemeengeaccepteerd en gehanteerd uitgangspunt te laten worden bij het ontwerpen van alle facetten van de maatschappij:producten, productieprocessen, gebieden, organisaties, etc. Hierbij streven we naar een slim gebruik van natuurlijkestoffenkringlopen die lokaal op elkaar zijn afgestemd of elkaar aanvullen en daardoor geen negatieve milieueffectenveroorzaken.Alhoewel de richting duidelijk is, staat niet bij voorbaat vast hoe een duurzaam Fryslân er uitziet. Duurzameoplossingen kunnen allerlei vormen aannemen. Deze kunnen én willen we niet op voorhand beschrijven. Hetuitgangspunt van duurzame ontwikkeling stelt eisen aan het proces. Individuen, organisaties, bedrijven en overhedenmoeten weten hoe ze duurzaamheid centraal kunnen stellen in alle afwegingen die ze maken. De kennis moeten zevervolgens in praktijk kunnen, willen en durven brengen. Dit proces willen we als provincie actief stimuleren enfaciliteren.We zien het „cradle-to-cradle‟-concept (C2C - afvalstof = grondstof) als een inspirerend, veelbelovend en kansrijkconcept om duurzame ontwikkeling te realiseren. We zetten daarom in op de toepassing van dit concept in de Friesesamenleving.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.2 Eco-effectiviteitToelichtingHet afgelopen jaar stond in het teken van voorbereiding en opstart van diverse projecten c.q. lerende netwerken, metals centraal doel duurzame ontwikkeling bij diverse doelgroepen waaronder de Friese burger (beïnvloedingconsumenten) en een aantal branche-organisaties.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.2 – Eco-effectiviteitSpoor 11. We geven invulling aan een duurzaam voorraad- en ketenbeheer door deontwikkeling, demonstratie en toepassing van duurzame innovaties te initiëren,stimuleren en faciliteren.2. Er is sprake van duurzame besluitvorming op allerlei schaalniveaus en allerleimaatschappelijke actoren.Spoor 23. In 2011 gaan wij door met het stimuleren van duurzame bedrijfsvoering van deprovinciale organisatie. In dat kader zal een project worden opgestart.4. Nog niet alle convenants- en bestuurlijke afspraken op het gebied vanduurzaamheid en milieu zijn nagekomen. In 2011 maken we een start met derealisatie (nakomen) van de afspraken.5. In- en externe projecten die duurzaamheid als centraal uitgangspunt hebben en zobijdragen aan vermindering van schadelijke onttrekkingen en toevoegingen aan hetleefmilieu krijgen in 2011 extra aandacht. Uitwerking vindt plaats door middel vanCradle to Cradle projecten en The Natural Step.6. In 2011 zetten we zwaar in op Duurzaam voorraadbeheer in gebieden. We gaansamen met NLTO en Nij Bosma Zathe op regionaal niveau processen inrichten dieoptimaal op elkaar zijn afgestemd qua gebruik van reststoffen, energie en water.Verder onderzoeken we de mogelijkheden voor maatschappelijke71

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geldecosysteemdiensten, met name in de landbouw.Spoor 37. In 2011 gaan we door met het opzetten van lerende netwerken. Met lerendenetwerken worden voorlopers in de samenleving gestimuleerd elkaar te helpen ofanderen over de streep te trekken. De provincie treedt hier op als regionaleaanjager en verbinder. Deze taak valt bij Rijk en gemeenten tussen wal en schip,maar kan wel zeer succesvol zijn. Toepassingsvoorbeelden zijn de zorgsector ende scheepsbouw. Daarnaast wordt met Urgenda gewerkt aan het opzetten van eenregionaal netwerk dat duurzame ontwikkeling in de samenleving aanjaagt.8. We gaan in 2011 een maatschappelijke duurzaamheidsdenktank opzetten.Beoogd resultaat is een bundeling van denkkracht in Fryslân op het gebied vanduurzaamheid. Wij nemen het initiatief en zijn één van de participanten in hetnetwerk.9. Via “Learning Jouneys” (scouting, sponsoring, adoptie) gaan wij goede initiatievenop het gebied van duurzaamheid in de schijnwerpers zetten. Verder helpen we bijde (door-)ontwikkeling van initiatieven. Verder invulling laten we vervolgens overaan de samenleving.10. We gaan in 2011 verder met het stimuleren van “awareness” Friese consumentenop het gebied van duurzaamheid. Beoogd resultaat is dat Friese consumenten zichmeer bewust zijn van de impact van eigen (handelings-) gedrag op duurzaamheid.Wij nemen het initiatief en werken dit vervolgens verder uit met hetmaatschappelijk middenveld.ToelichtingPunt 1: Gerealiseerd volgens planning. Er is in 2011 lokaal en industrieel ketenoverleg opgezet een reductie van dehoeveelheid huishoudelijk afval tot stand te brengen (zie ook paragraaf 4.4).Punt 2: Gerealiseerd volgens planning. Er is in 2011 een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van bouwstenenvoor duurzame watersportkernen in het kader van het Friese Merenproject. Met behulp van deze bouwstenenbetrekken lokale overheden duurzaamheid actief in plannen voor herstructurering van watersportkernen.Punt 3: Gerealiseerd volgens planning. Er is in 2011 een project gestart waarin duurzaamheid op concrete maniervertaald wordt voor provinciale wegen, vaarwegen en kunstwerken. Het project besteedt ook aandacht aan destructurele borging hiervan in gangbare processen.Punt 4: In 2011 is een start gemaakt met realisatie nakomen bestuurlijke afspraken. De monitor FriesMilieuprogramma 2011 wijst echter uit dat er sprake is van een aanzienlijke restopgave, met name op de energie-,natuur- en bodemdossiers.Punt 5: Gerealiseerd volgens planning. In 2011 is er een pilotproject gestart om ervaring op te doen met detoepassing van The Natural Step op scholen.Punt 6. Onder het project Boustienen is (zie paragraaf 4.3) is gekeken naar mogelijkheden om vanuit het bodembeleidondersteuning te geven bij gebiedsontwikkeling, duurzaam voorraadbeheer en de inzet van ecosysteemdienstendaarbij. Begin 2012 worden hierover bij de oplevering van dit project aanbevelingen gedaan.Punt 7: Een lerend netwerk is een groep ondernemers die met collega-ondernemers een proces doorlopen om een„amazing jump‟ te maken, om hiermee hun innovatiekracht te vergroten (hier: op het gebied van duurzaamondernemen). Er zijn in 2011 gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van zorginstellingen in Fryslân met alsdoel de mogelijkheden en draagvlak te verkennen voor het opzetten van een lerend netwerk duurzaamheid. Tevensheeft er in het najaar een bijeenkomst plaatsgevonden met zorginstellingen over het opzetten van een lerend netwerkduurzaamheid. Tijdens deze bijeenkomst is samen met zorginstellingen een werkwijze geformuleerd om tot eendergelijk netwerk te komen.Ook is er een start gemaakt met het opzetten van lerende netwerken in de scheepsbouw en de grafische branche.Punt 8: Gerealiseerd volgens planning. Er is in 2011 een jongerenpanel opgestart dat de provincie gevraagd enongevraagd zal adviseren over duurzaamheid. Daarnaast is in samenwerking met Urgenda en de FMF eenduurzaamheidstank opgericht.Punt 9: Gerealiseerd volgens planning. In 2011 ondersteunden we het initiatief van het DuurzaamheidsplatformHeerenveen om een conferentie over het thema „biobased economy‟ te organiseren. Deze conferentie trok ruim 250belangstellenden.Punt 10: Alles is conform planning verlopen.72

Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Stimuleren „cradle tocradle‟ projectenNakomenconvenants-enbestuurlijkeafsprakenLerende netwerkenten aanzien vanduurzaamondernemenAantal projectenPercentage nagekomen afspraken1 projecten(Cradle totcradleIslands)In 2011 zijnper themade nagekomenafsprakenin beeldgebrachtNietvastgesteldRealisatie20114 5NietvasgesteldAantal actieve lerende netwerken 1 3 3ToelichtingNulmeting nakomen convenants- en bestuurlijke afspraken is ambtelijk gereed. Dit moet nog worden vervat in eenindicator. Bij de 1 e Berap 2012 wordt de indicator toegevoegd.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening0 0 18 -18539 112 112 0Totaal Baten 539 112 130 -18LastenStructurele72 54 72 -18beleidsprogrammabudgettenTijdelijke616 232 244 -12beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 594 367 361 6Totaal Lasten 1.283 652 677 -24Resultaat voor bestemming -744 -540 -547 6Mutatie reserve -12 12 35 -23Resultaat na bestemming -756 -529 -512 -174.3 Duurzaam bodembeheerWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het provinciale bodembeleid draagt bij aan een duurzaam bodembeheer. Daarbij spelen natuur en milieu, economieen sociale omgeving hun eigen rol, die onderling in balans blijven. Uitgangspunt is zoveel mogelijk aan te sluiten bijmaatschappelijke en ruimtelijke processen.Het beleidsveld bodem is erg in beweging, waarbij een verschuiving plaatsvindt van bodemsanering naar duurzaambodembeheer.Kansen die de ondergrond biedt moeten optimaal en duurzaam worden benut.73

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.3 Duurzaam bodembeheerToelichtingDe 1 e Monitoringsrapportage Milieuprogramma 2011 die gelijktijdig met de 1 e Berap 2012 zal verschijnen, zal naderingaan op de doelrealisatieHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.3 – Duurzaam bodembeheerSpoor 11. Provincie, gemeenten en it Wetterskip hebben (daar waar) noodzakelijk beleidom de bodem zodanig te beschermen dat de huidige bodemkwaliteit, functies enwaarden worden behouden en waar mogelijk worden afgestemd op het(voorgenomen) gebruik van de bodem.2. De meldingen van nieuwe bodemverontreiniging worden adequaat opgepakt enafgehandeld. Verontreinigingen ontstaan door ongewone voorvallen zijn zoveelmogelijk verwijderd.3. Beschikkingen op bodemonderzoeken, saneringsplannen, evaluatierapporten,ISV, ILG, Wbb en bijdragen op grond van de bedrijvenregeling worden opefficiënte wijze en binnen de wettelijke termijn afgegeven.4. Weigerachtige derden die locaties moeten onderzoeken of saneren wordendaartoe gestimuleerd op grond van het vastgestelde flankerend beleid.5. Saneringen zijn in overeenstemming met de Wet bodembescherming (Wbb)uitgevoerd, waarbij het toezicht op een (voor het Rijk) acceptabel niveau isgeregeld.6. Humane spoedlocaties die al zijn opgenomen in de programma‟s of al bekendzijn, worden aangepakt.7. Locaties waar (deels) is gesaneerd of waar de verontreiniging is geïsoleerdworden onder meer door middel van beschikkingen of nazorgplannen door dedaarvoor verantwoordelijke instantie adequaat beheerst.8. Gasfabrieksterreinen worden gesaneerd daar waar de maatschappelijkedynamiek het toestaat of daar waar sprake is van onaanvaardbare milieurisico‟s.Gasfabriek waterbodemverontreinigingen zullen worden gesaneerd voor zover ditmilieuhygiënisch noodzakelijk is in samenloop met anderebaggerwerkzaamheden.9. Van alle officieel door ons gesloten verklaarde stortplaatsen worden denazorgvoorzieningen gecontroleerd, in stand gehouden en zo nodig vervangen.Het fonds Nazorg gesloten stortplaatsen bevat voldoende geld om deze taken uitte voeren.10. Alle mogelijkheden, die wij bezitten, zijn benut om opslag van gevaarlijk enradioactief afval op of in de bodem tegen te gaan.ToelichtingPunt 1: Het bodembeleid ligt vast in het Frysk Miljeuplan en in de structuurvisie (Streekplan). Voor de meestessentiële bodemthema‟s hebben College en Staten standpunten ingenomen. In het project Boustienen zijnbouwstenen verzameld voor een bodemvisie. Begin 2012 wordt dit project afgerond en worden aanbevelingenhiervoor gedaan, bijna een jaar vooruitlopend op de planning.Punt 8: In 2011 is gestart met de bodemsanering van de voormalige gasfabriek Sint Annaparochie.74

Punt 10: In IPO-verband hebben wij aangegeven tegen ondergrondse opslag van radioactief afval in de Friese bodemte zijn. Het IPO neemt – om strategische redenen – niet altijd zo‟n hard standpunt in. Dit punt vraagt continu omaandacht.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Realisatie2011Kansen die deondergrond bezitAantal projecten (diepe) ondergrond 0 projecten 2 2optimaal benuttenDe werkvoorraadaan mogelijkverontreinigdelocaties neemtjaarlijks afAantal spoedlocatiesToelichtingDe verwachting is dat de spoedlocaties eind 2015 zijn gesaneerd.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkeIn 2008 is dewerkvoorraadspoedlocatiesteruggebrachtvan 387 naar220Terugbrengentot 120Rekening 2011Tot 22teruggebrachtVerschil Begroting/Rekening0 25 0 2550 0 0 0beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 1.530 0 7.754 -7.754Totaal Baten 1.580 25 7.754 -7.729LastenStructurele97 73 65 8beleidsprogrammabudgettenTijdelijke1.981 1.303 1.148 156beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 1.530 0 7.754 -7.754Reserves 0 0 36 -36Bedrijfsvoeringskosten 2.115 1.026 1.009 17Totaal Lasten 5.724 2.402 10.012 -7.610Resultaat voor bestemming -4.144 -2.377 -2.258 -119Mutatie reserve -2.304 -1.700 -1.636 -64Resultaat na bestemming -6.448 -4.077 -3.894 -183ToelichtingBatenOverlopende PassivaHet betreft hier de van het Rijk verkregen middelen voor het WBB-programma 2002-004. Deze middelen zijn inafwachting van de eindrapportage met het Rijk voorlopig toegevoegd aan het budget voor het WBB -programma2005-2009.75

LastenTijdelijke budgettenDe onderbesteding wordt veroorzaakt door minder uitgaven op het WBB -budget 2010-2015. De oorzaak hiervan ishet project baggerwerk Wijdegreuns, dat maar voor een gedeelte in 2011 is uitgevoerd.ReservesHet betreft hier vrijval op een aantal “oude” bodemsaneringsprojecten, waarvan de provincie 2,5% van de totalekosten bijdroeg. Het Rijk en de gemeenten namen ieder deel voor resp. 90% en 7,5%. Alle projecten zijn inmiddelsafgerekend. De vrijval, als gevolg van onder meer lagere afrekeningen, bedraagt € 36.000.4.4 LeefomgevingsbeleidWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het doel van dit beleidsveld vormt het borgen van de basismilieukwaliteit van onze lokale leefomgeving. Dat doen wedoor onze wettelijke taken op het gebied van o.a. geluid, externe veiligheid, lucht, geur, MER (Milieu EffectRapportage), Plan MER en Provinciale Milieuverordening (PMV) op een adequate wijze uit te voeren.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.4 LeefomgevingsbeleidToelichtingDe basismilieukwaliteit voldoet op dit moment voor een groot aantal dossiers aan de wettelijke normen. Oponderdelen is er de komende jaren sprake van een restopgave.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.4 – LeefomgevingsbeleidSpoor 11. Milieuaspecten zijn voldoende en tijdig in beeld gebracht bij planontwikkeling.2. Provinciaal beleid en regelgeving dat voldoet aan de Europees rechtelijke normenis doorvertaald naar de doelgroepen.3. Betere afstemming van beleid, vergunningverlening en handhaving op het gebiedvan milieu tussen de provincies.4. Gestructureerd en planmatig communiceren met de doelgroepen over deuitvoering van het PMP.5. De belangenbehartiging voor natuur en milieu in Fryslân is geïnstitutionaliseerd.6. Provinciale wegen en projecten of programma‟s in het kader van de EU-richtlijnOmgevingslawaai voldoen aan het gestelde van de Wet geluidhinder.7. Actuele Provinciale regelgeving.8. Maximale integratie van milieu met het ruimtelijk ordeningsspoor.9. Productie, gebruik, opslag en distributie van gevaarlijke stoffen en het gebruik vanluchthavens in Fryslân waarvoor wij het bevoegd gezag zijn, voldoen aan de wettelijkeregelgeving.Spoor 210. Bij initiatieven om over te stappen op duurzaamheid treden belemmeringen op inde sfeer van regelgeving. Hierdoor lopen innovatieve trajecten vast. Via pilotsbestuurlijke innovatie proberen wij deze belemmeringen op regionaal niveau wegte nemen.76

Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldIn het verlengde hiervan denken we ook aan regellichte zones; zones waarinminder regels gelden voor duurzame toepassingen.11. Wij gaan in 2011 projecten ontwikkeling die gericht zijn op het realiseren van eenreductie van 25% op de hoeveelheid huishoudelijk afval. Wie doen dit onder meervia het „cradle- to- cradle‟- principe.Spoor 312. In 2011 gaan we een verkenning uitvoeren naar mogelijkheden van decentraleenergie-opwekking in Fryslân. Wij zijn initiatienemer, uitwerking is aan desamenleving. In dat kader wordt nauw samengewerkt met het Programmaduurzame energie.13. In 2011 wordt een Fries jeugdpanel duurzaamheid opgericht als ideeëngeneratoren klankbord. Provincie is initiatiefnemer bij het opzetten, is het panel gerealiseerd,dan zijn we afnemer.14. In 2011 worden duurzaamheidsnetwerken met scholen (basis, voorgezet, MBO,HBO) opgezet. Via scholen worden de doelstellingen van duurzaamheid onder deaandacht gebracht en verder uitgewerkt. Wij nemen het initiatief en werken ditsamen met de scholen verder uit. De scholen brengen het in de praktijk.ToelichtingPunt 1: Geen bijzonderhedenPunt 2, 7, 8: Bij het opstellen van beleid en regelgeving houden we rekening met Europeesrechtelijke verplichtingen.De Provinciale milieuverordening wordt in 2012 geactualiseerd. De verordening is op een aantal ondergeschiktepunten niet meer actueel en de structuur van de verordening wordt aangepast, zodat de verordening beter leesbaarwordt.Het streekplan wordt momenteel geëvalueerd. De afdeling heeft aangegeven welke milieuaspecten moeten wordenmeegenomen.Punt 3: Over de uitvoering van de kwaliteit en samenwerking van de handhaving vindt periodiek overleg enafstemming tussen provincies (IPO-kader) plaats.De afstemming op het terrein van beleid en vergunningverlening gebeurt inde IPO-werkgroep Bedrijven.Punt 4, 5: Met name de Friese Milieu Federatie speelt hier een prominente rol. Communicatie richting de Frieseburger over de uitvoering van het Frysk Miljeuplan wordt veelal in samenspraak met de FMF geregeld.Punt 6: Op dit moment wordt de Geluidsbelastingkaart Fryslân opgesteld. De planning is dat wij de kaart medio 2012vaststellen. In vervolg op de vastgestelde Geluidsbelastingkaart wordt een Actieplan opgesteld, dat uiterlijk mei 2013wordt vastgesteld.Punt 7,8 (zie punt 2)Punt 10: Gerealiseerd volgens planning. In 2011 is, samen met de gemeente Leeuwarden gewerkt aan het verkrijgenvan de status van experimenteergebied voor Nieuw-Stroomland in het kader van de Crisis- en Herstelwet.Punt 11. Onze doelstelling voor afvalreductie wordt onder andere via het Afval Actie Programma (AAP) gerealiseerd.Doel hiervan is om een provinciaal platform te creëren waar de krachten van maatschappelijk verantwoordondernemen en burgerparticipatie worden gebundeld om duurzame innovaties te realiseren en zo de hoeveelheidhuishoudelijk afval in de provincie terug te brengen met 25% per 2013.Punt 12. Hiervoor wordt verwezen naar het jaarverslag van het programma duurzame energie (hoofdstuk 6).Punt 13: Het jeugdpanel gaat in voorjaar 2012 aan de slag. Dat is iets vertraagd, omdat we een en ander hebbenafgestemd met al lopende jeugdplatforms in de provincie.Punt 14: Loopt volgens plan.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Realisatie2011BorgenAantal projecten dat voldoet aan wettelijke normen 100% 100% 100%basiskwaliteit localeleefomgevingVoldoende en tijdig Tijdigheid 100% 100% 100%inzetten m.e.r.Afvalreductiehuishoudelijk afvalmet 25% (in 2013)Aantal tonnen huishoudelijk afval308.500 tonper jaar(inschatting)Nog nietgeformuleerdFries jeugdpanel Fries jeugdpanel operationeel? Nee Start panel Panel startin voorjaar201277

ToelichtingAfvalreductie huishoudelijk afval wordt de komende jaren ook via de beleidsvelden Eco-effectiviteit en Basiskwaliteit &bewustwording aangepakt.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening25 36 36 0beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 854 600 1.087 -487Totaal Baten 879 636 1.123 -487LastenStructurele381 376 374 2beleidsprogrammabudgettenTijdelijke225 824 310 514beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 854 0 0 0Voorzieningen 0 600 1.087 -487Bedrijfsvoeringskosten 724 457 449 7Totaal Lasten 2.185 2.257 2.221 36Resultaat voor bestemming -1.306 -1.621 -1.097 -523Mutatie reserve 64 -71 -586 515Resultaat na bestemming -1.242 -1.692 -1.683 -9ToelichtingBatenOverlopende PassivaIn 2011 zijn, naast de voor dit jaar begrote inkomsten van het programma Externe Veiligheid, nog Rijksmiddelenontvangen die betrekking hadden op het dienstjaar 2010.LastenTijdelijke budgettenHet budget Fries Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid 2011-2014 is niet geheel besteed. Dit komt doordat hetprogramma nog in de aanloopfase zit en de kosten die in 2011 door de samenwerkende partners zijn gemaaktgrotendeels nog in rekening gebracht moeten worden. De verwachting is dat de kosten van de uitvoering van 2011 inde eerste helft van 2012 betaald zullen worden. Aangezien het hier een categorie A tijdelijk budget betreft blijven deniet-bestede middelen voor dit project gereserveerd.4.5 Regie & Strategie toezicht en handhavingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Het (interbestuurlijk) toezicht en de handhaving zijn er op gericht dat de normen worden nageleefd. Omdat deuitvoering van het toezicht en de handhaving voorbehouden is aan meerdere bevoegde gezagen in de provinciewordt gestreefd naar een goede onderlinge afstemming.78

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.5 Regie & Strategie toezicht en handhavingToelichtingAlle handhavingsorganisaties in Fryslân voldoen op dit moment aan de landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.5 - Regie & Strategie toezicht en handhaving1. Geborgd is dat alle bedrijven en activiteiten, waarvoor de provincie in debetreffende wet- en regelgeving is aangewezen als bevoegd gezag, zijngecontroleerd en mogelijk gecorrigeerd overeenkomstig het hiervoor opgesteldebeleid. Dit betekent dat er tenminste sprake dient te zijn van een adequate naleef-,toezicht-, sanctie en gedoogstrategie, die tevens voorziet in afstemming met hetstrafrechtelijk spoor.2. Alle handhavingorganisaties in Fryslân werken op een efficiënte en effectievemanier met elkaar samen. Inzet is dat de verschillende organisaties zich inspannenom de gezamenlijke problemen ook gezamenlijk aan te pakken.3. Alle bestuursrechtelijke handhavingorganisaties in Fryslân voldoen aan de landelijkvastgestelde kwaliteitscriteria. Deze criteria, die opgenomen zijn in het Besluitkwaliteiteisen handhaving milieuwetgeving, omvatten het minimum waaraanuitvoering dient te voldoen.Toelichting1. Op 7 juni 2011 hebben wij het nieuwe handhavingsbeleid vastgesteld: “Integraal toezicht- en handhavingsbeleid”en “Implementatieplan Integraal toezicht- en handhavingsbeleid”. In deze beleidsstukken is een handhavingsstrategieopgenomen, waarin de aanpak afgestemd is op het gedrag van de overtreder en de ernst van de overtreding. Dezestrategie werken wij uit in 2012.2. In het afgelopen jaar is het Fries Handhavingsoverleg (FHO) twee keer bij elkaar geweest. Daarin zijn afsprakengemaakt over de programmatische samenwerking.3. Toetsing aan de kwaliteitseisen vindt plaats op grond van het Besluit omgevingsrecht. De provincie heeft dejaarprogramma‟s en jaarverslagen van alle bestuurlijke handhavingsorganisatie in Fryslân getoetst aan de wettelijke(minimum)eisen. Daar waar nodig (22 organisaties, inclusief de provincie) zijn verbeterplannen opgesteld voor dieorganisaties om de structurele tekorten op te lossen.In het afgelopen is verder gewerkt aan een nieuw stelsel van het interbestuurlijk toezicht, waarbij het de bedoeling isdat het toezicht zoveel mogelijk integraal en generiek wordt ingevuld.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Normstellinginterbestuurlijktoezicht enhandhaving wordtnageleefdLandelijk vastgestelde kwaliteitscriteriaVan de 30 Friesehandhavingspartnersvoldoet de eigenorganisatie voor 30%-100% aan delandelijke (minimum-)criteriaRealisatie201160-100% 100%79

ToelichtingDe kwaliteitscriteria zijn geformuleerd als minimumcriteria, waaraan de organisaties dienen te voldoen. Geen strevenaldus, maar een wettelijke verplichtingWat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening13 6 21 -15beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 0 140 93 47Totaal Baten 13 146 114 32LastenStructurele0 3 0 3beleidsprogrammabudgettenTijdelijke167 416 377 39beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 0 140 93 47Bedrijfsvoeringskosten 144 144 141 2Totaal Lasten 311 702 611 91Resultaat voor bestemming -299 -556 -497 -59Mutatie reserve -17 264 274 -10Resultaat na bestemming -315 -292 -223 -69Toelichting Tijdelijke budgetten (baten en lasten)Het saldo ad € 59.000 (Resultaat voor bestemming) op dit beleidsveld wordt met name veroorzaakt door lagereuitgaven regiekosten FUMO (€ 39.000) vanwege vertraging van de invoering van de Regionale Uitvoeringsdienst.Daarnaast is een bijdrage in deze kosten ontvangen van € 15.000 voor het project professionalisering Handhaving.4.6 Uitvoering vergunningverlening, toezicht en handhavingWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Omgevingsvergunningen en -toezichtVergunningverlening, toezicht en handhaving zijn erop gericht dat bedrijven (inrichtingen) en initiatiefnemers (activiteiten) dievallen onder bevoegd gezag van de provincie hun werkzaamheden zodanig uitvoeren, dat de milieudruk, hinder en veiligheidaan de daarvoor gestelde wettelijke normen voldoen:Bedrijven en initiatiefnemers beschikken in de reguliere situatie en bij oprichting, verandering of uitbreiding tijdig overeen goed te handhaven en actuele vergunning op maat.Bedrijven en initiatiefnemers voeren hun activiteiten in overeenstemming met de regelgeving uit.Voor de provinciale IPPC/BRZO-bedrijven (Integrated Pollution Prevention Control/Besluit Risico Zware Ongevallen)wordt een vorm van accountmanagement ingevoerd.De organisatie voert de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op een adequate wijze uit. Er wordt daarbijmaximaal gebruik gemaakt van ICT- en internetvoorzieningen. Er wordt effectief en efficiënt samengewerkt metinterne en externe partners.WaboDe Wabo ging in het laatste kwartaal van 2010 van start. Het aantal vergunningaanvragen blijft achter bij deoorspronkelijke verwachtingen. De economische crisis is hieraan deels debet . In het voorjaar van 2012 ronden weeen evaluatie van de uitvoering van de Wabo af80

Friese Regionale Uitvoeringsdienst (Friese RUD)Het jaar 2011 stond voor de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu Omjouwing (FUMO) in het teken van de “Modellen studie”.De regie heeft samen met Deloitte een onderzoek gedaan naar de werklast en de gevolgen voor de FUMO. Eind aprilis dit aan de gemeenten, het Wetterskip en de provincie gepresenteerd. Op 30 juni hebben die partners metuitzondering van de gemeenten Ooststellingwerf, Weststellingwerf en Opsterland een intentieovereenkomst getekendwaarin wordt uitgesproken om op 01-01-2013 de FUMO operationeel te hebben. Vanaf begin juli is er onder leidingvan algemeen directeuren een proces gestart met als doel om begin 2012 een bedrijfsplan voor besluitvorminggereed te hebben.RECTraject vergunning: Tegen de Wet milieubeheervergunning is beroep aangetekend bij de Raad van State doorvijfpartijen. De zitting in het kader van de bodemprocedure is gepland op 6 februari 2012.Twee verzoeken om een voorlopige voorziening is afgewezen. Daardoor is de vergunning in werking, maar nog nietonherroepelijk.Er zijn, conform de vergunningvoorschriften, vier rapportages ter goedkeuring ingediend door Omrin. Het betreft:brandpreventieplan, brandblusplan doekenfilter, onderhoud- en inspectieplan en veiligheidsbeheersplan. Daarnaast iser, op verzoek van Omrin, een wijziging in het acceptatieplan goedgekeurd.Toezicht en handhaving: start van het toezicht ging gepaard met tal van activiteiten. Een samenvatting:- Beoordelen en afhandelen van circa. 50 bedrijfsmeldingen en klachten, idem zes WOB verzoeken, negenhandhavingverzoeken, beoordelen van vijf emissierapporten opgesteld door TAUW, beoordelen en controleren VBSinclusief ondersteuning van Royal Haskoning, beoordelen en afhandelen halfjaarrapportage inclusief ondersteuningdoor Witteveen en Bos.- afhandelen van circa. 100 vragen van onder andere. diverse statenfracties, regionaal milieu team politie Friesland,gemeente Harlingen, plaatselijk belang Wijnaldum, Stichting Afvaloven Nee en omwonenden.- In het kader van het reguliere toezicht diverse meldingen en rapportages afgehandeld en opgesteld .- afleggen van 19 controlebezoeken, exclusief de controles in het kader van het VBS (wat is VBS) en hiervoorbenodigde ondersteuning door externen.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)4.6 Uitvoering vergunningverlening, toezicht enhandhavingHebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 4.6 –Uitvoering vergunningverlening, toezicht en handhavingSpoor 11. Bedrijven en initiatiefnemers beschikken in de reguliere situatie en bij oprichting,verandering of uitbreiding tijdig over een goed te handhaven en actuele vergunningop maat2. Bedrijven en initiatiefnemers voeren hun activiteiten in overeenstemming met deregelgeving uit.3. Voor de provinciale IPPC/BRZO-bedrijven (Integrated Pollution PreventionControl/Besluit Risico Zware Ongevallen) wordt een vorm vanaccountmanagement ingevoerd.4. De organisatie voert de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op eenadequate wijze uit.5. We zetten in op een robuuste Friese Uitvoeringsdienst Milieu.81

ToelichtingPunt 3: Vanwege prioritering o.a. als gevolg van de Rec en de FUMO zijn we nog niet gestart met de pilot. De maniervan werken die we daarmee beogen, krijgt uitvoering in het HandhavingsUitvoeringsProgramma (HUP).Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening160 580 223 357Totaal Baten 160 580 223 357LastenStructurele523 796 650 145beleidsprogrammabudgettenTijdelijke883 617 660 -43beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 8.542 10.313 10.146 167Totaal Lasten 9.948 11.726 11.457 269Resultaat voor bestemming -9.788 -11.145 -11.233 88Mutatie reserve -44 -188 -178 -10Resultaat na bestemming -9.832 -11.333 -11.411 78ToelichtingDe belangrijkste verschillen doen zich voor bij zowel de gerealiseerde inkomsten als de uitgaven in het kader van deWabo. Het aantal aanvragen om een omgevingsvergunning is niet zoveel kleiner, maar het aantal aanvragen met eenbouwdeel is veel kleiner dan geraamd. Aangezien alleen over dit bouwdeel leges mogen worden geheven, vallen deinkomsten lager uit dan voorzien.Aan de uitgavenkant zien we bij de Wabo een beperkte besteding van het budget dat bestemd was voor deinschakeling van externe expertise voor deze bouwonderdelen.82

3.5 Programma 5. Lanlik GebietPortefúljehâlders: J.G. Kramer en S.A.E. Poepjes foar de MynbouwetA. ProgrammarealisaasjeWat woene wy berikke? (beliedsdoelen Begrutting 2011)Doel is om in lanlik gebiet yn Fryslân mei heechweardige ekologyske en romtlike kwaliteit (planet), mei inrendearjende lânbou- en plattelânsekonomy (profit), dêr’t minsken belutsen binne by de wearde fan ekology enromtlike kwaliteit (people). It belied is yn grutte halen yn it Streekplan en it Wetterhúshâldingsplan formulearre. Yntematyske nota’s, wurkplannen, behearplannen, behear- en ynrjochtingsplannen wurde de konkrete aksjes oanjûn.Yn it Provinsjaal Mearjierreplan Lanlik Gebiet (pMJP) steane de konkrete prestaasjes dy’t wy, yn ‘e mande meipartners yn it lanlik gebiet, leverje wolle konkreet oanjûn, bygelyks yn hektaren of oantallen projekten.Yn it programma Lanlik Gebiet giet it, wat it belied oanbelanget, oer natuer, lânskip, lânbou en plattelânsûntwikkeling.Wy wurkje oan struktuerferbettering foar de lânbou, oankeap en ynrjochting fan natuer, soarch foar it lânskip.leefberens plattelân en in sosjaal-ekonomysk sterke lânbou.De útfiering fia it pMJP is breder en wurdt yntegraal oanpakt. Wy wurkje oan in boaiemfisy, de útfiering fan wetter(Ramtrjochtline Wetter), sosjaal-ekonomyske ûntwikkeling fan it lanlik gebiet, rekreaasje en toerisme, erfgoed enmonumintesoarch. Dat totaalprogramma pMJP hat as titel meikrigen: Ympuls foar it Fryske plattelân.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen 2011)BeleidsfjildenLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultaten helle?Hawwe wy dienwat wy dienwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder- /oerbesteging5.1 Belied natuer5.2 Belied lânskip5.3 Beleid lânbou5.4 Yntegrale plattelânsûntwikkelingTaljochting / relevante ûntjouwings yn 2011 / high lightsÛnderhannelingsakkoart Desintralisaasje NatuerIt ôfrûne jier stie sterk yn it teken fan de ûnderhannelings oer de besunigings op en de desintralisaasje fan itnatuer- en lanlik gebietsbelied.Der binne no ôfspraken makke oer:Ûntbining bestjoersoerienkomst ILG tusken Ryk en provinsjes. Juridyske ferplichtings fan foar 20-10-2010 en it behear oant en mei 2013 wurde noch troch it Ryk betelle.De (op ‘en nij hifke) EHS ynfiere, mar allinnich foarsafier’t de ynternasjonale ferplichtings jilde.Finansiering fan de kosten foar oankeap en ynrjochting fan de op ‘en nij hifke EHS mei de oanpak ‘grûnfoar grûn’.Provinsje ferantwurdlik foar it behear fan de EHS nei 2014.Ryk finansieret mei yngong fan 2014 it agrarysk natuerbehear út Europeeske middels (pylder 1).Provinsje krijt sizzenskip oer ynset DLG en DR.Ryk lûkt him oangeande belied en ynvestearrings werom út it lanlik gebiet. Ryksdoelen as lânbou,rekreaasje, nasjonale lânskippen en parken ferfalle.Yn 2016 wurdt hifke yn hoefier’t de ynternasjonale ôfspraken neikommen binne.Boppesteande ôfspraken hâlde in desintralisaasje fan foegen fan it Ryk nei de provinsje yn. Troch dy83

desintralisaasje en it weifallen fan de ILG-bestjoersoerienkomst is der minder bestjoerlike drokte. As provinsjehawwe wy in wichtige kearntaak krigen, dêr’t wy yntegraal mei úteinsette kinne, soks oanslutend op ús RObelied,ús wetterbelied en ús rekreaasje- en toerismebelied. Boppedat wurde in protte besunigings op it lanlikgebiet trochfierd. De talrike gefolgen dêrfan komme yn dit programma oan ‘e oarder. De flinke besunigings opnatuer en lânskip (70%) sille harren effekt hawwe op de kwaliteit fan natuer en lânskip. Al hiel lang rint itbioferskaat tebek. It kearen fan dy efterútgong, lykas ynternasjonaal ôfpraat, wurdt no in noch folle grutterprobleem. De struktuerfersterkjende maatregels foar de lânbou ferdwine ek. Ús eigen provinsje Fryslânûnderkent de wichtige rol fan it agrarysk natuerbehear (de greidefûgelbeskerming dêryn begrepen). De oergongfan dat belied nei it Ryk, dêr sitte wy oer yn. Sa geane it greidefûgelbelied en it houtwâlebehear nei deryksoerheid. De beëage finansiering út it GLB wei is noch net wis. Wy sille alle war dwaan om mei EL&I ta ingoed mienskiplik belied te kommen.It gefolch fan it akkoart is dat wy ús natuer- en lanlik gebietsbelied op ‘en nij formulearje moatte.Ad. 5.1 Belied Natuer2011 stie wat de natuer en it lanlik gebiet oanbelanget yn it teken fan de grutte ryksbesunigings op natuer. ItÛnderhannelingsakkoart Desintralisaasje Natuer twingt de provinsjes, troch de tige beheinde finansjelemooglikheden en it restant grûnfoarrie, om goed trochtocht te kiezen. In gefolch fan it akkoart is dat itbekostigjen fan projekten en aktiviteiten yn it lanlik gebiet ûnder tige grutte druk komt te stean. Dêrby is it degrutte fraach yn hoefier’t wy de doelen dy’t it Ryk steld hat, helje kinne. It gefolch fan dy ôfspraak is dat wy úsnatuerbelied en belied lanlik gebiet op ‘en nij formulearje moatte. Posityf is dat wy dat belied foar it lanlikgebiet no as kearntaak yn eigen hannen krije: dat past ús skoan.Op 8 febrewaris 2012 binne Ryk en IPO it iens wurden oer de útfieringsôfspraken fan itÛnderhannelingsakkoart Desintralisaasje Natuer.Wy sille mei de oanbelangjende partijen nij natuerbelied opstelle. Mei de tariedings foar it opstellen fan deNota Natuer is ein 2011 úteinset. De gefolgen fan de ryksbesunigings komme dêryn oan ‘e oarder.It opstellen fan de behearplannen Natura2000.It opstellen fan de behearplannen foar de 20 Fryske Natura2000-gebieten is opkeard troch: de nasjonalediskusje oer besunigings op it natuerbelied en op de nasjonale ferplichtings dy’t yn behearplannen útwurkewurde. De lanlike útwurking fan de Programmatyske Oanpak Stikstof (en oanpassings yn de wetjouwing) entroch de fêststelling fan de Krisis- en Reparaasjewet. Troch de ûnderlinge ôfhinklikens fan behearplannenN2000 en de Programmatyske Oanpak Stikstof (PAS) kinne de behearplannen noch net fêststeld wurde.De tuskenhifking fan it Wurkplan greidefûgels 2007-2013 is ôfsletten. De resultaten dêrfan wurdemeinommen by it opstellen fan de nije Nota Natuer.Ad. 5.1/5.2 It tiim Natuer en it tiim Romtlike kwaliteit hawwe mei harren advizen oan tredden en oan de eigenorganisaasje bydroegen oan it ferbetterjen fan de kwaliteit fan natuer en romtlike ûntjouwings.De ynterne sprekoeren Natuer en Romtlike Kwaliteit, wichtich foar it yntegrale wurkjen, hawwe in ferfolchkrigen.Wat hat it programma koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000 Realisaasje 2010 Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/RekkenBaten5.1 Belied natuer 340 617 516 1015.2 Belied lânskip 0 0 0 05.3 Belied lânbou 143 594 424 1715.4 Yntegrale38.081 59.962 59.682 279plattelânsûntwikkelingBaten mei-inoar 38.565 61.173 60.622 551Lesten5.1 Belied natuer 5.449 5.175 4.879 2955.2 Belied lânskip 686 1.403 1.394 95.3 Belied lânbou 819 788 646 1425.4 Yntegraleplattelânsûntwikkeling56.295 81.397 90.396 -8.99984

Bedraggen x € 1.000 Realisaasje 2010 Begrutting Rekken 2011 Ferskil Begrutting/2011 nei wizigingRekkenLesten mei-inoar 63.248 88.762 97.315 -8.553Resultaat foar bestimming -24.683 -27.590 -36.693 9.103Mutaasje reserve -2.414 7.177 16.511 -9.334Resultaat nei bestimming -27.098 -20.413 -20.182 -231B. Beliedsfjilden5.1 Belied natuerWat woene wy berikke? (beliedsdoel)De wichtichste opjefte is it yn âlde steat werombringen fan it bioferskaat en it keppeljen fan kânsen fan natuer enekonomy. Trends dêr’t wy mei te krijen hawwe, binne klimaatferoaring en romtedruk.Wy bestribje in goed wurkjend net fan natuergebieten yn Fryslân om sadwaande foar it bioferskaat ynstean te kinnen.Yn it Streekplan is de kaart fan de Ekologyske Haadstruktuer (EHS) opnommen, de Ekologyske Ferbiningssônesdêryn begrepen. It Streekplan jout ek oan hoe’t yn planprosessen mei de EHS omgien wurde kin. Op grûn fan itKoälysje-akkoart is foar de Robúste Wiete As in eigen Frysk plan makke.Der wurdt hurd wurke oan it stal jaan fan de EHS, dat wol sizze it begrinzgjen, it oankeapjen (of it fergoedzjen fanpartikulier behear), de ynrjochting en it behear. Mei it projekt Natuer op Kaart kinne wy no – op de Fryske kaart –oanjaan hoefier’t wy binne en wat der noch dien wurde moat.Yn it ramt fan it nije Subsydzjestelsel Natuer en Lânskip (SNL) is foar alle natuergebieten oanjûn wat de natuerdoelenbinne. Boppedat is yn it nasjonale Mearjierreprogramma Ûntsnipeling oanjûn hokker tûkelteammen yn ryks- enprovinsjale diken út ‘e wei romme wurde moatte om de natuergebieten goed mei-inoar ferbine te kinnen. Yn deplanfoarming bliuwt in foarbyldeboek oer foar alle ekologyske ferbiningssônes; dat fan Súdeast is, mei alle partners, almakke.Mei de plannen as ien gehiel is it foar de útfierders no dúdlik wat de bedoeling is. Yn de útfiering wurdt natuer keppeleoan oare doelen, lykas wetter of lânbou yn gebietsrjochte projekten.De ryksoerheid hat parten fan de EHS as Natura2000-gebieten oanwiisd. Foar dy gebieten wurde behearplannenmakke. Oanjûn wurdt hoe’t de stelde natuerdoelen helle wurde kinne en hokker aktiviteiten dien wurde kinne sûnderfergunningferliening. In ûnderdiel fan de behearplannen is in sosjaal-ekonomyske paragraaf. Salang’t debehearplannen der net binne, wurdt elke nije – mooglik signifikant fersteurende – aktiviteit mei fergunningferlieninghifke oan de doelen fan de ynstânhâlding. Fan de 20 behearplannen dy’t der komme moatte, meitsje wy seis sels. Derest wurdt – yn ‘e mande mei ús – troch de Tsjinst Lanlik Gebiet (DLG) of Rykswettersteat makke. Yn 2012 moattealle plannen klear wêze. Wy lizze no op skema.Ynstellings steane foar in part noed fan it útfieren fan it Natuerbelied: It Fryske Gea foar natuerbehear, it IVN foaredukaasje.Wy wolle foar it folsleine lanlik gebiet werom nei it oarspronklike nivo en ferskaat fan de greidefûgelstân, gaadlikeopfang fan guozzen en goede ûntwikkeling fan oare soarten. Yn it wurkplan greidefûgels en it plan oanpakleefgebieten soarten wurdt oanjûn hoe’t wy dat berikke wolle. Foar guozzen jildt it belied yn ferbân meifoerazjeargebieten. Yn dy gefallen dat de fauna de ekonomy skea tabringt, kenne wy ûntheffing ta yn it ramt fan deFloara- en Faunawet (FFW). Mei dat doel hawwe wy it Faunabehearplan fan de Faunabehearienheid goedkard, opgrûn fan beliedsregels dy’t wy fêststeld hawwe. Dêrby wurde soms spesjale plannen makke, lykas it kant en klearewurkplan oersimmerjende guozzen. Der is in spesjale ûntheffing foar it ljipaaisykjen. De Faunabehearienheid krijtsubsydzje foar koördinaasje fan it útjaan fan ûntheffings. Mei it fêststellen fan in nij Faunabehearplan troch úskolleezje yn 2010 is de beliedssyklus op it stuit wer rûn. Yn 2010 binne alle ûntheffings wer foar fiif jier takend. Yn2011 binne inkeld bysûndere ûntheffings takend. Om it wurkplan greidefûgels út te fieren, krijt BoerenNatuursubsydzje. Itselde jildt krekt as it Bûn fan Fryske Fûgelwachten. It greidefûgelbelied soe nei hifking yn 2011 op ‘en nijfêststeld wurde kinne. Troch de grutte feroarings dy’t it gefolch binne fan it Desintralisaasje-akkoart Natuer nimme wydat lykwols yn de nije Nota Natuer mei.Foar Fryslân as gehiel stribje wy dernei dat ekology en ekonomy goed opinoar ôfstimd wurde. In foarbyld is it projektFryske Marren wêrby’t de saneamde Eco2-oanpak ynset wurdt. By romtlike ûntwikkelings, it oanlizzen fan diken,85

peilbesluten, it sykjen nei gas en sâlt wurdt al yn in ier stadium fan it planproses advys jûn oer goede ôfstimming, soksop grûn fan it Streekplan. Yn dy gefallen dat floara en fauna skea tabrocht wurde by romtlike ûntwikkeling, set itministearje fan Ekonomy, Lânbou en Ynnovaasje (EL&I) de ûntheffingferliening FFW yn. Yn it ramt fan de Boskwetstribje wy nei it behâld fan it areaal bosk yn Fryslân. Wannear’t troch doarnstikels of jabikskrúswoartel skea tabrochtdriget te wurden, sette wy oarderings yn. By it waadrinnen steane wy noed fan goed oplate gidsen dy’t it waadrinnenferantwurde hâlde of meitsje.Natuerbelied stiet min ofte mear ûnder druk. Natuer wurdt nochal faak sjoen as in remmende faktor foar ûntwikkeling.De regeldruk krijt om dy reden aloan ús omtinken. De klimaatferoarings meitsje it op ‘en doer needsaaklik om deekologyske haadstruktuer robúster te meitsjen. Guon soarten sille ferdwine, oare sille harren mear sjen litte.Der is te min ryksjild beskikber foar de opjefte yn 2018 om de folsleine EHS yn Nederlân ta stân brocht te hawwen. Deferwachting is dat de de terminen ferlinge wurde sille. In oare ûntwikkeling yn it natuerbelied is de sterke ferfrisselingmei wetter en miljeu. Projekten sille hieltyd faker yntegraal oanpakt wurde.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild5.1 Belied natuerLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultaten helle?Hawwe wy dienwat wy dienwoene?Wat hat it koste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder- /oerbesteging)TajochtingDe ryksbesunigings op natuer hawwe de útfiering fan it folsleine provinsjale en ryksnatuerbelied ûnwis makke. Oer deûntwikkeling fan de EHS, likegoed as oer ûnderdielen as Natura2000, lânskipsbelied, agrarysk natuerbehear,greidefûgelbelied en ferfallen doelen as Nasjonale Parken en Nasjonale Lânskippen, keppele oan de útfiering fan itILG, sil op ‘en nij goed oer it provinsjale belied as gehiel neitocht wurde moatte. Dêrby moat net foarbygien wurde oanin eventuele nije oardering fan taken en ferantwurdlikheden.Hawwe wy de ferlange resultaten berikt / Hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 5.1 - Belied natuer1. It earste jier foar it nije natuerbehearplan is 2011. Sa geandewei hawwe derdiskusjes oer de natuerdoelen west. As soks fann2. eden is, wurdt dat byskaafd of oanfolle. De SBB-doelen moatte fan ‘t jiergaadliker yn ‘e Fryske kaart fan it projekt Natuer op ‘e kaart opnommen wurde.3. Nij yn 2011 wie it wurkjen mei de Oardering Romte dêr’t de spulregels foar deEHS neier yn fêststeld wurde (de startnotysje is yn ‘e Steategearkomste fan 2maart 2010 fêststeld).4. Yn 2011 is ûnder oare op grûn fan de lanlike Mid Term Review ILG, de advizenfan de Rie Lanlik Gebiet, de diskusje oer klimaat en de lanlike diskusje oerbesunigings de fraach oan ‘e oarder hoe’t de EHS-opjefte fierder stal jûn wurdemoat. Dat krijt nochris ekstra klam troch de werhifking fan de EHS dêr’t it nijekabinet om frege hat.5. Yn 2011sil de ekologyske advisearring by it útwurkjen fan provinsjaleplanprosessen (diken, bûtenpleatsen, ensfh.) en gebietsprosessen (steds- enlanlik gebiet) fuortset wurde.6. Dielplannen by it stal jaan fan de robúste wiete ekologyske ferbiningssône wurdeútfierd, krekt as it ferwêzentlikjen fan ekologyske doelen by ynfrastrukturelewurken, it projekt Fryske Marren en wetterskipswurken op grûn fan it prinsipeEco2 (ekology en ekonomy lykop).7. It wurkplan greidefûgels wurdt nei hifking op ‘en nij fêststeld.Natura2000-behearplannen8. Yn 2012 wurde foar de measte fan de 20 Fryske Natura2000-gebieten de0ntwerp- behearplannen ree makke, útsein de Rottige Meente en deLauwersmar. Wêr’t kânsen lizze, wurde al maatregels útfierd om deynstânhâldingsdoelen te heljen.9. It Natura2000-behearplan foar Skiermûntseach is keppele oan it nije Behear- en86

Ferlange resultaten Belied Tiid JildYnrjochtingsplan (BIP).10. Nasjonale Parken: der wurdt meiwurke oan in nij BIP fan it Drintsk-Fryske Wâld)(inisjatyf leit by de provinsje Drinte). De útfiering fan de ûntwikkelagindaAppelskea giet troch. Yn de Âlde Feanen wurdt oan de útfiering fan it BIPmeiwurke.Griene wetten11. Fergunnings, ûntheffings en de advizen foar de Nb-wet , de FFW, de Boskwetwurde binnen de wetlike terminen sûnder foarmflaters behannele, soks mei indoelgroep dy’t goed genôch op ‘e hichte is. Troch goed foaroerlis meiinisjatyfnimmers wurdt it bêste inisjatyf op it bêste plak ferwêzentlike en wurdtkwaliteit tafoege.12. Op grûn fan de lanlike PAS (programmatyske oanpak stikstof, foarsjoen yn2010) sille wy, meie wy hoopje, it ammoniakprobleem yn Fryslân sadanichoanpakke dat boeren wer útwreidzje kinne.13. Yn 2011 wurde de earste behearplannen fêststeld, wêrtroch’t op termyn minderfergunnings fanneden wêze sille.14. Op grûn fan de hifking (2010) wurdt gjin enerzjy mear yn de JKK-oarderingstutsen.15. De útfiering fan de Mynbouwet wurdt sûnder wizigings fuortset troch itMinistearje fan Ekonomyske Saken fan advizen te foarsjen. It ûndersyk neisâltwinning ûnder de Waadsee wurdt fuortset.16. It ta stân kommen fan in nije Natuerwet (it yninoar opgean fan de Nb-wet, deFFW en de Boskwet) en de desintralisaasje fan taken, dêrûnder it Faunafûns,wurdt oan meiwurke.Budzjetsubsydzjeynstellings Natuer- en Lânskipsbehear17. Wy steane noed fan gaadlike ôfspraken foar it útfieren fan it behear en deynrjochting yn de natuergebieten troch ús budzjetynstellings: It Fryske Gea, IVN,BoerenNatuur, Lânskipsbehear Fryslân, BFVW, SANL en NFW. Dyorganisaasjes jouwe ek foarm oan it provinsjale belied op it mêd fan natuer enlânskip.18. Yn dat ramt oefenje hja ûnder oare de neikommende taken út: it behear fannatuergebieten, noed stean fan ynformaasje, foarljochting en edukaasje, itselsstannich útfieren fan projekten en/of it begelieden fan harren leden en oarebelangstellenden of belanghawwers by de tarieding en útfiering fan projekten.Sadwaande spylje dy organisaasjes, elk op harren eigen mêd, in sintrale rol byde útwurking fan de provinsjale doelstellings foar natuer en lânskip.Taljochting5.1.3. It wurk oan de Nota Natuerbelied koe yn 2011 net ôfsletten wurde. De langduorjende ûnderhannelings tuskenRyk en provinsje oer in nij dielakkoart natuer binne dêr de oarsaak fan. Dêrtroch wie en is noch hieltyd net dúdlik watde nije ramten foar it natuerbelied binne.5.1.5A. Yn it regearakkoart binne de robúste ferbinings skrast en wurdt op it ILG besunige. Om dy reden is it wurk oande robúste wiete as yn oktober 2010 stillein oant der mear dúdlikens is. Dat jildt ek foar it MearjierreprogrammaÛntsnipeling (MJPO).5.1. 7. It opstellen fan de behearplannen foar de 20 Fryske Natura2000-gebieten is opkeard troch: de nasjonalediskusje oer besunigings op it natuerbelied en op de nasjonale ferplichtings dy’t yn behearplannen útwurke wurde, delanlike útwurking fan de Programmatyske Oanpak Stikstof en oanpassings yn de wetjouwing en troch de fêststellingfan de Krisis- en Reparaasjewet. Al dy saken wurkje troch yn de behearplannen en hawwe ta gefolch dat dy noch netfêststeld wurde kinne.Nei alle gedachten sille inkeld it behearplan Groote Wielen en De Deelen yn 2012 definityf fêststeld wêze. Foar itopstellen fan de behearplannen liket der genôch jild te wêzen, mar foar de útfiering dêrfan is der in tekoart fanwegende lanlike besunigings op de realisaasje en it behear fan natuergebieten.5.1.9. It Plan fan Oanpak Behear- en Ynrjochtingsplan (BIP) fan it Drintsk-Fryske Wâld is fêststeld. Mei de útwurkingis úteinset. Der is ek in begjin makke mei de wiziging fan it BIP foar de Âlde Feanen.5.1.10. Yn it ramt fan de no jildende Natuerbeskermingswet binne 38 fergunnings takend, 8 fergunnings ferlinge, ienwizige en ien (foar in part) wegere. Fierder binne 67 beoardielings fergunningplicht útfierd en is ien ynskewielbeslútôfjûn (elektrisiteitssintrale yn de Iemshaven tegearre mei de provinsje Grinslân). Yn 2011 is begûn mei it op ‘en nijtsjin it ljocht hâlden fan de Waadrinoardering 1996 en it dêryn opnommen stelsel fan fergunnings en ûntheffings.Besjoen wurdt oft in stelsel mei algemiene regels folstean kin.Yn 2011 binne 213 fergunnings en 30 ûntheffings (wer foar trije jier) takend.87

5.1.11. It opstellen fan de lanlike PAS is yn 2011 noch net klear. Foar elk stikstofgefoelich Natura2000-gebiet binnegebietsanalyzes opsteld, dêr’t maatregelpakketten yn opnommen binne. Ein 2011 begûn de faze fan ûnderhannelingsmei it Ryk oer de ferantwurdlikheden, finansiering en de juridyske hâldberens fan de PAS.5.1.12. It fêststellen fan de behearplannen is opkeard troch oarsaken dy’t ûnder 5.1.7 neamd binne.5.1.15. Op nasjonaal nivo is úteinset mei it opstellen fan de nije Natuerwet. Yn dy wet sille ûnder oare de no jildendeNatuerbeskermingswet 1998, de Floara- en Faunawet en de Boskwet opnommen wurde. In grut tal rykstaken giet oernei de provinsjes. De ferwachting is dat de nije wet yn 2012 yngean sil.PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011NatuerStân fan fêststelling beliedsdoelen foarnatuergebietenFoar allenatuergebietenbinne deNatuer Stân realisaasje EHS 2010 EHS oankochtyn 2015EHS ynrjochteyn 2018EHS beheardyn 2018NatuerStân behearplannen Natura2000 enNasjonale ParkenNatuerWetlike terminen fergunnings en ûntheffingsgriene wettenAlle jierrenNatuer Klanttefredenens Om de trijejier2010 20 Natura2000plannenfêststeld yn2012. BIP’sNasjonaleParkenfêststeld.95% binnentermynYn trochsneedin 7Realisaasje2011Ferskoot nei2012222 ha yn besitkrigen185 haynrjochting2 Natura2000behearplannenfêststeld, 16klear omfêststeld tewurden.BIP+Skiermûntseachis fêststeld.konformGjin ûndersykneiklanttefredenensútfierd yn 2011.TaljochtingIt opstellen fan it nije Natuerbeliedsplan is ferskood nei 2012 fanwegen ryksbesunigings en de desintralisaasje fan itnatuerbelied nei provinsjes.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenTydlikeRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/Rekken110 60 87 -2756 108 150 -43beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 174 449 279 170Baten mei-inoar 340 617 516 101LestenStrukturele1.561 1.506 1.456 50beliedsprogrammabudzjettenTydlike1.024 807 825 -18belieidsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 174 449 225 224Foarsjennings 21 22 21 188

Bedraggen x € 1.000Realisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting/RekkenBedriuwsfieringskosten 2.669 2.390 2.352 39Lesten mei-inoar 5.449 5.175 4.879 295Resultaat foar bestimming -5.109 -4.558 -4.363 -195Mutaasje reserve 529 296 318 -22Resultaat nei bestimming -4.580 -4.262 -4.045 -216TaljochtingLestenTydlike budzjettenIt saldo op dit beliedsfjild foar in bedrach fan € 195.000 (resultaat foar bestimming) wurdt benammen teweibrochttroch it frijfallen fan twa tydlike budzjetten, nammentlik Programmatyske Oanpak Stikstof (PAS) en it budzjet foaralternative sâltwinning.It PAS-projekt, dat yn it ramt fan Natura2000 útfierd is, wie yngewikkelder as yn it earstoan fan útgien wie. Dêrtrochkoene de troch it Ryk beskikber stelde middels net folslein bestege wurde.It foarûndersyk nei alternative sâltwinning hoegde net mear útfierd te wurden en it budzjet falt dêrmei frij.As lêste hoegde it budzjet foar ferskate kosten yn ferbân mei griene wetten (ûnder oare ûndersyk), net folsleinoansprutsen te wurden.Oerrinnende passivaDe oerrinnende passiva slaan benammen op de Natura2000-middels dy’t wy fan it Ryk krigen hawwe.5.2 Belied lânskipWat woene wy berikke? (beliedsdoel)De wichtichste opjefte is it yn stân hâlden en ûntwikkeljen fan de Fryske lânskippen. De trends dêr’t wy mei te krijenhawwe, binne: mear ynsette op romtlike kwaliteit, enerzjy, it kearen fan it fergriemen fan it lânskip en de needsaak fanmear partikulier jild foar it yn âlde steat werombringen fan it lânskip.Fryslân is unyk, om’t it sa’n grut ferskaat fan lânskippen hat. Yn it Streekplan wurde de kearnkwaliteiten fan de Fryskelânskippen oanjûn. Wy stribje dernei om lânskipseleminten yn ús beide Nasjonale Lânskippen (Súdwest-Fryslân ende Noardlike Fryske Wâlden) en dêrbûten aktyf yn âlde steat werom te bringen. Boppedat wurkje wy oan draachflakfoar it yn stân hâlden fan it lânskip en oan foarmen fan finansiering foar it yn âlde steat werombringen fan it lânskip.It strategysk belied foar lânskip stiet yn it Streekplan. It wurk foar lânskip yn Fryslân bestiet út in syklysk proses. Wyûnderskiede yn earste ynstânsje:- de beliedsoanpak: kearnkwaliteiten fan it lânskip útwurke.- de advysoanpak: yn in ier stadium advys oer lânskiplike aspekten by planfoarming.- de oanpak fan de fuortgongskontrôle: it byhâlden fan de stân fan it lânskip.Betingsten foar it útfiere kinnen fan lânskipsbelied binne draachflak en finansiering. Der komt earst draachflak foar itlânskip as minsken dat brûke. Lânskip liket neat te kostjen, mar it peil hâlden fan in kreas lânskip kostet jild. Om dyreden wurde oan it wurk foar lânskip noch tafoege:- de oanpak partisipaasje / draachflak: noed stean fan in goede wikselwurking tusken lânskip en minsken,draachflak foar lânskip by de befolking. It giet om lânskip foar minsken, tagonklikens fan it lânskip, partisipaasjefan minsken yn it lânskip (frijwilligerswurk), de ekstra wearde dy’t lânskip foar it libben fan minsken hat, ûnderoare as grûnslach foar ekonomyske aktiviteiten.- de finansieringsoanpak: it sykjen nei (alternative) finansieringsboarnen foar it behâld en de ûntwikkeling fanlânskip, soks yn ‘e mande mei partners (fûnsfoarming).By einbeslút giet it by lânskip yn it foarste plak om de feitlike soarch foar it lânskip. Dêrmei is it lêste elemint:- de subsydzje-oanpak: it behâld en de ûntwikkeling fan it lânskip, troch de wei fan it útfieren fan projekten, yn ‘epraktyk stal jaan (de skeppe yn ‘e grûn).Njonken de gemeenten fiert Lânskipsbehear Fryslân in part fan it belied út.89

Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje fan doelen)Beliedsfjild5.2 Belied lânskipLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultaten helle?Hawwe wy dienwat wy dienwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder- /oerbesteging)TaljochtingSjoch taljochting by beliedsûnderdiel Natuer.Hawwe wy de ferlange resultaten berikt / Hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 5.2 - Belied lânskip1. Op it mêd fan belied wurkje wy oan de fêststelling fan de kearnkwaliteiten fan úslânskippen. Dy binne foar de beide nasjonale lânskippen al útwurke. Yn 2011wurkje wy fierder oan it Werkboek Landschap, Cultuurhistorie en Stedenbouw(Grutsk op ‘e Romte). Dat wurkboek is bedoeld as boarne fan ynspiraasje foarromtlike-planfoarmers en ek foar ûntwikkelingsprojekten lanlik gebiet.2. De advysaktiviteiten binne benammen rjochte op it advisearjen fan projektliedersfan de provinsje, de gemeente, DLG (Tsjinst Lanlik Gebiet) ensfh. It gietbygelyks om it projekt Fryske Marren, it ynpassen fan pleatsen, fan provinsjalediken, bedriuweterreinen yn it lânskip, Deltaprogramma Iselmarkust enkaaiferhegings troch it wetterskip.3. Op it mêd fan de fuortgongskontrôle is in nulmjitting fan lânskiplike elemintenfoarsjoen.4. Op it mêd fan draachflak sil benammen Landschapsbeheer Friesland der noedfan stean dat minsken aktyf oan lânskipsaktiviteiten meidogge.5. Op it mêd fan finansiering wurdt fierder wurke oan gebietsfûnsen nei de start fanit earste gebietsfûns yn Oranjewâld-Ketlik.Taljochting5.2.1. It Werkboek Landschap, Cultuurhistorie en Stedenbouw (Grutsk op ‘e Romte) is ein 2011 sa goed as klear enwurdt yn ‘e maitiid fan 2012 presintearre. Yn 2012 wurdt der in ynformearjende moeting mei de mienskip organisearredy’t te’n doel hat om draachflak foar dat provinsjale inisjatyf te krijen.5.2.3. Mei in earste folsleine ynventarisaasje fan de lânskipseleminten fan de Noardlike Fryske Wâlden is yn 2011úteinset en dy wurdt yn 2012 ôfsletten. Dêrmei ûntstiet in folslein byld fan wat dien wurde moat om de kwaliteit opoarder te krijen en te hâlden. Sadwaande is tagelyk ek de nulsituaasje fêstlein. Foar oare parten fan de provinsjewurdt socht nei finansieringsboarnen om de nulsituaasje fêst te lizzen.5.2.4. Ynsjoch yn it draachflak foar it lânskip sil ôfstimd wurde mei it projekt romtlike kwaliteiten. Dêrby sille demooglikheden fan sosjale media ûndersocht wurde. De planning foar dat projekt is, ûnder oare om finansjele redenen,foarearst in jier opskood.Yn 2011 hawwe wy it beliedsramt Lânskipsbehear Fryslân fêststeld.5.2.5. De Stichting Lânskipsfûns Oranjewâld-Ketlik is it earste jier fan it bestean mei sukses úteinset mei substansjelebydragen fan twa sponsors. Alle kontrakten foar it ôfsluten fan behearkontrakten binne tekene. Fierdere ferkenningsfoar oare foarmen fan fûnsfoarming is mei úteinset, lykas de streekrekken (benammen yn Súdeast-Fryslân). Besjoenis hokker bedraggen fanneden binne om it lânskip yn ús provinsje yn stân te hâlden. Knyppunt is de koarting fan itRyk op lânskipsjild.90

Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000Realisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/RekkenBatenBaten mei-inoar 0 0 0 0LestenStrukturele249 249 249 0beliedsprogrammabudzjettenTydlike438 625 625 0beliedsprogrammabudzjettenBedriuwsfieringskosten 0 529 520 9Lesten mei-inoar 686 1.403 1.394 9Resultaat foar bestimming -686 -1.403 -1.394 -9Mutaasje reserve 100 0 0 0Resultaat nei bestimming -586 -1.403 -1.394 -95.3 Belied lânbouWat woene wy berikke? (beleidsdoel)De wichtichste opjefte is it ta stân bringen fan optimale romtlike betingsten foar de agraryske sektor. De trends binnekennisûntwikkeling, klimaat, enerzjy, omtinken foar it wolwêzen fan bisten en foar produksjemetoaden. Foar de lânboujildt dat der hieltyd minder boeren komme, mar dat it areaal net lytser wurdt. It gefolch dêrfan is skaalfergrutting.Hieltyd mear sil de boer op maatskiplik ferantwurde wize buorkje. Dêrby sil de konsumint liedend wêze. De lânbou ynFryslân bliuwt tige wichtich en kin as hannelsprodukt ynset wurde. De ûntwikkeling fan kennis foar de feehâlderij(greidbuorkerij) yn Ljouwert (Dairy Campus / Nij Bosma Zathe) skept in unike mooglikheid om in lân fan kij te bliuwentroch ‘kei in kennis’ te wurden.Doel is om de Fryske boer goede romtlike betingsten te bieden, sadanich dat de pleatsen romtlik goed ynpast binne.Dat is yn it Streekplan fêstlein. Wy stelle dêrby dus de ramten fêst.Yn de nota Sosjaal-Ekonomysk Lânboubelied is fêstlein dat wy stribje nei in duorsume Fryske lânbou dy’t skjin en sûnis, breed en mei ferskaat, goed en effisjint ynrjochte is en grûn hat yn kennis. Foar dy doelen jildt dat wy mear‘agenderend’en stimulearjend hannelje, ûnder oare troch subsydzjes beskikber te stellen. Yn it ramt fan it mienskipliklânboubelied fan de EU wurdt yn ‘e takomst in part fan de middels út Brussel keppele oan de útfiering fan maatskiplikeprestaasjes. Dat betsjut in op ‘e merk rjochte beleanning foar maatskiplike prestaasjes (maatskiplike tsjinsten) leveretroch agrariërs en plattelânsûndernimmers mei agraryske aktiviteiten. Wy sette yn op in sa breed mooglik pakket fanmaatskiplike tsjinsten troch de agrariërs yn ús provinsje.Yn it ramt fan it programma Duorsumens wurkje wy oan doelen wêrby’t de Fryske lânbou enerzjyleveransier is en deútstjit fan CO 2 sterk ferlege wurdt. De provinsje stelt foarsjennings beskikber foar griene enerzjy. Op grûn fan it unikeplak fan de Fryske lânbou hat de provinsje ek yn dat gefal in oanfiterjende funksje.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild5.3 Belied lânbouLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultaten helle?Hawwe wy dienwat wy dienwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder- /oerbesteging)91

Hawwe wy de ferlange resultaten berikt / Hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Prestaasjes Tiid JildBeliedsfjild 5.3 – Belied lânbouRomtlik1. Om ta in goede romtlike struktuer te kommen, passe wy it RO-ynstrumintariumta.2. Yn 2011 wurdt it lânboustruktuerûndersyk op ‘en nij útfierd, sadat dúdlik wurdtwat de ûntjouwings yn de lânbou binne en wêr’t ‘oer- of ûnderdruk’ is. Deútkomsten wurde behelle by de útfiering fan de projekten (sjoch by it pMJP yn5.4.).Sosjaal-ekonomysk3. Jim Steaten hawwe yn 2009 de startnotysje foar in nije nota lânbou fêststeld.Yn 2010 is de nije nota opsteld. Yn 2011 kin op grûn fan de nije nota mei in nijaksjeprogramma lânbou úteinset wurde. Yn it pMJP wurdt finansjele romte foarde útfiering fûn. By it nije belied heart in sterker ramt foar de fuortgongskontrôle.De nulmjitting wurdt yn 2011 útfierd.4. De ûntwikkeling fan de glêstúnbou ferget in soad omtinken. It giet om it projektWaddenglas. Oan it ta stân kommen fan in nije lokaasje foar kassen wurket deprovinsje risikodragend (partisipaasje) mei.5. Nij yn it lânboubelied is de ûntwikkeling fan Ljouwert as kennissintrum foar defeehâlderij (greidbuorkerij). Dat is yn it Koälysje-akkoart opnommen. Op 23 juny2010 hawwe jim ynstimd mei de meiwurking oan it ferwêzentlikjen fan de DairyCampus. De Dairy Campus is it (ynter)nasjonale sintrum foar ûndersyk,ûnderwiis en ûndernimmings yn de molkesektor en de melkfeehâlderij. Datwurdt ta stân brocht op/by de lokaasje Nij Bosma Zathe troch WageningenUniversiteit (WUR) Livestock Research, Van Hall Larenstein en Aeres (PTC+),yn oparbeidzjen mei de provinsje en de gemeente Ljouwert; earst noch mei in‘bilokaasje’ yn Oentsjerk foar PTC+. Op it terrein komt in bedriuwegebou foarde bedriuwen dy’t meidogge.Taljochting5.3.1. Yn desimber hawwe jim Steaten nij belied foar de skaalfergrutting fan de melkfeehâlderij (greidbuorkerij)fêststeld. Dat wurdt yn 2012 fierder útwurke. Foar boublokken jildt it nije belied ûnderwilen oant 3 ha. Op fersyk fan itRyk wurkje wy net mei oan útwreidings dy’t liede ta in bedriuwsomfang fan mear as 300 nge (Nederlandse grootteeenheid).Dat is in mjitte dêr’t de ekonomyske omfang fan agraryske aktiviteiten mei oanjûn wurdt. Dy wurdt brûkt asdrompel; dêrboppe wurdt de term megabedriuwen brûkt). Yn it ramt fan duorsume lânbou wachtet belied yn ferbânmei ljochtemisje fan lisboksstâlen op de resultaten fan in proef dêr’t Tytsjerksteradiel yn 2011 mei úteinset is. It aspektfan it ljocht kin meinommen wurde yn it trajekt fan De Nije Pleats. By de parsjele wiziging fan de Oardering Romte sillewy neigean oft dêr in oanpassing fan de regels foar fanneden is. Yn 2011 hawwe in soad gemeenten de oanpak fanDe Nije Pleats ynfierd.5.3.2. Yn 2011 hat de Tsjinst Lanlik Gebiet (DLG) yn opdracht fan de provinsje in nij lânboustruktuerûndersyk útfierd.Dat rapport wurdt begjin 2012 foar kundskip oan jim foarlein. De resultaten fan dat ûndersyk sille meinommen wurdeby de beslútfoarming oer hoe’t de ryksbesunigings opheind wurde kinne. De middels foar kavelruil reitsje op. It ferletfan kavelruil foar de kommende tsien jier bliuwt, mar sil ferskowe fan grutte nei lytsere kavelruilprojekten. Deproblematyk yn ferbân mei it plattelânsferkear nimt ta. It Ryk hat it fuortsterkjen fan de struktuer fan de lânbou taferfallen ryksdoel ferklearre. Besjoen wurdt oft en hoe’t soks finansjeel opheind wurde kin.5.3.3. Mei it nije aksjeprogramma lânbou is úteinset. De ûntwikkeling fan dongfergêsters stûket troch technysketûkelteammen en ôffallende rendeminten.5.3.4. Foar it glêstúnbouûntwikkelingsprojekt Waddenglas binne yn 2011 de earste hektaren ferkocht. Gruttegrûnútjeften binne spitigernôch útbleaun. De Stjoergroep Waddenglas koe net oars dwaan as de trochrintiid op ‘en nijmei twa jier te ferlingjen oant 2019. De ferwachte einwearde fan de grûneksploitaasjerekken lit, nettsjinsteande dat,noch hieltyd in posityf resultaat sjen. By fierder opûnthâld yn de grûnútjefte (oant yn 2012) of inkeld parsjele útjefte(allinnich faze 1), is in negative einwearde fan de grûneksploitaasjerekken te ferwachtsjen dy’t mei de foarsjenning,dy’t yn 2011 troffen is, ôfdutsen wurde kin. Dy foarsjenning is net tarikkend wannear’t de grûnútjefte útbliuwt. Sjoch ekde risikoparagraaf.Yn 2011 is hurd wurke oan it ferwêzentlikjen fan duorsume enerzjy, sawol foar de nije as de besteande kassen ynSeisbierrum, it brûken fan restwaarmte fan it REC dêryn begrepen. Provinsjale Steaten binne yn oktober en novimber2011 oer it projekt ynformearre.92

5.3.5. Yn jannewaris 2011 is mei it ta stân bringen fan de Dairy Campus úteinset. Wageningen Universiteit wurket oande bouplannen. De Aeres-groep (dêr’t PTC+ diel fan útmakket) heakke begjin 2011 ôf. AOC Friesland en FrieslandCampina hawwe harren yn 2011 wol by de Dairy Campus oansletten. In earste grutte opdracht, Smart Dairy Farming,is mei in Koers Noard-subsydzje mei úteinset. It giet dêrby om it tapassen fan sensortechnology foar de kontrôle op itwolwêzen en de produksje fan kij, is mei in Koers Noard (SNN)-subsydzje mei úteinset. Op inisjatyf fan Fryslân Fernijtwurdt in foarstúdzje foar de ûntwikkeling fan technology foar dongraffinaazje útfierd. Yn ‘e mande mei gemeentenhawwe wy in bydrage fan € 20 miljoen tasein (foar in part út ryksdiel REP). De projektoanfraach foar REP-middels isby it ministearje fan Ekonomyske Saken, Lânbou en Ynnovaasje yntsjinne.Yn 2011 binne subsydzjes beskikber steld foar projekten foar de teelt fan mais op feangrûn sûnder te ploegjen,minder lossing fan skealike stoffen op it oerflaktewetter út hiemútwettering, oerdracht fan kennis yn ferbân mei itminder en goed trochtocht brûken fan antibioatika yn de melkfeehâlderij, it ynpassen fan greidefûgelbehear yn deagraryske bedriuwsfiering, it ûntwerpen fan ynnovative stâlen troch studinten fan Fryske mbû- en hbû-opliedings, itfee salang mooglik weidzje te litten (pure graze), agraryske grienstasjons (it ta kompost ferwurkjen fan gemeentlikgrienteôffal en it benuttigjen dêrfan yn de lânbou), kennisprojekt klimaatneutraal produsearje fan AgrarischJongerenKontakt Fryslân. Yn de biologyske lânbou is it projekt Planty Organic ûntwikkele, bedoeld om it brûken fandong fan bisten tebek te kringen. Ein 2011 hawwe wy mei de Westergoagemeenten Waddenkas besletten om itynnovaasjeprogramma foar de glêstúnbou nochris mei twa jier te ferlingjen.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenTydlikeRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/Rekken143 594 242 353beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 0 0 182 -182Baten mei-inoar 143 594 424 171LestenTydlike425 788 646 142beliedsprogrammabudzjettenBedriuwsfieringskosten 394 0 0 0Lesten mei-inoar 819 788 646 142Resultaat foar bestimming -675 -193 -222 29Mutaasje reserve 495 -7.128 -7.127 -1Resultaat nei bestimming -181 -7.321 -7.349 28TaljochtingTydlike budzjettenBy de lesten is it budzjet foar de Lânbounota net folslein bestege. De wichtichste oarsaak dêrfan is dat deûntwikkeling fan dongfergêsters stûket.Oerrinnende passivaIt giet yn dit gefal om de noch yn 2011 ynbarde bydrage fan € 182.000 fan it Ryk foar it MKZ-projekt dat de provinsjeal yn 2010 ôfwikkele hie.5.4 Yntegrale plattelânsûntwikkelingWat woene wy berikke? (beliedsdoel)Doel is om it plattelânsbelied in goed plak te jaan yn alle domeinen fan it provinsjaal belied. Dêrby wurdt de leefberensen de sosjaal-ekonomyske ûntwikkeling fan it plattelân optimaal befoardere. De wichtichste opjefte is in leefber enfitaal plattelân. De trends dêr’t wy mei te krijen hawwe, binne: tebekrinnende befolkingsgroei, fergrizing, ûntgriening,yndividualisearring, in grutter ferskaat, klimaat, enerzjy en duorsumens.93

Wy bestribje in bliuwend en goed takomstperspektyf foar bewenners fan it plattelân as it giet om goed te berikkenwurk (wurkje), goed te berikken foarsjennings (libje) en in bloeiend mienskipslibben ûnder romtlik goede betingsten(belibje en wenje). De doarpsmienskippen hawwe fariaasje yn de befolkingsopbou, wurkje aktyf oan harren takomstas doarpsmienskip, dêryn bystien troch oerheden en (maatskiplike) organisaasjes.In fitaal plattelân is de earste noed fan de gemeenten, de maatskiplike ynstellings en de wenningkorporaasjes. Wywurkje dêr as provinsje oan mei út it perspektyf fan de spesifyk Fryske situaasje fan in protte lytse doarpen dy’t wy ynstân hâlde wolle as typysk eigen oan Fryslân. De provinsjale rol is dy fan boppelokale kennismakelder of fanfasiliteiten oanbiedende ynstânsje. Wêr’t de provinsje de eigen fysyk romtlike opjeften yn gebietsûntwikkeling oanpakt,wurdt it aspekt fan leefberens en wolwêzen hieltyd wer meinommen, soks tegearre mei de Tsjinst Lanlik Gebiet(DLG). Doarpswurk wurket as provinsjaal funksjonearjende stichting oan dat belied.It omtinken foar plattelânsûntwikkeling is grut. De metoade yn Fryslân, wêrby’t minsken sels teset geane mei it eigendoarp én wêrby’t oerheden de ûntwikkeling fan de doarpen stimulearje, is in eksportprodukt. De taakferdieling ynplattelânsbelied sil de kommende jierren feroarje. De gemeenten nimme de foarstap, de provinsje follet oan. It Fryskeplattelân stiet, krekt as it oare plattelân, ûnder druk troch krimp fan de befolking.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild5.4 Yntegrale plattelânsûntwikkelingLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultaten helle?Hawwe wy dienwat wy dienwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder- /oerbesteging)Hawwe wy de ferlange resultaten berikt / Hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 5.4 - Yntegrale plattelânsûntwikkelingNije nota, nije spearpunten1. Yn 2011 wurdt úteinset mei de útfiering fan de nije nota plattelânsbelied. It jilddêrmei anneks is yn it pMJP opnommen.Der wurde projekten ûntwikkele dy’t ta fernijing fan de plattelânsûntwikkelingliede. By útfiering wurde advizen jûn dy’t bydrage oan deûntwikkelingskwaliteiten fan it plattelân.2. Yn 2011 wurdt benammen yn it ramt fan de yntegrale BeliedsagindaBefolkingsûntwikkeling Fryslân op leefberens fan de doarpen ynset.Budzjetsubsydzjeynstelling3. Wy steane noed fan gaadlike ôfspraken oer de stipe fan de bestjoeren fandoarpsbelangen, doarpshuzen en oare groepen op it Fryske plattelân by itbefoarderjen fan de leefberens en in doelmjittich wurkjende stipefunksjeorganisaasje.4. Mei dat doel wurdt Doarpsbelangen subsidiearre, as stipefunksje foar de stipefan de ynwenners fan it Fryske plattelân, benammen de bestjoeren fandoarpsbelangen en doarpshuzen. Ien fan de provinsjale spearpunten dêr’t oanwurke wurdt is duorsumens.Taljochting5.4.1. De nije beliedsnota plattelân (BNP) hawwe wy yn 2011 mei de ynwenners fan Fryslân bepraat. De reaksjesbinne optekene yn in reaksjenota en foar in part trochfierd yn de nije beliedsnota.Der is advisearre oer likernôch 80 projekten. As projekt fan boppen ôf is in stringprojekt mei streekproduktenoanfitere. Dat hâldt yn dat fan produsint oant konsumint ynset wurdt op de fersprieding fan in breed ferskaat fanstreekprodukten.5.4.2. Ûnder oare yn it ramt fan de yntegrale beliedsaginda befolkingsûntwikkeling krijt de leefberens ekstra omtinken.Sa wurde yn Noardeast-Fryslân de earste stappen set om te kommen ta in plan mei sprieding fan foarsjennings, soksyn nau oerlis mei oare provinsjale beliedsfjilden, lykas romte, soarch en wolwêzen, en krimp.94

5.4.3 & 5.4.4.Wy hawwe ek yn 2011 ôfspraken makke mei Doarpswurk oer it stypjen fan frijwilligers yn bestjoeren fan benammendoarpsbelangen en doarpshuzen. Doarpswurk stipet dy minsken mei advizen, begelieding, kursussen, ynformaasjeen it beäntwurdzjen fan fragen. Dêrnjonken hat Doarpswurk it Netwurk Duorsume Doarpen ûntwikkele. Doarpen dy’twat mei duorsumens wolle kinne dêrfoar, mar ek mei spesifike fragen, by it netwurk telâne. It netwurk hat benammenin binende rol, sawol fysyk as digitaal.PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator NulmjittingGrûnôfhinklike lânbou Yn 2011 sille wy foargrûnôfhinklike lânbou 1.000 ha opNet-grûnôfhinklikelânbou‘en nij ferkavelje.Foar de glêstúnbou yn Noardwest-Fryslân (ûnder oare Seisbierrum)beheine wy ús foar 2011 ta itbesteande plan.Duorsum ûndernimme Wy sille yn 2011 op syn meast 4projekten útfiere dy’t rjochte binneop it behear fan mineralen,grûngebrûk, enerzjy en ‘grieneekonomy’.Kennis en ynnovaasjeen it fuortsterkjen fande lânbouFiskerijFerwêzentlikingEHS111Natuer bûten EHSDe middels foar dat doel binnefolslein útbrûkt. Yn 2011 sille,útsein de MTR, gjin nije projektenferplichte wurde.Yn dat ramt wurdt it antyfiskstreuperijtiimstipe.Yn 2011 binne wy, foar itferwêzentlikjen fan de EHS, fandoel om 250-500 ha grûn oan tekeapjen en sa’n 400 -600 ha yn terjochtsjen (rinnende ferplichtingsfan âlde projekten dêrynbegrepen). Boppedat wurdt itbehear trochnatuerbehearorganisaasjes,partikuliere natuerbehearders entroch agrarysk natuerbehearbetelle út it pMJP ILG. It beheartroch Staatsbosbeheer falt bûtenit ramt fan pMJP.Bûten de EHS wurdt natuer ekbeheard trochnatuerbehearorganisaasjes of fiapartikulier (agrarysk)natuerbehear. Dêrby giet it omlikernôch 41.000 ha. Wat deoerflakte oanbelanget binne yn datgefal de‘guozzefourazjeargebieten’ itwichtichst. Bûten de EHS is der,yn it ramt fan it pMJP, mar inbytsje romte om it (agrarysk)natuerbehear fierder út tewreidzjen.Natuer, oars Nei hifking yn 2010 wurdt yn 2011it wurkplan greidefûgels fierderútfierd. Njonken de ûnder 6 en 7neamde doelen sille wy yn 2011omtinken jaan oan destimulearringsprogramma’s foarDoelwearden 2011 Realisaasje 20111.000 ha op ‘en nijferkaveljenft3.540 hanft4 projekten 4 projekten0 projekten 7 projekten (ynkl.projekten op grûnfan LânbouagindaFYLG)1 1250-500 ha oankocht400-600 ha ynrjochtenft222 ha oankocht185 ha ynrjochtenft5 projekten 8 projekten95

Ûnderwerp Yndikator Nulmjittingpartikulier natuerbehear enynrjochtingsprojekten foar lytsenatuergebieten bûten de EHS(likernôch 5 projekten).Miljeukwaliteit EHS / Wy sille yn 2011 op syn minst ienFûgel-enprojekt ferdroegingsbestridingHabitatrjochtline / Nbwettariede en in projekt foar itferbetterjen fan de oaremiljeukwaliteit, benammen ynNatura2000-gebieten (likernôchNasjonale ParkenSkiermûntseach enÂlde FeanenBeskerming fan soartenRegionalewettersystemenWetterkwaliteitDuorsum grûngebrûkGrûnkwaliteit(sanearring)*400 ha).Yn de beide Nasjonale Parken ynFryslân wurdt it belied fanûntwikkeling en behear fan denatuer fuortset. Grûnslach foar deútfiering foarmje de fêststeldeBehear- en Ynrjochtingsplannen,bedoeld foar projekten foarfoarljochting en edukaasje, op denatuer rjochte rekreaasje, enûndersyk en fuortgongskontrôlefan de natuer yn dy parken.Yn de pMJP-perioade wurde foarspesifike, beskerme soarten fanbisten en planten foarsjenningstroffen. Yn 2011 giet it om 2 oant 4projekten.Yn kombinaasje mei de oanpakfan wâlen en kaaien trochWetterskip Fryslân wurde 3yntegrale projekten útfierd op itmêd fan natuer, rekreaasje enmooglik doarpsfernijing. Bynatuerprojekten kin it om ekstrawetterberging gean. Defoarnimmens foar 2011 wurde ynde prestaasje-oerienkomst mei itWetterskip Fryslân fêstlein.Yn de pMJP-perioade wurdeprojekten stimulearre om deekologyske en gemyske kwaliteitfan it oerflaktewetter teferbetterjen troch it selssuverjendefermogen fan it wetter tefergrutsjen. Oar ryksjild isbeskikber yn ‘e foarm fan itsaneamde synergyjild, soks om deRamtrjochtline Wetter útfiere tekinnen. De prestaasjes dy’t wyfoar eagen hawwe, binneopnommen yn itWetterhúshâldingsplan dat yn2009 fêststeld is. Der wurde opsyn minst 3 synergyprojektentaret.De Boaiemfisy is yn 2010 opstelden wurdt de kommende jierrenútfierd.As gefolch fan it konvenantgrûnûntwikkelingsbelied en urginteDoelwearden 2011 Realisaasje 2011tarieding fan 2 projektenlikernôch 400 ha2 útfieringsprogramma’starieding fan ienprojekt151 ha2 útfieringsprogramma’s2-4 projekten gjin nije projekten3 projekten 2 projektenDer wurde 3 projektentaret.nftnftDer wurde 4projekten útfierd.nftnft96

Ûnderwerp Yndikator Nulmjittinglokaasjes binne de ôfspraken ende kêsten dêrmei anneksoangeande grûnsanearring trochLNV út de ILG-Bestjoersoerienkomst helle. Yn itkonvenant binne nammentlikôfspraken makke oerfierdergeande desintralisaasje fande ynset fan it grûnsanearringsjild.Dêrmei binne de foarnommenprestaasjes ferfallen.Rekreaasjegrien Yn 2011 sille wy 8 ha grûnoankeapje foardeirekreaasjefoarsjennings enynrjochtsje, fuort by stêden endoarpen.TagonklikensYn 2011 geane wy fierder mei it(rûtenetwurken) ûntwikkeljen en ferbetterjen fanûntwikkelje enlanlike en provinsjalefuortsterkjerûtenetwurken foarsafier’t demiddels soks noch talitte. Yn ‘eôfrûne jierren binne al in prottekilometers ta stân brocht. Wyhoopje dat wy yn 2011 noch 20kilometer oan paden oanlizzeBehearrekreaasjefoarsjennings yn it ramt fan EHSKwaliteit nivo fantoeristyskefoarsjenningsfuortsterkje enferbetterjeLânskip (generyk)ArgeologyNasjonale LânskippenNoardlike FryskeWâlden en Súdwest-kinne.Dat doel is in ûnderdiel fan dedoelstelling ‘behear’ yn it ramt fande EHS (doelstelling 6).Yn 2011 wurdt it nivo fantoeristyske foarsjennings fan itlanlik gebiet fierder fuortsterketroch de wei fan projekten dy’t útde maatskippij wei komme. Ynfinansjele omfang wike dy sterkfaninoar ôf. Yn de ôfrûne jierrenbinne al in protte projekten meisubsydzje honorearre. Yn 2011wurde, neffens debasisprogrammearring, 19projekten ferwêzentlike.Troch de wei fan dúdlikomskreaune projekten wurde denatuerlike, kultuerhistoaryske enkarakteristike kwaliteiten fan itFryske lânskip beholden en/offuortsterke. Yn de ôfrûne jierrenbinne al in protte projekten meisubsydzje honorearre. Yn it ramtfan de Midterm Review wurde deprestaasjes op ‘en nij formulearre.De gefolgen dêrfan binneopnommen yn it Jierplan pMJP2011.Yn 2011 wurdt ien argeologyskobjekt feilich steld en ienargeologysk stipepunt ynrjochte.De ryksmiddels foar dat doel binnefolslein útbrûkt. Yn 2011 sille gjinnije projekten ferplichte wurde, ofDoelwearden 2011 Realisaasje 20118 ha 2 projekten20 kilometer 5 projektennftnft19 projekten 17 projektenPM1 argeologysk objekt1 argeologysk stipepunt8 projekten2 projekten (1dêrfan noch ynbehanneling)0 projekten 12 projekten(lêste FYLG-jild isno ferplichte)97

Ûnderwerp Yndikator NulmjittingFryslânit moat wêze dat op grûn fan deMTR nij ryksjild beskikber komt.StichtingWy stelle alle jierren inLânskipsbehear subsydzjebudzjet beskikber oanFryslânde Stichting LânskipsbehearFryslân.Behear lânskipWy jouwe yn 2011 ekbehearfergoedings foarweardefolle en karakteristikelânskipseleminten, benammen ynde Nasjonale Lânskippen. Deomfang dêrfan kin yn ‘e rin fan deperioade wat wikselje, soksôfhinklik fan de ôfslettenkontrakten. Mei-inoar, op jierbasis,foar likernôch 130 ha, 1.240 kmline-eleminten, 2.000punteleminten. Foarlânskipsbehear binne der, yn itramt fan it pMJP, gjin middels omit behear út te wreidzjen.Ferbettering leefberensplattelânsgebietenFerbettering fysikewenkriteFerbetteringberikberensDe plattelânsekonomystimulearje enferbreedzjeErfgoed enmonumintesoarchYn ‘e rin fan 2010 wurdt it nijeplattelânsbelied oan ProvinsjaleSteaten foarlein. Nei oanliedingdêrfan wurde mooglik ek de teferwêzentlikjen prestaasjes op ‘ennij formulearre. De gefolgendêrfan binne opnommen yn itJierplan pMJP 2011.De middels foar dat doel binnefolslein útbrûkt. Yn 2011 sille gjinnije projekten ferplichte wurde, ofit moat wêze dat op grûn fan deMTR ekstra FYLG-jild beskikberkomt.Alhoewol’t dat ûnderwerp wol asdoel yn it pMJP opnommen is,binne dêr gjin middels foarprogrammearre yn it ramt fan itpMJP.Yn de pMJP-perioade wurdt deplattelânsekonomy stimulearre enferbrede troch de wei fan ferskateprojekten. Foar 2011 hoopje wy op25 projekten mei in bydrage fan deprovinsje fan € 1 miljoen en inPOP-bydrage fan € 1 miljoen. Deoanbeane projekten lizze wat dekosten oanbelanget tusken €20.000 en € 500.000.Mei it each op de besuniging opdat pMJP-ûnderdiel is yn2011allinnich subsidiearring fanPOP-projekten mooglik. It giet om1 oant 3 projekten.Doelwearden 2011 Realisaasje 2011nftnftnftnftnft 20 doarpshuzen /multyfunksjoneleakkommodaasjes2 projekten wensoarch30 projektenleefberens lokaal13 projektenleefberensregionaal8 projektenleefberensprovinsjaal0 projekten 2 projekten (opgrûn fan frijfalFYLG)nftnft25 projekten 27 projekten1-3 projekten 3 projekten98

Ûnderwerp Yndikator NulmjittingKultuer Yn 2011 drage wy by oan 8projekten foar de promoasje en itfuortsterkjen fan de Fryske en destreekeigen kultuer.Plattelânsprojekten, It EU-LEADERPlattelânsûntwikkelingsprogramma (POP) is yn ús pMJPopnommen. Wy passe deLeadersystematyk yn de 6 Fryskeplattelânsgebieten ta.ProseskostenFoar de útfiering fan it pMJPwurde (eksterne) proseskostenmakke dy’t net streekrjocht oan inspesifyk doel keppele wurdekinne. Efterôf wurde dyproseskosten oan de ôfsûnderlikedoelen tarekkene.GrûnmobiliteitTroch de wei fan itYnvestearringskredytGrûnoankeapen wurdt degrûnmobiliteit befoardere. Datdraacht flink by oan itferwêzentlikjen fan de pMJPdoelen,benammen oan delânbou- en natuerdoelen, mar ekyn bredere sin oan de ferlangeromtlike ynrjochting en kwaliteitfan it lanlik gebiet. Doel is om yn2011 in goede ruilgrûnposysje tehawwen, ien dy’t net oer demaksimale omfang fan itYnvestearringsKredyt Grûn fan €54 miljoen hinne giet.Doelwearden 2011 Realisaasje 20118 projekten 7 projektennftnftnftnftnftSjoch tabel ynParagraaf 6Grûnbelied foar deaktuelestân fan it IKG.TaljochtingpMJP2011 wie op ‘en nij in rûzich jier foar it pMJP. De gefolgen fan it stopsetten fan de ynvestearrings dy’t steatssiktarisBleker op 20 oktober 2010 ôfkundige hie, waarden hieltyd better sichtber en better te merken. De rinnende projektenkoene gewoan trochgean, om’t dêr al finansjele ferplichtings foar oangien wiene. Mar nije modules fanlânynrjochtingsprojekten (dy’t soms al jierrenlang taret wiene) koene net útfierd wurde, om’t de middels dêrfoar netmear beskikber wiene.Wat de rykstaken oanbelanget stie 2011 yn it teken fan de ûnderhannelings tusken IPO en it Ryk oer de útfiering fan itbelied yn it lanlik gebiet. Yn septimber wisten dy partijen in oerienkomst te sluten (it Dielakkoart Natuer).Yn dat akkoart wurdt, mei weromwurkjende krêft (mei yngong fan 1 jannewaris 2011), de ILG-bestjoersoerienkomstferfongen troch bestjoersôfspraken. Dêr stiet yn dat de taken op it mêd fan natuer fierder desintralisearre wurde nei deprovinsje. Dêrmei is de ferantwurdlikens foar it natuerbelied folslein nei de provinsje oergien en kin de regeldrukfermindere wurde.It oernimmen fan de ferantwurdlikheden fan Natuer giet wol mank mei flinke besunigings op de Natuertaken(akwisysje, ynrjochting en behear). Dat sil grutte gefolgen hawwe foar de útfiering fan it Natuerbelied.De middels foar de Ramtrjochtline Wetter bliuwe noch wol beskikber.De rykstaken op it mêd fan Lânbou, Toerisme, Nasjonaal Lânskip, Nasjonale Parken, Oanpak Leefgebieten enSosjaal-Ekonomyske Fitaliteit ferfalle yn it neamde akkoart.Yn desimber hawwe jim Steaten it Dielakkoart Natuer ôfwiisd. De provinsje Fryslân wie net de iennichste provinsjedy’t it akkoart ôfwiisd hat. Dêrtroch wiene nije ûnderhannelings fanneden. Dy binne ûnderwilen ôfsletten. It is no dúdlikdat der net mear jild beskikber komt. Wol is der in mienskiplike oerienkomst mei it Ryk oer de ynfolling fan it akkoart,meidat it Ryk de taljochting op it akkoart fan it IPO no ûnderskriuwt.99

It subsydzjeprogramma hie nei ferhâlding mar in bytsje lêst fan it stopsetten fan de ferplichtings, om’t dat programmabenammen finansiere wurdt út provinsjale (FYLG)-middels en Europeeske (POP-)middels.Mocht soks fanneden wêze, dan wurde hjirûnder de ôfsûnderlike ûnderdielen nochris neier taljochte.Grûnôfhinklike lânbouFan ‘t jier is alle war dien om de lânboustruktuer better te krijen. It resultaat wie it ta stân bringen fan folle mearhektaren as foarsjoen. Dat wie yn de measte gefallen yn it ramt fan al rinnende lânynrjochtingsprojekten.Yn 2011 hawwe wy flink gebrûk meitsje kind fan it Europeeske POP-programma. Foar dat programma hiene wy €11,26 miljoen tasein krigen foar de folsleine programmaperioade (2007-2013). Mei it honorearjen fan ûnder oare delânynrjochtingsprojekten Sintrale As, Baarderadiel en Fiifhuzen is it ús slagge om de folsleine romte te benuttigjen.It Lânboustruktuerûndersyk is ûnderwilen oplevere. De provinsje sil yn berie nimme moatte oft de útstellen út itûndersyk, soks yn gearhing mei de dêrfoar beskikbere middels (2x € 875.000,- ), wol goed útfierd wurde kinne. Datûnderwerp is in ûnderdiel fan it útwurkjen fan de gefolgen fan de ferfallen ryksdoelen yn ‘e earste helte fan 2012.Kennis en ynnovaasje en it fuortsterkjen fan de lânbouMei it fêststellen fan de Lânbouaginda hawwe wy jim Steaten nije middels foar kennis en ynnovaasje beskikber steld.Dy middels meitsje gjin diel fan it pMJP út. Mei ferskate kennis- en ynnovaasjeprojekten is ûnderwilen úteinset (sjochparagraaf 5.3., punt 3).Realisaasje EHSLykas yn de 2 e Berap al oanjûn is, is minder EHS ta stân brocht as earder oannommen wie. Dat komt troch itstopsetten fan de ferplichtings en de budzjetten dat it Ryk ôfkundige hat.Yn it ramt fan de rinnende projekten is 15 ha natuer ynrjochte yn de 2 e module Swette De Burd, yn it ramt fan de 2 emodule Âlde Feanen 150 ha, en yn de 1 e module Beekdal Line 20 ha.Miljeukwaliteit EHS / Fûgel-en Habitatrjochtline / Nb-wetYn it ramt fan de 2 e module Âlde Feanen is 150 ha ta stân brocht yn ferbân mei Ferdroegingsbestriding. Op it stuitwurdt in oanfraach taret yn it ramt fan it Europeeske miljeuprogramma LIFE. Dêrtroch sil de miljeukwaliteit yn itNatura2000-gebiet better wurde.Nasjonaal LânskipYn 2011 binne de lêste beskikbere FYLG- middels foar dat ûnderdiel ferplichte. Der binne dus gjin middels mear. Yn itnije jierprogramma 2012 stelle wy út dat projekten út de beide gebieten Nasjonaal Lânskip putte sille út it ûnderdielLânskip Generyk.Plattelânsprojekten / LeaderAs gefolch fan it op ‘en nij yndielen fan gemeenten, is it tal Leader-gebieten mei yngong fan 1 jannewaris 2011 fanseis nei fiif gien.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenTydlikeRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/Rekken372 0 0 0244 535 1.496 -961beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 36.366 59.426 58.186 1.240Foarsjennings 1.100 0 0 0Baten mei-inoar 38.081 59.962 59.682 279LestenStrukturele608 622 613 9beliedsprogrammabudzjettenTydlike 13.732 16.645 27.003 -10.358100

Bedraggen x € 1.000Realisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/RekkenbeliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 36.366 59.426 58.186 1.240Reserves -21 0 -34 34Foarsjennings 1.100 0 0 0Bedriuwsfieringskosten 4.510 4.704 4.628 76Lesten mei-inoar 56.295 81.397 90.396 -8.999Resultaat foar bestimming -18.213 -21.436 -30.714 9.278Mutaasje reserve -3.538 14.008 23.320 -9.312Resultaat nei bestimming -21.751 -7.428 -7.394 -34TaljochtingDe oerbesteging fan de FYLG-budzjetten wurdt teweibrocht meidat de lesten fan in tal mearjierrige ferplichtings nofoar rekken fan 2011 brocht wurde moasten.Dy oerbesteging wurdt opheind út it FYLG-budget foar 2012 en dêrnei, troch de wei fan de mutaasje reserve.As gefolch fan de nije begruttingssystematyk is der fan ‘t jier in flinke oerbesteging fan it FYLG-budzjet (tydlikebeliedsprogrammabudzjetten). Dy oerbesteging wurdt opheind út it FYLG-budzjet foar 2012 en dêrnei.Oerrinnende passivaIt giet by de Oerrinnende passiva om de ILG-middels.YnvestearringsBedraggen x € 1.000 saldo op 1-1-2011 Fermearderings Ferminderings Saldo op 31-12-2011Ôfrekkene wurk 0 0 0 0Oplevere wurk 39.066 2.201 417 40.851Rinnend wurk 0 0 0 0Mei-inoar 39.066 2.201 417 40.851TaljochtingIt giet yn dit gefal om it YnvestearringsKredyt Grûn (IKG). In oersjoch fan de stân fan it IKG stiet yn paragraaf 6Grûnbelied.101

Stân fan it Ynvestearringskredyt Grûn (IKG) op 31-12-2011Jierlikse foarrie ynTal ha.trochsneed yn Oankeap/ ferkeaphannen neffens PSbeslút22-04-2009Lânbou + EHS binnen gebietsûntwikkelingBedrachÛnderdielOankeap 651,3 € 27,2 mln. Grûn€ 3,9 mln. GebouwenFerkeap 36.5 € 1,1 mln. Grûn€ 0 mln. Gebouwen600 614,8EHSOankeap 400 446,2 € 9,4 mln. Grûn€ 0,43 mln. GebouwenFerkeap 310,4 € 5,8 mln. Grûn€ 0,43 mln. Gebouwen400 135,8KavelruilOankeap 100 106,1 € 3,8 mln. Grûn€ 0,50 mln. GebouwenFerkeap 67,7 € 2,28 mln. GrûnFoarútrinnend100 38,4€ 0,50 mln. GebouwenOankeap 300 155,7 € 5,7 mln. Grûn én gebouwenFerkeap 13,0 € 0,36 mln. Grûn300 142,7Mei-inoar 1.400 931,7102

3.6 Programma 6. Economie, Toerisme en recreatiePortefeuillehouders: J.H.J. Konst, J.A. de Vries, S.A.E. Poepjes, C. Schokker-Strampel en J.A. JorritsmaA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)De wereldeconomie ondervindt de gevolgen van de economische recessie. Het Nederlandse BBP is in 2009 met 4%gekrompen. De onzekerheden over de wijze waarop de internationale en de Nederlandse economie zich in de jaren2010 en 2011 ontwikkelen zijn groot en talrijk. Het CPB raamt voor 2010 en 2011 een economische groei van 1½%,respectievelijk 2%, een welkom herstel. Dit bescheiden herstel is echter volstrekt onvoldoende om de schade van decrisis teniet te doen.Het nieuwe kabinet is genoodzaakt forse bezuinigingen door te voeren gelet op het verwachte begrotingstekort van -6,3% in 2010.De bedrijven hebben forse klappen gekregen, ook in onze provincie, vooral de bouwnijverheid, de metaal-ektro en detransportbranche moesten het ontgelden, hetgeen ook een grotere werkloosheid tot gevolg had.Het Economisch Bureau van de ING-bank verwacht voor 2010 dat de Friese economie 1% en in 2011 met 1½%groeit, iets minder dan de Nederlandse groei.In zijn onderzoek naar de effecten van het regionaal economisch beleid (mei 2010, in opdracht van het SNN)constateert het EIM dat het regionaal-economisch beleid, zoals dat sinds 1998 in samenwerking met de provinciesGroningen en Drenthe wordt uitgevoerd, effect heeft gehad. Het zogenoemde faseverschil is verdwenen. Dit blijktondermeer uit het feit dat het verschil tussen Noord-Nederland en de rest van Nederland op het gebied vanwerkloosheid kleiner is geworden.Het voeren van regionaal-economisch beleid is een overheidstaak. Ons Friese beleid heeft als doelstelling hetbereiken van ‟een duurzame economische ontwikkeling van de provincie Fryslân, waarbij nadrukkelijk wordt ingezetop een transitie naar een op kennis en innovatie gebaseerde economie.‟ Om dat doel te bereiken moeten alle talentenin Fryslân worden benut opdat iedereen zich in zijn/haar eigen omgeving en op eigen niveau kan ontplooien.Als provinciaal bestuur van Fryslân streven we er naar de economische ontwikkeling van onze provincie te stimulerendoor samen met het bedrijfsleven, (kennis-)instellingen en gemeenten te werken aan een verbetering van deconcurrentiepositie van onze provincie.Ons beleid is gefocust op zes speerpunten, c.q. belangrijke sectoren van de Friese economie: watertechnologie,groene life sciences, metaal, zorgeconomie, toerisme en duurzame energie. Voor het tot stand brengen vaninnovaties is een goed opgeleide beroepsbevolking van essentieel belang, vandaar dat ook sociale innovatie hoog inhet vaandel staat. De provincie treedt hierop als olieman en verricht de volgende activiteiten: stimuleren,enthousiasmeren, de weg wijzen, bij elkaar brengen; anders geformuleerd: „makelend en schakelend‟.MiddelenVoor de uitvoering van ons regionaal-economische beleid staat ons een aantal middelen ter beschikking. Ten eerstezetten wij eigen provinciale middelen in (budget SEB). Daarnaast kunnen wij een beroep doen op externe middelen,in het kader van de uitvoeringsprogramma‟s „Koers Noord‟, „OP EFRO-Noord‟, het Waddenfonds en het verband vanInterreg (EFRO-middelen) beschikbaar zijn. Hierbij zij opgemerkt dat de middelen uit het OP EFRO, het Waddenfondsen Interreg breder kunnen worden ingezet dan alleen voor economische projecten. Daarnaast hebben wij alsprovincie de beschikking over de middelen uit het Ruimtelijk economische programma (REP). Dit zijn middelen tercompensatie van het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn. Het REP kent een deel waarover wij als provincie zelfmogen beslissen (€ 48 miljoen) en een deel waar het Rijk (i.c. de minister van EZ) de zeggenschap over heeft. HetREP heeft een looptijd tot en met 2020. In het najaar van 2010 wordt het Beleidskader REP aan uw Statenvoorgelegd.103

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)BeleidsveldenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)6.1 Bedrijvigheid6.2 Toerisme en recreatie6.3 Duurzame energieToelichting / relevante ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan / high lightsEconomische groeiDe economie van Fryslân laat een wisselende groei zien. Het verwachte cijfer genoemd in de inleiding van 1,5% voor2011 wordt niet gehaald. Momenteel schat het economisch bureau van de ING dat de economische groei in Fryslânop 1,1% uitkomt.Nieuwe beleidsvisieIn 2011 is er in uw Staten een motie ingediend (en door ons aangenomen) om te komen met een beleidsvisie op deeconomie. Wij hebben hiervoor in 2011 de eerst stappen genomen. Wij zullen u begin 2012 de nieuwe visievoorleggen.Ook is in 2011 het Friese beleidskader REP opgesteld en door ons vastgesteld. Dit kader is op 25 januari 2012 dooruw Staten vastgesteld.SpeerpuntenIn 2011 is gewerkt aan de ontwikkeling van de speerpunten, samen met bedrijven, kennisinstellingen en anderepartners. Voor de speerpunten watertechnologie, groene life sciences, metaal en de zorgeconomie wordt verderop indit hoofdstuk gerapporteerd over de resultaten. Over toerisme (Friese Meren project) zal in 6.2 worden gerapporteerd.Duurzame energie wordt beschreven in hoofdstuk 6.3. Daar wordt ook beschreven dat projecten binnen ditbeleidsthema wat later zijn opgestart vanwege de crisis.MiddelenWij hebben een aantal middelen ter beschikking voor de uitvoering van ons economisch beleid. Wij lichten hier nogkort het OP-EFRO en de rijksmiddelen toe.In 2011 hebben wij nog gebruik kunnen maken van het lopende Operationeel Programma EFRO (OP EFRO). Ditprogramma loopt nog tot en met 2013. De lobby om ook na 2013 weer Europees geld voor Noord-Nederland teverkrijgen is in volle gang.Ook hebben wij in 2011 nog geld voor projecten uit het zogenaamde transitie budget van het rijk kunnen krijgen. Ditloopt door middel van zogenaamde tenders. In 2012 is er geld voor nog een tender.Wat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBaten6.1 Bedrijvigheid 3.168 5.425 4.949 4766.2 Toerisme en recreatie 1.587 1.967 826 1.1416.3 Duurzame energie 0 369 124 245Totaal Baten 4.756 7.761 5.899 1.862Lasten6.1 Bedrijvigheid 22.818 30.061 32.733 -2.6726.2 Toerisme en recreatie 10.965 11.397 11.524 -1276.3 Duurzame energie 3.355 6.544 6.567 -22104

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting Rekening 2011 Verschil Begroting/2011 na wijzigingRekeningTotaal Lasten 37.138 48.003 50.824 -2.822Resultaat voor bestemming -32.383 -40.242 -44.925 4.683Mutatie reserve -1.264 18.858 22.551 -3.693Resultaat na bestemming -33.647 -21.384 -22.374 990ToelichtingEr is op programmaniveau sprake van een overschrijding op de lasten van € 2,8 miljoen, oftewel 6% afwijking op debegroting 2011 na wijziging. Deze overschrijding is het gevolg van hoger gerealiseerde lasten dan in de begrotinggeraamd en speelt met name op het beleidsveld bedrijvigheid.Aan de batenkant is er een onderschrijding van in totaal €1,8 miljoen. Er zijn het afgelopen jaar minder bijdragen vanderden ontvangen.Per beleidsveld wordt nader ingegaan op de verschillen tussen de rekening en de begroting.B. Beleidsvelden6.1. BedrijvigheidWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Zoals in onze Uitvoeringsagenda economie staat beschreven wensen wij ‟een duurzame economische ontwikkelingvan de provincie Fryslân, waarbij nadrukkelijk wordt ingezet op een transitie naar een op kennis en innovatiegebaseerde economie.Wij ambiëren een ondernemende, concurrerende en innoverende economie met oog voor duurzaamheid ensamenleving. Kennis, innovatie, ondernemerschap en goed opgeleid personeel zijn hiervoor essentieel. Ons beleid isgericht op de verdere ontwikkeling van deze thema‟s.Voorwaarden hierbij zijn een optimaal vestigingsklimaat voor bedrijven met een goede kennisinfrastructuur,innovatiemogelijkheden, een goed functionerende arbeidsmarkt, sterke clusters van samenwerkende bedrijven enkennisinstellingen en een goed gedifferentieerd aanbod van bedrijventerreinen en kantoorlocaties die goedbereikbaar zijn.Leidraad bij de ontwikkeling en ondersteuning van projecten is de Uitvoeringsagenda Economie, waarin de volgendezes speerpunten zijn beschreven: watertechnologie, groene life sciences, zorgeconomie, metaal (w.o. scheepsbouw),toerisme en (duurzame) Energie. De komende jaren wordt nog verder gewerkt aan het ontwikkelen van plannen enprojecten waarvoor middelen kunnen worden ingezet uit het convenant Regiospecifiek pakket Zuiderzeelijn ZZL (dezogenaamde REP-gelden). Ook de invulling van Europese en nationale regioprogramma‟s als Koers Noord en OPEFRO krijgt veel aandacht.Concreet willen we het volgende bereiken:Projecten verwerven binnen de verschillende speerpunten om zodoende een bijdrage te leveren aan de transitienaar een op kennis gebaseerde economie;Nieuw extern geld voor Friese pieken en projecten genereren;Uitvoeren van Fryslân Fernijt III;Goede samenwerking met bedrijven, kennisinstellingen en gemeenten om gezamenlijk projecten te ontwikkelen.105

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)6.1. BedrijvigheidToelichtingIn 2011 richtten wij ons op projecten die bijdragen aan het doel van ons economisch beleid, namelijk het bereiken vaneen duurzame economische ontwikkeling van de provincie Fryslân waarbij nadrukkelijk ingezet wordt op een transitienaar een op kennis en innovatie gebaseerde economie.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 6.1 - Bedrijvigheid1. Concreet voor 2011 willen wij bereiken dat op de speerpunten watertechnologie,groene life sciences, metaal, zorgeconomie één of meer nieuwe clusters totstand komen. Voorts dat de bestaande clusters zich verder ontwikkelen.2. Lobbyen om na de expiratiedatum van de OP EFRO-beleidsperiode ook in deperiode 2014-2020 te kunnen beschikken over EFRO-middelen voor uitvoeringvan ons beleid.3. Lobbyen om na de expiratiedatum van de Pieken in de Delta-beleidsperiode ookin de periode 2011-2014 te kunnen beschikken over Pieken-middelen vooruitvoering van ons beleid.4. Samenwerking met Leeuwarden, convenanten, projectbureau economie,Ontwikkelbedrijf.5. Fryslân Fernijt III, projectvoorstellen per thema worden ingediend om de zogewenste innovaties tot stand te brengen.6. Heerenveen stad van sport, realisering van een nieuw of vernieuwd Thialfijsstadion.7. Heerenveen, kandidaat speelstad voor het wereld kampioenschap voetbal 2018en 20228. Afsluitdijk, een integrale ontwikkeling van de Afsluitdijk waarin provincialeambities op het gebied van duurzame energie (o.a. blue energy), hetduurzaamheidscentrum, natuurontwikkeling, recreatie en (kennis)innovatiegerealiseerd kunnen worden.Toelichting6.2.1 De clusters zijn tot ontwikkeling gekomen, zie de teksten over de speerpunten hierna. De overbesteding op hetbeleidsveld bedrijvigheid zal bij de 3 e W-vraag - Wat heeft het Beleidsveld gekost – nader worden toegelicht.6.2.2 De lobby is in volle gang. Er is nog geen duidelijkheid over het precieze bedrag aan EFRO-middelen voor rijkeregio‟s, waaronder regio‟s in Nederland. Wel is duidelijk dat er wederom een bijdrage beschikbaar komt. Wij zettenonze lobbyactiviteiten voor dit dossier in SNN- en IPO-verband voort. De lidstaat Nederland heeft nog steeds hetstandpunt om geen EFRO-geld naar rijke lidstaten „door te sluizen‟. Mocht het wel het geval blijken, dan zou dit geldgekoppeld moeten worden aan het nationale Topsectorenbeleid, iets wat Noord-Nederland niet ambieert.6.2.3 Er komt geen nieuw Pieken in de Delta Programma. Het Rijk heeft aangekondigd dat er geld komt voor dezogenaamde Topsectoren. Wel heeft de regio bewerkstelligd dat er geld beschikbaar komt voor een „transitie II enpiekenprogramma‟, dat moet dienen als zachte landing. Transitiejaar 2011 is achter de rug. Er is nu nog geld voor hetjaar 2012.6.2.4 De convenantenperiode (Westergo en A7) loopt tot en met 2013. Momenteel wordt er een evaluatievoorstelgemaakt om te kijken of en hoe er na 2013 wordt doorgegaan.6.2.5 Zie de tekst hierna.106

6.2.6 Zie de tekst hierna6.2.7 Zoals vermeld in de 1 e en 2 e BERAP is de keuze van de Wereldvoetbalbond, de FIFA, niet op Nederlandgevallen. Verder geen financiële gevolgen en ambitie is vervallen.6.2.8 Op 23 december 2012 hebben Rijk en regio een bestuursovereenkomst (BOK) ondertekend waarin degenoemde provinciale ambities een plekje hebben. De regionale partijen (provincies Noord-Holland en Fryslân en degemeenten Hollands Kroon, Súdwest Fryslân en Harlingen) hebben gezamenlijk een Ambitie Agenda Afsluitdijkvastgesteld waarin nader uitgewerkt is hoe zij deze ambities denken te realiseren. De agenda is aan staatssecretarisAtsma van I&M aangeboden. De staatssecretaris heeft bij de ondertekening van de BOK een Rijksbijdrage aan deambities van € 20 miljoen toegezegd, onder de conditie dat de regio minimaal eenzelfde bijdrage levert.SpeerpuntenWat betreft de inzet op de speerpunten watertechnologie, groene life sciences, metaal en zorgeconomie volgt hierbijeen korte weergave van onze inspanningen. De speerpunten toerisme en duurzame energie komen in respectievelijk6.2 en 6.3 aan de orde.WatertechnologieIn 2011 is gewerkt aan de ontwikkeling van de Europese hub voor watertechnologie in Fryslân. In het kader van hetnieuwe Topsectorenbeleid wil het Rijk met het bedrijfsleven en kennisinstellingen innovatiecontracten sluiten. Voor deTopsector Water is vanuit het Friese watercluster het plan „Nederland internationale hub voor watertechnologie metfysieke kern in Leeuwarden’ ingediend met het businessplan van Wetsus als basis voor het TopkennisinstituutWatertechnologie. In dit kader zijn besprekingen over de financiering van Wetsus na 2012 gestart. De Tweede Kamerheeft een motie aangenomen met de dictie dat deze financiering voor 1 maart 2012 geregeld moet zijn.Diverse stakeholders hebben in 2011 projecten ontwikkeld die de centrumpositie van Fryslân verder versterken.Voorbeelden hiervan zijn: het Europese onderzoeksproject Bioelectricmet onder leiding van Wetsus, de universitaireresearchopleiding watertechnologie (UCF/Wetsus) en de pilotplant voor Blue Energy op de Afsluitdijk. Onder grote(inter)nationale belangstelling zijn voorts de demosite drinkwatertechnologie bij Vitens in Noardburgum en hetdecentrale sanitatieproject Noorderhoek in Sneek officieel geopend. In het kader van de tweede PID-tender zijn tweenieuwe watertechnologieprojecten ingediend. Voor de (co-) financiering zijn en worden zowel Europese fondsen(KP7/EFRO), Koers Noord als provinciale middelen ingezet. De Ministeries van EL&I en OCW hebben hetbusinessplan van NHL Hogeschool en Van Hall Larenstein gehonoreerd voor vestiging van het nationale Centre ofExpertise Watertechnologie in Leeuwarden. De provincie Fryslân is in 2011 de grootste aandeelhouder vandrinkwaterbedrijf Vitens geworden. Dit is van groot strategisch belang voor de verdere ontwikkeling van dewatertechnologiesector in Fryslân.In het kader van het provinciale innovatieprogramma Fryslân Fernyt III zijn twee samenwerkingsprojecten vanconsortia van watertechnologiebedrijven gehonoreerd. Het betrof een project op het gebied van ozongeneratoren eneen project voor de ontwikkeling van een intelligent drinkwaternetwerk. Het Leeuwarder bedrijf Capilix kreeg voor een- met behulp van Fryslân Fernyt - ontwikkelde sensor de Aquatech Innovation Award. Deze sensor (Qwatch)controleert de kwaliteit van bijvoorbeeld drinkwater volledig geautomatiseerd en continu op tien stoffen tegelijk.Groene life sciencesDe provincie heeft het initiatief genomen om de foodsector te versterken. Ze doet dit samen met andere partijen,waaronder ondernemers en kennisinstellingen, maar ook de NOM en Syntens. De markt verandert en investeren ininnovatie is noodzakelijk. Willen bedrijven in de toekomst zelfstandig blijven en overleven, dan is samenwerking eenmust. Vanuit dat perspectief heeft de provincie projecten en de totstandkoming van netwerken gefaciliteerd diesamenwerking, het komen tot nieuwe innovaties en de valorisatie van kennis tot doel hadden. In termen van projectenwaar de provincie Fryslân een financiële bijdrage aan heeft geleverd heeft het gevoerde beleid het volgendeopgeleverd:Innexus, netwerk van Friese foodbedrijvenEDR project AgribusinessInterreg project Food FutureInterreg project Innovate of Foresight planning (IFP)Koers Noord project Food CircleKoers Noord project Healthy AgeingKoers Noord project CCC I en IIFryslân Fernijt lll, onderdeel gezond ouder worden.In 2011 is door de drie Noordelijke provincies gewerkt aan de verdere versterking van de life sciences in het Noorden,waarbij het accent in Fryslân ligt op de groene life sciences/agro-food.In Fryslân zijn op initiatief van de provincie en Innexus sessies georganiseerd met vertegenwoordigers van de drie O‟s(ondernemers, onderwijs en overheid) om de gewenste koers voor Fryslân in beeld te brengen. Uitkomst: inzetten opketensamenwerking, cross-sectorale samenwerking (met name agro-food/life sciences en agro-food/water) en de107

kennisinfrastructuur. Tijdens de succesvolle eet & weetweken in het natuurmuseum (oktober 2011, medegeorganiseerd door Innexus) is in een bijeenkomst deze koers naar voren gebracht. In deze bijeenkomst vond ook deofficiële aftrap plaats van Food Circle (binnen Food Circle worden ontwikkelingen op het gebied van voeding, in hetbijzonder voor de ouder wordende consument, omgezet worden in voor de voedingsmiddelensector beschikbaretoepasbare kennis en kunde. Food Circle wil opereren als een regionaal platform waarin bedrijven, kennisinstellingenen experts samenwerken).Naast bovenstaande activiteiten is de provincie betrokken geweest bij de voorbereiding van de subsidieaanvraag vande Dairy Campus. De foodsector heeft in 2011 aangegeven graag aan te willen haken bij de Dairy Campus, dit vanuitde behoefte om innovaties vanuit de ketengedachte te laten plaatsvinden. Inmiddels is in de subsidieaanvraag dekoppeling met de foodsector tot stand gekomen.MetaalIn 2011 is de provincie nadrukkelijk in contact getreden met bedrijven uit de metaalsector.Met acht bedrijven uit de roestvaststaal verwerkende sector is de provincie in gesprek om de sector nationaal eninternationaal beter te positioneren. Een onderzoek is gestart naar het opzetten van een concreet project. Effectueringvindt plaats in 2012.Met Philips te Drachten (en andere partijen) is de provincie in gesprek om de samenwerking tussen Philips en hetnoordelijke MKB te verstevigen. De samenwerking tussen de bedrijven richt zich op het gezamenlijk uitvoeren vaninnovatieve projecten om de concurrentiepositie van het noordelijke bedrijfsleven te versterken. Dit heeft reedsgeresulteerd in het benoemen en beschrijven van projecten die in 2012 in uitvoering zullen worden genomen.Tevens is de provincie betrokken bij het initiatief tot het oprichten van een High Tech Campus in Drachten. Met degemeente Smallingerland en Philips wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn om dit te realiseren. Een dergelijkecampus kan een stevige bijdrage leveren om de metaalsector te faciliteren. Verdere uitwerking vindt plaats in 2012.Met acht technische opleidingsfondsen, waaronder klein-en grootmetaal, zijn besprekingen gestart om projecten tedefiniëren die inspelen op de mismatch tussen vraag en aanbod in de sectoren. De provincie heeft gestimuleerd datde individuele opleidingsfondsen gezamenlijk gaan optrekken. Dit maakt de slagkracht groter alsmede het te bereikeneffect.Tevens is het borgen van techniek in het onderwijs een belangrijk aandachtspunt in 2011 geweest. Hoe zorgen weervoor dat techniek aantrekkelijk is voor onderwijsvolgenden. Hoe zorgen we voor een effectieve samenwerkingtussen onderwijs en bedrijfsleven. De noordelijke provincies opereren hier gezamenlijk met de bovengenoemde achtopleidingsfondsen.Enkele concrete projecten die in 2011 met ondersteuning van de provincie zijn opgestart:Uitwerking van project ICT in de Jachtbouw, is ingediend voor financiering uit Koers Noord middelen.OpleidingsBedrijfMetaal (OBM), loket voor ontzorging van bedrijven in de metaalverwerkende industrie.SIA RAAK aanvraag; gericht op internationalisering van de jachtbouwsector, ingediend voor subsidie.ZorgeconomieIn 2011 hebben in het kader van het speerpunt „Zorgeconomie (Healthy Ageing/Gezond Ouder Worden)‟ de volgendeactiviteiten plaatsgevonden:In het kader van het thema „Gezond Ouder Worden‟ van het subsidieprogramma „Fryslân Fernijt III‟ zijn vijfinnovatieve ontwikkelings-/demonstratieprojecten begeleid:- IPOL: een innovatieve pollenmonitor, die in staat is lokaal pollenconcentraties in de lucht te meten enhooikoortspatiënten up-to-date te informeren via een website en de mobiele telefoon (gehonoreerd en inuitvoering)- Care@Home: een platform, ter ondersteuning van het langer zelfstandig blijven wonen, waarop verschillendetoepassingen op het gebied van telezorg, domotica en thuiszorgtechnologie met elkaar kunnen communiceren(gehonoreerd en in uitvoering)- Telepas Authenticatie Dienst: een dienst voor beveiligde toegang tot digitale zorgdiensten m.b.v. eenbiometrische zorgpas en een zogenaamd „anonymous credential system‟. Hierdoor wordt de privacy vangebruikers van digitale zorgdiensten gewaarborgd en kunnen deze diensten/systemen optimaal beveiligd worden(in voorbereiding)- Qwiek: een centraal Fries digitaal platform waarop zorginformatie van een breed scala aan Friesezorgaanbieders en alle huidige en toekomstige digitale zorgdiensten via een centraal portaal toegankelijkgemaakt worden voor Friese gebruikers (in voorbereiding)108

- Mastivax: een productieplatform voor het winnen van immunoglobulines (natuurlijke antistoffen) uit biest en melkvoor toepassingen in de humane gezondheidszorg en in de veeteelt (in voorbereiding)De provincie Fryslân is één van de participanten in het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN). Tweekeer per jaar overleggen de Noordelijke gemeenten en provincies die als participant bij dit netwerk zijn betrokken.Doel van dit overleg is afstemming, informatie-uitwisseling en voortgangsbewaking.Daarnaast is door een aantal Friese partijen (de provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden, de NoordelijkeHogeschool Leeuwarden, Stenden Hogeschool, Van Hall Larenstein, Gameship, Limis, Innexus, AOC Friesland,Friesland College) het initiatief genomen om een eigen Fries Healthy Ageing-overleg te starten. Ook het HANNNneemt aan dit overleg deel. De vergadering vindt plaats op locatie bij een van de participanten. Doel van dit overleg iskennis- en informatie-uitwisseling en het initiëren van innovatieve samenwerkingsprojecten.In het kader van het Noordelijke programma OP-EFRO is in 2011 het Noordelijke project Springboard (een Noordelijkkenniscluster over medische technologie) gehonoreerd. De provincie Fryslân is bij de voorbereidingen van dit projectbetrokken geweest en is één van de cofinanciers van het project.Tenslotte is in het kader van de najaarstender van „Pieken in de Delta‟ een project begeleid voor de ontwikkeling vaneen Noordelijk COPD Kenniscluster bij Sionsberg in Dokkum. Voor dit project wordt eveneens provincialecofinanciering gevraagd. De subsidieaanvraag voor het project is in december ingediend. Besluitvorming over hetproject heeft nog niet plaatsgevonden.ProjectenWij rapporteren tevens over een aantal projecten en onderwerpen die niet speciaal binnen de speerpunten thuishoort.Heerenveen stad van SportIn onze brief van 8 juli 2011 informeerden wij u over de voortgang van de plannen voor het nieuwe ijsstadion. Hierhebben wij toegelicht dat uit de onderzoeken blijkt dat twee locaties (drie varianten) voldoen aan uw kaderstelling. Inde 1 e en 2 e berap hebben wij aangegeven dat beide opties financieel in kaart zullen worden gebracht.Op 13 december 2011 hebben wij mede op basis van het Businessplan Nieuw Thialf, waarin de twee locaties (drievarianten) zijn uitgewerkt en met elkaar vergeleken, nieuwbouw op de Noordplot als voorkeursvariant vastgesteld. Debehandeling van ons voorstel voor een Nieuw Thialf vond plaats in uw bijeenkomst op 22 februari 2012.Toekomst AfsluitdijkWij werken aan een integrale ontwikkeling van de Afsluitdijk waarin provinciale ambities op het gebied van duurzameenergie (o.a. blue energy), het duurzaamheidscentrum, natuurontwikkeling, recreatie en (kennis)innovatiegerealiseerd worden.In 2012 start een gezamenlijke planuitwerking met als doel om samen met het Rijk en de regio maximaal uitwerkingen uitvoering te geven aan de Rijksstructuurvisie Afsluitdijk. Met een motie van de Tweede Kamer is vastgesteld datdit gebeurt binnen het geschetste financiële kader van € 600 miljoen van het Rijk, waarbij de hoogwaterbeschermingen veiligheidsmaatregelen de eerste prioriteit zijn. Op 23 december 2011 hebben Rijk en regio eenbestuursovereenkomst (BOK) ondertekend waarin de genoemde provinciale ambities een plekje hebben. Deregionale partijen (provincies Noord-Holland en Fryslân en de gemeenten Hollands Kroon, Súdwest Fryslân enHarlingen) hebben gezamenlijk een Ambitie Agenda Afsluitdijk vastgesteld waarin is uitgewerkt hoe zij deze ambitieswillen realiseren. De agenda is aan staatssecretaris Atsma van I&M aangeboden. De staatssecretaris heeft bij deondertekening van de BOK een Rijksbijdrage aan de ambities van € 20 miljoen toegezegd, onder de conditie dat deregio minimaal eenzelfde bijdrage levert.Dairy Campus FryslânIn januari 2011 is de Aeres groep (PTC+) afgehaakt bij het project Dairy Campus en heeft men ervoor gekozen delocatie Oentsjerk te sluiten en te verplaatsen naar Flevoland. Andere partijen zijn nu bezig het praktijkleren over tenemen op de locatie Dairy Campus.Tegenwoordig is ook Friesland Campina en AOC Friesland, partner in de Dairy Campus. Er wordt druk gewerkt aande ontwikkeling van de locatie en de programma's. Ook heeft de stichting Groen Gas Nederland zijn hoofdkantoor in2011 op de locatie gevestigd en heeft Energy Valley er een bijkantoor geopend. In 2011 is het projectplan DairyCampus bij het Rijk ingediend voor een REP (rijksdeel) bijdrage. Het blijft onzeker of de aanvraag geheel ofgedeeltelijk wordt gehonoreerd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. We hopenhierover in 2012 meer duidelijkheid te krijgen.Breedband infrastructuurIn 2011 zijn er werkzaamheden verricht om te komen tot een scenariokeuze. Medio 2012 zal aan u besluitvormingworden gevraagd over de startnotitie „Scenariokeuze voor de totstandkoming van een hoogwaardige, toekomstvaste109

en open breedbandinfrastructuur voor particulieren in Fryslân’. Het adviesrapport ´Strategische opties voorhoogwaardig breedband voor Friese huishoudens´ van de bureaus Dialogic en Stratix vormt hiervoor de basis.Doefonds, EKF en FOBWij zijn van mening dat het tegelijk oprichten van deze drie economische instrumenten wat teveel van het goede is.Op dit moment geven wij de hoogste prioriteit aan het Doefonds en het Energiecoöperatiefonds (EKF). Wijtemporiseren het traject om te komen tot een Fries Ontwikkelbedrijf. Voor het Doefonds en het EKF leggen wij u in2012 voorstellen voor.OndernemerspleinDe provincie nam in 2011 het initiatief tot het oprichten van het Ondernemersplein Fan Fryslân. Hierin werken partijenals Kamer van Koophandel, NOM, Syntens en provincie samen. Door de krachten te bundelen kan het bedrijfslevenop een effectievere wijze worden gefaciliteerd bij haar vraagstukken. In eerste instantie fungeert hetOndernemersplein als loket voor het bedrijfsleven om hier terecht te kunnen met haar vragen. De vier partijen dragenzorg voor een behandeling van de vragen; vanuit de eigen back office of door het inschakelen van andere partijen enkennisinstellingen.Op 1 januari 2012 heeft de provincie haar rol van initiatiefnemer overgedragen aan de Kamer van Koophandel. Ditspeelt in op de ontwikkeling dat Kamer en Syntens als partijen gaan fuseren en verder gaan onder de naamOndernemersplein (lijn van minister Verhagen). De provincie blijft participeren als één van de vier partners, maar danin een andere rol. Op de Bedrijvencontactdagen in maart 2012 presenteert het Ondernemersplein zich aanondernemend Fryslân, met een duidelijke identiteit (doel van de samenwerking van de vier partners, telefoonnummer,website, etc.). Hiermee is na een lange periode van voorbereiding een concreet instrument gerealiseerd waaraan hetbedrijfsleven behoefte heeft.WaddenfondsIn december 2010 heeft het Rijk de drie waddenprovincies verzocht of zij het beheer van het Waddenfonds van hetRijk wilden overnemen, zoals aangekondigd in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte. De drie colleges vanGedeputeerde Staten hebben positief op dit verzoek gereageerd. In twee maanden tijd zijn de onderhandelingen methet Rijk over de decentralisatie afgerond naar volle tevredenheid. In april heeft de Tweede Kamer ingestemd met dedecentralisatie, waarbij per motie is besloten dat de provincies voor een onafhankelijke kwalitatieve toetsing moetenzorgdragen. In september 2011 is het bestuursakkoord decentralisatie Waddenfonds ondertekend, waarmee dewaddenprovincies per 1 januari 2012 het fonds zullen beheren, inclusief de lopende verplichtingen. De geldenworden via een decentralisatie-uitkering in het provinciefonds gestort als afzonderlijk fonds.Het waddenfonds wordt gezamenlijk beheerd door de drie waddenprovincies. Op dit moment wordt eenGemeenschappelijke Regeling Waddenfonds voorbereid.ArbeidsmarktDe provincie heeft zich in 2011 nadrukkelijk beziggehouden met de vraagstukken op het thema arbeidsmarkt. Metwerkgeversorganisaties, brancheorganisaties, vakbonden, onderwijsinstellingen en individuele bedrijven is overleggepleegd over de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Vooral het opleidingsniveau van werkenden en werklozewerkzoekenden baart partijen zorgen. Om de concurrentiepositie te behouden dan wel te versterken heeft hetbedrijfsleven goed opgeleid personeel nodig. Vooral de technische sectoren zien ontgroening en vergrijzing als eenwezenlijk (toekomstige) probleem.Daarbij is het animo onder jongeren om een technische opleiding te volgen aan het afnemen.Projecten waarop de provincie in 2011 heeft ingezet zijn:- Project Kennis Ontwikkeling in de provincie Fryslan, 18 partijen (gemeenten, UWV, mbo- en hbo onderwijsveld,werkgeversorganisatie en brancheorganisaties en provincie werken samen om het opleidingsniveau onderwerkenden en werkloze werkzoekenden te verhogen.- Technetkringen: mede door de inzet van de provincie werken acht opleidingsfondsen samen om de instroom inhet technisch onderwijs te verhogen.- Moderniseren van de Praktijkopleding Bouw in Heerenveen en Leeuwarden, met middelen van provincie enKoers Noord is twee miljoen euro bijgedragen om het opleidingsaanbod beter te laten aansluiten bij de vraag vanhet bedrijfsleven.- Er is een aanzet gegeven tot het oprichten van een provinciaal overlegplatform verbetering aansluiting onderwijsen arbeidsmarkt. Dit betreft een orgaan op strategisch niveau onder voorzitterschap van de provincie Fryslân.Doel is het opleidingsaanbod beter te laten aansluiten bij de vraag op de arbeidsmarkt breed.- Daarnaast is de provincie gesprekspartner voor gemeenten om mee te denken over de problematiek van detoename van de instroom van werkloze werkzoekenden.Tweetal subsidieprogramma‟sHieronder volgt nog een toelichting op twee programma‟s, van waaruit projecten zijn gefinancierd.110

Fryslân Fernijt IIIFryslân Fernijt III is het subsidieprogramma voor innovatie voor de periode 201-2013. Voor de thema‟s duurzameenergie, water, recreatie & toerisme en gezond ouder worden kunnen projecten worden ingediend. Op 12 januari2011 is het symposium Fryslân Fernijt (FF) georganiseerd. Het symposium stond in het teken van de afsluiting FFII ende officiële aftrap van FFIII en werd door 125 deelnemers bezocht. Het deskundigenpanel dat belast is met deinhoudelijke beoordeling van subsidieaanvragen en de advisering aan Gedeputeerde Staten is benoemd. In 2011kwam dit panel een aantal keer bijeengekomen. In totaal zijn er 16 subsidieaanvragen ingediend waarvan 8 projectenbeschikt zijn. Vier projecten voor het thema duurzame energie, twee projecten voor het thema water en ook tweeprojecten voor het thema gezond ouder worden. In totaal is er in 2011 € 1,5 miljoen beschikt.InterregIn 2011 is verdere uitvoering gegeven aan diverse internationale samenwerkingsprojecten in het kader van hetEuropese fonds Interreg. De provincie is actief in een aantal projecten. In enkele daarvan neemt de provincie hetvoortouw als Lead Partner. In andere gevallen is ze partner of zorgt ze alleen voor cofinanciering zodat het FrieseMKB en /of bedrijfsleven optimaal kunnen profiteren van deze EU-middelen. Als voorbeelden worden twee projectengenoemd:Een Amerikaanse delegatie kwam als onderdeel van het Cradle to Cradle Islands project voor een tweedaagseworkshop naar Fryslân om kennis te nemen van de duurzame Friese technologieën op het gebied van water enenergie. Vanuit New York is aangegeven deze samenwerking te willen continueren en intensiveren. Er wordt nu aaneen 10-jaars programma gewerkt om deze technologieën daar te introduceren.Het project Netzwerk Toekomst heeft geleid tot een intensieve samenwerking met Noord Nederlandse en Duitsepartijen op het gebied van recreatie en toerisme. Hiermee is de zichtbaarheid en toegankelijkheid van het aanbodover en weer verbeterd en is een innovatieve kwaliteitsimpuls gegeven. Meer dan 400 ondernemers binnen hetprojectgebied hebben deelgenomen aan een cursus websiteverbetering. In Fryslân is de zogenoemdewaterwegennavigator ontwikkeld.Prestatie-indicatorenBedragen in euroOnderwerp Indicator Stand van zaken per31/12/11Interreg *SpeerpuntWatertechnologieSpeerpuntGroene life sciences,SpeerpuntZorgeconomieSpeerpuntMetaalAantal gestarte projectenWaarvan afgeronde projectenProvinciale bijdrageBijdrage derdenAantal projectenProvinciale bijdrageBijdrage derdenAantal projecten in het kader van het Innovatieve actieprogramma Fryslân Fernijt III.Aantal projectenProvinciale bijdrageBijdrage derdenAantal projecten in het kader van het Innovatieve actieprogramma Fryslân Fernijt III.Aantal projectenProvinciale bijdrageBijdrage derdenAantal projecten in het kader van het Innovatieve actieprogramma Fryslân Fernijt III.Aantal projectenProvinciale bijdrageBijdrage derden2612.953.000121.241.00013.753.60036.100.00022498.49013.344.730Nog geen committeringenafgegeven020ToelichtingDe projecten die worden meegeteld (met uitzondering van Interreg*) zijn projecten, die in 2011 zijn gecommitteerd. Ditzijn projecten die een bijdrage hebben ontvangen vanuit de budgetten Koers Noord / OP EFRO. De provincialebijdrage betreft de beschikte cofinanciering.111

* In 2011 zijn er vier nieuwe interregprojecten beschikt.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening495 514 514 02.673 3.781 4.292 -511beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 0 1.129 143 987Totaal Baten 3.168 5.425 4.949 476LastenStructurele1.427 1.016 1.195 -179beleidsprogrammabudgettenTijdelijke19.104 24.485 27.994 -3.509beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 0 1.129 143 987Bedrijfsvoeringskosten 2.287 3.431 3.401 29Totaal Lasten 22.818 30.061 32.733 -2.672Resultaat voor bestemming -19.650 -24.636 -27.784 3.148Mutatie reserve 1.327 13.650 15.661 -2.012Resultaat na bestemming -18.323 -10.987 -12.123 1.136ToelichtingEr is in 2011 een overschrijding op zowel de structurele als de tijdelijke budgetten. Dit is grotendeels het gevolg vande correctie op de meerjarige verplichtingen. Door deze correctie is een groot gedeelte van de (meerjarig) geraamdelasten op rekeningsbasis alsnog ten laste van 2011 gebracht.Structurele budgettenOp de structurele budgetten (lasten) heeft er een overschrijding van € 179.000 plaatsgevonden bij het budget agendaeconomie. Deze financiële afwijking is het gevolg van de eerder genoemde correctie op de verplichtingen.Tijdelijke BudgettenOp de tijdelijke budgetten (lasten) is er een bedrag van € 3,5 miljoen overschreden. De overschrijding op de tijdelijkebudgetten is te verdelen in de volgende categorieën:Projecten Bedragen (€)Convenanten A7 en Westergo 500.000Interreg 1.500.000OP/EFRO projecten 300.000Waddenfonds - 150.000Kompas 500.000Fryslan Fernijt 850.000Totaal-Generaal 3.500.000Deze overschrijdingen worden gedekt door de budgetten 2012 en verder, die door de mutatie reserves naar voren zijngehaald.Er zijn het afgelopen jaar ook meer inkomsten gerealiseerd. Het gaat om een totaalbedrag van € 511.000. Deze extrainkomsten hebben betrekking op Interregprojecten. De projecten liggen namelijk goed op schema, waardoor er extramiddelen van de EU binnenkomen die direct weer ingezet kunnen worden. In die gevallen waarbij de provincie112

leadpartner is, zal de provincie de middelen voor het totale project doorsluizen naar de diverse partners binnen ditproject.VrijvalDaarnaast is er bij een aantal categorie B budgetten voor een bedrag van € 90.000 vrijval opgetreden, omdat ze in2011 niet tot besteding zijn gekomen. Dit speelt vooral bij het project frl. Extensie. In 2011 waren er middelengeraamd voor de aanbesteding en de kosten voorde aanvraag van ICANN. Eind 2011 bleek dat de aanbesteding ende aanvraag mogelijk pas in 2012 zal plaatsvinden. Daardoor is een deel van het budget niet benutOverlopende PassivaDe overlopende passiva betreffen de decentralisatie van het Waddenfonds (proceskosten) en het project FryslanFernijt.6.2. Toerisme en recreatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Onze provincie bezit een groot aantal kernkwaliteiten dat de potentie heeft om Fryslân uit te laten groeien tot één vande toeristische topgebieden in Noordwest-Europa.De sterke punten zijn het Friese Waddengebied, de watersportmogelijkheden (de Friese meren, IJsselmeer enWaddenzee) en de elf steden. Gelet op de potenties van deze sterke punten is het beleid geconcentreerd opversterking en internationalisering van deze speerpunten. Dit beleid heeft de naam toeristische topattractie gekregen.De toerisme branche is van groot belang voor de werkgelegenheid van Fryslân. Haar aandeel in de totale Friesewerkgelegenheid bedroeg in 2009 direct 7,9% en indirect 3,1%; in totaal 11%. (bron CBS).Het beleidsveld kent drie thema‟s: Wadden, elf steden & algemeen, het Friese Merenproject en Merk Fryslân.Wadden, elf steden en algemeenWij zijn gestaag op weg om Fryslân te profileren als topattractie in Nederland. Na een aantal stroeve jaren in deperiode 2004-2007 laten de jaren 2008 en 2009 een groei zien in aantallen overnachtingen, aankomsten enbestedingen. Deze lijn willen wij doortrekken.Aangezien de trend heerst dat de toerist in Nederland voortdurend korter met vakantie gaat, zullen wij ons in detoekomst minder concentreren op „aantallen overnachtingen‟ als indicatiefactor. Wij leggen ons meer toe op„bestedingen‟ en „werkgelegenheidscijfers‟. Vanaf 2011 zal de provincie aansluiten op de systematiek van delandelijke standaard zoals die wordt gehanteerd bij de berekening van de directe en indirectewerkgelegenheidscijfers. Op deze manier kunnen provincies werkgelegenheidscijfers met elkaar vergelijken. Dezeovergang zal waarschijnlijk consequenties hebben voor de presentatie van het huidige directe en indirecte aandeeltoerisme op de Friese werkgelegenheid. De landelijke methode (CBS) wijkt namelijk op onderdelen af van de huidigesystematiek van Toerdata Noord.Op middellange termijn streven wij de volgende ambities na:In 2012 is toegankelijkheidsinformatie over toeristisch-recreatieve voorzieningen in heel Fryslân optimaal beschikbaar.In dat jaar is ook het totaalconcept Fryslân Topattractie als beeldmerk ontwikkeld en „geladen‟ met integratie endifferentiatie van de onderscheidende programmalijnen van het huidige programma Toeristische Topattractie - teweten Grenzeloos Varen, Friese Elfsteden en Fries Waddengebied - binnen het totaalconcept.De bezettingsgraad van accommodaties is toegenomen. De huidige graad bedraagt circa 40%. De internationaleprofilering van Fryslân als toeristische bestemming wordt vergroot.Het positieve toeristisch imago voor Fryslân heeft ten minste een waardering van 7,8.Het Friese MerenprojectDoor uitvoering van het Friese Merenproject willen we de volgende beleidsdoelen bereiken:Versterking van de marktpositie van de sector toerisme en recreatie in het Friese merengebied;Verbeteren van de kwaliteit van natuur, landschap en water;Vergroten en verbeteren van het vaargebied.De prestaties van dit beleid zijn als volgt geformuleerd:Een werkgelegenheidsgroei van 30% in de Friese watersport gedurende de looptijd van het Friese merenproject;Een bestedingsgroei (per persoon per dag) van 150% in de Friese watersport aan het einde van de looptijd;Een groei van het watertoerisme die ten minste even groot is als in de Duitse watersportgebieden.113

Merk FryslânDe aanleiding om te werken aan het Merk Fryslân komt uit Fryske Fiersichten, waarvoor diverse ideeën zijnaangeleverd om het Merk Fryslân beter te benutten dan we nu doen. We hebben bovendien geconstateerd dat hetFriese imago goed is maar smal en op traditionele beelden geënt. We willen graag een eigentijds beeld van Fryslân,waarbij ook oog is voor de economisch vernieuwende activiteiten van Fryslân en de Friese cultuur meer aandachtkrijgt. Bovendien heeft Fryslân te kampen met concurrerende regio‟s, waardoor meer aandacht besteed moet wordenaan promotie en PR. Fryslânpromotie is ook goed voor een stimulans van de Friese economie. Ten slotte: er gebeurtal heel veel aan Fryslânpromotie maar de activiteiten op dit terrein zijn versnipperd. Er ontbreekt een verbindendeschakel. Met een Fries merkconcept hebben we een uitgelezen kans om de krachten te bundelen.De doelen voor het merk Fryslân zijn: meer effect sorteren in de regiomarketing van Fryslân en een breder en sterkerimago van Fryslân, zowel binnen als buiten Fryslân.We willen met dat bredere en sterkere imago voor Fryslân bereiken:- Een eigentijdse en sterkere economische en culturele positie binnen Nederland en Europa;- Fryslân als regio met het hoogste percentage Bruto Nationaal Geluk;- Fryslân als de waterprovincie van de wereld;- Fryslân als voorbeeld van Europese plattelandsregio‟s.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)6.2. Toerisme en recreatieToelichtingWadden, elf steden en algemeenDe doelstellingen voor Topattractie zijn meerjarig geformuleerd. In 2013 vindt evaluatie van de huidigeuitvoeringsagenda plaats en zullen wij rapporteren over de cijfers over werkgelegenheid, bestedingen, overnachtingenen bezettingsgraden. Wel bestaat de indruk dat de doelstellingen onder druk staan door de economische recessie.Het Friese MerenprojectDe doelstellingen voor het Friese Merenproject zijn meerjarig geformuleerd. De voortgang wordt periodiek gemeten(midterm review). De eerstvolgende evaluatie zal plaats vinden in 2013. Op dat moment zullen wij rapporteren over decijfers over werkgelegenheid en bestedingen. Wel bestaat de indruk dat de doelstellingen onder druk staan door deeconomische recessie.Merk FryslânDe campagne Fan Fryslân verloopt voorspoedig. De Club Diplomatique Fan Fryslân is (her)opgericht; deze club geeftinput voor het beleid van Fan Fryslân en doneert de helft van de leden contributie aan campagnes van Fan Fryslân.Er is inmiddels aantoonbaar draagvlak in de markt. Zo hebben de drie belangrijkste Friese media, LeeuwarderCourant, Friesch Dagblad en Omrop Fryslân, zich achter de doelen van Fan Fryslân geschaard en is ersamengewerkt met verschillende (project)organisaties als Fryslân Marketing, Culturele Hoofdstad, Wetsus,Leeuwarden Studiestad (zie ook 6.2.5 gewenste resultaten).We zien dat de term Fan Fryslân steeds meer gaat leven, zoals: Club Diplomatique Fan Fryslân, OndernemerspleinFan Fryslân, Derby Fan Fryslân. De bekendheid onder alle Friezen is na één jaar al 12% (zie ook 6.2.6). Tenslotte iser in het eerste jaar meer dan 100.000 euro aan marktbijdrage verkregen.114

Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 6.2. - Toerisme en recreatieWadden, elf steden en algemeen1. Toeristische organisatiestructuur, continuering van regisserende en stimulerenderol om een sterke toeristische organisatiestructuur in Fryslân op te zetten innauwe samenwerking met de vier O‟s (onderzoek, onderwijs, onderneming enoverheid).2. Projecten verwerven en financieren, meer toeristen trekken doorseizoensverbreding, innovatiebevordering, kwaliteitsverbeteringen en slimmearrangementen m.b.v. provinciale subsidiefondsen3. Regierol, samen met de Waddengemeenten, bewoners en ondernemers hetWaddengebied als toeristisch concept uit werken en daarbij de Unescoerfgoedstatusvan de Waddenzee toeristisch te verzilveren.4. Regierol, de Friese Elf Steden als toeristisch concept uitwerken en ons sterkmaken om de Friese Elf Steden toe te voegen aan de voorlopige (nationale)Unesco-erfgoedlijst.Toelichting6.2.4 Door beperkte capaciteit is de uitwerking van dit speerpunt nog niet ter hand genomen. Dit speerpunt zal in2012 ter hand worden genomen, zodat een uitwerking naar verwachting nog wel in de huidige beleidsperiode kanworden gerealiseerd. Zoals in de 2e Berap 2011 beschreven heeft de Nederlandse regering besloten om de “elfsteden” niet voor te dragen voor de lijst van Unesco voor cultuurhistorisch werelderfgoed.Subprogramma Friese WoudenDe uitwerking en uitvoering van het subprogramma Friese Wouden vindt bottom up plaats door de inzet vanplattelânsprojecten, streekagenda en het toeristisch platform Friese Wouden. Hiermee wordt invulling gegeven aanuw motie van 9 februari 2011.Merk Fryslan Beleid Tijd Geld5. Verbinden van de bestaande initiatieven en organisaties die bezig zijn met deontwikkeling en promotie van Fryslân.6. Bekendheid en gedragenheid binnen Fryslân van het te ontwikkelen FrieseDNA/Friese “basisbeeld” en de bijbehorende eigentijdse Friese waarden.7. Een breder imago van Fryslân buiten Fryslân, conform het te ontwikkelenmerkbeeld.8. Het behouden, c.q. aantrekken van getalenteerde mensen wat betreft studeren,wonen, werken.9. Het aantrekken van investeringen/bedrijven en zodoende werkgelegenheid.10. Het aantrekken van meer zakelijke- en vrije tijdsbezoekers.Toelichting6.2.5 Er is samengewerkt met (project)organisaties als Fryslân Marketing, A7/Westergo, Culturele Hoofdstad, Wetsus,Leeuwarden Studiestad, Duurzame Energie, Rijden op GroenGas, Elektrisch varen, etc. We hebben getracht om in2011 de integratie van de activiteiten van Fan Fryslân in Fryslân Marketing te verwezenlijken. Dit is echter niet meerin 2011 gelukt, omdat er nog onduidelijkheid bleek over de wijze waarop de provincie een brede regiomarketingorganisatie kan aansturen. De verwachting is dat dit de integratie voor het tweede semester van 2012 gerealiseerdwordt.6.2.6 De bekendheid onder alle Friezen is na één jaar 12%. Meer dan 80% ziet Fryslân als een provincie metperspectief. Meer dan 85% vindt – na een korte toelichting - Fan Fryslân een goed initiatief; de term Fan Fryslân gaatsteeds meer leven: Club Diplomatique Fan Fryslân, Ondernemersplein Fan Fryslân, Derby Fan Fryslân. Daarmeehebben zelfs met beperkte middelen de campagnes van Fan Fryslân binnen een jaar een bekendheid gegenereerd bijzo‟n 70.000 Friezen. Dat is relatief hoog in vergelijking met andere campagnes.6.2.7 In 2011 is de focus van de activiteiten volledig op Fryslân gericht geweest. Regiomarketing is immers geencampagne, maar een gezamenlijk proces. En om „buiten‟ te winnen moet je „binnen‟ beginnen. Daarom is de focusvolledig op Fryslân zelf geweest om hier een gezamenlijke „beweging‟ op gang te brengen, met name onder hetFriese bedrijfsleven en organisaties die zich bezig houden met het promoten en vermarkten van Fryslân. Dit heeftgeleid tot positieven resultaten.115

Ook zijn er nog vele andere vormen van communicatie ingezet in de vorm van de website, de e-mail nieuwsbrieven,Twitter, de brochure, T-shirts, sjaals, etc. Tenslotte hebben er acties plaatsgevonden rond de Bedrijven ContactDagen, de uitreiking van de Elfstedenbrevetten, het Magazine Mijn Fryslân, de huis-aan-huis krant van CultureleHoofdstad, het Sportgala Fryslân, Derby Fan Fryslân tussen SC Heerenveen en Harkemase Boys, Fryske MusicNight.Het Friese Merenproject (FMP) Beleid Tijd GeldGrenzeloos Varen 201111. Uitbreiden vaarnetwerkIn 2011 zullen de werkzaamheden aan het Polderhoofdkanaal worden hervat.De voorbereiding van de laatste fase van de Noordelijke Elf stedenvaar Route(NER),zal in 2011 plaats vinden.De Wellebrug bij Woudsend (programma 2) wordt in uitvoering genomen,evenals het fietspad langs de Swette (afronding tweede fase Middelseerûte) ende revitalisering van de recreatieve voorzieningen in de het Lauwersmeer.12. Verbeteren toegangspoortenDe uitvoering van de drempelverlagingen van de sluis in Workum zal inuitvoering worden genomen. De aanbestedingsprocedure van decapaciteitsuitbreiding van de Johan Friso sluis in Stavoren zal worden afgerond.Afhankelijk van uw beslissing kunnen wij vervolgens beginnen met deprojectvoorbereiding en de uitvoering.13. Verruimen bestaand vaarnetwerk en voorzieningenStart beweegbaar maken van de Oosterpoortsbrug te Sneek.Indien wij de financiering rond kunnen krijgen met de gemeenten, beginnen wemet de realisatie van de toeristische route-overstappunten (TROP) langs deTurfroute. We starten de voorbereiding van de verhoging van de brug te Jirnsum.14. Uitbreiding brug- en sluisbedieningstijdenDe pilot om te komen tot het afschaffen van de bedieningspauzes heeftnauwelijks resultaat gehad. Wij nemen nieuwe initiatieven en zullen daarbijrekening houden met de mogelijkheid dat gemeenten later kunnen aanhaken.15. Baggeren bestaand netwerkNaast de uitvoering van een aantal gemeentelijke baggerprojecten op basis vande provinciale subsidieregeling “versnelling onderhoudsbaggeren” en hetuitdiepen van de Langwarder Wielen, wordt een aantal provinciale projectenuitgevoerd: de Grutte Brekken (recreatiegeulen) it Soal en de Houkesloot. Bij delaatste twee worden recreatieve middelen en rijksmiddelen voor de quick winsbinnenhavens gecombineerd tot een integraal project. Voor het vaarwegenstelseltussen Balk en de Morra („Luts-complex‟) wordt een integraal plan ontwikkeldwaarmee in 2011 zal worden gestart.Stimuleren bestedingen aan wal 201116. In 2011 wordt in samenwerking met de gemeenten voor drie watersportkernen(Dokkum, Franeker en Balk) een masterplan ruimtelijke kwaliteit voltooid. Tevenszal in 2011 de uitvoering van vier masterplannen (Bolsward, Franeker, Balk,Joure) worden voorbereid en waar mogelijk gestart met de uitvoering. Ook inEarnewâld, Heeg, Woudsend, IJlst, Langweer - 2e fase Stevenshoek en Grou -2e fase waterfront worden werken uitgevoerd in het kader van de versterking vande watersportkernen.17. In 2011 wordt voor vier toegangspoorten (Stavoren, Workum, Makkum,Lauwersoog) een versterkingsplan opgesteld. In 2011 zal de uitvoering van 2versterkingsplannen (Lemmer, Zuidoever Tjeukemeer) in uitvoering wordengenomen. Voor Harlingen zal de planvorming worden afgerond, waarnabestuurlijke besluitvorming en het verwerven van externe middelen centraal zalstaan.Ecologie en Duurzaamheid 201118. Elektrisch varenDoor middel van een geïntegreerde aanpak gericht op consumentengedrag,uitbreiding van laad-infrastuctuur, kwaliteit, innovatie en vaarinfrastructuur, zalsamen met de partners worden gewerkt aan (verdere) uitvoering van het beleid.In 2011 zullen o.a. promotieacties plaatsvinden, ca. 75 oplaadpunten wordengerealiseerd als start van een basis-netwerk en verder wordt gewerkt aankennisontwikkeling en innovatie. Tevens zal er een vooronderzoek plaatsvindennaar “electric only” routes en/of vaargebieden.116

Het Friese Merenproject (FMP) Beleid Tijd Geld19. Cradle to cradleBij het opstellen van masterplannen voor de verbetering van watersportkernen enversterking van toegangspoorten is duurzaamheid één van de speerpunten. Erwordt gestreefd naar kernen die het predicaat „Duurzame watersportkern‟verdienen.20. Mitigatie-ecologieNa een inventarisatie is duidelijk waar en op welke wijze de mitigatiemaatregelenin het kader van de tweede fase van het FMP plaats dienen te vinden. Devolgende stap is het maken van afspraken met terreinbeherende instanties, hetWetterskip, gemeenten en andere partijen over een definitief uitvoeringspakket.Daarbij zoeken wij de samenwerking met andere beleidsinitiatieven, zowel vande provincie als van derden, zoals de beheerplannen Natura 2000, de oever- enkadeprojecten, baggerprojecten en dergelijke.Toelichting6.2.11 Er is bestuurlijk overeenstemming bereikt over herstart van het Polderhoofdkanaal en er is een nieuweontheffing Flora- Faunawet verleend. Omdat er wederom bezwaar is ingediend,wordt de uitslag van dit bezwaarafgewacht en zullen de werkzaamheden starten in 2012. Dit brengt de einddatum niet in gevaar. De overige projectenlopen op schema.6.2.12 Wetterskip Fryslân heeft naar aanleiding van de drempelverlaging sluis Workum de constructie nogmaalsgetoetst aan de normen voor de waterkering. Het Wetterskip heeft ondanks eerdere goedkeuring toch twijfels aan desterkte van de constructie. Het aanvullend onderzoek heeft tot vertraging geleid. De verlaging kan nog wel binnenbudget worden gerealiseerd. De overige projecten liggen op schema.6.2.13 De gemeenteraad van Súdwest-Fryslân heeft besloten af te zien van beweegbaar maken van deOosterpoortsbrug in Sneek. De hierdoor vrijgevallen middelen (€ 400.000) worden binnen het programma ingezet ophet project Polderhoofdkanaal.6.2.14 Het onderzoek naar brugbediening op afstand is afgerond. Het College ziet in het op afstand bedienen vanbruggen een middel om zowel het serviceniveau voor de scheepvaart en watersport te verhogen en tegelijk als middelvoor een efficiëntere bedrijfsvoering, en zal dit de komende tijd uitwerken.6.2.15 Ons voornemen om gemeenten extra te stimuleren bij het baggeren door de inzet van provinciale kennis enprojectmanagement heeft in 2011 nog niet geleid tot extra projecten in verband met overleg, planvorming enfinanciering.6.2.16 & 17 Over de uitvoering van de masterplannen voor de toegangspoort Harlingen en de watersportkernEarnewâld zijn afspraken tussen gemeente en provincie gemaakt; onder andere over ons voornemen om een deelvan de uitvoering van het plan te gaan financieren uit het REP. Voordat sprake is van definitieve financiering van hetplan moet er finale besluitvorming over het REP door uw Staten plaatsvinden. Tot die tijd kunnen niet alle onderdelenuit het masterplan Earnewâld worden gerealiseerd.De masterplannen voor Joure, Balk, Franeker en Dokkum zijn af. Voordat de uitvoering kan starten zijn echterbestuurlijke afspraken nodig en zal voldoende externe financiering verworven moeten worden. Wij zien momenteelhet REP als enige mogelijke externe financieringsbron. Pas na het verwerven van deze externe financiering wordenmet de betreffende gemeenten bestuurlijke afspraken gemaakt waarin ook de provinciale bijdrage wordt vastgelegd.Daarna kan de uitvoering gestart worden.De versterkingsplannen voor de toegangspoorten Lemmer en Zuidoever Tjeukemeer zijn al in 2010 afgerond. Ookhiervoor geldt dat de uitvoering pas kan starten als er bestuurlijke afspraken tussen gemeente Lemsterland enprovincie gemaakt zijn. De gemeentelijke financiering is deels gedekt. De externe financiering (REP) echter nog niet,waardoor de uitvoering van de plannen vertraagd is.De masterplannen voor Stavoren, Workum en Makkum naderen hun voltooiing. Over de uitvoering van dezemasterplannen, en van het in 2010 reeds afgeronde masterplan voor de watersportkern Bolsward, wordt éénbestuurlijke afspraak gemaakt met de gemeente Súdwest Fryslân. Dit zal op zijn vroegst in april/mei 2012 plaatsvinden. Pas hierna kan met de uitvoering van deze masterplannen worden gestart.Voortgang uitvoering 2e fase Friese Merenproject WymbritseradielNa uw toekenning van REP op 15 december 2010 is er als gevolg van de vorming van de nieuwe gemeente SúdwestFryslân aanvankelijk stagnatie in de voorbereidingen opgetreden. Momenteel worden de verschillende projectenechter weer opgepakt. Voor de herontwikkeling van It Eilân is het vanwege de lastige economische situatie nog nietgelukt om tot een overeenkomst met een ontwikkelaar te komen. Wel is een stedenbouwkundig casco voor de117

herontwikkeling opgesteld. Momenteel wordt gezocht naar financiers voor de uitvoering van dat casco. Ook voor degebiedsontwikkeling van De Skou in Heeg zijn gesprekken met grondeigenaren inmiddels weer opgestart. Voor deoverige projecten uit de bestuursovereenkomst met Wymbritseradiel wordt momenteel gewerkt aan de nadereinvulling zodat deze, in lijn met uw besluit, uiterlijk 1 september 2012 aan uw Staten zullen worden voorgelegd. Bij eenpositieve besluitvorming over de nadere invulling van de Bestuursovereenkomst Wymbritseradiel kan de REPreserveringom worden gezet in een beschikking.6.2.18 De geïntegreerde aanpak van het elektrisch varen is in 2011 goed van de grond gekomen. In april 2011 zijneen subsidieregeling voor de nieuwbouw en ombouw van verhuurboten en een subsidieregeling voor oplaadpalengerealiseerd. Bovendien zijn opstapdagen, beurzen en andere representatie activiteiten uitgevoerd en is hetvooronderzoek naar de „electric only‟ routes in 2011 afgerond. Medio 2011 leek daarmee het programma redelijk opkoers. Echter de trend in de realisatie van het aantal oplaadpunten heeft zich in de tweede helft van 2011 nietdoorgezet. De doelstelling van de realisatie van 75 oplaadpunten eind 2011 is daarmee niet gehaald. Het zijn er ruim50 geworden. Inmiddels is een uitvoeringsagenda elektrisch varen voor de komende 3 jaren opgesteld. Verwachtwordt dat met dit programma het uiteindelijke doel van 225 oplaadpunten, waarvan 45 snellaadpunten, behaald zalworden.6.2.19 De masterplannen voor de watersportkernen en toegangspoorten worden opgesteld aan de hand van 23bouwstenen. Hiermee wordt het speerpunt „duurzaamheid‟ nader geconcretiseerd. Daarbij kan gedacht worden aanonder andere de vuilwaterinzameling, materiaalkeuze, energiebesparing en levensloopbestendigheid. Er is eenvoorbeeldenboekje opgesteld waarin concrete voorbeelden op het gebied van o.a. duurzaamheid zijn opgenomen.Deze voorbeelden helpen bij het uitvoeren van de masterplannen. Momenteel zijn in de watersportkernen entoegangspoorten projecten in voorbereiding/uitvoering waarbij bijvoorbeeld hergebruik van materiaal (Earnewâld),multifunctioneel gebruik (Delfstrahuizen), duurzame verlichting (Harlingen) en vuilwaterinzameling (Heeg) belangrijkeonderwerpen zijn.Als gevolg van het stagneren van het opstellen van bestuursovereenkomsten over de uitvoering van demasterplannen, is het tempo van het realiseren van duurzame oplossingen lager als gewenst. Daarnaast is hetfinancieren van duurzame projecten momenteel lastig. De projecten vragen over het algemeen een hogereinvestering terwijl de „life cycle costs‟ vaak lager zijn. Vanwege de lastige financiële situatie bij onze partners is hetvaak moeilijk om de extra financiering beschikbaar te stellen.6.2.20 De samenwerking met andere partijen binnen en buiten de eigen organisatie heeft in 2011 duidelijk vormgekregen. De eerste concrete resultaten (zoals een ecologisch beter ingerichte polder) zijn gerealiseerd.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011ToeristischeTot standkoming recreatieschap;organisatiestructuurTot standkoming VVV Fryslân;Realisatie2011GerealiseerdGerealiseerdInvulling Europees Top Instituut Toerisme.GerealiseerdMeer toeristen Toename aantal overnachtingen;Cijfers overToename bezettingsgraad accommodaties;2011 nog nietAantal projecten;bekendFinanciële omvang projecten;Omvang geld van derden.Waddenconcept Tot standkoming van een plan van aanpak GerealiseerdElfstedenconcept Tot standkoming van een plan van aanpak NietgerealiseerdToerisme met zorg Tot standkoming van een plan van aanpak PilotprojectengeslaagdFryslân alsToename positief toeristisch imago FryslânRapportagetopattractieFriese Merenproject: groeiwerkgelegenheid,meer bestedingenaan de wal enconcurrentiepositiet.o.v.. DuitsewatersportgebiedenGroei van 30% 2000-2015 in dewatersportsector;Bestedingsgroei van 150% per persoon per dagin deperiode 2000-2015 Vergelijkbare groeicijfersin 2013Wordtmeerjariggeëvalueerdbij midtermreview.118

Onderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Realisatie2011Merk Fryslân Er zijn 25 partners/donateurs verbonden aan 0 25/50 GerealiseerdMerk Fryslân en staan er 50 organisaties/bedrijven/instellingen geregistreerd als afnemerc.q. gebruiker van producten en diensten vanMerk Fryslân.Er wordt minimaal tien keer gebruik gemaakt 0 10 Gerealiseerdvan het merkconceptEr worden ten minste drie individueleorganisatie- overstijgende promotie- enmarketingcampagnes in Fryslân uitgevoerd0 3 GerealiseerdToelichtingMeer toeristenDe cijfers van het toerdata noord onderzoek over 2011 worden voor 1 juli 2012 opgeleverd. Op basis van dezerapportage wordt inzicht verkregen in aantallen overnachtingen en bezoekers over 2011.Elf stedenconceptDoor beperkte capaciteit is de uitwerking van dit speerpunt in 2011 niet ter hand genomen. Dit speerpunt zal in 2012worden opgepakt zodat een uitwerking naar verwachting wel in deze beleidsperiode kan worden gerealiseerd.Toerisme met zorgPartoer heeft een rapport opgesteld over de pilot Toerisme met Zorg Waddengebied met suggesties voor de uitrol vantoegankelijkheidsgegevens voor alle accommodaties in Fryslan.Fryslân als topattractieRapportage vindt plaats op driejaarlijkse basis. Laatste rapportage dateert van 2010.Friese MerenprojectDe doelstelling voor de concurrentiepositie ten opzichte van de Duitse watersportgebieden is losgelaten. Bij devaststelling van het uitvoeringsprogramma Friese Merenproject 2011-2015 door uw Staten op 30 november 2011heeft u besloten tot invoering van een vervangende doelstelling, gericht op behoud en versterking van de Friesemarktpositie ten opzichte van andere watersportgebieden in Nederland.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening178 111 165 -5455 511 509 2beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 1.354 1.345 153 1.193Totaal Baten 1.587 1.967 826 1.141LastenStructurele1.574 1.495 1.540 -45beleidsprogrammabudgettenTijdelijke6.617 6.325 7.636 -1.311beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 1.354 1.345 153 1.193119

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 1.420 2.231 2.195 36Totaal Lasten 10.965 11.397 11.524 -127Resultaat voor bestemming -9.378 -9.430 -10.698 1.268Mutatie reserve -2.661 3.504 4.833 -1.329Resultaat na bestemming -12.040 -5.926 -5.865 -61ToelichtingTijdelijke budgettenPer saldo laten de tijdelijke budgetten een overbesteding zien van € 1,3 miljoen. Dit wordt met name veroorzaakt,doordat de lasten voor het Friese Meren Project Polderhoofdkanaal, naar aanleiding van de correctie op meerjarigeverplichtingen, zijn verantwoord in 2011.Overlopende PassivaDe overlopende passiva betreffen de STINAF regeling en de Langweerder Wielen.InvesteringenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011 Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 0 0 0 0Opgeleverde werken 25.463 983 0 26.447Onderhanden werken 1.136 2.147 -837 4.120Totaal 26.599 3.130 -837 30.567ToelichtingVerlaging drempel sluis WorkumDe verwachting is dat dit project in 2012 / 2013 gerealiseerd kan worden in plaats van 2011. De vertraging isveroorzaakt door een lastige en daardoor langere planvorming. Daarnaast is op basis van nader onderzoekgeconcludeerd dat voor het project mogelijk de (tijdrovende)procedure Wet Waterkering doorlopen zal moetenworden.Staande MastrouteProject is zo goed als afgerond. De resterende middelen in het project worden gereserveerd voor mogelijke claims,waarvoor een arbitragezaak is aangespannen.Capaciteitsuitbreiding Johan Frisosluis StavorenOp 15 juni van dit jaar hebben PS ingestemd met het plan en € 19,5 miljoen ter beschikking gesteld voor de realisatievan de capaciteitsuitbreiding van de Johan Frisosluis, inclusief het uitvoeren van 20 jaar onderhoud.De aannemer werkt het plan nu verder uit. De verwachting is dat in het 2 e kwartaal 2012 “de schop in de grond” gaaten dat het plan conform planning in mei 2013 in gebruik kan worden genomen.Stoomtrein Sneek-StavorenHet in opdracht van de gemeente, Rabobank en provincie uitgevoerde onderzoek door Deloitte heeft opgeleverd datdoor de grote rente- en afschrijvingslast een positieve exploitatie van de stoomtrein in zijn huidige vorm niet haalbaaris. In november 2011 is het faillissement van de stichtingen, die de trein gingen exploiteren uitgesproken. Op initiatiefvan de gemeente Súdwest-Fryslân is onderzocht of in afgeslankte vorm een doorstart met een gedeelte van debestaande boedel nog mogelijk is. Gebleken is dat de tekorten zo groot zijn, dat een doorstart alleen mogelijk is meteen forse overheidsbijdrage, die er niet komt. De curator is daar van in kennis gesteld zodat hij het faillissement kanafwikkelen. Nadat het faillissement is afgewikkeld wordt de situatie opnieuw bekeken. Zolang liggen dewerkzaamheden van Prorail stil. Prorail legt in onze opdracht de openbare infrastructuur aan.Brug- en sluisbedieningHet onderzoek naar brugbediening op afstand is afgerond. Het College ziet in op het op afstand bedienen vanbruggen een middel om zowel het serviceniveau als voor de scheepvaart en watersport te verhogen en tegelijk alsmiddel voor een efficiëntere bedrijfsvoering, en zal dit de komende tijd uitwerken.120

6.3. Duurzame energieWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Fryslân geeft energie, dat is onze ambitie. We werken met elkaar aan een schoon en gezond Fryslân. Door deenergievraag zo veel mogelijk te beperken en door het (decentraal) opwekken en produceren van duurzame energiekunnen wij op termijn onafhankelijk worden van fossiele brandstoffen, zoals olie en gas. “Frylân geeft energie”betekent een vrije keuze kunnen maken in Fryslân voor duurzame energie, volop groene warmte, groene stroom engroen gas; thuis, in de auto en op het werk, op school en in de vrije tijd. Fryslân stapt oer!Het kan, er zijn vrijwel geen technische belemmeringen. Wij gaan uit van eigen kracht. Een provincie onafhankelijkvan fossiele brandstoffen is een kwestie van wil, doorzettingsvermogen en organisatie. In breder kader wil Fryslânsamen met de Noord-Nederlandse partnerprovincies in het Energy Valleygebied koploper en natuurlijk laboratoriumzijn en blijven in de energietransitie. Daartoe rekenen we ook een nieuw te sluiten Energieakkoord tussen Noord-Nederland en het Rijk, waarin op basis van wederkerigheid de successen van de samenwerking van de afgelopenjaren verder worden uitgebreid. Wij zetten er op in om meer en betere projecten in Fryslân gerealiseerd te krijgen enom meer externe middelen te genereren.Het beleidsveld kent drie thema's: energiebesparing gebouwde omgeving, opwekking duurzame energie en duurzamemobiliteit.Energiebesparing gebouwde omgevingDe uitwerking van het thema energiebesparing in de gebouwde omgeving loopt via twee sporen. Het eerste spoor isnieuwbouw (14.000 stuks tot 2015). Nu de invoering van een strengere energiebesparingsnorm voor nieuwbouw meteen gelijk speelveld voor alle partijen in het Noorden niet doorgaat, wordt opnieuw gekeken hoe de ambities voorNoord-Nederland moeten worden ingevuld. Uitgangspunt blijft dat zo energiezuinig mogelijk wordt gebouwd, metmeer aandacht voor het casco. De provincie speelt een belangrijke rol in het bevorderen van innovaties in de bouw.Het tweede spoor betreft de bestaande bouw (26.000 stuks tot 2015). Bij herstructurering of renovatie zal deenergieprestatie van bestaande woningen (zowel corporatiebezit als particulier eigendom) met minimaal twee labelsworden verbeterd, met als ondergrens energielabel C.Opwekking duurzame energieDe transitie van een maatschappij die „draait‟ op fossiele brandstof naar een daadwerkelijk duurzame samenleving,die enkel duurzame, hernieuwbare energie gebruikt kan nu worden ingezet. Ons doel is dat de Friese burger optermijn voor alle varianten van zijn energiebehoefte (warmte, elektriciteit en voortbewegen) een betaalbaar duurzaamalternatief voor handen heeft. In Fryslân zetten we daarbij vooral in op groen gas en zonne-energie, hoewel ook windeen belangrijke energiebron blijft. Het gebruik van restwarmte wordt daarbij in hoog tempo een steeds belangrijkeronderwerp.Duurzame mobiliteitDuurzame mobiliteit is binnen het Energieakkoord Noord-Nederland gericht op een trendbreuk in mobiliteit in Noord-Nederland. Wij zetten in Fryslân in op twee sporen: transitie en besparing.De ambitie in Fryslân is met het transitiespoor circa 1,5 PJ (petajoule, 1 PJ = 10 15 J) aan fossiel brandstofgebruik tevervangen door duurzaam opgewekte brandstoffen. Dit komt overeen met het brandstofgebruik van circa 40.000voertuigen. Eind 2012 rijden er 500 elektrische auto‟s en varen er 700 elektrische boten in Fryslân. Er zijn dan 85arbeidsplaatsen in deze sector en er zijn 800 oplaadpunten geplaatst.De ambitie van het besparingsspoor is om het energiegebruik als gevolg van mobiliteit niet verder te laten groeien.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)6.3. Duurzame energieToelichtingBinnen het programma „Fryslân geeft energie‟ zijn 2011 meerdere projecten tot uitvoering gekomen. Zoals gemeld ineerdere Bestuursrapportages worden in de productie van duurzame energie grosso modo minder snel resultaten121

geboekt dan vooraf ingeschat en gewenst. De economische crisis, maar ook het terughoudende (fiscale) beleid vande rijksoverheid, heeft ook zijn neerslag gehad op de ontwikkeling van de duurzame energieproductie in Fryslân.Marktpartijen zijn terughoudend met investeren. Het is de uitdaging – met name bij de kleinere projecten – om desamenwerking tussen (private) partijen op een hoger plan te krijgen: op dit soort momenten blijkt dat het organiserendvermogen van Friese partijen om dergelijke projecten van de grond te krijgen, laag is. Dit is overigens niet specifiekvoor de sector duurzame energie.In 2011 hebben wij samen met de drie andere Energy Valley-provincies met het Rijk de Green Deal Noord-Nederlandafgesloten. Daarin staan afspraken over samenwerking in een 50-tal concrete projecten. Daarnaast hebben weafzonderlijk een Green Deal over Elektrisch Vervoer in Fryslân afgesloten en waren we medeondertekenaar van delandelijke Green Deal Groen Gas.Samen met de andere Noordelijke provincies en marktpartijen hebben wij de continuering van Stichting Energy Valleygeaccordeerd tot in ieder geval 2013, met de intentie om door te gaan tot 2015. De Stichting heeft zich in 2011, naastprojectondersteuning, onder andere verdienstelijk gemaakt bij de totstandkoming van voorstellen voor deInnovatiecontracten voor de Topsector Energie. Omdat er voor energietransitie naast ontwikkeling van kennis opwetenschappelijk niveau (Energy Academy Europe) met name ook behoefte is aan goed geschoold vakpersoneelhebben wij samen met Groningen en Drenthe en de Noordelijke ROC‟s een intentieverklaring ondertekend voorverdere samenwerking en integratie van energiegerelateerde opleidingen. In samenwerking met de andereNoordelijke provincies hebben wij ook de banden met Noord-Duitsland verder aangetrokken. Het grote majeureinterregproject Groen Gas is op de valreep van 2011 goedgekeurd.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 6.3 Duurzame energie1. Ondersteuning partijen in bereiken landelijke energieprestatienorm bij nieuwbouw2. Ondersteuning gemeenten en corporaties bij verbeteren energieprestatie bij grootonderhoud3. Ondersteuning gemeenten en corporaties bij verbeteren energieprestatie bij grootonderhoud4. Bevordering één-loketbenadering met lokale partijen op lokaal niveau5. Zorgen voor verdere uitrol Noordelijk Fonds Energiebesparing Woningbouw6. Bevorderen aanwijzing Friese gemeenten als excellent gebied7. Bevorderen ontwikkeling productie en gebruik biogas8. Inzetten op realisatie grootschalige systemen zonneenergie9. Inzetten op samenwerking met agrarische sector voor productie en afnameduurzame energie10. Bevorderen komst pilot blue energy langs Afsluitdijk11. Inzetten op komst pilotproject smart-grid-systemen12. Werken aan ontwikkeling van warmtenetten13. Inzetten op opschaling van mobiliteit op groen gas14. Inzetten op verdere verduurzaming aanstaande OV-concessies15. Participeren in projectbureau Drive 4 Electric16. Bevorderen van Fryslân als nationale proeftuin voor transitie naar elektrisch varenToelichtingIn zijn algemeenheid doet zich de economische crisis zich voelen. Resultaten worden minder snel geboekt dan voorafingeschat en gewenst. Wel zien we op het terrein van de energiebesparing in de woningbouw dat projecten meer enmeer op stoom komen. Dit is voor de Friese installatie- en bouwbedrijven een flinke impuls. Er worden steeds meersamenwerkingsovereenkomsten met gemeenten gesloten (waarbij we moeten constateren dat gemeenten meer enmeer moeite hebben om hun eigen financiering rond te krijgen) en ook de opbouw van lokale consortia lijkt z'nvruchten af te werpen. Er zijn 1.100 aanvragen gedaan bij de Subsidieregeling Energiebesparing Bestaande Bouwvoor huiseigenaren. De subsidiepot was in acht maanden tijd op, waardoor er een financiële overschrijding heeftplaatsgevonden, (zie 3e W vraag exploitatietabel). In totaal was er 1,1 miljoen euro beschikbaar. Dankzij dezesubsidie investeren 1.100 huiseigenaren ongeveer € 7 miljoen in energiebesparende maatregelen. Ook hebben zeswoningcorporaties subsidie aangevraagd voor energiebesparende maatregelen. In totaal gaan nu twaalf corporatiesmeer dan € 20 miljoen investeren in energiebesparende maatregelen. Meer dan 850 corporatiewoningen hebben naafloop minstens energielabel C (zie ook Hf 9.3.6.).122

6.3.7 Het sluitend krijgen van businesscases, knelpunten in de regelgeving op Rijksniveau en het goed ruimtelijkinpassen van biogasinstallaties leidt tot vertraging in de uitrol van productie van biogas in de provincie. Door deonaantrekkelijke rijkssubsidie (SDE) en de explosieve prijsstijging van co-vergistingmateriaal is co-vergistingmomenteel nauwelijks rendabel. Agrariërs lijken af te wachten af of kleine mono-vergisting en mestraffinage meerperspectief bieden. Er is subsidie verstrekt voor de ontwikkeling van een mestraffinagesysteem op de Dairy Campus.Om de productie van groen gas te stimuleren is de landelijke Stichting Groen Gas NL in 2011 met onze steungevestigd op de locatie van de Dairy Campus in Goutum.Door middel van communicatie en pilotprojecten is de landbouwsector geïnformeerd over de kansen die zonnestroombiedt. Er is subsidie verstrekt voor het ontwikkelen van een onafhankelijke rekentool waarmee agrariërs kunnenbepalen of zonnepanelen voor hen interessant zijn. Daarnaast is er subsidie voor een energiebesparingsscan vooragrariërs beschikbaar gesteld. Op de Friese Landbouwbeurs zijn 50 van de beschikbare 200 vouchers uitgegeven(zie tevens Hf 5.3.3.).6.3.10 In december is de Bestuursovereenkomst Toekomst Afsluitdijk tussen Rijk en regionale overheden gesloten,met ruimte voor duurzame ambities. De publieke financiering van de pilot Blue Energy is rondgekomen uit Pieken inde Delta met provinciale cofinanciering. De daadwerkelijke realisatie van de pilot is nog niet begonnen, omdat deprivate financiering nog niet 100% rond was. Het proces van de realisatie van het Duurzaamheidscentrum Brinker istot nog toe in handen van publieke partijen. Hoewel er bij private partijen veel commitment is voor het project, heeft dittot nog toe niet geleid tot substantiële financiële participatie.6.3.11 Door herprioritering binnen de provinciale organisatie is er minder ingezet op de komst van een pilotprojectvoor smart-grid-systemen.6.3.12 Wij wachten op een nieuw voorstel van marktpartijen voor een haalbare variant voor de ontwikkeling van eenwarmtenet voor Leeuwarden.6.3.13 Bij het thema duurzame mobiliteit moeten we opnieuw constateren dat de vraagstimulering moeilijk van degrond komt; met name door de voortdurende onduidelijkheid op nationaal niveau over het fiscale klimaat, ondankseen sterke inzet vanuit Noord-Nederland voor het rijden op groen gas.Bij elektrisch vervoer kunnen we constateren dat er een achterblijvende groei is van elektrische voertuigen., Datwordt voor een groot deel veroorzaakt door de uitgestelde leveringen van elektrische auto‟s door grote automerken.De oplaadinfrastructuur is sterk verbeterd, waardoor het nu voor automobilisten eenvoudiger wordt om hun auto goedte gebruiken.Daarnaast zorgt het huidige economische klimaat ook bijvoorbeeld in de jachtbouwsector voor enige stagnatie,waarbij wel duidelijk is dat elektrisch varen een grote economische importantie heeft voor deze sector.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden 2011 Realisatie2011EmissiereductieCO2Besparing CO2 in ton per jaar3% meer besparingtot 558.633 tonWerkgelegenheidin duurzameenergiesector:aantalarbeidsplaatsenAantalenergiezuinigeAantal werkzame personen inde duurzame energie sectorLabel A,B en C zijnenergiezuinige woningen.542.362 ton per jaarbesparingBron: CO2 monitorLaatste gegevens zijn uit2007;4.951 werkzamepersonen.BronWerkgelegenheidsregister(WGR): beperktonderzoek naarDuurzame energie DELabels in Fryslân:A: 2.625Wordt in 2011gemeten in dewerkgelegenheidenquêteDit is een anderemetingsmethodiek diebeter aansluit bijlandelijkesystemen.Vindt wel plaats viahet WGR.Nieuwbouw:2000 woningen550.089 tonHier zijn deduurzamevoertuigennog niet aantoegevoegdDezegegevenskomen infebruaribeschikbaarWacht opnieuwe123

Onderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden 2011 Realisatie2011woningenAantal A, B en C labels inFryslân:met A labelkomen er bij.Productieduurzame energie(Pj) naarenergiebronAantal voertuigenop elektrisch en/ofgroen gasAantal vaartuigenop elektrisch en/ofgroen gasAantalaardgasvulpuntenen/of elektrischeoplaadpuntenDuurzame energie productiein Peta Joule per jaarAantal voertuigen elektrischAantal voertuigen GroengasAantal vaartuigen opelektrisch of op groengasVoor voertuigen:Aantal aardgas vulpuntenAantal elektrische vulpuntenVoor vaartuigen:Aantal Elektrische vulpuntenB: 6.363C: 18.513Totaal: 27501energiezuinige woningenDit is 10% van hetvolledig woningenbestandvan 27.000 woningen inFryslân.Bron: Klimaat monitor,jaar 20102,2 Peta Joule per jaarBron: Doursume enerzjy,KNN rapportVoertuigen elektrisch: 14Voertuigen Groengas:401Bestaande bouw:2000 woningenverbeteren minimaalnaar een C label.Groei naar 3,4Peta Joule in2015Daarnaast werkenwe aan eenkwalitatief beteremonitoring.50% meervoertuigenper 31-12-2011Bron RDW jan - 2011225 elektrisch / groengas 25% meervaartuigenper 31-12-2011Voertuigen Aardgas: 7 10Voertuigen Elektrisch: 25 50Vaartuigen Elektrisch: 70150Per 31-12-2011gegevens vanwww.Senternovem.Databank.nlNiet bekendElektrisch: 28CNG: 841Elektrisch+100%CNG +26%*440elektrischevaartuigenAardgas: 10Elektrisch: 54Vaartuigen:50Publiekeoplaadpunten(er zijn ooknogparticulierepunten).* door aangepaste nulmeting (665 auto‟s in 2010) is percentage lager3. Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenOverlopende passiva 0 369 124 245Totaal Baten 0 369 124 245LastenTijdelijke2.807 4.939 5.227 -288beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 0 369 124 245124

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 548 1.236 1.216 20Totaal Lasten 3.355 6.544 6.567 -22Resultaat voor bestemming -3.355 -6.176 -6.443 268Mutatie reserve 71 1.705 2.057 -352Resultaat na bestemming -3.284 -4.470 -4.386 -85ToelichtingTijdelijke budgettenOp de tijdelijke budgetten (lasten) van het programma duurzame energie is de begroting met € 288.000overschreden. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de succesvolle regeling Energiebesparing Bestaande Bouwvoor huiseigenaren. De subsidiepot was binnen 8 maanden op, waardoor het subsidieplafond opgehoogd is met alsgevolg een overbesteding in 2011, zie tevens gewenst resultaat 6.3.5. De overbesteding wordt gedekt door debudgetten 2012 en verder via de mutatie reserves naar voren te halen.Een deel van de middelen voor lokaal klimaatbeleid (SLOK) is in 2011 niet meer volledig ingezet. Deze middelenvallen derhalve vrij in het rekeningresultaat.Overlopende passivaDe overlopende passiva betreft de post elektrisch voorbewegen. Het Rijk heeft hiervoor middelen ter beschikkinggesteld.125

126

3.7 Programma 7. Sociaal beleid en zorgPortefeuillehouder: C. Schokker-StrampelA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)Het beleidsprogramma Sociaal Beleid, Jeugdzorg en Sport is gericht op het welzijn en welbevinden van alle inwonersvan Fryslân. Wij gaan daarbij uit van de menselijke maat, met aandacht voor de individuele behoeften en vanuit eensociale en culturele samenhang. Om deze doelstelling uit het Coalitieakkoord te bereiken, voeren we een aantalwettelijke taken uit en is autonoom beleid vastgesteld. Wettelijke taken hebben betrekking op Jeugdzorg,Steunfunctiebeleid (Partoer CMO Fryslân en SPORT Fryslân) en de Wet op de lijkbezorging. Autonoom beleidbehelst Sociaal Beleid en Sport.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)BeleidsveldenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)7.1 Sociaal Beleid7.2 Jeugdzorg7.3 SportDe beleidsdoelen voor het programma zijn opgenomen in de Sociale Agenda (2008-2011), de Sportnota (2009) enhet Beleidskader Jeugdzorg 2009-2012.De tussenevaluatie Sociale Agenda over de jaren 2008, 2009 en 2010 (die eind 2011 aangeboden is aan ProvincialeStaten) heeft laten zien dat veel van de doelen (deels) zijn gerealiseerd. Gezien de langere termijn waarop effectenmerkbaar worden, zijn hier echter nog geen definitieve conclusies aan verbonden.In het coalitieakkoord 2011-2015 zijn de hoofdtaken van de provincie op hoofdlijnen geformuleerd. Voor het socialedomein is gesteld dat de gemeenten als eerstverantwoordelijke overheid wordt gezien. Wel is de sociale componentonlosmakelijk verbonden met veel initiatieven op andere beleidsterreinen. Insteek is dan ook om op die terreinen desociale component integraal mee te nemen. In 2011 is daar al een aanzet toe gedaan door aansluiting te zoeken bijlopende beleidsontwikkelingen.Over de Jeugdzorg heeft het kabinet bepaald dat alle jeugdzorg wordt gedecentraliseerd naar de gemeenten. In iedergeval tot 2016 blijft de provincie echter op grond van de Wet op de Jeugdzorg verantwoordelijk voor de provincialejeugdzorg. In het proces om te decentraliseren heeft de provincie een belangrijke rol in het borgen van de kwaliteit ende kwantiteit van de provinciale jeugdzorg in Fryslân voor de periode na 2016. In 2011 zijn met de gemeenten deeerste verkenningen gedaan om de taken aan de straks op een verantwoorde manier over te dragen.Op het gebied van sport heeft de provincie zich, naast het ondersteunen van de steunfunctie en het stimuleren ensteunen van de Fryske sporten en grootschalige sportevenementen, vooral ingezet op het maken van een OlympischPlan Fryslân.127

Wat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBaten7.1 Sociaal Beleid 1 1 1 07.2 Jeugdzorg 47.852 50.882 51.049 -1677.3 Sport 0 0 0 0Totaal Baten 47.853 50.883 51.050 -167Lasten7.1 Sociaal Beleid 9.518 9.115 8.948 1677.2 Jeugdzorg 56.820 56.767 55.591 1.1757.3 Sport 1.260 1.001 992 10Totaal Lasten 67.599 66.883 65.531 1.352Resultaat voor bestemming -19.746 -15.999 -14.480 -1.519Mutatie reserve 2.479 3.117 3.204 -88Resultaat na bestemming -17.267 -12.883 -11.276 -1.607ToelichtingDe jaarrekening kent aan de lastenkant een onderschrijding van ongeveer € 1,3 miljoen. Dit wordt veroorzaakt doorlagere gerealiseerde lasten dan in de begroting geraamd. De belangrijkste oorzaak van deze afwijking is dat er extramiddelen in 2011 vanuit het Rijk beschikbaar zijn gesteld voor de jeugdzorg. Daardoor hoefden wij minder autonomemiddelen in te zetten. Zie verder de toelichting bij de beleidsvelden.B. Beleidsvelden7.1 Sociaal BeleidWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Jeugd en gezinGemeenten zijn verantwoordelijk voor de realisatie van de Centra Jeugd en Gezin in 2011. Vanuit de provincie is deafgelopen jaren een bijdrage geleverd aan de inhoudelijke ontwikkeling van het CJG in Fryslân (zie beleidsveldJeugdzorg). Tevens willen we dat jongeren pas op latere leeftijd starten met alcoholgebruik (van 12½/13 jr naar 13/14jaar) en dat zij minder gaan alcohol gaan drinken.Onze (autonome) inzet wordt teruggebracht. Daar waar wij de afgelopen periode intensief hebben samengewerkt metde Friese gemeenten, vooral gericht op een provinciale, uniforme en effectieve invulling van gemeentelijkeverantwoordelijkheden, zullen wij nu een meer terughoudende rol vervullen.Maatschappelijke participatieIn het kader van maatschappelijke participatie krijgen gemeenten beter zicht op de aard, omvang en lokalisering vanmensen in sociale achterstand en zullen meer mensen uit de meest kwetsbare groepen deelnemen aan desamenleving en hierbij aansluiting vinden.Vermaatschappelijking en leefbaarheidSociale verbanden en betrokkenheid van burgers bij hun medemens en omgeving zijn krachtig en duurzaam (Aantalvrijwilligers op niveau en is 50% man en 50% vrouw). Dit wordt ondersteund door een toegankelijkvoorzieningenniveau dat past bij de aard en de schaal van de plaats c.q. regio.ZorgVan belang is dat de integrale samenwerking tussen cure, care en aanpalende terreinen verbetert en dat ervoldoende en bereikbare basiszorg voor alle inwoners van Fryslân is, waarbij vraagsturing vanzelfsprekend is.128

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)7.1 Sociaal BeleidToelichtingUit de eind 2011 aan uw Staten voorgelegde Tussenevaluatie Sociale Agenda 2008-2011 over de periode 2008-2010komt naar voren dat op alle vier thema‟s, Jeugd & gezin, Maatschappelijke participatie, Vermaatschappelijking &leefbaarheid en Zorg veel is bereikt.Naar aanleiding van het Coalitieakkoord „Nije enerzjy foar Fryslân‟ zijn de eerste stappen gezet voor een plan vanaanpak voor de integratie van sociaal en zorg in andere beleidsterreinen.Over het thema Maatschappelijke participatie hebben gemeenten in de evaluatie Armoedebeleid aangegevenvoldoende zicht te hebben op burgers in een kwetsbare positie. De Taskforce Armoedebestrijding, bestaande uit eenvertegenwoordiging van gemeenten, Kredietbank en maatschappelijke opvang, heeft nu nog de taak om zorg tedragen voor de borging van de successen van vier jaar armoedebeleid.Binnen het thema Vermaatschappelijking en leefbaarheid zijn projecten uitgevoerd om de gebruikswaarde, kwaliteiten spreiding van dorpshuizen, multifunctionele (wijk)centra en zorgvoorzieningen te verbeteren.Voor de verbetering van het thema Zorg loopt het Programma Frieslab, dat als doel heeft verschillende wetten „ teontschotten‟. Het project loopt tot 1 maart 2012. Het ministerie van VWS heeft vanwege het grote succes van Frieslabin augustus 2011 aangekondigd dat Frieslab nog eens 3 jaar mag doorgaan. De veranderingen in wetgeving leverennieuwe knelpunten op, die vragen om een analyse en oplossing van Frieslab.De werkwijze zal hetzelfde zijn: een klein bureau dat knelpunten inventariseert en analyseert en afhankelijk van debehoefte expertise mobiliseert vanuit het veld of inhuurt. De projecten die in dit kader zijn uitgevoerd hebben via hetSif cofinanciering ontvangen.De provincie is vertegenwoordigd in de stuurgroep.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 7.1 – Sociaal Beleid1. Jeugd en gezinDe ontwikkelingen die in 2009 zijn ingezet, o.a. op het gebied van zorgcoördinatie inhet CJG, effectieve opvoedingsondersteuning en de aanpak van kindermishandeling,worden in 2010-2011 door de provincie afgerond en voortgezet door de Friesegemeenten in de Centra voor Jeugd en Gezin. Zie ook beleidsveld jeugdzorg.2. Maatschappelijke participatie (inclusief armoedebestrijding)De inzet van maatschappelijke organisaties gericht op diverse groepen in Fryslân dieom verschillende redenen onvoldoende deelnemen aan de Friese samenleving.3. Vermaatschappelijking & leefbaarheidMaatschappelijke organisaties worden ingezet om de betrokkenheid van burgers bijhun medemens en omgeving te bevorderen.4. ZorgZorgbelang wordt ingezet voor belangenbehartiging van (vooral de kwetsbare) burgersom de mondigheid en zelfstandigheid van burgers - om in de complexe samenlevingde juiste zorg te regelen - te vergroten.Provinciaal budgetgefinancierde belangenbehartigende organisaties leveren binnen deproductplannen hun bijdrage aan vraagsturing.129

Toelichting7.1.1. Dit jaar zijn in alle gemeenten Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) gerealiseerd.7.1.2. In samenwerking met de „gouden driehoek‟ (onderwijs, overheid en bedrijfsleven) is eind 2011 in Noordwest-Fryslân een pilot gestart gericht op toeleiding van kwetsbare groepen naar betaald werk en/of startkwalificaties en ofwerkervaring. Ook zijn eind 2011 twee workshops georganiseerd door Partoer om gemeenten en maatschappelijkeorganisaties te informeren over de (gevolgen van de) veranderingen in de sociale wetgeving.De Aanpak Aandachtsgebieden heeft zich in de afgelopen periode vooral gericht op het inrichten van degemeentelijke organisatiestructuur met projectleiders, het formeren van lokale overleggroepen, het opstellen van eenintentieovereenkomst en het opstellen van een communicatieplan. Verder zijn de plannen van aanpak van deAandachtsgebieden (gemeenten West- en Ooststellingwerf) gehonoreerd. De projecten die in 2011 zijn gestartkrijgen steeds meer succes. Zo heeft een school in Noordwolde met extra inzet van schoolmaatschappelijk werk hetpredicaat zwak ingeruild voor voldoende.7.1.3. De uitwerking van het thema vermaatschappelijking en leefbaarheid krijgt een nieuwe impuls. Dit door deaandacht voor de demografische ontwikkelingen in relatie tot levensloopbestendig wonen gecombineerd met welzijnenzorgvoorzieningen en functies. De voorbereidingen om per cluster van gemeentenvoorzieningenspreidingsplannen op te stellen zijn in gang gezet.7.1.4. De voorgenomen activiteiten op het terrein van belangenbehartiging en vraagsturing zijn uitgevoerd.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Realisatie2011Startleeftijdalcoholgebruikverhogen enhoeveelheidverlagen.Sociale verbandenen betrokkenheidburgers zijn krachtigen duurzaam.- Startleeftijd van en percentage kinderen diewel eens alcohol gebruiken;- Percentage jongeren (16-24 jaar) dat voldoetaan de norm verantwoord alcoholgebruik.aantal vrijwilligers,aantal naar leeftijd2008/2009 Zietoelichting.2006: 143.640- 50%: 25-55 jr- 35%: > 55 jr- 11 % < 25 jrZietoelichtingaantal naar sexe50 % / 50 %Het project Jeugd en Alcohol is overgedragen aan de gemeente Leeuwarden. De afrekeningen van de uitgevoerdeprojecten door verschillende Friese gemeenten zijn afgehandeld. De evaluaties, waaronder de „Tussenevaluatie FriesJeugd en Alcoholbeleid‟ (2010) en het actiebegeleidend onderzoek onder jongeren „Iepen oer alcohol‟ (2011) zijngepubliceerd (zie www.fryslan.nl/sociaalbeleid). Uit beide rapporten blijkt dat alle gemeenten alcoholbeleidgeformuleerd hebben. Niet alle jongeren zijn voldoende op de hoogte van de inzet en regelingen die er zijn op hetgebied van preventiemaatregelen van gemeenten. De verbeterpunten worden in het regulier overleg, zowelbestuurlijk als ambtelijk meegenomen.De vierjaarlijkse meting vrijwilligers in Fryslân heeft in 2010 (en ook in 2011) niet plaatsgevonden omdat uit landelijkeonderzoeken en publicaties is gebleken dat er onder invloed van de crisis sprake was van een algehele toename vandeelname in het vrijwilligerswerk.130

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening1 1 1 0Totaal Baten 1 1 1 0LastenStructurele4.314 4.283 4.260 22beleidsprogrammabudgettenTijdelijke4.395 4.052 3.920 132beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 808 780 767 13Totaal Lasten 9.518 9.115 8.948 167Resultaat voor bestemming -9.517 -9.114 -8.946 -167Mutatie reserve 1.242 2.603 2.625 -23Resultaat na bestemming -8.275 -6.511 -6.321 -190ToelichtingTijdelijke budgettenDe onderbesteding van € 132.000 op de tijdelijke beleidsprogrammabudgetten is ontstaan door de afbouw van hetprogramma Talenten fan jonge Minsken. Eerder gaven wij al aan dat we met dit programma zouden stoppen.Uiteindelijk bleek er € 155.000 niet nodig te zijn. Dit bedrag valt vrij ten gunste van het rekeningresultaat. Daarnaastis er € 23.000 overbesteding op SIF-projecten in 2011 dat wordt gedekt door het budget 2012 naar voren te verlagenvia de mutatie reserves.7.2 JeugdzorgWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Jeugdigen in Fryslân groeien in een goede en veilige leef- en leeromgeving op tot sociale en zelfredzame burgers.Missie Jeugdzorg: belemmeringen (risico‟s en problemen) in de ontwikkeling van jeugdigen en hun opvoedingoplossen, verminderen of compenseren, zodat een gezonde, evenwichtige ontwikkeling van jeugdigen totvolwassenen plaatsvindt die zij zelfstandig of met steun van basisvoorzieningen kunnen volbrengen.De kerndoelen hierin zijn:• De hulpvragen van cliënten zijn beantwoord;• De autonomie van cliënten is versterkt;• De veiligheid van de jeugdige is hersteld;• De jeugdige vormt geen bedreiging voor de veiligheid van de samenleving.Wij willen deze kerndoelen realiseren door ons te richten op vijf thema‟s:Invoering Centra voor Jeugd en GezinDe invoering van Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) is een verantwoordelijkheid van de gemeenten. Vanuit hetbelang dat de provincie heeft bij een goed functionerend CJG en de wettelijke verantwoordelijkheid van een goedeaansluiting van Bureau Jeugdzorg op het CJG draagt de provincie bij aan de ontwikkeling van de CJG‟s in Fryslân.Snellere KetensCliënten krijgen snel de hulp die nodig is. De provincie is daarin wettelijk verantwoordelijk voor de indicatiestellingdoor BJZ en de beschikbaarheid van voldoende provinciaal gefinancierde jeugdzorg. Als regisseur in de keten vanjeugdzorg is het van belang dat er zicht bestaat op de cliëntstromen in de hele keten van jeugdzorg.131

Zorg die werktFriese jongeren krijgen zorg die effectief is. Voor cliënten, maar ook de organisaties en de provincie alssubsidieverlener, is het belangrijk dat de geleverde jeugdzorg ook effectief is. Om dit te bereiken zijn bijvoorbeeldprestatie-indicatoren nodig en de beschikbaarheid van effectieve methodieken.Minder bureaucratieOnnodige bureaucratie moet verdwijnen in Fryslân. Bureaucratie is nodig om de jeugdzorg goed te organiseren.Onnodige bureaucratie is echter een bron van stoornis.Nieuwe financieringssystematiekEen nieuwe financieringssystematiek met als doel een toereikende Doeluitkering jeugdzorg, gebaseerd op de reëlevraag naar jeugdzorg in Fryslân. De huidige Doeluitkering jeugdzorg is historisch gegroeid. Voor Fryslân is deze nietmeer toereikend.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)7.2 JeugdzorgToelichtingDe provincie zette in op de ontwikkeling van het Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) vanuit de Sociale Agenda 2008-2011 op basis van de koersaccenten CJG. De provincie speelde in dit proces een stimulerende en coördinerende rol,gericht op de inhoudelijke ontwikkeling van het CJG en het zoveel mogelijk eenduidig invoeren van bovenlokalemethodieken/instrumenten. Op grond van het provinciaal convenant CJG 2009 -2011 en enige indicatoren die tijdensde projectperiode zijn toegevoegd, heeft CMO Partoer jaarlijks onderzoek gedaan naar de stand van zaken bij deFriese CJG‟s. Alle gemeenten hebben inmiddels een CJG.In 2011 heeft de provincie zich vooral ingezet op een accentverschuiving van residentiële naar ambulante zorg. Dezeaccentverschuiving zien we onder andere terug in de toename van de vraag naar (netwerk)pleegzorg. Daarnaast zijner pilots uitgevoerd die een snellere en efficiëntere inzet van jeugdzorg bevorderen en de instroom beperken.Voorbeelden hiervan zijn de pilots in het kader van Kind in Fryslan, zoals de pilot “Heechterp/Schieringen” en de pilotin de gemeente Súdwest Fryslân “met als vindplaats de school”.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 7.2 - Jeugdzorg1. Invoering Centra Jeugd en Gezin in FryslânBureau Jeugdzorg maakt met de verschillende CJG‟s in gemeenten afspraken over deaansluiting en samenwerking (o.a. gericht op de uitvoering van indicatiestelling in hetCJG). Daarnaast is de inzet gericht op de afbouw en overdracht/borging van deprovinciale inzet op o.a. zorgcoördinatie in het CJG, effectieveopvoedingsondersteuning en de aanpak van kindermishandeling. In 2011 werken demeeste gemeenten met de Friese verwijsindex (ViF ZiZeo). De provincialeondersteuning wordt op dat moment sterk gereduceerd.2. Snellere KetensDe vraag naar geïndiceerde jeugdzorg (op basis van onderzoek in 2009 en 2010 doorBJZ) wordt vertaald naar productafspraken met het jeugdzorgaanbod in Fryslân. Deverschillende databanken jeugdzorg (vrijwillige jeugdzorg, jeugdbescherming enjeugdstrafrecht) worden geactualiseerd en doorontwikkeld op www.ikpjeugdengezin.nl.3. De zorg die werktDe landelijke set prestatie-indicatoren in de jeugdzorg wordt ingevoerd en er wordt eenFriese intersectorale pilot gestart, gericht op snellere en betere diagnostiek, integralezorgprogrammering, „stut‟ en „steun‟ voor cliënten met een langdurige zorgvraag en het132

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geldbeter organiseren van informatie-uitwisseling en verzameling met de cliënt en tussenorganisaties.4. Minder bureaucratieIn het kader van de landelijke afspraken in het traject Beter, Anders, Minder richten weons op het uitvoeren van het Friese plan van aanpak de regeldruk met 25% teverminderen.5. Nieuwe financieringssystematiekIn 2011 werken BJZ en het aanbod van provinciaal gefinancierde geïndiceerdejeugdzorg met het systeem van 8 indicatiecategorieën (BJZ) en 20bekostigingseenheden (zorgaanbod).Voor de financiering en sturing van BJZ en het jeugdzorgaanbod ontvangen wij eendoeluitkering. Vanaf 2008 zetten wij autonome middelen in om de sterk stijgende vraagnaar jeugdzorg op te vangen en te voldoen aan de doelstelling dat jongeren niet langerdan maximaal 9 weken na indicatiestelling door BJZ hoeven te wachten op provinciaalgefinancierde geïndiceerde jeugdzorg.In de begroting is in totaal € 4,3 miljoen opgenomen als autonome bijdrage.Toelichting7.2.1. Invoering Centra voor Jeugd en GezinAlle gemeenten hebben een CJG en BJZ Friesland is als samenwerkingspartner bij elke CJG betrokken. Er is eenmodel voor zorgcoördinatie, dat ook in de CJG‟s wordt ingezet. De gemeenten hebben gekozen voor een websitevoor de Centra voor Jeugd en Gezin (www.cjginfryslan.nl). In alle gemeenten werken professionals met deverwijsindex. De Meldcode kindermishandeling is ontwikkeld en professionals zijn breed getraind in het signalerenvan kindermishandeling en het voeren van gesprekken met ouders daarover.7.2.2. Snellere KetensHet aanbod aan Provinciale Jeugdzorg is in overeenstemming met de zorgvraag. De wachtlijsten die in de loop vanhet jaar waren ontstaan, zijn beperkt gebleven en waren aan het eind van het jaar in zijn geheel weggewerkt. Dit ismede mogelijk gemaakt door de inzet van autonome middelen7.2.3. De zorg die werktIn 2011 zijn drie prestatie-indicatoren ingevoerd binnen Bureau Jeugdzorg: reden beëindiging Jeugdbescherming,nieuw of herhaald in Jeugdbescherming en reden beëindiging Jeugdreclassering. Men is nu bezig met de invoeringvan de vierde indicator, doelrealisatie. Landelijk is er een discussie of een verdere invoering van de overige zesprestatie-indicatoren wel gewenst is in verband met de transitie van de jeugdzorg naar gemeenten.7.2.4. Minder bureaucratie.Belangrijk onderdeel van “Beter Anders Minder” is de aanpak van de ervaren regeldruk. In 2011 is door de partijen inhet veld begonnen met de uitvoering van het Fryske plan van aanpak ervaren regeldruk” en is de éénmeting ervarenregeldruk opgesteld en vastgesteld.Opvallend is dat uit het medewerkers tevredenheidsonderzoek van Jeugdhulp Friesland blijkt dat zij wel eenvermindering van de regeldruk ervaren n.a.v. de acties die Jeugdhulp Friesland heeft ingezet naar aanleiding van hetFries actieplan.Uit een onderzoek in opdracht van VWS blijkt dat de ervaren regeldruk van jongeren, ouders en professionals in dejeugdzorg in 2011 landelijk onverminderd actueel blijft. Over regeldruk rond indicaties is het rapport positief. Verder isop landelijk niveau ingezet op vermindering van de uitvraag van beleidsinformatie. Dit heeft geleid tot een nieuwlandelijk rapportageformat.7.2.5. Nieuwe financieringssystematiekIn 2011 hebben we sterk ingezet op het bereiken van onze Provinciale doelen. Dit zijn onder andere:1. Een adequate en daadkrachtige Provinciale Jeugdzorg die is toegerust op de komende transitie;2. Geen wachtlijsten bij de (pleeg)zorg;3. Geen wachtlijsten bij BJZ, waaronder AMK;4. Een realistische case load bij de medewerkers van de instellingen;5. Het verkrijgen van voldoende Rijksmiddelen voor deze taken.Als resultaat van de inspanningen waren er geen wachtlijsten aan het eind van 2011.Wij hadden om deze doelen te bereiken in de begroting van 2011 naast de Doeluitkering van het Rijk een bedrag aanautonome middelen begroot. Met het Ministerie van Veiligheid en Justitie is eind november 2011 overeenstemmingbereikt over een verhoging van de door haar te betalen tarieven ten behoeve van de jeugdbescherming en133

jeugdreclassering. Dit bedrag is begin december ontvangen. Ook is begin december nog een bedrag ten behoeveloonkosten/prijsontwikkeling ontvangen. Deze extra ontvangsten in combinatie met een efficiënte inzet van middelenhebben geleid tot een lager besteed bedrag aan autonome middelen dan begroot.Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Voldoende aanbodaan provinciaalgefinancierdegeïndiceerdejeugdzorgGeen wachtlijsten bijhet Advies enMeldpuntKindermishandelingGeen jongeren wachten langer dan 9 weken opprovinciaal gefinancierde jeugdzorgHet aantal jongeren waarbij niet binnen vijf dagenna de melding is vastgesteld of de melding inonderzoek moet worden genomen en waarbij hetonderzoek niet na die vijf dagen is gestart1 januari2009: 544 e kwartaal2008: 0Realisatie20110 00 0Toelichting.Voldoende aanbod aan provinciaal gefinancierde geïndiceerde jeugdzorg. Door het vrijmaken van extra capaciteit bijJeugdhulpverlening Fryslân, alsmede de inzet van extra financiële middelen afkomstig van de Provincie voor hetwegwerken van de wachtlijst, is die wachtlijst per 31 december 2011 nul.De wachtlijst AMKIn de loop van 2011 was er een behoorlijk toename van het aantal meldingen bij het Advies en MeldpuntKindermishandeling. Dit is mede het gevolg van de gevoerde (media) campagne. Daardoor ontstond in de loop van2011 een wachtlijst bij het AMK. Door extra capaciteit bij BJZ vrij te maken, alsmede de inzet van extra financiëlemiddelen afkomstig van de Provincie (autonome middelen), is die wachtlijst per 31 december 2011 geheelweggewerkt.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenOverlopende passiva 47.852 50.852 51.019 -167Voorzieningen 0 30 30 0Totaal Baten 47.852 50.882 51.049 -167LastenStructurele16 0 0 0beleidsprogrammabudgettenTijdelijke8.421 5.373 4.039 1.334beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 47.852 50.852 51.019 -167Voorzieningen 0 30 30 0Bedrijfsvoeringskosten 532 512 503 8Totaal Lasten 56.820 56.767 55.591 1.175Resultaat voor bestemming -8.968 -5.884 -4.542 -1.342Mutatie reserve 1.255 496 561 -65Resultaat na bestemming -7.713 -5.388 -3.981 -1.408134

ToelichtingTijdelijke budgettenOp de tijdelijke autonome budgetten is er een onderbesteding van € 1,3 miljoen. Deze onderbesteding heeft temaken met extra ontvangen Rijksmiddelen en een efficiënte inzet van middelen, waardoor er minder autonoom geldin 2011 hoefde te worden ingezet. Zie gewenst resultaat 7.2.5.Overlopende passivaHet betreft hier de doeluitkering jeugdzorg.VoorzieningDe voorziening betreft hier de verzameluitkering zorg van het Rijk.7.3 SportWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Alle inwoners in Friesland worden in de gelegenheid gesteld op een passende manier te sporten en te bewegen.Gemeenten, scholen, zorg- en welzijnsinstellingen, sportaanbieders en sportverenigingen worden ondersteund engestimuleerd om te zorgen voor een kwantitatief en kwalitatief goed sport- en beweegaanbod voor diversedoelgroepen: jongeren, ouderen, mensen met een beperking of chronische aandoening. Voor de Fryske sportenworden inspanningen verricht om de daling van het aantal (actieve) leden stop te zetten en om te buigen in stabilisatieof groei. Er is aandacht voor de ontwikkeling van talentvolle sporters in Fryslân. Ter promotie van de sport en deprovincie worden bovenlokale sportevenementen gesubsidieerd.In aansluiting op het Olympisch Plan 2028 wordt gewerkt aan een Olympisch Plan Fryslân waarbij het hoofddoel isom de sportinfrastructuur te verbeteren: heel Nederland / Fryslân op Olympisch niveau.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)7.3 SportToelichtingDoelen zijn gerealiseerd en de beschikbare middelen zijn optimaal ingezet. Dit blijkt ondermeer uit de positievetendens die te zien is bij participatie van de Fryske sporten. Bij alle Fryske sporten is het aantal leden in 2011toegenomen.Olympisch plan FryslânEen tijdelijke projectleider is gestart met de opstelling van een Olympisch plan Fryslân. Hierbij wordt aangesloten bijde landelijke ontwikkelingen op dit gebied. Daarnaast vindt er afstemming plaats met de provincies Drenthe enGroningen. Begin 2012 zal het Olympisch plan Fryslân aan Provinciale Staten worden aangeboden.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 7.3 - Sport1. BreedtesportOnder breedtesport verstaan wij alle sport- en beweegactiviteiten die geen topsport ofprofessionele sport zijn. Wij streven naar het stimuleren en ondersteunen vaninitiatieven, gericht op het in stand houden of vergroten van de sportdeelname vaninwoners in Fryslân. SPORT Fryslân adviseert en ondersteunt gemeenten,135

Gewenste resultaten Beleid Tijd Geldsportverenigingen, sportorganisaties en sportbonden die een (pro-) actieve bijdrageleveren aan de ontwikkeling en/of uitvoering van sport- en beweegactiviteiten enprojecten.2. Fryske SportenHet doel van het stimuleren van de Fryske Sporten en de deelname aan deze sportenis het behoud van de traditionele sporten omdat deze sporten een aanzienlijkebijdrage leveren aan de culturele, promotionele en economische waarde (en hetimago) van Fryslân. Wij hebben gekozen voor stimulering van het kaatsen, fierljeppen,skûtsjesilen en het Frysk damjen. Wij subsidiëren de betreffende Fryske sportbondenom de bekendheid van hun sport te stimuleren, de afname van sportdeelname (vanjongeren) tegen te gaan door de ledenaantallen te stabiliseren of te verhogen enevenementen te organiseren die toegankelijk zijn voor inwoners van Fryslân.3. TalentontwikkelingWij willen bijdragen in de ontwikkeling en begeleiding van Friese sporttalenten.Topsport Steunpunt Noord (TSN) ontvangt hiervoor een provinciale subsidie voor hetregistreren, benaderen en begeleiden van Friese regionale-, belofte-, nationale- eninternationale sporttalenten.TSN bevordert daarnaast het netwerk van faciliteiten rondom de sporttalenten, zodatzij zich voornamelijk kunnen richten op het ontwikkelen van hun talenten.4. SportevenementenWij hechten veel waarde aan de organisatie van sport- en beweegevenementen, in hetbijzonder aan de deelname en de publieke belangstelling voor deze evenementen. Deprovincie subsidieert een aantal bovenlokale sportevenementen van sportverenigingenen sportorganisaties.Toelichting7.3.1. BreedtesportSPORT fryslan heeft in 2011 gemeenten, scholen en verenigingen geadviseerd en ondersteund op het gebied van(jeugd)sportbeleid. Daarnaast is SPORT fryslan betrokken bij het aanvragen/uitvoeren van landelijke regelingen voorgemeenten. Het nationaal actieplan sport en bewegen, de regeling voor combinatiefunctionarissen en de nieuweregeling voor buurtsportcoaches. SPORT fryslan is tevens actief op het gebied van aangepast sporten en initieertsportstimuleringsprojecten voor bepaald doelgroepen.7.3.2. Fryske sportenOp het gebied van de Fryske sporten worden de sportbonden gesubsidieerd om hun sport te stimuleren en tepromoten. Deze subsidies worden ingezet voor schoolprojecten, sportclinics, regionale trainingen, innovatie binnen desport en uitbreiding van de competitie. Het Cios heeft samen met de kaatsbond een project uitgevoerd waarinstudenten worden opgeleid tot kaatstrainer en worden ingezet bij verenigingen, schoolprojecten en kaatsclinics. HetFriese paard krijgt aandacht bij de gezamenlijke concoursen Fryslan, die worden afgesloten met een provincialeprijs.7.3.3. TalentontwikkelingHet scouten, faciliteren en ondersteunen van talentvolle sporters wordt gedaan door Topsport Steunpunt Noord (TSN). TSN is tevens betrokken bij het sportgala en het Olympisch Netwerk Noord-Nederland. Eind 2011 is TSN gefuseerdmet het Centrum Topsport Onderwijs (CTO Heerenveen) tot Topsport Noord, om van daaruit hun werkzaamhedenvoort te zetten. Het CTO Heerenveen heeft een meerjarige (2009-2013) startsubsidie gekregen voor detalentenacademie in Heerenveen.7.3.4. SportevenementenEr zijn twaalf grootschalige sportevenementen gesubsidieerd, waaronder de marathon van Leeuwarden, de profrondeSurhuisterveen, het Philidor schaaktoernooi en het Internationaal Concours Noord Nederland (ICNN).136

Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Realisatie20111. Stabilisatie vansportdeelname doorinwoners vanFryslân2. Stabilisatie oftoename vansportdeelname aanFryske sportenSportdeelname:6-12 jaar13-18 jaar18-24 jaarAantal leden Fryske Sporten:Skûtsjesilen :- IFKS- SKS (vast aantal)DamjenFierljeppenKeatsen2008:06-12: 97%13-18: 68 %18-14: 74%2009:6155126229614.219Zietoelichting.20118305127132413.425Toelichting1. Over de sportdeelname komen er in 2012 weer nieuwe gegevens ter beschikking. Deze komen vooruit het 4-jaarlijkse onderzoek van de GGD.2. Fryske sporten: het aantal leden van de IFKS is fors toegenomen. Dit is het resultaat van een actie van de IFKSom het ledenaantal te verhogen. Bij het fierljeppen en het Frysk damjen is eveneens een toename van het aantalleden te zien. De ledenstand voor het keatsen bedroeg is in 2011 met 117 toegenomen tot een ledenstand van13.425.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenTotaal Baten 0 0 0 0LastenStructurele828 770 765 6beleidsprogrammabudgettenTijdelijke303 106 104 2beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 129 125 123 2Totaal Lasten 1.260 1.001 992 10Resultaat voor bestemming -1.260 -1.001 -992 -10Mutatie reserve -19 18 18 0Resultaat na bestemming -1.279 -983 -974 -10137

138

3.8 Programma 8. Kultuer, Taal en ÛnderwiisPortefúljehâlder: J.A. de VriesA. ProgrammarealisaasjeWat woene wy berikke? (beliedsdoelen Begrutting 2011)De ôfrûne jierren hat de provinsjale oerheid him hieltyd ynsetten as katalysator foar de Fryske ekonomy en foar itbefoarderjen fan kohesy en fersterking fan it kulturele bewustwêzen yn de Fryske maatskippij. Wy hawwe ferskillendelytsskalige, mar ek grutte inisjativen realisearre en mear fokus oanbrocht yn it kultuer-, taal-, erfgoed- enûnderwiisbelied. Dat mei as doel it yn stân hâlden fan lytsskalige en libbene mienskippen yn plattelânsgebieten, itspegeljen fan ûntwikkelings yn de maatskippij en ynnovaasje te befoarderjen yn alle sektoaren fan de Fryskemaatskippij. Wy hawwe de ôfrûne jierren al in soad dien om boppesteande doelstellings te heljen.Fryslân, “ìt bêste lân fan d‟ierde”. Dat jildt net yn it lêste plak foar de mêden keunst en kultuer yn Fryslân, de talen ynFryslân én de kwaliteit fan it ûnderwiis mei in goed plak foar it Frysk yn dat ûnderwiis en it ferhaal fan Fryslân. Itsteand belied rjochtet him op it neikommende:útfiering fan it kultuerbelied 2009-2012;Fryslân Kulturele Haadstêd yn 2018;it behâld en fuortsterkjen fan it brûken fan de Fryske taal en de twa streektalen: it Biltsk en it Stellingwerfsk;it behâlden en fuortsterkjen fan Fryske monumintale, kultuerhistoaryske en argeologyske eleminten, patroanenen struktueren;in goed stelsel fan biblioteken en in duorsum, goed tagonklik argyfbestel.in goed en goed spraat, tagonklik, folslein en gearhingjend oanbod fan ûnderwiis dat op syn minst it nasjonaalgemiddelde hellet, optimale skoallearpaden (dêr‟t it yntegraal taalbelied goed yn ferfrissele is) foar de Fryskelearlingen;goed hbû-ûnderwiis en in trochgeande learline nei in universitêre top, mei de ûntwikkeling fan akademyskemasters op it mêd fan de Fryske Kennishotspots troch de realisaasje fan in University Campus Fryslân.Yn it ramt fan it boppeneamde belied wolle wy ús it kommende jier, ek mei it each op it koalysje-akkoart, benammenrjochtsje op de ûndersteande spearpunten:- Fryslân Kulturele Haadstêd Europa 2018- University Campus Fryslân- Deltaplan Fryske tsjerken- Terpeprojekt- Fersaakliking ferhâlding provinsje – kulturele ynstellings- Ymplemintaasje advys Kommisje Hoekstra- Ymplemintaasje advys Berie foar it Frysk oangeande útfieringsstruktuer taalbeliedHoe stiet it mei de doelstellings fan de beliedsfjilden?BeliedsfjildenLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre? /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat it koste?(realisaasjeneffens budzjet /ûnder-/oerbesteging?)8.1 Kultuer8.2 Erfgoed8.3 Taal, Media en Letteren8.4 Ûnderwiis en Wittenskippen139

Taljochting / relevante ûntwikkelings yn 2011 / high lightsDe beliedsdoelen foar it programma binne opnommen yn de Kultuernota “Finsters Iepen!”, Nota Erfgoed 2010-2013,Taalnota “Fan Rjocht nei Praktyk: Frysk yn Fryslân, Streektalenotysje (2007), Notysje Friesschrijvende Media (2007),Notysje Letteren (1998) en de ûnderwiisnotysje Boppeslach (2007). Om ta in bettere ôfstimming te kommen fan deûnderskate beliedsdoelen hat it kolleezje de winsk útsprutsen om mei yngong fan 1 jannewaris 2013 alle ûnderskatebeliedsfjilden yn ien nota foar Kultuer, taal en ûnderwiis ûnder te bringen.Yn it koälysje-akkoart Nije enerzjy foar Fryslân is oanjûn dat taal en kultuer wêzentlike eigenskippen binne, dy‟tbydrage oan de eigen identiteit en dêrmei oan it wolwêzen fan minsken. Dêrom wurdt ek ynset op it fuortsterkjen ensichtberder meitsjen fan de Fryske identiteit. It stimulearjen fan de Fryske taal en kuluer wurdt as in kearntaak fan deprovinsje sjoen.Foar de útfiering en realisaasje fan it belied op it mêd fan kultuer, taal en ûnderwiis wurde sawol op strukturele as opynsidintele basis budzjetsubsydzjes jûn oan sa „n 70 organisaasjes.Yn 2011 binne neist de realisaasje fan it rinnende belied ek in pear mear yn it each springende resultaten enûntjouwings te neamen:Beslútfoarming oer UCFOpstellen fan in wetsútstel Wet gebrûk Fryske taalTariedings foar in wetsútstel Desintralisaasje Frysk yn it ûnderwiis (as ymplemintaasje fan it advys fan dekommisje Hoekstra)Foarriedige beslútfoarming oer Ljouwert as Kulturele HaadstêdYn it projekt Boppeslach partisipearje sa „n 240 skoallen út it primêr ûnderwiis. Ûnder oare troch de ynset fanBoppeslach is it tal swakke en tige swakke skoalen yn 2011 sakke oant it nivo dat wy ús yn itkwaliteitsakkoart mei it Ryk en de skoalbestjoeren steld hawwe. Fansels sette wy no, yn „e mande mei deskoalbestjoeren, yn op it boargjen fan dy resultaten en sette wy fierder yn op de meartalige learline Frysk.Mei in subsydzjeregeling is € 1,5 miljoen ynvestearre yn 122 monuminten, dêrûnder 65 tsjerken. Foar in part binnemiddels út de begrutting fan 2012 earder ynset.Mei de útfiering fan it Terpeprojekt is begûn.Mei it Deltatiim en it Deltaplatfoarm Fryske Tsjerken is úteinset.UCFDe Stichting UCF hat it eigen mearjierreplan 2011-2015 klear en wy hawwe harren in mearjierrigeeksploitaasje yn in beskikking takend;Wy hawwe besletten om de master Wettertechnology 2012-2016 te bekostigjen mei UCF-jild;18 novimber wie it iepeningssympoasium UCF yn Ljouwert.Wat hat it programma koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000Realisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011Ferskil Begrutting/RekkenBaten8.1 Kultuer 612 304 298 78.2 Erfgoed 7 7 9 -28.3 Taal, Media en Letteren 58 0 0 08.4 Ûnderwiis en Wittenskippen 9 6 4 2Baten mei-inoar 687 317 310 7Lesten8.1 Kultuer 26.115 25.866 25.913 -478.2 Erfgoed 4.465 3.532 3.674 -1418.3 Taal, Media en Letteren 5.910 5.521 5.513 88.4 Ûnderwiis en Wittenskippen 8.095 8.234 9.017 -784140

Bedraggen x € 1.000Realisaasje Begrutting Rekken 2011 Ferskil Begrutting/2010 2011 nei wizigingRekkenLesten mei-inoar 44.585 43.153 44.117 -964Resultaat foar bestimming -43.899 -42.836 -43.807 971Mutaasje reserve -115 -1.759 -623 -1.136Resultaat nei bestimming -44.013 -44.595 -44.430 -166TaljochtingOp it nivo fan it folsleine programma giet it by de lesten om in oerbesteging fan likernôch € 1 miljoen. Dat is 2% fan debegrutting nei wiziging. It grutste part fan dy ôfwiking slacht benammen op it beliedsfjild 8.4 - Ûnderwiis enWittenskippen. De wichtichste oarsaak fan dy ôfwiking is de korreksje op de mearjierrige ferplichtings. It gefolch fandy korreksje is dat in grut part fan de lesten yn it boekjier 2011 nommen binne, yn stee fan dat de lesten oer de jierrenhinne spraat binne. Nei beliedsfjild wurdt fierder op de finansjele ôfwikings yngien.B. Beliedsfjilden8.1 KultuerWat woene wy berikke? (beliedsdoel)It kultuerbelied fan de provinsje Fryslân is yn in ambisjeuze nota beskreaun: Finsters Iepen!, mei inynvestearringsprogramma, dat in rintiid hat fan fjouwer jier (oant en mei 2012). Dêryn wurdt ynset op it fuortsterkjenfan de kultuer yn Fryslân, dy‟t hieltyd mear in lanlike útstrieling krijt. Mei dat doel wurdt ek mei oare provinsjes ennasjonale fûnsen oparbeide. Fryslân wurdt hieltyd faker sjoen as in regio dêr‟t him nijsgjirrige ûntjouwings foardogge:tink bygelyks oan it omtinken foar lokaasjeteater en de iepenloftspullen. Wichtige spearpunten yn it belied binne deynset foar in goed biblioteekstelsel, de útfiering fan de boppesteande ynset foar it fuortsterkjen fan it produksjeklimaaten it koersen op KH18 (oannommen troch PS yn 2009).It beliedsramt kultuer hat, yn nau oparbeidzjen mei it Fryske kulturele fjild, stal krigen en is yn desimber 2008 oan jimfoarlein. Yn 2011 sille wy lykwols op „en nij, mei it each op de hjoeddeistige omstannichheden, mei de sektor ynpetear om nei te gean hoe‟t wy it nivo fan de kulturele basisfoarsjennings yn stân hâlde, fuortsterkje en ferbetterjekinne. Wy meitsje, ek yn 2011, mei de gemeenten Súdwest Fryslân, Hearrenfean, Smellingerlân, Frjentsjerteradiel,Dongeradiel en Ljouwert ôfspraken oer de bydrage fan de sintrale fersoargingsplakken yn dy gemeenten oan itprovinsjaal kultuerbelied. Troch yn 2011 fernijende inisjativen op it snijflak fan keunst, nije media, technology,ekonomy en toerisme te stimulearjen en gebrûk te meitsjen fan it (ym)materiële Fryske erfgoed, sille wy de kultureledynamyk fuortsterkje. In troef dy't wy, om ús as 'Kulturele Haadstêd fan Europa' te profilearjen, wiswier yn 2011 en2012 útspylje sille.Yn it part Kultuer wurde alle taken autonoom útfierd, útsein de Argyfynspeksje dy‟t yn it ramt fan de Argyfwet degemeentlike en wetterskipsargiven kontrolearret. It programma Kultuerpartisipaasje wurdt yn oparbeidzjen mei it lanlikFûns Kultuerpartisipaasje útfierd.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)BeliedsfjildenLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre? /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder-/oerbesteging?)8.1 Kultuer141

TaljochtingDe doelstellings oangeande it kultuerbelied binne neffens plan realisearre. De beliedsnota Finsters Iepen sit dêrmeigoed op skema. Der binne ynspannings dien om de kultuer yn Fryslân fierder fuort te sterkjen, sadat der hieltyd mearynwenners binne dy‟t keunst- en kultueruterings meitsje, presintearje en ûndergeane. Út de enkête yn it ramt fankultuerpartisipaasje hat ek bliken dien dat in grutter tal minsken partisipearret yn it kulturele barren. De ynwenners fanFryslân hawwe it ôfrûne jier gebrûk meitsje kind fan in grut tal foarsjennings op kultureel mêd. De programmearringwie goed organisearre. Wy fernimme dat it tal inisjativen tanimt om‟t der hieltyd mear oanfragen foar subsydzjeskomme, wylst it budzjet itselde bliuwt.In kulturele dynamyk dy‟t him nei de aard en de kwaliteit merkber en posityf ûnderskiedt fan de rest fan Nederlân enEuropa, hat foar in grut part stal krigen troch de aktiviteiten fan de stichting foar de Kulturele Haadstêd 2018. Opferskate terreinen hat de stichting aktiviteiten opset lykas De Reis 2018, De Buorren-gearkomsten en Explore theNorth.Lobbywurk út Fryslân wei hat bewurkmastere dat Tryater bliuwend oanspraak meitsje kin op ryksjild, alhoewol‟t ittroch ryksbesunigings wol mei minder dwaan moat as foarhinne.Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 8.1 – Kultuer1. Ferbouwing Filmhûs Ljouwert set útein.2. Realisaasje ferbouwing Skipfeartmuseum.3. Útfiering fan op syn minst 10 projekten ornearre foar amateurkeunst enkultueredukaasje, ûnder oare 2 produksjehuzen en 2 talintfoarsjennings, te mjittenoan de realisaasje fan projektplannen.4. Realisaasje fan 2-4 brûsplakken en 4 inisjativen op dat mêd fan besteandeynstellings.5. Goede en kwalitatyf heechsteande presintaasje, behâld en beskriuwing fanmuseaal erfgoed yn de 4 provinsjale musea en aktiviteiten Museumfederaasje enstipe foar oankeapen moderne b.k. Frysk Museum, te mjitten oan jierlikserapportaazje oer útstallings en tallen besikers.6. Yn 2013 úteinsette mei de bou fan it Frysk depot.7. It realisearjen fan de útrikkings fan tal fan literêre en kultuerprizen.8. Ferbreding fan it draachflak foar de ambysje Kulturele Haadstêd.9. Beliedsyntinsivearring kulturele ynstellings neffens kultuernota; it giet yn dat gefalom 5 nije ynstellings yn dizze kultuerperioade, mear produksjes en presintaasjesyn Fryslân.10. Ynstellings mei nasjonale útstrieling dy‟t sichtber bydrage oan de kultureleprofilearring fan Fryslân oer de grinzen yn dizze kultuerperioade stypje.11. Realisaasje fan 8 festivals yn Ljouwert, yn „e festivalaginda fan Ljouwert.Taljochting:8.1.2 De ferbouwing en it op „en nij ynrjochtsjen fan it Frysk Skipfeartmuseum yn Snits is klear en is no wer hielendalby de tiid. Foar bern is ek in spesjaal bernemuseum opset, sadat it ek foar harren nijsgjirrich is om yn ‟e kunde tekommen mei it museum. It ferboude Skipfeartmuseum jout draacht sa ek optimaal by oan de kulturele, toeristyske enmaatskiplike ynfrastruktuer fan Fryslân.8.1.3 De útfiering fan de kultuernota “Finsters Iepen” yn 2011 ferrint goed. It tal aktiviteiten dat útfierd is, is mear as ynit earstoan te foarsjen wie. It finansjele gefolch dêrfan is dat wy yn 2011 al in berop dwaan moasten op it dutsenbudzjet yn 2012.8.1.4 Yn 2011 binne 2 brûsplakken realisearre, dy‟t foldiene oan de kritearia fan de útfieringsregeling. Sa is der inPopup-store ta stân brocht yn Ljouwert, sadat minsken yn yn „e kunde komme koene mei popkultuer yn de breedstesin fan it wurd (neist muzyk ek film, it omgean mei nije media ensafuorthinne). Oare oanfragen koene net honorearrewurde om‟t se net foldiene oan de kritearia. Dêrneist binne der wol inisjativen fan besteande ynstellings (lykas Oerol,Tryater en VoorHeen De Gemeente) ta stân brocht.8.1.5 De fjouwer musea wurkje mei in format. Sadwaande is mear uniformiteit ûntstien yn de rapportaazjes dy‟t no ekmei-inoar ferlike wurde kinne. Dêrneist wurdt foar elk museum paswurk levere op grûn fan de foarôf yntsjinneproduktplannen.142

8.1.6. Der binne ferskate mooglikheden ûndersocht foar de realisearjen fan it sintrale depot, fan besteande bou oant(duorsume) nijbou. Omdat de besteande gebouwen fan it Frysk Museum, benammen troch de hjoeddeiske situaasjeyn de ûnreplik guod merke, minder opsmite sille, is de begrutting noch net slutend. De ferwachting is dat wy yn itneijier fan 2012 mei in útstel foar de realisaasje fan it sintrale depot, in finansjele ûnderbouwing dêryn begrepen, oanjim foarlizze kinne.8.1.8 De Stichting Fryslân 2018 hat yn 2011 dwaande west met de stipe en tarieding fan tal fan kulturele aktiviteitenen mei de earste tariedings fan it bidbook. Ynhâldlik is avensearre mei it skerp krijen fan de proposysje dy‟t Fryslân2018 brûke kin foar de tarieding fan it bidbook en wie der omtinken foar it fierder ûntwikkeljen fan en it úteinsetten meipublyksaktiviteiten. Alle aktiviteiten binne opset mei safolle mooglik Fryske kulturele en saaklike partners. Dêrby gie itsafolle mooglik om it prinsipe “fan ûnderen op”.De stichting hat ek tariedend wurk dien foar ferskate eveneminten. It projekt De Buorren is dêr in goed foarbyld fan.Sa kamen op 1 septimber sa‟n 50 bewenners fan de Buorren út Fryslân yn Jorwert byinoar om te praten oer it ferline,it no en foaral de takomst fan harren doarp, Fryslân en Europa. Yn 2011 is ek mei it projekt De Kulturele Reisúteinset. Dat projekt hat te‟n doel om keunst en kultuer yn ferskillende ferskiningsfoarmen foar in tal dagen yn indoarp, wyk of regio te bringen.Om‟t Ljouwert no de karre lûke sil, sil De Reis yn 2012 mear klam lizze op de wiken yn Ljouwert en op de doarpendêromhinne.Nei de simmer hat der in mjitting west foar it draachflak foar de ambysje Kulturele Haadstêd 2018. Út de enkête diebliken dat 62% fan de minsken bekend is mei it fenomeen Kulturele Haadstêd en 38% net. Fan de ûnderfregeminsken wie 60% (sterk) foar, 31% neutraal en 10% (sterk) tsjin.8.1.10 Ynstellings mei nasjonale útstrieling lykas Oerol, Opera Spanga en Tryater, mar ek oare ynstellings dogge itgoed en drage sichtber by oan de kulturele profilearring fan Fryslân oer de grins hinne.PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011Kultuerpartisipaasje Tal minsken dat meidocht 25% ynMuseaKulturele ûntjouwing1) tal besikers2) kolleksjemobiliteit,3) registraasje museumsop peil hâldeTrochstream fan learlingen nei formelekeunstfakopliedings út de ynformele struktueren2007131.000107weiPoadiumproduksjes Groei fan it tal realisearre subsidiearre produksjes 13 ( = 5 %mear assûnder deregeling)343410 12TaljochtingIt tal besikers oan de musea, de kolleksjemobiliteit en ek de registraasje fan museums is min ofte mear stabyl.3. Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenTydlikeRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRealisaasje201125%130.00010710Rekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken54 67 59 8437 140 140 0beliedsprogrammabudzjettenOerrinnende passiva 23 0 0 0Foarsjennings 98 97 98 -1Baten mei-inoar 612 304 298 7143

Bedraggen x € 1.000LestenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenTydlikebeliedsprogrammabudzjettenRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken20.281 19.980 19.964 164.723 4.958 5.046 -88Foarsjennings 96 107 96 12Bedriuwsfieringskosten 1.016 821 808 13Lesten mei-inoar 26.115 25.866 25.913 -47Resultaat foar bestimming -25.503 -25.562 -25.616 54Mutaasje reserve 482 980 1.128 -148Resultaat nei bestimming -25.022 -24.581 -24.487 -94TaljochtingTydlike budzjetttenOp de tydlike beliedsprogrammabudzjetten is der úteinlik in oerbesteging. Dy oerbesteging op it kultuerpartisipaasjefûnsfan € 146.000 is it gefolch fan de flotte útfiering fan de kultuernota “Finsters iepen”. Der binne mear aktiviteitenútfierd as yn de begrutting rûsd wie, sjoch 8.1.3. Dêrneist is der ek wat frijfal fan € 58.000 nei foaren kommen by itbudzjet basisfoarsjennings, brûsplakken, om‟t in tal oanfragen net oan de kritearia foldiene, sjoch 8.1.4. Úteinlik komtde oerbesteging út op € 88.000. Dy wurdt dutsen troch it budzjet 2012 nei foaren te heljen fia de mutaasje reserves.De ferskowings yn de budzjetten hawwe der net ta laat dat de foarnommen aktiviteiten yn 2012 net folslein útfierdwurde kinne.FoarsjenningsIt giet yn dit gefal om de grafykkolleksje Knecht-Drent en it Buma-legaat.8.2 ErfgoedWat woene wy berikke? (beliedsdoel)It behâld en it fuortsterkjen fan Fryske monumintale, kultuerhistoaryske en argeologyske eleminten, patroanen enstruktueren troch:yntegraasje fan kultuerhistoaryske wearden yn romtlike plannenkeppelings mei gebietsûntwikkelingit stimulearjen fan it partikulier inisjatyf om dêryn te ynvestearjenit lizzen fan ferbinings tusken kultuerhistoarje en ekonomyit kreëarjen fan draachflak en it fergrutsjen fan it publyksberik fan kultuerhistoaryske wearden.It rike en grutte ferskaat fan kultuerhistoarysk erfgoed jout Fryslân karakter, identiteit en romtlike kwaliteit. De NotaErfgoed 2010-2013 jout oan dat wy foar it behâld en de ûntjouwing dêrfan foar de provinsje in wichtige rol sjogge. Wysille wat langer wat mear gebietsrjochte wurkje en sjogge ússels as gebietsregisseur. De basis dêrfoar leit yn demodernisearre monumintewet en de Wet romtlike oardering. Wy wolle de wearden dy‟t wy op grûn fan úsKultuerhistoaryske Kaart fan provinsjaal belang achtsje, yntegrearje yn romtlike plannen en gebietsplannen. Wy wollestimulearje dat partikulieren, ynstellings, bedriuwen en gemeenten ynvestearje yn it behâld en de ûntjouwing fanerfgoed. Wy wolle ek it draachflak en it berik fan it publyk fergrutsje.144

Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)BeliedsfjildLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre? /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder-/oerbesteging?)8.2 ErfgoedTaljochtingIt beliedsdoel foar it behâld en fuortsterkjen fan Fryske monumintale, kultuerhistoaryske en argeologyske eleminten,patroanen en struktueren hawwe wy berikt troch it neikommende:Yntegraasje fan kultuerhistoaryske wearden yn romtlike plannen trochadvys en oerlis, mei de Kultuerhistoaryske Kaart (CHK) en de Fryske Argeologyske MonuminteKaart Ekstra (FAMKE)as útgongspunt.Keppelings mei gebietsûntwikkeling hawwe wy makke yn lânynrjochtingsplannen, Sintrale As, N381, Fryske Marren,Terpeprojekt en troch erfgoedprojekten op grûn fan it pMJP.It partikulier inisjatyf om dêryn te ynvestearjen hawwe wy stimulearre mei de útfiering fan in subsydzjeregeling foarmonuminten dêr‟t mei in provinsjale ynvestearring fan € 1,5 miljoen bydroegen is oan in ynvestearring fan mei-inoar €7 miljoen. Troch middels fan de begrutting 2012 earder yn te setten is oer it budzjet hinne gien.It ta stân bringen fan draachflak en it fergrutsjen fan it publyksberik fan kultuerhistoaryske wearden hawwe wy beriktmei de ynstallaasje fan it Deltatiim en it Deltaplatfoarm Fryske Tsjerken en mei it stypjen fan Tsjerkepaad 2011 en itargeologyske steilkanteûndersyk. Foar beide wie flecht op „e koai, ek fan de kant fan de media.Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 8.2 – Erfgoed1. Yntegraasje fan kultuerhistoaryske wearden yn romtlike plannen2. Gebietsrjochte projekten, dêrûnder it Terpeprojekt en it pMJP3. It subsidiearjen fan restauraasje, ûnderhâld en ûndersyk fan monuminten4. Kultuerfûns foar Monuminten Fryslân5. Deltaplan Fryske Tsjerken6. Foarljochting oer, ûndersyk nei en beskerming fan argeologyske wearden7. Finansjele stipe fan erfgoedynstellings8. It stimulearjen fan erfgoededukaasjeTaljochting8.2.1. Foar de yntegraasje fan kultuerhistoaryske wearden is de Kultuerhistoaryske Kaart (CHK) in wichtichynstrumint. De Fryske Argeologyske MonuminteKaart Ekstra (FAMKE) is dêr in ûnderdiel fan. It webstee foar de CHKis fernijd en is ien fan de meast besochte tema‟s. It is in stik nofliker wurden yn it gebrûk. De ynformaasje is ek botútwreide. De wurdearring, it selektearjen fan eleminten en struktueren fan provinsjaal belang en it omsetten yn inbeliedsfisy is yntegrearre yn lânskip en stêdebou yn it ramt fan it projekt “Grutsk op ‟e romte”. Om‟t dy yntegraasje watmear tiid ferget, sille de lêste pear CHK-kategoryen nei alle gedachten noch yn 2012 wurdearre wurde moatte.8.2.2. Kultuerhistoaryske wearden hawwe wy yntegrearre yn gebietsûntwikkeling, lykas lânynrjochtingsplannen,Sintrale As, N381, Fryske Marren, Terpeprojekt en troch erfgoedprojekten op grûn fan it pMJP. Yn it noardliketerpegebiet is mei it Terpeprojekt, dat him rjochtet op ûndersyk, de (frijwillige) oankeap en it behear fan bedrigeûnbeboude terpen fan provinsjaal belang en foarljochting dêroer, nei it ûndertekenjen fan in oerienkomst mei it Ryk,úteinset. DLG hat opdracht krigen om it Terpeprojekt út te fieren. It opstarten fan it Terpeprojekt is wat opholden,wêrtroch‟t wy fan „t jier noch net in terp definityf beskerme hawwe mei in oankeap of in behearoerienkomst.8.2.3. Mei in subsydzjeregeling is € 1,5 miljoen ynvestearre yn 122 monuminten, dêrûnder 65 tsjerken foarrestauraasje, ûnderhâld en bouhistoarysk ûndersyk. Troch middels út de begrutting fan 2012 earder yn te setten,neffens de moasje yn PS fan 2 novimber oer it stypjen fan ekonomyske aktiviteiten en troch it stellen fan oareprioriteiten by erfgoed is 8 ton ekstra ynvestearre. Sa wurdt bydroegen oan in ynvestearring fan mei-inoar hast € 7miljoen. Dêrtroch krijt de bou- en restauraasjesektor in ympuls.145

8.2.4. Wy binne mei it Nasjonaal Restauraasjefûns yn petear om te sjen nei mooglikheden om it Kultuerfûns foarMonuminten Fryslân, in revolvearjend fûns foar leechrintsjende lienings foar net-ryksmonuminten, oanfoljendefinansjele stipe te jaan, soks yn oparbeidzjen mei de gemeenten. Dat fûns is sa goed as leech en de ôflossings fan delienings binne, as wy nei de rintiid fan de lienings sjogge, noch net goed genôch op gong kommen.8.2.5. It Deltatiim Fryske Tsjerken is úteinset om te helpen frijkommende tsjerkegebouwen oars te brûken. ItDeltaplatfoarm Fryske Tsjerken is úteinset en hat te‟n doel: it útwikseljen fan kennis en ideeën en it berikken fangearwurking, ôfstimming en inisjativen foar it behâld en de ûntwikkeling fan tsjerkegebouwen. Wy hawwe opdracht jûnom in ynventarisaasje út te fieren fan tsjerkegebouwen yn Fryslân dy‟t in nije bestimming krije. Dy ynventarisaasje soeliede moatte ta ideeën foar en ynspiraasje fan tsjerke-eigners en mienskippen oangeande frijkommendetsjerkegebouwen.Wy hawwe it projekt Tsjerkepaad 2011 stipe dat in protte belangstelling fan besikers en media lutsen hat.8.2.6. De FAMKE is fierder ûntwikkele as advys- en beliedskaart, ûnder oare troch mei 3 gemeenten neier op deynhâld yn te gean. Mei de gemeenten Littenseradiel en Skylge is dat folbrocht.Wy hawwe bydroegen oan argeologysk ûndersyk troch mei te wurkjen oan de oanstelling fan de provinsjaalargeolooch as bysûnder heechlearaar terpe-argeology by de Ryksuniversiteit Grins (RUG) foar ien dei yn ‟e wike.Wy hawwe it steilkanteûndersyk (RUG en Ynterreg) stipe fan de terpen fan Furdgum, Easterbeintum en Arkum, iependagen dy‟t in protte belangstelling fan besikers en media hân hawwe dêryn begrepen.It stappeplan foar it fierder ûntwikkeljen fan it ynterprovinsjale Noardlike Argeologyske Depot yn Nuis, benammen foarde technyske easken en de publyksfunksje, is troch de stjoergroep fêststeld.Wy hawwe yn de gemeentlike wurkgroep argeology, dêr‟t de provinsje sit yn hat, befoardere dat der in modelbeliedsfisy en in oardering foar gemeentlik argeologysk belied ûntwikkele is en dat gemeenten argeologyske (betelleen net-betelle) stipe krije kinne fan it Stipepunt Monumintesoarch Fryslân.Der binne noch gjin antwurden op of oplossings foar spesifike argeologyske beliedsfragen, lykas de gefolgen fan “deferoarsaker betellet”, de fierstente hege kosten en planskea yn dy yntergemeentlike wurkgroep, soks meidat dehjirboppe neamde punten prioriteit krigen hawwe.8.2.7. Wy hawwe fjouwer erfgoedynstellings mei budzjetsubsydzje stipe. Alle ynstellings út it Platfoarm FryskeMonuminte-organisaasjes hawwe in útstel makke om nauwer mei-inoar op te arbeidzjen om de kwetsberens fan deorganisaasjes te ferminderjen en de doelmjittigens te ferheegjen.8.2.8. Wy binne mei Keunstwurk oerienkommen dat it projekt Koördinaasje Erfgoededukaasje yn 2012 ophâldt enopgean sil yn de algehiele koördinaasje foar Kultueredukaasje.PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011Terpeprojekt Tal terpen dat beskerme is 0 2 0It subsidiearjen fan Tal monuminten dêr‟t de restauraasje finansjeel 0 15 122restauraasje,ûnderhâld enûndersyk fanmonumintenfan yn oarder makke wurdt.Deltaplan FryskeTsjerkenTal holpen tsjerken troch Deltatiim 0 0 0Realisaasje2011TaljochtingTydlike budzjettenIt opstarten fan it Terpeprojekt hat wat opûnthâld hân. Dêrtroch hawwe wy fan „t jier twa terpen noch net definityfbeskerme. Dat betsjut net dat der te min bestege is, om‟t it giet om in fêste jierlikse stoarting fan provinsje en Ryk ynin mienskiplik fûns dat yn behear is by it Nasjonaal Restauraasjefûns, soks op grûn fan in foar dat doel slettenoerienkomst.It tal monuminten dêr‟t de restauraasje finansjeel fan yn oarder makke is, is in stik grutter om‟t der fan „t jier mearlytsere restauraasjes holpen binne en om‟t dêr mear jild foar frijmakke is.146

Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000BatenStrukturelebeliedsprogrammabudzjettenTydlikebeliedsprogrammabudzjettenRealisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /Rekken6 7 8 -11 0 1 -1Baten mei-inoar 7 7 9 -2LestenStrukturele1.149 1.143 1.138 6beliedsprogrammabudzjettenTydlike2.482 1.462 1.624 -162beliedsprogrammabudzjettenBedriuwsfieringskosten 835 927 912 15Lesten mei-inoar 4.465 3.532 3.674 -141Resultaat foar bestimming -4.458 -3.525 -3.665 139Mutaasje reserve 266 100 262 -161Resultaat nei bestimming -4.192 -3.425 -3.403 -22TaljochtingOp de tydlike budzjetten sit in oerbesteging fan € 162.000. De oarsaak dêrfan is dat der mear middels ynset binnefoar de subsydzjeregeling restauraasje en ûnderhâld fan monuminten. Troch middels út de begrutting fan 2012 earderyn te setten, neffens de moasje yn PS fan 2 novimber oangeande it stypjen fan ekonomyske aktiviteiten en troch nijeprioriteiten te stellen by erfgoed is 8 ton ekstra ynvestearre. De middels dy‟t wy yn 2011 te koart kamen, binne dutsenút it budzjet fan 2012. Dat is ta stân kommen fia de mutaasje fan de reserve.8.3 Taal, Media en LetterenWat woene wy berikke? (beliedsdoel)Ús taalbelied is in logyske útwurking fan saken dy‟t wy op Europeesk (Hânfêst) en lanlik nivo (BFTK) fêstlein hawwe.Yn 2011 sille wy trochgean mei it ferwêzentlikjen fan de doelen fan it hjoeddeistige taalbelied „Fan Rjocht nei Praktyk:Frysk yn Fryslân; taal tusken minsken 2008 - 2010‟, dy‟t yn 2010 mei in jier (2011) ferlinge waard. Yn 2011 binne wymei de sektor yn petear gien om nei te gean hoe‟t wy, mei it each op de hjoeddeistige omstannichheden, it brûken enstimulearjen fan it Frysk fuortsterkje en ferbetterje kinne.As provinsje hawwe wy ús yn 2011 sterk makke foar it sichtber brûken fan de Fryske taal yn skreaune, byldzjende endigitale media én foar in effektive desintralisaasje fan foech en middels op it mêd fan it Frysk yn it ûnderwiis, op grûnfan it advys fan de Stjoergroep Hoekstra 2010.Neffens de útgongspunten fan ús taalbelied hawwe wy yn 2011 ek gemeenten, de soarch, it ûnderwiis (fiaBoppeslach) en it bedriuwslibben oantrune om it Frysk safolle mooglik te brûken. Sa sette wy ús yn foar itbefoarderjen fan it Biltsk en it Stellingwerfsk, op grûn fan de hjoeddeistige Notysje Streektalen foar it Biltsk en itStellingwerfsk.Wy fûnen it yn 2011 ek wichtich dat de provinsjale kennis en kunde op it mêd fan de Fryske taal yn Europa, Brusselen Straatsburch as goed, nuttich en nijsgjirrich sjoen waard.147

Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild8.3 Taal, Media en LetterenLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre? /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder-/oerbesteging?)De doelstellings oangeande it taalbelied, it streektaalbelied en it belied wat it Frysk yn de (skreaune) mediaoanbelanget, binne neffens plan helle. Wat de Stjoergroep Hoekstra oanbelanget: it advys fan de stjoergroep is yn „emaitiid fan 2011 oan de ministers fan ûnderwiis en ynlânske saken en oan deputearre De Vries oanbean. It kabinethat dêr in stânpunt oer ynnommen en der wurdt no wurke oan wiziging fan de ûnderwiiswetjouwing mei it doel om itfoech oangeande de kearndoelen Frysk oan de provinsje oer te dragen.De minister fan ynlânske saken hat fierder, neffens it regearakkoart, yn ôfstimming en nei oerlis mei de provinsje yn2011 in wetsútstel Wet Gebrûk Fryske Taal opsteld. Dêrneist is yn 2011 úteinset mei de ûnderhannelings tusken itRyk en de provinsje oer in nije Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK) foar de perioade 2012-2016. De nijeBFTK kin nei alle gedachten yn „e maitiid fan 2012 ûndertekene wurde.Oer it generaal binne de doelstellings dy‟t spesifyk foar 2011 formulearre wiene, helle. Beliedsmjittich is der yn 2011hurd oan boppeneamde doelstellings wurke. It hat lykwols bliken dien dat der foar de realisaasje fan guondoelstellings mear tiid fanneden is, lykas de ymplemintaasje fan it advys fan de Stjoergroep Hoekstra en derealisaasje en ferlinging fan de ôfspraken yn it ramt fan de BFTK. Fierder hawwe wy ús belied yn it ramt fan detaalnota, Frysk yn Fryslân, taal tusken minsken: fan rjocht nei praktyk neffens plan útfierd (Praat mar Frysk, Frysk engemeenten, Taaltaske, Frysk yn bedriuwslibben, ûnderwiis en media, Frysk yn ynternasjonaal ferbân [NPLD], ensfh.).Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsfjild 8.3 – Taal, Media en Letteren1. De kampanje Praat mar Frysk draacht yn 2011 by oan it doel om Friezen bewust temeitsjen fan de ekstra wearde fan meartaligens en it fergrutsjen fan de sichtberensfan it Frysk yn it iepenbiere libben.2. Yn 2011 krije jonge âlden goede foarljochting oer it Frysk en/of meartalichgrutbringen fan harren bern. Doel is dat safolle mooglik fan dy jonge âlden op grûndêrfan kieze foar it meartalich grutbringen fan harren bern.3. Yn it ramt fan it stribjen nei in folsleine en Frysktalige programmearring mei inbreed ferskaat troch Omrop Fryslân, wurdt yn 2011 ynset op in ferdjipping enferbreding fan dyselde programmearring.4. Yn 2011 hawwe op syn minst mei-inoar 13 gemeenten yn Fryslân en it WetterskipFryslân in taaloardering Frysk yn it skriftlik ferkear fêststeld.5. De nije fúzjegemeente Súdwest Fryslân krijt yn 2011 ambisjeus en nij formulearretaalbelied, ûnder oare mei help fan de provinsje.6. Yn 2011 hat it Frysk by op syn minst 5 ICT-projekten in goed plak krigen.7. It tal bedriuwen dat gebrûk makket fan it Frysk op it eigen webstee nimt yn 2011mei 5% ta.8. Der is genôch oanbod fan Frysktalich edukatyf materiaal foar de foarskoalskeopfang, basisûnderwiis en it fuortset ûnderwiis.9. Der is ek yn 2011 in Frysktalige jongereinstjoerder op ynternet mei in grut berikûnder de jongerein yn de doelgroep 14 oant 20 jier.10. Yn it ramt fan it befoarderjen fan de ferkeap fan Fryske boeken ûntwikkelje deútjouwers fan Frysktalige literatuer mei-inoar in deeglike ynfrastruktuer om deferkeap fan dy boeken yn de takomst op eigen krêft goed stal jaan te kinnen.11. It ferskaat fan Frysktalige (literêre) tydskriften stypje en it oanbod en de kwaliteitfan de Fryske literatuer garandearje.12. De provinsje realisearret de ôfspraken yn de mei ien jier ferlinge BestjoersôfspraakFryske taal en Kultuer (BFTK) en it Útfieringskonvenant 2009-2011 en riedt in nijegearwurkingsfoarm ta.148

Ferlange resultaten Belied Tiid Jild13. Ymplemintaasje fan it yn maart 2011 útbrochte advys fan de Stjoergroep Hoekstraen it wetsútstel oangeande de Wet Gebrûk Fryske Taal, yn gearhing mei it advysfan it Berie foar it Frysk oer de útfiering fan it taalbelied, nei oanlieding fan demoasje fan PS datoangeande.14. De provinsje Fryslân hat yn 2011 in goede gearwurking mei oareminderheidstaalregio‟s fia it Network of the Promotion of Linguistic Diversity(NPLD).15. It Mercator Kennissintrum foar Meartaligens en Taallearen jout omtinken oan itlearen op skoalle, mar ek oan de taaloerdracht thús, op it wurk, yn de frije tiid oftroch kultuerpartisipaasje. Mercator draacht by oan it befoarderjen fan it plak fan deFryske taal yn ynternasjonale kontakten.Taljochting:8.3.1 De kampanje Praat mar Frysk hat der ek yn 2011 ta bydroegen dat it Frysk op in positive wize by de Friezen ynit omtinken brocht waard, troch ferliedingstechniken ta te passen en no krekt net te driuwen. Dêr wurde bygelyks debekende opblaaslippen (“mei in tútsje fan Doutzen”), rútstikkers, posters, de praatpeal en filmkes foar ynset. Boppedatis de kampanje, yn oparbeidzjen mei GGD Fryslân, breder wurden en him bygelyks ek rjochte op seksuelefoarljochting (yn it Frysk) fan de jongerein. Fierder binne yn it ramt fan de kampanje ek Frysktalige apps ûntwikkele,bygelyks foar de iPhone. Praat mar Frysk rjochtet him ek op it brûken fan it Frysk by bedriuwen (foarljochting,taaladvys, bedriuwspakketsjes en filmkes), oerheden (gearwurking mei gemeenten, foarljochting oer taalbelied,bygelyks by de Plysje), soarch (húsdokters, toskedokters, âldereintehuzen yn oparbeidzjen mei Frysk yn de Soarch)en it ûnderwiis (basisûnderwiis: Rinze de Kikkert en Fryske dagen, fuortset ûnderwiis en beropsûnderwiis: Fryskedagen). Praat mar Frysk fiert ek kampanje yn it Frysk op de sosjale media en hat dêrmei de grutste community yn enoer de Fryske taal opboud (Facebook, Twitter, Hyves). Mei de taaltaskes waarden yn 2011 ek de jonge âlden berikten foarljochte oer de foardielen fan in meartalige opfieding.8.3.4 Op it stuit hawwe 16 gemeenten (fan de âlde 31 gemeenten) en it Wetterskip Fryslân in taaloardering. Mei ienfan de gemeenten dy‟t noch gjin taaloardering hie hat in tal kearen kontakt west en nei alle gedachten sil de rie fan dygemeente yn 2012 de nij oardering fêststelle. De ferwachting is dat de gemeentlike weryndieling in gisel oan itgemeentlike taalbelied jaan sil, lykas dat yn de gemeente Súdwest Fryslân it gefal west hat. Mei in pear gemeentendy‟t yn 2014 ta in nije gemeente fusearje sille, hat al in pear kear kontakt west wêrby‟t it taalbelied yn de nij tefoarmjen gemeente oan „e oarder west hat. Doel is om yn 2012, yn oparbeidzjen mei BZK, te begjinnen mei yngeandoerlis mei de oanbelangjende gemeenten om, as de nije gemeente úteinset, in taaloardering klear te hawwen. Mei ienfan de gemeenten dêr‟t Boarnsterhim yn opgean sil, is ek al in pear kear sjoen nei de mooglikheden foar goedtaalbelied; mei alle gemeenten dy‟t by dat proses belutsen binne, sil ek nau oparbeide wurde om ta goed taalbelied tekommen.8.3.5 De gemeente Súdwest Fryslân hat yn septimber 2011 in “Plan van aanpak Fries taalbeleid” fêststeld. Soks neioanlieding fan de oerlizzen dy‟t de gemeente, BZK en de provinsje hân hawwe. Op basis fan dat plan sil it taalbeliedyn de gemeente de kommende jierren stal jûn wurde. Yn 2012 is der ek kontakt tusken de trije partijen oer deûntwikkelings op dat mêd.8.3.7 Fanwegen it ynearsten wat tsjinfallende tal oanfragen is de regeling “taalnota” op it punt fan de oanfregers watferromme: neist mkb-bedriuwen kinne no ek stichtings, ferienings en gemeenten in oanfraach yntsjinje. Dat hat al tamear oanfragen laat. Fierder koene noch middels datoangeande ynset wurde foar it ûntwikkeljen fan in (digitaal) GrienBoekje foar de Fryske taal, soks yn kombinaasje mei in by de tiid brochte staveringshifker.8.3.8 Foar de foarskoalske opfang binne Tomke en de Sânglêsrige (Afûk) wichtich en yn it basisûnderwiis wurdt insoad gebrûk makke fan Studio F (Taalsintrum Frysk en Afûk). Foar de jongste bern yn it basisûnderwiis (4 oant enmei 6 jier) is it online edukative programma Berneboel (Crolla Consultancy) yn ûntwikkeling; it programma slút oan byStudio F. Foar it fuortset ûnderwiis wurdt de metoade Freemwurk in soad brûkt. Dêryn krijt de digitale metoadeFreemwurk.nl in hieltyd wichtiger plak. De mooglikheden foar differinsjaasje, it ynteraktive karakter en it op boartlikewize learen, wurde tige wurdearre.149

8.3.12 Wy moatte fêststelle dat noch net alle ambysjes fan de BFTK helle binne. Dat hat bliken dien út ynterne hifkingfan de Bestjoersôfspraak. De mei ien jier ferlinge BFTK is no lykwols al ôfrûn. Yn „e hjerst fan 2011 is mei deûnderhannelings oer de nije BFTK foar de perioade 2012-2016 úteinset. Yn it bestjoerlik oerlis fan 22 desimber 2011mei de ministers Van Bijsterveldt (OCW) en Spies (BZK) is ôfpraat dat de nije BFTK yn „e maitiid fan 2012ûndertekene wurde sil. De teksten foar dy nije BFTK wurde sûnt de hjerst fan 2011 amtlik taret, troch de provinsje ynoparbeidzjen mei de ministearjes fan OCW, BZK, SZW en Justysje. Op it mêd fan it Frysk yn it bestjoerlik ferkear en itrjochtsferkear wurdt al in soad yn de nije Wet Gebrûk Fryske Taal fêstlein; de nije BFTK sil op dat punt dan ek watbeheinder wêze. Fierder wurde ambysjes dy‟t noch net helle binne yn de nije BFTK op „en nij útwurke.8.3.13 It kabinet hat begjin july in stânpunt ynnommen oer it advys fan de Stjoergroep Hoekstra, soks yn relaasje ta itrapport fan de ûnderwiisynspeksje oer it Frysk yn it ûnderwiis. Nei oanlieding fan dat kabinetsstânpunt hat OCW yn2011 in wetsútstel desintralisaasje Frysk yn it ûnderwiis opsteld, dat ynkoarten yn konsultaasje giet en dêrnei nei deKeamer stjoerd wurde sil. Doel fan dat wetsútstel is dat de Wet op it Primêr Ûnderwiis (WPO), de Wet op it FuortsetÛnderwiis (WVO), de Wet op de Ekspertizesintra (WEC) en de Wet op it ûnderwiistafersjoch (WOT) wizige wurde,sadanich dat de provinsje it foech krijt om de kearndoelen foar it fak Frysk yn basis- en fuortset ûnderwiis fêst testellen (PS) en foar in part of hielendal ûntheffing ta te kennen oan skoallen foar it opnimmen fan it fak Frysk ynharren learplan. Boppedat bringt de ûnderwiisynspeksje tenei formeel ek ferslach út oan Deputearre Steaten fanFryslân. Fierder hawwe Ryk en provinsje nei oanlieding fan it kabinetsstânpunt ein desimber 2011 in Konvenant Fryskyn it Ûnderwiis sletten, dêr‟t hja yn ôfpraat hawwe hoe‟t hja mei-inoar oparbeidzje sille op it mêd fan kearndoelenFrysk en ûntheffing salang‟t boppeneamd wetsútstel noch net troch de Twadde en Earste Keamer fêststeld is.Boppedat hat de provinsje yn 2011 in ûnderwiiskommisje foarme, dêr‟t de koepels foar primêr en fuortset ûnderwiis ynfertsjintwurdige binne. Dy kommisje sil, nei wetswiziging, kedize oer saken as nije kearndoelen foar it fak Frysk en itûntheffingsbelied, en DS dêroer advisearje. De Wet Gebrûk Fryske Taal hat yn 2011 yn „e ynternetkonsultaasje westen leit op it stuit by de Rie fan Steat foar.8.3.14 Yn 2011 hawwe fjouwer ynstellings út Fryslân fanwegen it provinsjale NPLD-lidmaatskip op wurkbesite west bypartners yn it bûtenlân. Tryater en Froeks.tv hawwe nei de Youth Conference yn Ierlân west, de Afûk hat inCommunity Visit yn Wales ôflein en Omrop Fryslân hat dielnommen oan in Broadcasting Conference yn Wales. Defjouwer ynstellings hawwe mei harren dielname oan boppeneamde konferinsjes ynternasjonale kontakten lein enynspiraasje opdien foar harren eigen belied en bedriuwsfiering.Yn oktober 2011, yn Brussel, wie de ôfslutende konferinsje fan it MELT-projekt, in projekt dat fuortkommen is út itnetwurk fan it NPLD. Dat projekt rjochte him op de promoasje fan it meartalich/twatalich opfieden fan bern yn deâldens oant fjouwer jier en wat dêr foar de âlden, berne-opfang en pjutteboartersplakken de bêste praktykmetoadenfoar binne. Neist it Mercator Kennissintrum die it Sintrum Frysktalige Berne-opfang (SFBO) ek oan dat projekt mei.Fierder hat Fryslân mei de ynternasjonale NPLD-partners yn desimber de oanfraach foar it Match-projekt yntsjinnefoar it Europeeske Ynterreg-programma.8.3.15 Mercator hat him yn 2011 fierder ûntwikkele as ynternasjonaal ekspertizesintrum op it mêd fan meartaligens ynbrede sin. Mercator is aktyf yn ferskate Europeeske netwurken en is liedend partner fan of partner yn ferskateEuropeeske projekten op it mêd fan meartaligens. It sekretariaat fan it Europeesk Buro foar Lytse Talen (EBLT) is byMercator ûnderbrocht, sadat beide ynstellings gebrûk meitsje kinne fan inoars netwurk.150

PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011Realisaasje2011Kampanje Praat marFryskTal besikers HyvesTal leden Praat mar Frysk125.00010.000125.00010.000125.000*12.505**Yntinsjeferklearring Tal gemeenten mei in yntinsjeferklearring 8 12 8***Frysk gemeentenTaaloardering Frysk Tal oerheidsynstânsjes 14 (ynkl. 5gemeenten dy‟topgeane ynSúdwestFryslân)14 (ynkl.SúdwestFryslân)15 (ynkl.SúdwestFryslân)* Dat is dreech om te mjitten. Mar mei it each op it grutte tal leden fan de Praat mar Frysk Hyve sil dat tal besikers ynin jier tiid mei gemak helle wurde. It tal besikers fan it webstee fan Praat mar Frysk, www.praatmarfrysk.nl seit faaksmear. Yn 2011 wiene dat 50.000 besikers dy‟t 175.582 siden besjoen hawwe.** It giet dêrby om de sosjale media yn brede sin, dus Hyves, Twitter en Facebook. De Praat mar Frysk Hyve hat7.981 leden. Dat ledetal wurdt lytser, soks fanwegen de ôfnimmende populariteit fan Hyves en de tanimmendepopulariteit fan Facebook. De Praat mar Frysk Community op Facebook hat al mear as 2.500 leden (2.549 op it stuit).Op Twitter hat Praat mar Frysk 1.975 folgers. Alles mei-inoar giet it dus om 12.505 Praat-mar-Frysk-besikers op desosjale media. Berjochten op de Community op Facebook wurde alle moannen sa‟n 200.000 kear besjoen. Fierdersteane der ek in soad Praat-mar-Frysk-filmkes (1.520) op Youtube.com, dy‟t yn 2011 316.128 kear besjoen waarden.Op Twitter hat Praat mar Frysk as Frysktalich Twitteraccount, op Omrop Fryslân nei, it grutste tal folgers.*** De doelwearde 2011 is net helle. Reden is dat gemeenten der op dit stuit fanwegen de kommende weryndielingsfaak gjin ljocht yn sjogge om sa‟n yntinsjeferklearring mei de provinsje te sluten. Der is noch mei Kollumerlân c.s.praat om ta sa‟n ferklearring te kommen, mar dy gemeente hat úteinlik dochs besletten om it sûnder te dwaan.Wat hat it beliedsfjild koste?EksploitaasjeBedraggen x € 1.000Realisaasje2010Begrutting2011 nei wizigingRekken 2011 Ferskil Begrutting /RekkenBatenOerrinnende passiva 58 0 0 0Baten mei-inoar 58 0 0 0LestenStrukturele4.421 4.198 4.196 2beliedsprogrammabudzjettenTydlike802 900 901 0beliedsprogrammabudzjettenBedriuwsfieringskosten 687 424 417 7Lesten mei-inoar 5.910 5.521 5.513 8Resultaat foar bestimming -5.852 -5.521 -5.513 -8Mutaasje reserve -37 186 187 0Resultaat nei bestimming -5.888 -5.335 -5.326 -98.4 Ûnderwiis en WittenskippenWat woene wy berikke? (beliedsdoel)In goed ûnderwiisklimaat betsjut dat Fryslân op it mêd fan kwaliteit in plak hat yn de top trije fan Nederlân. Dat stribjenjildt foar yntegraal taalbelied, de ûnderwiiskundige kwaliteit en it paswurk yn de kombinaasjes fan ûnderwiis en151

learlingesoarch. Yn 2011 binne wy dêrom yn folle faasje fierder gien mei it ta stân bringen fan in profesjonele opprestaasjes rjochte kultuer dy‟t bydraacht oan in brede (kognitive en sosjaal-emosjonele) ûntwikkeling en optimaleprestaasjes fan de learlingen yn it Fryske basisûnderwiis. Tagelyk wolle wy ynsette op in goed yntegraal taalbelied,mei omtinken foar talen as fak en as ynstruksjetaal en de relaasje tusken de ferskate talen (Nederlânsk, Frysk enIngelsk).Wy sjogge ta op in goed spraat, tagonklik, folslein en gearhingjend oanbod fan ûnderwiis dat op syn minst it nasjonaalgemiddelde hellet en optimale skoallearpaden biedt foar de Fryske learlingen yn it ramt fan in goede tarieding op dekenniseknomy.Boppedat stimulearje wy in goed oanbod fan hbû-ûnderwiis en de realisaasje fan de “University Campus Fryslân”.Hawwe wy berikt wat wy berikke woene? (realisaasje doelen)Beliedsfjild8.4 Ûnderwiis en WittenskippenLizze wy opskema mei derealisaasje fande doelen?Hawwe wy deferlangeresultatenrealisearre? /Hawwe wy dienwat wy dwaanwoene?Wat hat itkoste?(realisaasjeneffens budzjet/ ûnder-/oerbesteging?)Taljochting:De doelstellings foar it provinsjale belied oangeande ûnderwiis en wittenskippen, wurde neffens plan helle. Oer itgeneraal binne de doelstellings dy‟t spesifyk foar 2011 formulearre wiene, helle. De doelen dêr‟t wy ús yn 2009 by itûndertekenjen fan it kwaliteitsakkoart primêr ûnderwiis Fryslân op fêstlein hawwe, binne yn 2011 helle. Dat betsjut datit tal swakke en tige swakke skoallen yn Fryslân ôfnommen is oant it nasjonale nivo. Mei de skoallen dy‟t dielnimmeoan it projekt Boppeslach (dat is hast de helte fan alle basisskoallen in Fryslân) wurkje wy oan it ta stân bringen fanyntegraal taalbelied yn ús basisskoallen. Derby wurkje wy mei it hiele fjild, fan VVE oant WÛ oan de realisaasje fan introchgeande learline Frysk. Dat is ien fan de spearpunten fan ús belied. Troch de pilot dy‟t wy útfiere mei it trijetalichfuortset ûnderwiis kinne learlingen yn in tal gemeenten al effektyf de trochgeande learline VVE, PÛ, FÛ folgje. Derealisaasje fan de University Campus Fryslân leit op skema.Hawwe wy de ferlange resultaten helle / hawwe wy dien wat wy dwaan woene?Ferlange resultaten Belied Tiid JildBeliedsmêd 8.4 – Ûnderwiis en Wittenskippen1. Wy besykje yn it ramt fan yntegraal taalbelied yn it ûnderwiis en foarskoalskeedukaasje it tal Frysktalige of twatalige bernesintra op 110 te bringen.2. Wy wolle foar de foarskoalske perioade in Bernefolchsysteem ta stân bringe enynfiere. Dêryn krijt de talige ûntwikkeling fan de bern in foaroanplak.3. Yn 2011 wurdt de marketingstrategy oangeande de foardielen fan trijetalichûnderwiis rjochte op âlden, lykas dy yn 2010 opset is, fuortset en komt ta uteringby de aktiviteiten as neamd by de punten 4, 5 en 6.4. Op syn minst 150 skoallen hawwe it materiaal fan Studio F goed ynpast.5. It grutste part fan de Boppeslach projektskoallen wurket mei in taalbeliedsplan.6. It tal trijetalige skoallen leit flink boppe de 40.7. De Cito-toets Begripend Lêzen Frysk sil yn 2011 ree wêze en beskikber kommefoar groep 8 fan it primêr ûnderwiis.8. Wat it fuortset ûnderwiis oanbelanget binne alle direksjes fan skoallen op „ehichte fan it nije ûntheffingsbelied.9. Skoallen dy„t noch net oan de ferplichting foar it fak Frysk yn de earste fazefoldogge, binne yn 2011 dwaande om it oanbod Frysk te ferbetterjen.10. In lyts tal skoallen foar fuortset ûnderwiis biedt it fak Frysk yn alle learjierren oan.11. Ein 2011 is der by it management en de kolleezjes fan bestjoer fan de Fryskembû-ynstellings genôch draachflak foar de dúdlike erkenning dat de Fryske taalin plak hat yn it ramt fan de meartalige kontekst fan it sekundêr beropsûnderwiis.12. Ein 2012 is der by de trije Fryske mbû-ynstellings genôch romte en binne dergenôch foarsjennings (materiaal en minsken) om de Fryske taal yn alle lear- enberopssituaasjes yntegraal brûke te kinnen.152

Ferlange resultaten Belied Tiid Jild13. Yn 2011 biede beide pabû‟s - njonken it nije learplan foar de inisjele oplieding -ek in folslein programma oan foar byoplieding yn it ramt fan it nije foech Frysk.14. Foar it projekt Boppeslach jildt dat yn 2011 sa‟n 90 projektskoallen wurkje oan dekwaliteitsferbettering fan it taalûnderwiis en 160 skoallen oan de ferbettering fande ûnderwiiskundige kwaliteit.15. Der wurdt ynset op in goede lokale gearwurking tusken ûnderwiis en desoarchsektor yn it ramt fan “passend onderwijs” en de realisaasje fan „Centravoor Jeugd en Gezin‟.16. Begjin 2011 komt de Fryske Akademy mei de eigen effektrapportaazje oer deôfrûne projektfaze en ein 2011 wurdt de jierrapportaazje Boppeslach op grûn fanit projektplan 2011 gearstald.17. Yn 2011 rint it projekt beropstariedend ûnderwiis op basis fan it prinsipe „masterfeint‟ôf. De resultaten fan dat projekt wurde dan oanbean.18. Op it mêd fan kennis en kennisekonomy, sille wy yn 2011 de seis hotspots út denota „Kennis en ynnovaasje as motor‟ fierder stal jaan.19. De ûntwikkeling fan de Fryske Akademy sil fierder stimulearre wurde, neffens itmasterplan, yn de rjochting fan in fleksibele, heechweardige kennisynstelling op itmêd fan de Fryske taal, kultuer en skiednis, op grûn fan it fisitaasjerapport fan deKNAW fan 2009.20. Troch it operasjonalisearjen fan de business case University Campus Fryslân,sille wy de akademyske profilearring fan Fryslân fierder fuortsterkje.Taljochting8.4.1 Der is in flink tal twatalige bernesintra. Dat betsjut dat bern no op in grut tal pjutteboartersplakken en berneopfangsintrasawol it Nederlânsk as it Frysk meikrije en dêrmei fierder bouwe kinne oan de basis foar it Frysk dy‟t thúsal lein is.8.4.2 Der is in bernefolchsysteem ûntwikkele dêr‟t de taalûntwikkeling fan bern in foaroanplak yn krigen hat. Op in talpjutteboartersplakken yn Fryslân rint op it stuit noch in proef datoangeande.8.4.3. De besteande strategy wurdt oanholden. Dy strategy komt ta utering yn de punten 4, 5 en 6.8.4.4. Sa‟n 250 basisskoallen hawwe de help fan Taalsintrum Frysk ynroppen by de ynfiering fan Studio F. Op grûndêrfan mei oannommen wurde dat al dy skoallen de metoade goed tapasse.8.4.5. It grutste part fan de skoallen dy‟t oan Boppeslach meidogge, hat in taalbeliedsplan (sawat de helte fan it talskoallen yn Fryslân docht oan it projekt Boppeslach mei). Foar de provinsje as gehiel leit dat persintaazje op omende-by50%. It persintaazje by de Boppeslach projektskoallen leit dus wat heger. Yn Fryslân komme der hieltydmear. Dat komt ek om‟t wy meiwurkje oan it netwurk fan taalkoördinators.8.4.6. Der binne aardich wat trijetalige basisskoallen. Dat betsjut dat op in grut tal basisskoallen systematyskûnderwiis jûn wurdt yn trije talen: Nederlânsk, Frysk en Ingelsk. Út ûndersyk is nei foaren kommen dat bern dêrtroch,krekt as oare bern, it Nederlânsk machtich binne, mar it Frysk better behearskje en makliker Ingelsk prate.8.4.7. De cito- toets begripend lêzen Frysk is yn 2011 ta stân brocht en kin oan „e ein fan it rinnende skoaljier troch deskoallen brûkt wurde. Yn maart sil de toets feestlik lansearre wurde.8.4.8. Deputearre Steaten hawwe op dit stuit it foech om skoallen in folsleine ûntheffing te jaan foar it fak Frysk. Datbetsjut dat dy skoallen dy‟t sa‟n ûntheffing hawwe, neat oan it fak Frysk te dwaan. It kabinet hat oanjûn posityf testean oangeande it mooglik meitsjen fan in parsjele ûntheffing en in wetswiziging dêrta yn gong te setten. Itprovinsjale ûntheffingsbelied sil yn de rin fan 2012 noch fierder taret wurde moatte. Ta definitive fêststelling dêrfan kinoergien wurde as de Wet op it Fuortset Ûnderwiis (WVO) wizige is. Dan sille alle direksjes op „e hichte brocht wurdefan it ûntheffingsbelied.8.4.9. By de skoallen dêr‟t noch gjin ûnderwiis yn it Frysk jûn wurdt, is it Frysk op „en nij troch it Taalsintrum Frysk oan„e oarder brocht. Dat is dien troch yndividueel kontakt mei de skoallen, mar ek fia de koepelorganisaasje. In grut talskoallemienskippen sille yn dat ferbân stappen sette.8.4.10. Op in tal skoallen foar fuortset ûnderwiis yn Fryslân wurdt Frysk yn alle learjierren jûn. Sadwaande kinnelearlingen ek eineksamen foar it fak Frysk dwaan.153

8.4.11 en 12 Mei de organisaasje fan it wurk om draachflak te krijen en genôch foarsjennings ta stân te bringen, isúteinset. Om te kommen ta konkrete resultaten binne fan „t jier konkrete ôfspraken makke mei it Taalsintrum Frysk.Fierder is de wurkgroep dy‟t him dwaande hâldt mei it Frysk yn it mbû op „en nij aktivearre. Sa is ekstern in positivebeweging ûntstien.8.4.13. Op beide pabû‟s kin it neiopliedingstrajekt foar it foech Frysk folge wurde.8.4.14. De útfiering fan it projekt Boppeslach rint goed. Yn 2011 is in begjin makke mei de oerdracht fan noch mearferantwurdlikens fan de skoallen en harren foechhawwend gesach. Dy oerdracht is mei faasje mei úteinset. De rol fande provinsje wurdt dêrmei minder liedend. De klam ferskoot fan kwaliteit fan ûnderwiis nei ynset op taalbelied enmeartaligens as kâns.8.4.15. Gedragswerk en Partoer binne yn opdracht fan de provinsje dwaande om ûnderwiis diel útmeitsje te litten fande jeugdsoarchstring. Yn 2011 hat dat ûnder oare laat ta trije regionale gearkomsten.8.4.16. De resultaten binne mûnling presintearre, in skriftlik ynhâldlik ferslach wurdt begjin 2012 ferwachte.8.4.17. De resultaten fan it t projekt binne oanbean. It projekt is suksesfol ferrûn.8.4.18. De seis hotspots út de nota „Kennis en ynnovaasje as motor‟ binne ûnderbrocht en ferwurke yn derealisaasje fan de University Campus Fryslân.8.4.19. Wittenskiplik sjoen giet it goed. It Wurdboek fan de Fryske Taal (WFT) is no klear en boppedat opnommen ynde digitale yntegrearre Taaldatabank fan it Instituut voor de Nederlandse Lexicologie (INL.) In oar taalkundeprojektdêr‟t in start mei makke is, is it Taalportaal dêr‟t alle grammatikale kennis oer it Nederlânsk en it Frysk sammele en(digitaal) ûntsluten wurde sil. De útfiering fan it masterplan hat fierder stal krigen. De nije húsfestingsplannen fan deFryske Akademy binne yn 2011 neier útwurke.20. De tariedings troch de Stichting UCF – yn nau oparbeidzjen mei de eigen netwurkpartners – hat laat ta inbeskikking foar de master Wettertechnology fan Wetsus. Fierder hat de stichting ein 2011 it plan foar de InternationalGraduate and Research School by DS yntsjinne. De tariedings foar de master multilingualism – troch de RUG – binneno sa fier dat begjin 2012 in oanfraach ferwachte wurdt. De Stichting UCF hat in beskikking krigen foar synmearjierreproduktplan 2011-2015.De rezjy fan de stichting leit sûnt 1 juny 2011 by prof.dr. F. Zwarts, heechlearaar en bestjoerder fan de UCF. De riefan tafersjoch is operasjoneel sûnt maart 2011. Der is tydlike húsfesting foar it buro fan de stichting fûn yn deJohannes de Dopertsjerke yn Ljouwert. De Wittenskiplike Advysrie sil yn 2012 los. Wy hawwe ôfpraat dat der indúdlike rapportaazje komt oer UCF. Krekt as yn de BERAP II - 2011 is de rapportaazje yn in aparte taheakkeopnommen.UCFIt programmaIGRS:o Ein 2011 hat de Stichting UCF it plan foar de International Graduate and Research School by ús yntsjinne.Dat is opsteld yn nau oparbeidzjen mei de trije Ljouwerter hegeskoallen, Wetsus, de Waadakademy en deFryske Akademy. It giet ynearsten om de earste transj fan twa en der wurdt ynset op 16 promovendi. Yn detwadde transj komme der noch 24 promovendi by. Mei de twadde transj wurdt begjin 2013 úteinset.Toerisme:o Ynset fan de stichting is it ferwêzentlikjen fan in akademyske master yn 2013. Stenden hat in earstekonsept / fisy klear. It doel is om de master yn breder ferbân – dus mei universiteiten yn binnen- enbûtenlân – te ferwêzentlikjen yn oerlis mei Stenden. Der wurdt ek al neitocht oer in akademyskebacheloroplieding, neist de hbû-bachelor.MEEM (master energy and environmental management):o De UT hat in plan opsteld foar it bestindigjen en it útwreidzjen fan de besteandeMEEM. Dat is op „t heden in postinisjele oplieding. De útwreiding hâldt ûnder oare yn dat in watertrack ynde oplieding ferfrissele wurdt. UCF stjoert ek op it omsetten fan of it ferbreedzjen fan in inisjelemasteroplieding.154

Wettertechnology:o It plan is klear en de stichting hat syn advys útbrocht. Yn desimber hawwe wy € 8 ton beskikt foar de nijemaster – en joint degree – Watertechnology.Multilingualism:o In konseptplan foar de master fan de RUG fan novimber 2011 wurdt by de tiid brocht. Fan de kant fan destichting is oanjûn dat benammen de RUG en de NHL alle war dwaan wolle om de master multilingualismyn Ljouwert te ferwêzentlikjen en dat de FA him dêrby oanslute kin. Wy hawwe de partijen frege om uterlikop 1 oktober 2011 mei it plan te kommen. Dêrnei kinne wy de stichting it fersyk dwaan om in advys oan úsút te bringen.o It kuratoarium fan it Lektoraat Meartaligens is frege om in businesscase op te stellen en yn te tsjinjen foarde perioade 2012-2014.Iepen ynnovaasje:o Op grûn fan petearen mei de stichting wurket de NHL yn 2011 en 2012 it faset ûndersyk (yn it ramt fanIGRS) en it masterûnderwiis fierder út.bestjoerskunde / governance:o Foar it ûnderdiel governance / bestjoerskunde kin meidield wurde dat der nei oanlieding fan foarpetearenoerlis mei NHL en RUG taret wurdt oer de upgrading fan de Thorbecke Akademy yn oparbeidzjen mei deRUG. Der hat al in earste ferkenning west en de stichting jout dat in wat legere prioriteit as oareûnderdielen fan it UCF-programma.bedriuwslibben:o De koepels binne ree om mei te wurkjen oan it ferwêzentlikjen fan de UCF. VNO/NCW hat oanbean om itferwêzentlikjen fan UCF op te nimmen yn de eigen rige fan petearen mei it bedriuwslibben yn it seizoen2011-2012;o UCF hat him ferbûn mei it Ûndernimmersplein;o Ûnderwilen hat der fruchtber oerlis west mei Paques (Balk) en Philips (Drachten). Fierder binne kontaktenmei Friesland Campina lein.Akademysk klimaatDat ûnderdiel krijt stal ûnder de rezjy fan de gemeente Ljouwert en yn nau oparbeidzjen mei de Stichting UCF. Degemeente Ljouwert is op it stuit yn petear mei de Stichting Studintehúsfesting SSH en DUWO (nasjonale organisaasjefoar studintehúsfesting) om de húsfesting fan studinten better te krijen.Yn septimber 2011 wie der in debat oer it akademysk klimaat, organisearre troch de gemeente Ljouwert. Op 18novimber 2011 wie it iepeningssympoasium UCF, de jûns mei in feest foar studinten en gasten.KommunikaasjeOp grûn fan it Programma UCF leit der no in earste oanset foar de kommunikaasje. Op 18 novimber 2011 binne deUCF-site en de hússtyl, as ûnderdiel fan it startsympoasium UCF yn Ljouwert, de wrâld ynstjoerd.MiddelsDe neikommende beskikkings oer mear jierren binne ôfpraat:1. € 2,4 miljoen stichting2. € 0,5 miljoen kommunikaasje3. € 0,8 miljoen Wetsus155

PrestaasjeyndikatorsÛnderwerp Yndikator Nulmjitting Doelwearden2011Frysk yn de FFE Tal bernesintra dat Frysk brûkt 100 yn 2010 110 110Frysk yn it PU Tal meartalige skoallen20 yn 2011 40 45Tal skoallen dat eintoets Frysk brûkt0% yn 2010Tal trijetalige skoallen 20 yn 2011 40 45Frysk yn it FUUnderwiiskwaliteitPUTal skoallen dat it fak Frysk yn de earste fazeoanbiedtTal skoallen dat it fak Frysk yn alle learjierrenoanbiedt.Tal tige swakke skoallen70%25%26 in 2008Tal swakke skoallen70 in 2008

3.9 Programma 9. Ruimte en WonenPortefeuillehouder: J.H.J. KonstA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)Een duurzame ruimtelijke ontwikkeling van Fryslân gericht op een economisch sterk en tegelijkertijd mooi Fryslân.Doel is een toekomstbestendige ontwikkeling van sterke steden en een vitaal platteland.Ruimtelijke ontwikkeling is bedoeld om ontplooiingsmogelijkheden voor de bevolking te bieden: een krachtigeeconomische ontwikkeling, goede woon- werk- en leefmilieus, een hoogwaardig landschap, een leefbaar platteland,goede verblijfsmogelijkheden voor toeristen en recreanten, een duurzame ecologische ontwikkeling, een schoonmilieu, zorgvuldig waterbeheer en geleiding van de mobiliteit.Vanuit het principe van een zorgvuldig en doelmatig ruimtegebruik vindt een integrale afweging van alle belangenplaats. Het maatschappelijke kader voor deze integrale afweging van belangen is vastgelegd in het streekplan Fryslân2007, “Om de kwaliteit fan de romte”. Dit streekplan heeft een wettelijke status als structuurvisie op grond van de wetruimtelijke ordening. Het programma ruimtelijke kwaliteit maakt deel uit van de uitvoering van het streekplan.Het doel van het programma ruimtelijke kwaliteit is Fryslân zichtbaar mooier te maken: „Fryslân op afstand de mooisteprovincie van Nederland‟. Uitgangspunt is dat bij nieuwe ontwikkelingen bewust moet worden omgegaan metbestaande waarden en kwaliteiten. Dit betekent behoud, maar ook ontwikkeling en versterking van die waarden enkwaliteiten en het toevoegen van nieuwe waarden en kwaliteiten. De ambitie van het programma is om, samen metanderen, te werken aan een mooier en duurzamer Fryslân, waarin de provincie ontwikkelingen als kans ziet om hetkarakter en de identiteit van het Friese landschap en de dorpen en steden sterker te maken.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelenrealisatie 2011)Beleidsvelden9.1 Planvorming, onderzoek en monitoring9.2 Realiseren ruimtelijke ontwikkelingen9.3 WonenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)Toelichting / relevante ontwikkelingen die zich in 2011 hebben voorgedaan / high lightsDe belangrijkste ontwikkelingen in 2011 zijn:Decentralisatie Rijksbeleid, vastgelegd in structuurvisie Infrastructuur en Ruimte;Bezuinigingen Rijk (na 2014 geen ISV meer);Schaalvergroting in de landbouw;Verordening Romte vastgesteld (juni 2011);Beleidsopgave Bevolkingsontwikkeling en Menukaart Krimp aan u toegezonden;Nieuwe uitvoeringsagenda Streekplan 2011 – 2014 door u vastgesteld;Aantal opgeleverde nieuwbouw woningen gezakt naar dieptepunt..157

Wat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBaten9.1 Planvorming, onderzoek enmonitoring9.2 Realiseren ruimtelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening829 607 607 036 0 0 0ontwikkelingen9.3 Wonen 1.999 1.700 22.382 -20.682Totaal Baten 2.863 2.307 22.989 -20.682Lasten9.1 Planvorming, onderzoek en1.981 1.562 1.557 4monitoring9.2 Realiseren ruimtelijke3.224 2.762 2.518 244ontwikkelingen9.3 Wonen 4.132 3.872 11.621 -7.749Totaal Lasten 9.337 8.196 15.696 -7.501Resultaat voor bestemming -6.474 -5.888 7.293 -13.181Mutatie reserves -392 727 1.924 -1.197Resultaat na bestemming -6.866 -5.161 9.217 -14.378B. Beleidsvelden9.1 Planvorming, onderzoek en monitoringWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Een toekomstbestendige integrale ruimtelijke ontwikkeling van Fryslân die afgestemd is tussen overheden, interactieftot stand komt en vastgelegd is in actuele en breed gedragen beleidskaders die uitgevoerd kunnen worden.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)9.1 Planvorming, onderzoek en monitoringToelichtingIn 2011 hebben wij voor planvorming, monitoring en onderzoek:voorbereiding nieuw Windbeleid voortgezet: Houtskoolschets vastgesteld, in Coalitieakkoord naderaangescherpt. Structuurvisie en PlanMER in voorbereiding;intensieve discussie gevoerd over werkwijze en structuur van het RCW;het Provinciaal beleidskader stedelijke vernieuwing 2012-2015 en het Aanvalsplan herstructurering Friesewoningvoorraad (voor de (middel)lange termijn t/m 2022) opgesteld, en januari 2012 vastgesteld; hetProvinciaal beleidskader en het Aanvalsplan zijn ter behandeling aan u toegezonden;158

de Beleidsopgave 2010 -2030 Bevolkingsontwikkeling Fryslan vastgesteld en een Uitvoeringspamfletopgesteld waarin we aangeven wat wij gaan doen. In 2011 is aansluitend in de Menukaart Krimpaangegeven dat de provincie zich in 2011 – 2013 vooral richt op agendering, bewustwording en kennisdelen.Daarna stimuleren wij regionale integrale plannen van aanpak.Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 9.1 - Planvorming, onderzoek en monitoring1. In 2011 wordt nieuw beleid voor windenergie vastgesteld. In de StatencommissieLân, Loft en Wetter van september 2009 is u toegezegd dat u in het voorjaar van2010 een concrete uitwerking van het nieuwe beleid voor windenergie wordttoegezonden in de vorm van een voorontwerp structuurvisie. Zoals we u in de 1 eBerap 2010 hebben laten weten schuift deze termijn op naar de tweede helft van2010.2. De Beleidsagenda demografische ontwikkelingen (plus uitvoeringsnotitie) wordtter vaststelling aan u voorgelegd. De effecten van de bevolkingsontwikkeling inFryslân zijn beschreven in de notitie Krimp en groei, demografyske feroaring ynde provinsje Fryslân (januari 2010). Samen met alle betrokkenen stellen wijinmiddels de beleidsagenda op. Wij geven zo uitvoering aan de motie bij debehandeling van de begroting 2010 (november 2009) waarin u ons opdroeg eenaanvalsplan krimp op te stellen.3. Het aanvalsplan naoorlogse woningvoorraad opstellen, gericht op duurzame enenergiezuinige herstructurering van de woningvoorraad. Ook hiervoor heeft u onsbij motie bij de begrotingsbehandeling in november 2009 opdracht gegeven.4. Het aanvalsplan bedrijventerreinen is op hoofdlijnen gereed. U heeft het terkennisneming ontvangen (juni 2010). Dit provinciale plan herstructureringbedrijventerreinen 2010–2013 wordt samen met de gemeenten verderuitgewerkt. Wij ondersteunen de gemeenten bij het proces om tot regionalesamenwerking te komenbij de (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen,waaronder het toepassen van de SER-ladder en het opstellen van regionaleprogramma‟s.5. Zoals wij u bij brief van mei 2010 lieten weten, stellen wij voor de tussentijdseevaluatie van het streekplan pas in 2012 uit te voeren.6. Uitwerken van de MIRT-afspraken met het Rijk voor verstedelijking;verstedelijkingsafspraken stadsregio Leeuwarden, stedelijke gebiedsontwikkelingzoals Nieuw stroomland en samen met de gemeenten uitwerken van de overigeintegrale gebiedsprojecten Drachten, Heerenveen, Sneek en Harlingen.7. Deelnemen aan (initiatief ligt bij het Rijk) het opstellen van de gebiedsagendavoor het IJsselmeer8. Deelname in coördinatie van het waddenbeleid (stuurgroep waddenprovincies enRCW) en waddengerelateerde programma‟s en projecten (waddenfonds, kennisvoor klimaat deltaprogramma waddengebied en Afsluitdijk) en ondersteunen vande regisseur waddenfonds en internationaal (die worden ingevuld vanuit Fryslân)9. Het leveren van provinciale inbreng in SNN, IPO, diverse Rijksprojecten zoals380 kV hoogspanninglijn, gasleiding Eemshaven-Randstad en windparkNoordoostpolder.10. Het voeren van het secretariaat Provinsjale Kommisje kritebelied (PKKB) en ookde uitvoering, evaluatie en functioneren van de PKKB.Toelichting9.1.1In februari 2011 bent u op hoofdlijnen akkoord gegaan met de Houtskoolschets voor windenergie waarin de visie voorhet nieuwe windbeleid is opgenomen. Na de verkiezingen zijn in het coalitieakkoord (april 2011) nieuwe afsprakenover de zoekgebieden voor windenergie gemaakt en is met name het zoekgebied voor windclusters nader ingevuldnaar drieconcrete zoekgebieden: het IJsselmeer, de kop van de Afsluitdijk en bij Heerenveen. Voor de op te stellenstructuurvisie windenergie wordt een plan-MER opgesteld.Inmiddels is ook op Rijksniveau een structuurvisie windenergie in voorbereiding. Conform het regeerakkoord wil hetrijk 6000 MW aan windenergie realiseren in Nederland (in 2020). In dit kader is in IPO-verband een aanbod aan hetrijk gedaan om circa 5000 MW te realiseren. Voor Fryslân hebben wij aangeven hiervan 400 Mw bij te dragen.159

Daarnaast speelt het project E10, een combinatie van vijf losse windprojecten in het Noordoosten en midden vanFryslân, die opgeteld een project willen vormen van meer dan 100 MW en als zodanig is aangemeld voor deRijkscoördinatieregeling. Dit initiatief past niet in ons Coalitieakkoord.9.1.2De “Aanpak Demografische Ontwikkelingen” is eind augustus aan u toegezonden en omvat de Beleidsopgave 2010-2020 Fan mear nei Better en de Menukaart 2011-2013.9.1.3In aansluiting op ons coalitieakkoord hebben wij het aanvalsplan herstructurering naoorlogse woningvoorraad verderuitgewerkt. Dit aanvalsplan combineren wij met een actueel ISV3- beleidskader op basis waarvan op korte termijnISV-projecten kunnen worden uitgevoerd. Het aanvalsplan herstructurering naoorlogse woningvoorraad is in de tijdenigszins vertraagd in afwachting van het langere termijn perspectief dat in het coalitieakkoord is opgenomen. Voorde korte termijn zijn al financiële middelen opgenomen in de begrotingvoor de komende jaren (t/m 2015).9.1.4De ondersteuning van de gemeenten om regionale bedrijventerreinenplannen te maken is succesvol gebleken. In aldie regionale plannen wordt naast de afspraken over de programmering en fasering van nieuwe terreinen, ook deherstructureringsopgave in beeld gebracht. Samen met het PHP (wat is PHP) vormen de vier regionalebedrijventerreinenplannen daardoor het provinciaal aanvalsplan herstructurering bedrijventerreinen. Dit PHP is doorhet Rijk goedgekeurd. De Rijksmiddelen voor dit doel (in totaal bijna € 5,2 mln.) zijn toegezegd en gedeeltelijk al aanons uitgekeerd. Het Rijk verwacht wel dat de provincie hier eenzelfde bedrag aan bijdraagt..Tot en met 2011 is inmiddels is 1,7 miljoen euro. aan provinciale middelen beschikbaar gesteld, dan wel uitgegeven(inclusief de op 3 november 2011 door PS beschikbaar gestelde bijdrage aan de herstructurering van Venekoten-Noord). Er rest nog een aanvullende cofinanciering van iets meer dan 3,4 miljoen.Met het rijksgeld en de provinciale cofinanciering komt in totaal een potentiële financieringsbron van ruim 10 miljoen.euro beschikbaar, in principe voldoende om 25 procentvan de geraamde kosten van circa € 38 miljoen te subsidiëren.De rest zal van de gemeenten en bedrijfsleven moeten komen.9.1.6Zoals ook in de Berap vermeldt,is deze taak vervallen omdat het nieuwe kabinet verstedelijking, buiten de Randstaden de regio Eindhoven, niet langer als een Rijksbelang ziet. Ook gebiedsontwikkeling wordt primair als een taak vande regionale overheden gezien.Het nieuwe Rijksbeleid is verwoord in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, die begin 2012 definitief wordt.Tegen het ontwerp van deze Structuurvisie hebben wij in SNN-verband een zienswijze ingediend. Belangrijksteonderwerp daarin is het pleidooi om Noord-Nederland als energyport op te nemen in de Structuurvisie, waarmeeNoord-Nederland een vergelijkbare positie krijgt als de nationale mainports, brainports en greenports. Onze inzet isgedeeltelijk gehonoreerd. Als opgave van nationaal wordt gezien het versterken van Energyport (Noord-) Nederlandals internationaal energieknooppunt en kenniscentrum voor energievoorziening en –transitie. Op termijn kan dit leidentot een vergelijkbare status als de huidige nationale “ports”.9.1.7Het Rijk heeft nog geen initiatief genomen voor een gezamenlijke gebiedsagenda IJsselmeer. Wel wordt door het Rijkmet inbreng van de provincies gewerkt aan het Deltaprogramma IJsselmeer.9.1.8In maart hebben wij u het Evaluatierapport bestuurlijke organisatie Waddengebied en het adviesrapport Toekomstbestuurlijke organisatie waddengebied van Bureau Berenschot ter kennisneming toegestuurd. Naar aanleiding vandeze rapporten is een Stuurgroep uit het RCW ingesteld om deze adviezen uit te werken in een nieuw RegiecollegeWaddengebied. De afronding hiervan kost meer tijd dan voorzien. Het RCW heeft de discussie over de bestuurlijkeorganisatie van het Waddengebied nog niet afgerond. Op grond hiervan bent u nog niet nader geïnformeerd over deuitkomst hiervan. Zodra er duidelijkheid is over de nieuwe koers van het RCW zullen wij u hierover informeren.Met ingang van 2012 is de formatie van InterWad als gevolg van Rijksbezuinigingen teruggebracht van 3,4 fte naar0,9 fte is de overeenkomst van InterWad met de stichting ICTU beëindigd en is de website www.waddenzee.nlondergebracht bij het RCW. In de loop van 2012 wordt definitief besloten over de voortzetting van de website en dewijze waarop.160

Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenTijdelijkeRekening 2011Verschil Begroting/Rekening74 0 20 -20beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 754 607 587 20Totaal Baten 829 607 607 0LastenStructurele146 146 146 0beleidsprogrammabudgettenTijdelijke352 11 28 -17beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 786 607 599 8Bedrijfsvoeringskosten 697 797 784 13Totaal Lasten 1.981 1.562 1.557 4Resultaat voor bestemming -1.153 -955 -950 -4Mutatie reserve 95 0 0 0Resultaat na bestemming -1.057 -955 -951 -49.2 Realiseren ruimtelijke ontwikkelingenWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Behalve beleid opstellen willen we vooral ook dat het beleid gerealiseerd wordt. Dat kan door doorwerking van hetprovinciaal ruimtelijk beleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen en door zelf als provincie de regie voor de uitvoeringop te pakken.Het streekplanbeleid wordt uitgevoerd in overeenstemming met de Uitvoeringsagenda Streekplan. De uitvoering vanruimtelijk beleid door de provincie zelf verloopt via meerdere sporen, programma‟s en projecten die binnen de overigebegrotingsprogramma‟s vanuit de provincie worden geprogrammeerd, zoals bijvoorbeeld landinrichting via het pMJP,het Fries merenproject of het PVVP.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)BeleidsveldLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)9.2 Realiseren ruimtelijke ontwikkelingenToelichtingIn 2011 zijn de volgende doelen bereikt:De Verordening Romte is aan u voorgelegd ter vaststelling (juni 2011);De Uitvoeringsagenda Streekplan 2011-2014 is vastgesteld;De werkwijze Nije Pleats, voor de begeleiding van schaalvergroting in de landbouw, is in overleg met deFriese gemeenten geïmplementeerd;Beleid voor de schaalvergroting in de landbouw (melkveehouderij) vastgesteld.161

Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 9.2 - Realiseren ruimtelijke ontwikkelingen1. Wij blijven ontwikkelingsgericht werken en inzetten op proactieve advisering aangemeenten en initiatiefnemers door informeel vooroverleg. Gemeenten eninitiatiefnemers worden uitgenodigd in een zo vroeg mogelijk stadium plannen enprojecten voor te leggen aan de provincie.2. Bij het beoordelen van gemeentelijke bestemmingsplannen en projecten wordende instrumenten die de Wet ruimtelijke ordening biedt ingezet: vooroverleg,zienswijze en/of reactieve aanwijzing. Daarnaast wordt een provincialeVerordening Ruimte opgesteld die in 2011 vastgesteld kan worden. In dezeverordening is het streekplan beleidsneutraal vertaald. Omdat de verordeningzich minder leent voor verdeelvraagstukken zoals kwantiteit van woningen,bedrijventerreinen en kwaliteitsaspecten is met de Friese gemeentenovereengekomen naast de verordening te werken met eensamenwerkingsagenda. Ook deze samenwerkingsagenda zal in 2011 aanProvinciale Staten worden voorgelegd.3. In 2010 wordt gerapporteerd over de stand van zaken met betrekking tot deuitvoeringsagenda streekplan Fryslân 2007– 2010 en wordt besluitvormingvoorbereid voor de actualisatie van de Uitvoeringsagenda voor de periode 2011-2014.4. Een hoofdbestanddeel van de uitvoering van het streekplan is het programmaruimtelijke kwaliteit. Dit programma zet in op het stimuleren van (meer) aandachtvoor ruimtelijke kwaliteit via het Atelier Fryslân, een onafhankelijke werkplaatsvoor ruimtelijke kwaliteit en een provinciaal kwaliteitsteam dat pro-actief zoweladviseert over gemeentelijke initiatieven als intern over de eigen provincialeprojecten zoals gebiedsontwikkeling, infrastructuurprojecten, etc.5. Een stimulerende rol vervullen bij de implementatie van de werkwijze van De NijePleats (schaalvergroting in de landbouw) in bestaande structuren in gemeentenen bij andere organisaties.6. Binnen het kader van de Landbouwnota zullen de ontwikkelingen in de intensieveveehouderij en de zeer grootschalige melkveehouderij tegen het licht gehoudenworden.7. Vanuit het oogpunt van ruimtelijke kwaliteit (o.a. het Rijksprogramma MooiNederland) en op basis van de regionale samenwerking tussen gemeenten ophet gebied van bedrijventerreinen wordt het provinciale plan herstructureringbedrijventerreinen uitgevoerd.8. Gebiedsontwikkeling met accent op stedelijke functies (wonen, bedrijvigheid enrecreatie/toerisme). Dit betreft met name:Nieuw StroomlandVoor de gebiedsontwikkeling Nieuw Stroomland stellen de drie betrokkengemeenten (Leeuwarden, Menameradiel en Littenseradiel) eind 2010 eenintergemeentelijke structuurvisie vast, die met regie van de provincie tot standgekomen is. De provinciale inzet zal in 2011 en (gedeeltelijk) in 2012 nog wordenvoortgezet om de keten van duurzaamheid verder in te vullen, maar ook om devertaling naar het MIRT te maken, eventuele bovengemeentelijke knelpuntenmee op te lossen en het traject van Mooi Nederland af te maken. Nagegaanwordt of de bestuurlijke inzet teruggebracht kan worden door de stuurgroepNieuw Stroomland samen te voegen met de stuurgroep Haak om Leeuwarden.LauwersmeerVoor de integrale gebiedsontwikkeling Lauwersmeer wordt eenontwikkelingsvisie plus ontwikkelagenda opgesteld die in samenwerking met allepartijen wordt uitgevoerd.162

Toelichting9.2.1Doorwerking provinciaal beleid in gemeentelijke plannen.In 2011 is nog een restant aan plannen op grond van het overgangsrecht oude Wro aangeboden en behandeld, maarlag het accent op de nieuwe Wro. In onderstaande schema‟s is het aanbod en de afhandeling van plannen metdoorlooptijd weergegeven.Procedures Ruimtelijke Ordening 2011 (2010)oude Wrosoort procedure aantal wettelijkeafhandelingsduurPercentage optijd afgehandeldArtikel 19 6 (15) 100% (100%) 10 (13)verkl. met bezwaar 0 (9) 8 wekenverkl. zonder bezwaar 6 (6)Gemiddeldeafhandelingsduur indagenProcedures Ruimtelijke Ordening 2011 (2010) nieuwe Wro (per 1 juli 2008)soort procedure Aantal Afgedaan geen wettelijkeafhandelingsduur6 wekenVoorontwerpbestemmingsplannen156(186)148(176)98%(97%)Voorontwerp-Projectbesluiten/omgevingsvergunningen42(11)37(11)100%(100%)Wettelijke afhandelingsduur(6 weken)ZienswijzeOntwerp-bestemmingsplannen 182(147)175(139)100%(100%)24(12)Ontwerp-projectbesluiten/omgevingsvergunningen54(27)43(27)100%(100%)0(0)ReactieveaanwijzingVastgestelde bestemmingsplannen 195(121)187(119)100%(100%)0(0)Vastgesteldeprojectbesluiten/omgevingsvergunningen22(15)20(15)100%(100%)0(0)* In vet gedrukt de cijfers over 2011; tussen haakjes de cijfers over 2010.De zienswijzen hebben meestal betrekking op één thema, maar op meerdere onderwerpen.De zienswijzen hebben voor helft (12 keer) betrekking op ruimtelijke kwaliteit en dan vooral op de wijze van landschappelijkeinpassing van activiteiten en de juridische borging daarvan. Voor het overige hebben de zienswijzen163

etrekking op bijvoorbeeld archeologie (3), schaalvergroting in de landbouw (3), woningbouwafspraken (3),detailhandel (3), weidevogelcompensatie(3) en ecologie (2).Het totale jaarlijkse aanbod aan plannen en projecten is gegroeid van 550 naar ca 650 plannen. De komende jarenzal moeten blijken of deze trend zich voortzet. De behandeling van voorontwerpen wordt vastgelegd in een schriftelijkadvies/standpunt van Gedeputeerde Staten. De behandeling van ontwerp en vastgestelde plannen vindt plaats in devorm van een quick scan van de verwerking van ons standpunt. In 2011 was het (vaker dan in 2010) nodig om eenzienswijze in te dienen tegen ontwerpplannen, ter borging van het provinciale belang. Het was niet noodzakelijk ommet een reactieve aanwijzing de inwerkingtreding van het vastgestelde bestemmingsplan tegen te houden. Aan deingediende zienswijzen is door de gemeenteraden (in voldoende mate) tegemoetgekomen.Zowel aan de wettelijke afhandelingtermijnen (zes weken bij ontwerp en vaststelling), als aan de zelf benoemde reëlebestuurlijke afhandelingtermijn (zes weken) bij overleg over het voorontwerp kon in vrijwel alle gevallen wordenvoldaan.9.2.2Doorwerking provinciaal beleid in gemeentelijke plannenPer 1 augustus 2011 de provinciale Verordening Romte Fryslân van kracht, die door u op 15 juni 2011 is vastgesteld.In deze verordening is het streekplan ca. beleidsneutraal vertaald in regels die bindend doorwerken in gemeentelijkeplannen.9.2.4Atelier Fryslân heeft twee keer een Atelierpodium georganiseerd, eenmaal over Industrieel Erfgoed en eenmaal overde „Fryske tsjerken en de romte om har hinne‟. Daarnaast zijn werkateliers met gemeenteambtenaren en bestuurdersin Wolvega en op Vlieland gehouden en een werkatelier met Wetterskip Fryslân over de ruimtelijke kwaliteit vangemalen Tijdens zo‟n werkatelier wordt kennis gedeeld en advies op maat gegeven. Er is in 2011 een (ongevraagd)advies over Sinnestroom (de ruimtelijke kwaliteit van zonnestroom in het Friese landschap) uitgebracht en aan deprovincie aangebodenIn het kader van het advies Friese Waddenkust is de atlas van de Nederlandse waddenkust „Verstild getij‟ opgeleverd.Het advies over „Boer en Landschap‟ is in ontwikkeling. Op het streekplanbudget, waar ruimtelijke kwaliteit onderdeelvan uitmaakt, is in 2011 een onderbesteding van ongeveer 200.000 euro ontstaan voornamelijk omdat in 2011inkomsten zijn binnengekomen over projecten uit 2010.Het provinciaal ruimtelijk kwaliteitsteam heeft gewerkt aan tweespeerpunten: Mmsterplannen Waterfronten (FriesMerenproject) en het project Bedrijfsterreinen in het Landschap.Voor de bedrijfsterreinen de Marne in Bolsward,Dronrijp–West en in Hallum zijn ruimtelijke verkenningen gedaan voor betere landschappelijke inpassing. Aan eenalgemeen aanbevelingsdocument voor ruimtelijke inpassing wordt gewerkt. Daarnaast is medewerking gegeven aanhet door het Rijk geïnitieerde Deltaprogramma IJsselmeer. Met name een verdieping van de kernkwaliteiten dierelevant zijn voor mogelijke nieuwe peilscenario‟s zijn verkend.9.2.5In de eerste helft van 2011 zijn voor het project De Nije Pleats nog enkele pilots uitgevoerd om ervaring op te doenmet de nieuwe werkwijze gericht op het begeleiden van bouwaanvragen voor agrarische schaalvergroting. Daarnaasthebben wij in 2011 samen met gemeenten ervoor gezorgd, dat de Friese gemeenten de werkwijze van De Nije Pleatskunnen overnemen. De uitvoeringsorganisatie van De Nije Pleats is per december 2011 ondergebracht bij Hûs enHiem. Met gemeenten hebben wij hierover werkafspraken gemaakt.9.2.6Naar aanleiding van enkele aanvragen voor zeer grootschalige veehouderijen en de landelijke discussie overmegastallen hebben wij een heroverweging aangekondigd van het provinciale beleid voor grootschaligemelkveehouderij en intensieve veehouderij.In april 2011 verzochten wij de Friese gemeenten om in de tussentijd niet mee te werken aan aanvragen > 300 NGE(interim-beleid). Bij brief van 14 juli 2011 hebben wij u geïnformeerd over het vervolgproces voor de heroverwegingvan het provinciaal beleid voor schaalvergroting in de veehouderij. Eind september 2011 is een expertmeetinggeorganiseerd. Op basis van een analyse inclusiefzes werkateliers (Eindverslag XXL-bedrijven) en een inventarisatiebij gemeenten van aanvragen > 300 NGE, hebben wij op 1 november 2011 nieuw provinciaal voor de grootschaligemelkveehouderij vastgesteld. U heeft op 21 december 2011 hiermee ingestemd. Het interim-beleid voor degrootschalige melkveehouderij is daarmee vervallen. Het nieuwe beleid zal doorwerken en geborgd worden via eenpartiële herziening van de Verordening Romte Fryslân.Het provinciale beleid voor de intensieve veehouderij zullen wij heroverwegen wanneer het advies van deGezondheidsraad over gezondheidseffecten bekend is en het rijk hierover een aanvullend standpunt heeft ingenomen(naar verwachting 3 e / 4 e kwartaal 2012).164

9.2.7De resultaten van de pilots „bedrijventerreinen in het landschap‟ in Hallum, Dronrijp en Bosward worden opgenomenin het spoor van de verdere uitwerking van de regionale plannen voor bedrijventerreinen. Met werkateliers en eenhandreiking op basis van het advies van Atelier Fryslân wordt gewerkt aan draagvlak, inzicht en kennis bij degemeenten.9.2.8Nieuw StroomlandDe bestuurlijke inzet is teruggebracht door de Stuurgroep Haak op te laten gaan in de Regiegroep BereikbaarheidLeeuwarden. De Stuurgroep Nieuw Stroomland blijft bestaan, alleen zal het voorzitterschap medio 2012 overgaan vande provincie naar de gemeente Leeuwarden en zal de provincie alleen nog ambtelijk vertegenwoordigd zijn.LauwersmeerBinnen de bestaande beleidskaders is een Koersdocument opgesteld. Voorbereidingen zijn in gang gezet om over tegaan naar de programmerings- en uitvoeringsfase voor het gebied. Daarbij wordt nadrukkelijk aansluiting gezocht bijAgenda Netwerk Noord Oost (ANNO).Prestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Verordening ruimte Toezending aan PS: 1 e kwartaal 2011plussamenwerkingsagendaUitvoeringsagenda Uitvoeren na vaststelling door PS: 2011-2013streekplan 2010 - 2013Atelier FryslânProvinciaal planherstructureringbedrijventerreinenDoorstart met 2 jaar (2011 en 2012): het atelieris gestart in oktober 2008. In 2010 is hetfunctioneren geëvalueerd en is besloten nog 2jaar door te gaan.De uitvoering betreft 58 terreinen.Realisatie2011ToelichtingIn 2011 is voor vier herstructureringsprojecten (in Kootstertille, Harlingen, Veenwouden en Kollum) in totaal € 394.000aan subsidie beschikbaar gesteld. Het betreft hier middelen die deels afkomstig zijn uit gedecentraliseerdeRijksgelden en deels vanuit provinciale cofinancieringsmiddelen. Samen met eerdere gehonoreerde projecten zijnvoor de uitvoering van het Provinciaal Herstructureringsprogramma Bedrijventerreinen (PHP) zes projectenuitgevoerd, dan wel in uitvoering genomen.Tevens hebben PS in 2011 middelen toegezegd voor de herstructurering van Venekoten-Noord; een project dat nogwel uitgewerkt dient te worden en waarvan de uitvoering derhalve dus later zal starten. Maar door de toezegging is detotale provinciale cofinanciering van de gedecentraliseerde Rijksmiddelen (van bijna 5,2 miljoen) opgelopen naar ietsmeer dan 1,7 miljoen.Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenTijdelijkebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening36 0 0 0Totaal Baten 36 0 0 0LastenTijdelijkebeleidsprogrammabudgetten1.952 1.421 1.199 222165

Bedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011 Verschil Begroting/RekeningBedrijfsvoeringskosten 1.272 1.340 1.319 22Totaal Lasten 3.224 2.762 2.518 244Resultaat voor bestemming -3.188 -2.762 -2.518 -244Mutatie reserve -332 125 125 0Resultaat na bestemming -3.520 -2.637 -2.393 -244ToelichtingLastenTijdelijke budgettenDe afwijking op de tijdelijke budgetten wordt voornamelijk veroorzaakt door een onderbesteding op de volgendebudgetten:Atelier Fryslân.De doelen en resultaten van het project Atelier Fryslan Ruimtelijke Kwaliteit zijn voor 2011 gehaald. Hethiervoor in de begroting opgenomen bedrag behoefde niet geheel te worden aangesproken.Herstructurering bedrijventerreinenVan twee projecten zal de betaling in 2013 plaatsvinden en niet in 2011 zoals aanvankelijk werdverondersteld. Hierdoor valt een bedrag van € 57.000 vrij.Demografische Ontwikkelingen (Krimp)In 2011 is veel energie en tijd is gestoken in de oriëntatiefase om een planmatige aanpak in de regio‟s opgang te brengen. Hierdoor behoefde het procesgeld niet geheel te worden aangesproken.Uitvoering StreekplanDe onderbesteding op dit budget is het gevolg van een vertraging bij een aantal uitgezette opdrachten, dieniet meer in 2011 konden worden afgerond. De prestatie is dus nog niet geleverd door de opdrachtnemer,waardoor de lasten ten laste van het volgende dienstjaar worden gebracht. Hierdoor is een bedrag van€ 54.000 vrijgevallen.9.3 WonenWat wilden we bereiken? (beleidsdoel)Een voldoende gevarieerd aanbod van woningen voor iedereen en het voorkomen van leegstand en verpaupering.Voor de verschillende doelgroepen zijn in Fryslân kwalitatief goede, betaalbare en energiezuinige woningenbeschikbaar.Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)Beleidsveld9.3 WonenLiggen we opschema met dedoelenrealisatie?Hebben we degewensteresultatengerealiseerd? /Hebben wegedaan wat wewilden doen?Wat heeft hetgekost?(realisatieconform budget/ onder-/overschrijding?)ToelichtingDe woningbouwproductie is in 2011 op nagenoeg hetzelfde lage niveau gebleven als in 2010. De consequenties vande economische crisis zijn uit bijgevoegde tabellen overduidelijk zichtbaar. Mede vanuit dat oogpunt is eenaccentverschuiving naar herstructurering van de bestaande woningvoorraad steeds urgenter. Inmiddels hebben wij uhet aanvalsplan Herstructurering Woningvoorraad toegezonden. Zoals ook al in de 2 e Berap is gemeld, is ditaanvalsplan ten opzichte van de oorspronkelijke planning enigszins vertraagd. Daarnaast is het beleidskader ISV 3aan u voorgelegd ter besluitvorming. Op basis van dit beleidskader kunnen op de korte termijn aanjaaggelden aanherstructureringsprojecten toegekend worden.Aanvalsplan HerstructureringPer 1 januari 2011 is de decentralisatie van de ISV-middelen in het Provinciefonds een feit geworden.166

Aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen Fryslân3.5003.0002.5002.000jan t/m decjan t/m novjan t/m oktt/m 3e kw .t/m 2e kw .t/m 1e kw .1.5001.00050002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Bron: CBSMutaties woningvoorraad Fryslân4.0003.5003.000Nieuw bouwOnttrekkingenOverige toevoegingenNetto groei2.5002.0001.5001.00050001998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011(t/mnov.)2012167

Hebben we de gewenste resultaten bereikt / Hebben we gedaan wat we wilden doen?Gewenste resultaten Beleid Tijd GeldBeleidsveld 9.3 - Wonen1. Op basis van geactualiseerde bevolkingsprognoses en monitoring van dewoningbouwproductie gaan we na of de woningbouwafspraken met gemeentenop regionaal niveau voor de periode 2008 tot en met 2016 geactualiseerdmoeten worden. Zonodig worden nieuwe afspraken voorbereid.2. Het beleidskader en de verordening voor de inzet van (Rijks) ISV III-middelenvaststellen. Hierop vooruitlopend hebben we besloten 20% van het beschikbarebudget van 2010 beschikbaar te stellen voor de zogenoemdeprogrammagemeenten Heerenveen, Sneek, Harlingen, Dongeradeel enSmallingerland, zodat zij vooruit kunnen met hun meerjarenprogramma.Duurzame energie en de veranderende bevolkingsontwikkeling (vergrijzing enkrimp) zullen hierin zwaarder gaan wegen. Er wordt ingezet op versneldafrekenen van oude regelingen zoals SDV en ISV I en provinciaal ISV. Deeventuele vrijval die daarbij kan optreden en de renteinkomsten op de huidigevoorzieningen ISV I en ISV II in de begroting zullen de komende jaren voor deherstructurering van het bestaand bebouwd gebied worden ingezet.3. Het stimuleren dat gemeenten woonvisies in regionaal verband opstellen enactualiseren.4. Het beoordelen van gemeentelijke woonplannen en het adviseren overinitiatieven van derden.5. Overleg en advisering in diverse verbanden zoals Wenjen Oerlis Fryslân, VFGverband, stadsregio Leeuwarden, bestuurlijke overleggen en bijdragen aanstudiedagen en symposia.6. Inzetten op het betaalbaar en het energiezuinig maken van woningen door het100.000 woningenplan uit te voeren (onderdeel programma duurzame energie) insamenhang met het aanvalsplan na-oorlogse woningvoorraad. Daarbij ligt hetaccent op de bestaande bouw.7. Het afleggen van verantwoording aan het Rijk over ISV II.8. Het subsidiëren van collectief particulier opdrachtgeverschap.9. Het verlenen van budgetsubsidie aan de Vrouwen Advies Commissie in dewoningbouw (VAC) en de landelijke vereniging Groepsgewijs wonen.10. Het houden van toezicht op de huisvesting van statushouders door degemeenten en het hierover halfjaarlijks rapporteren aan het ministerie vanVROM. Omdat de huisvesting van statushouders bij een groot aantal gemeentenmeer dan 1 halfjaarlijkse taakstellingperiode achterloopt (meer dan de wettelijketermijn) is in 2011 extra inzet nodig, o.a. in de vorm van een in te stellenTaskforce.11. Het afronden van het project landelijk wonen waarbij (conform streekplan 2007)10 pilots landgoederen en 7 pilots voor landelijke woonclusters mogelijk gemaaktworden. Het project is bedoeld om bijzondere woonvormen te stimuleren om tebevorderen dat mensen van buiten Fryslân in de provincie komen wonen. Degemeenten hebben hiervoor ideeën ingediend. Na de planfase worden projectenin uitvoering genomen. Daarbij is promotie en marketing belangrijk. In overlegmet de gemeenten gaan wij na welke rol wij hierin zullen nemen.Toelichting9.3.1.Woningbouwprogramma‟sNadat in 2009 met bijna alle regio‟s woningbouwafspraken tot 2016 zijn gemaakt, hebben veel gemeenten in 2010deze afspraken doorvertaald in een geactualiseerd Woonplan, Woonvisie en bijbehorend Woningbouwprogramma.Hier ligt ook een relatie met de Verordening Romte. Als de gemeenten beschikken over een door de provinciegeaccordeerd actueel woonprogramma hoeft in het kader van de Verordening Romte geen discussie meer plaats tevinden over nut en noodzaak van het ontwikkelen van een woningbouwlocatie.168

In 2011 zijn (actualiseringen van) 14 woonplannen en woningbouwprogramma‟s beoordeeld. Dit betrof de gemeentenAmeland, Boarnsterhim, Heerenveen, Kollumerland, Leeuwarderadeel, Lemsterland, Littenseradiel,Ooststellingwerf, Schiermonnikoog, Skarsterlân, Smallingerland, Sudwest Fryslân, Terschelling en Weststellingwerf.De woningbouwprogramma‟s zijn in 2011 beoordeeld binnen de huidige woningbouwafspraken 2008 t/m 2016). Eind2011 is gestart met de voorbereiding van een bestuurlijke conclusie en worden nagegaan of de gemaakte woningbouwafsprakenuit 2008-2009 nog voldoende passend zijn. In 2012 vindt evaluatie van de woningbouwafsprakenplaats. Indien daarvoor aanleiding zullen de afspraken worden aangepast.9.3.2In het kader van ISV3 hebben wij:Met programma gemeenten (Sûdwest Fryslân (Sneek), Heerenveen, Harlingen, Dongeradeel enSmallingerland) hebben we programma-afspraken gemaakt en op basis daarvan een aandeel van 40% vanhet ISV3-budget gereserveerd;De overige gemeenten (projectgemeenten) kunnen op projectmatige basis in aanmerking komen voor eenbijdrage vanuit het 60% deel van het ISV3-budget;Daarnaast hebben wij in 2011 voor de korte termijn (2012-2015) het Provinciaal beleidskader stedelijkevernieuwing 2012-2015 opgesteld en in januari 2012 vastgesteld. Hiermee geven wij sturing aan de inzet vanISV3-middelen;Voor de (middel)lange termijn (tot en met 2022) hebben wij in 2011 het Aanvalsplan herstructurering Friesewoningvoorraad opgesteld en in januari 2012 vastgesteld. Hierin staat op welke wijze wij voor een langeretermijn (tot en met 2022) de herstructurering van de Friese woningvoorraad willen aanjagen;Per 1 januari 2011 waren er met provinciaal ISV 21 projecten gesubsidieerd. Met deze middelen wordt inherstructureringswijken naast het stimuleren van de herinrichting van de openbare ruimte de duurzaamheid,omgevingskwaliteit, energiebesparing en levensloopbestendigheid bevorderd. Daarmee is wat deenergiezuinigheid betreft vooruit gelopen op het 100.000 woningenplan. In 2011 zijn er zes projectenafgerekend en is één project is op verzoek van de aanvrager ingetrokken, 14 projecten zijn nog inuitvoering.9.3.6Over de uitvoering van het 100.000 woningenplan wordt gerapporteerd onder het programma Duurzame Energie(programma 6).9.3.8De uitvoeringsregeling Stimulering Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (passend binnen de subsidieverordeningRuimte) is tot en met 2013 opengesteld. Ondersteuning van jaarlijks 2 CPO-projecten was het uitgangspunt, maar ditlukt mede door de moeizame ontwikkelingen op de woningmarkt nog niet. In 2011 is het voortraject van deplanuitwerking van het CPO project Easterlittens afgerond en is de bijdrage definitief vastgesteld op het maximum van€40.000 voor elf woningen. Tevens is in 2011 een CPO-subsidie van ten hoogste €16.000 toegekend aan een CPOgroepin Sint Johannesga voor de bouw van vier woningen.9.3.10In 2011 hebben wij een aanzienlijke extra inspanning geleverd om invulling te geven aan onze taak alstoezichthouder op de gemeenten bij het huisvesten van statushouders. Door deze extra inspanningen, die inregioverband door gemeenten geleverd worden, is de taakstelling voor de eerste helft van 2011 gehaald. Vanaf mei2011 nemen alle Friese gemeenten deel aan de pilot “Sneller Thuisgeven” van het Rijk. Bij succes zal het modellandelijk geïmplementeerd worden. De achterstand uit de vorige taakstellingsperiodes is echter nog niet weggewerkten daarmee is een mogelijke in de plaatstreden door het Rijk nog niet afgewend. Met het Rijk zijn afspraken gemaaktover de omvang van het aanbod woningzoekenden dat geleverd kan worden. Deze kwantitatieve doelen/afsprakenzijn lager dan de achterstand.Met de VROM-inspectie is dit jaar eenmaal een bestuurlijk overleg geweest over onze aanpak. Wij hebben met 19gemeenten in 2011 een bestuurlijk overleg gevoerd, waarvan met vier gemeenten tweegesprekken. Deze bestuurlijkeoverleggen vormen een formele stap in een mogelijke in-de-plaats-tredingsprocedure die door BZK kan wordenuitgevoerd.9.3.11Pilots landelijk wonenVan de 20 door de gemeenten in 2008 ingediende planideeën voor landgoederen en landelijke woonclusters zijn 10pilots geselecteerd (waarvan 2 alsnog zijn afgevallen). Zoals ook aangegeven is in de notitie stand van zakenuitvoeringsagenda streekplan zullen wij de komende periode de geselecteerde en genomineerde pilots verderbeoordelen en begeleiden aan de hand van de criteria in het streekplan. De lopende pilots kunnen gedurende delooptijd van het streekplan (2016) planologisch uitgewerkt worden en vervolgens uitgevoerd. Er wordt geenmogelijkheid geboden voor het opnieuw indienen van pilots.169

Voor de pilot Grou-Noord hebben wij besloten de oorspronkelijke insteek (landelijk wooncluster) te vervangen dooreen verblijfsrecreatieve invulling. Deze wordt op dit moment nader onderzocht. Voor de ontwikkeling van dit concept iseen budget van € 25.000 beschikbaar gesteld.De pilot Trijntje Wiel (Skarsterlân) is in uitvoering genomenPrestatie-indicatorenOnderwerp Indicator Nulmeting Doelwaarden2011Beleidskader ISV 3 Toezenden aan PS: 2011Subsidie Collectief Het aantal te verstrekken subsidies hangtparticulieruiteraard af van het aantal aanvragen en de mateopdrachtgeverschap waarin aan de subsidievoorwaarden wordtvoldaan. Gemiddeld kunnen circa 3 subsidies perjaar worden verstrekt.Realisatie2011ToelichtingIn 2011 zijn de volgende doelen (deels) bereikt:Het Beleidskader ISV3 is in 2011 uitgewerkt en op 24 januari 2012 vastgesteld in GS. Het Beleidskader ISV3wordt, samen met het Aanvalsplan Herstructurering Friese Woningvoorraad, op 21 maart 2012 voorgelegdaan PS.In 2011 zijn met de programmagemeenten Smallingerland, Heerenveen, Dongeradeel en Sudwest-Fryslânafspraken gemaakt over het Meerjarenprogramma ISV3 (MOP3). Het MOP3 met Harlingen wordt medio2012 afgerond.In 2011 heeft een versnelde eindafrekening van projecten met subsidie uit Stads-en Dorpsvernieuwing enISV1 plaatsgevonden.In 2011 heeft 1 subsidietoekenning en –afrekening plaatsgevonden voor één CPO-project (4 woningen SintJohannesga).Wat heeft het Beleidsveld gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingRekening 2011Verschil Begroting/RekeningBatenOverlopende passiva 1.999 1.700 22.382 -20.682Totaal Baten 1.999 1.700 22.382 -20.682LastenStructurele3 66 21 44beleidsprogrammabudgettenTijdelijke831 983 2.180 -1.197beleidsprogrammabudgettenOverlopende passiva 2.665 2.228 8.834 -6.606Bedrijfsvoeringskosten 633 595 586 10Totaal Lasten 4.132 3.872 11.621 -7.749Resultaat voor bestemming -2.133 -2.172 10.761 -12.933Beschikking over reserves -155 603 1.800 -1.197Resultaat na bestemming -2.288 -1.569 12.561 -14.130ToelichtingTijdelijke budgettenMet ingang van 2010 wordt de uitkering van het Rijk in het kader van ISV niet meer via een doeluitkering aan deprovincie uitgekeerd, maar via een zgn. decentralisatieuitkering aan het Provinciefonds toegevoegd. Hiermee vallen170

ze onder het regime van tijdelijke budgetten. Door de correctie van de meerjarige verplichtingen zijn de lasten van de(meerjarige) verplichtingen nu in 2011 verantwoord. De overschrijding die dit veroorzaakt wordt gedekt door het naarvoren halen van middelen 2012 en verder via de mutatie reserves.Overlopende passivaIn het najaar is duidelijk geworden dat de terugbetalingsplicht aan het Rijk van de oude ISV-I, ISV-II en Stads- endorpsvernieuwingmiddelen is komen te vervallen. Hiermee vervalt tevens de overlopende passiva post. Resterendemiddelen ad. € 14 miljoen vallen dit jaar vrij in het rekeningresultaat. Een voorstel om deze middelen opnieuw in tezetten voor het aanvalsplan herstructurering woningvoorraad wordt in het voorjaar aan uw Staten aangeboden. Definanciële besluitvorming daarover zal, na vaststelling van het beleid, tegelijkertijd met de behandeling van dezejaarstukken plaatsvinden.Dit verklaart tevens het verschil in de jaren 2010/2011.171

172

3.10 Programma 10. Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzienPortefeuillehouder: J.A. de VriesA. ProgrammarealisatieWat wilden we bereiken? (beleidsdoelen Begroting 2011)Het zorg dragen voor een structureel sluitende meerjarenbegroting.Wat heeft het programma gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening10.1 Provinciefonds 132.638 138.227 138.227 010.2 Opcenten56.641 57.661 57.435 227motorrijtuigenbelasting10.3 Dividenden 35.896 45.398 45.475 -7710.4 Financieringsrente 3.331 3.030 2.990 3910.5 BTW compensatiefonds 132 49 132 -8310.6 Interne financiering 11.210 15.537 11.937 3.60110.7 Overige algemene401 -27.047 -29.461 2.414dekkingsmiddelen10.8 Onvoorzien 48 0 0 0Totaal Baten 240.298 232.855 226.734 6.121Lasten10.1 Provinciefonds 0 0 0 010.2 Opcenten0 0 0 0motorrijtuigenbelasting10.3 Dividenden 188 189 188 010.4 Financieringsrente 4.076 5.114 4.729 38510.5 BTW compensatiefonds 2 0 0 010.6 Interne financiering 0 0 0 010.7 Overige algemene12.037 27.357 23.607 3.750dekkingsmiddelen10.8 Onvoorzien 456 -189 -3 -186Totaal Lasten 16.759 32.470 28.522 3.949Resultaat voor bestemming 223.539 200.385 198.212 2.173Mutatie reserve 31.332 -9.644 -9.848 204Resultaat na bestemming 254.871 190.741 188.364 2.377173

B. Beleidsvelden10.1 ProvinciefondsDe raming van de algemene uitkering uit het provinciefonds is op basis van de decembercirculaire 2011 opgesteld.Deze raming bestaat deels uit de eigenlijke algemene uitkering en deels uit zogenoemde decentralisatie-uitkeringen.Wat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening132.638 138.227 138.227 0Totaal Baten 132.638 138.227 138.227 0LastenTotaal Lasten 0 0 0 0Resultaat voor bestemming 132.638 138.227 138.227 0Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming 132.638 138.227 138.227 0Opbouw provinciefonds:Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015 2016Algemene uitkering- huidig jaar 80.839 85.387 84.801 85.382 85.470 86.940- voorgaand jaar -35Decentralisatie-uitkeringen:- SLOK 92- Lokaal emancipatiebeleid 46- Elektrisch varen 175- RUD 140- RSP Zuiderzeelijn 9.862- Cultuurparticpatie 434 434- Sterke regio’s 3.840 960- Bodemsanering 3.657 3.677 3.677 3.677- ISV 5.268 4.080 4.190 3.832- Externe veiligheid 771 771 771 771- Bedrijventerreinen 0 1.245 1.275 608- Luchthavens 138 131 131 131- Waddenfonds 33.000 28.878 36.824 38.690 40.499 28.978Totaal 138.227 125.563 131.669 133.091 125.969 115.918174

10.2 Opcenten motorrijtuigenbelastingIn de paragraaf heffingen wordt een nadere toelichting gegeven op de opcenten motorrijtuigenbelasting.Wat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening56.641 57.661 57.435 227Totaal Baten 56.641 57.661 57.435 227LastenTotaal Lasten 0 0 0 0Resultaat voor bestemming 56.641 57.661 57.435 227Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming 56.641 57.661 57.435 227ToelichtingVoor 2011 hadden wij een belastingopbrengst van € 57,7 miljoen begroot. In werkelijkheid hebben we € 57,4 miljoenontvangen. De lagere opbrengst is een landelijke tendens die twee oorzaken heeft. Het aantal zuinige auto’s,waarvoor geen motorrijtuigenbelasting hoeft te worden betaald stijgt en het gewicht van de auto’s daalt, waardoor deopbrengst per punt verlaagd wordt.In onderstaande tabel is de opbouw van zowel de raming als de realisatie opgenomen.Begroting 2011 Realisatie 2011Gemiddelde opbrengst per punt € 697.000 € 694.000Groei wagenpark 0,2% 0,1%Zuinige auto’s (geen MRB) 8.100 14.80010.3 DividendenWat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening35.896 45.398 45.475 -77Totaal Baten 35.896 45.398 45.475 -77LastenStructurele188 189 188 0beleidsprogrammabudgettenTotaal Lasten 188 189 188 0Resultaat voor bestemming 35.708 45.210 45.287 -77Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming 35.708 45.210 45.287 -77ToelichtingHet dividend Falcon is circa € 70.000 hoger uitgevallen dan geraamd.175

10.4 FinancieringsrenteHet betreft hier zowel de financieringsrente van onze financiering op korte termijn als rente op verstrektegeldleningen.Wat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening3.331 3.030 2.990 39Totaal Baten 3.331 3.030 2.990 39LastenStructurele4.076 5.114 4.729 385beleidsprogrammabudgettenTotaal Lasten 4.076 5.114 4.729 385Resultaat voor bestemming -745 -2.084 -1.739 -345Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -745 -2.084 -1.739 -345ToelichtingDe rentelasten van korte termijnfinancieringen zijn € 385.000 lager uitgevallen dan begroot als gevolg van een lagerekredietbehoefte. De ontvangen rente is € 39.000 lager dan begroot. In de Begroting was rekening gehouden met hetverstrekken van een lening in verband met de rondweg Franeker. Deze lening is nog niet verstrekt en er is geen renteontvangen wat een lagere bate van € 68.000 met zich meebracht. Daarnaast is er wel meer rente ontvangen opovertollige liquiditeiten wat een hogere bate van € 29.000 met zich meebracht.10.5 BTW-compensatiefondsWat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening132 49 132 -83Totaal Baten 132 49 132 -83LastenStructurele2 0 0 0beleidsprogrammabudgettenTotaal Lasten 2 0 0 0Resultaat voor bestemming 131 49 132 -83Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming 131 49 132 -83ToelichtingVanuit het BTW compensatiefonds is € 83.000 meer ontvangen. Dit betreft de BTW-component in de uitgaven voorhet grondwaterplan waarin meer is uitgegeven dan begroot (zie toelichting programma 3).176

10.6 Interne financieringConform de Nota Uitvoering begroting (december 2009) wordt aan de lopende investeringsprojecten bouwrentetoegerekend. Daarnaast wordt rente toegerekend aan de aankopen/verkopen grond in het kader van het Pmjp (zieook programma 5 Landelijk Gebied)Wat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening11.210 15.537 11.937 3.601Totaal Baten 11.210 15.537 11.937 3.601LastenTotaal Lasten 0 0 0 0Resultaat voor bestemming 11.210 15.537 11.937 3.601Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming 11.210 15.537 11.937 3.601ToelichtingBij een aantal grote investeringsprojecten (waaronder Centrale As en de N381) zijn de bestedingen in 2011achtergebleven, waardoor er minder bouwrente is toegerekend dan begroot. Oorzaak zijn juridische procedures envertragingen in grondaankopen.10.7 Overige algemene dekkingsmiddelenWat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening401 -27.047 -29.461 2.414Totaal Baten 401 -27.047 -29.461 2.414LastenStructurele2.352 9.422 7.309 2.113beleidsprogrammabudgettenTijdelijke7.950 17.235 15.500 1.735beleidsprogrammabudgettenBedrijfsvoeringskosten 1.735 700 797 -97Totaal Lasten 12.037 27.357 23.607 3.750Resultaat voor bestemming -11.636 -54.404 -53.068 -1.336Mutatie reserve 31.332 -9.644 -9.848 204Resultaat na bestemming 19.696 -64.049 -62.917 -1.132177

ToelichtingIn onderstaand overzicht is een specificatie van de overige algemene dekkingsmiddelen opgenomen.ExploitatieBegroting 2011Realisatie201Saldo2011Bedragen x € 1.000- Baten- - Stelpost onderbesteding 114 0 114- - Mutaties kostenplaatsen via reserves 5.839 3.539 2.300- - Overboeking decentralisatie uitkering waddenfonds-33.000 -33.000 0naar overlopende passivapostTotaal Baten -27.047 -29.461 2.414Lasten- Mutaties kostenplaatsen via reserves 9.440 7.309 2.131- Stelpost nominaal -18 0 -18- Bijdrage rijksagenda 15.500 15.500 0- Budget voormalig personeel 700 436 264- Voorwaardelijke budgetten PS:Sportstad Heerenveen 140 0 140RSP REP 1.075 0 1.075RSP REP Provinciefonds 380 0 380- Voorwaardelijke budgetten GS:RUD opbouw 140 0 140- Nog te verdelen bedrijfsvoeringkosten 361 -361Totaal Lasten 27.357 23.606 3.750Baten - Lasten -54.404 -53.067 -1.336Baten:Vanwege de tot nu toe jaarlijkse onderbesteding op goederen en diensten is hiervoor in de Begroting een stelposthiervoor opgenomen.De mutatie kostenplaatsen via reserves betreft de tijdelijke budgetten bij de bedrijfsvoering. Het verschil met dezepost aan de lastenkant betreft de vrijval bij de tijdelijke budgetten bedrijfsvoeringLasten:De salarisuitbetaling aan voormalig personeel is € 264.000 lager uitgevallen dan begroot. Jaarlijks wordt bekeken watde hoogte moet zijn van deze post en zo nodig wordt de Begroting hierop aangepast.Bij de afronding van de jaarrekening bleek dat er nog een bedrag aan bedrijfsvoering verdeeld had moeten wordenover de programma’s. Dat is nu in dit programma opgenomen.Als voorwaardelijke budgetten waren in de programma 10 nog de budgetten voor het project Sportstad Heerenveenen RUD opbouw opgenomen. Beide budgetten zijn vrijgevallen.Het opgenomen budget voor RSP/REP is via de jaarovergang tijdelijke budgetten meegenomen naar 2012.178

10.8 OnvoorzienWat heeft het gekost?ExploitatieBedragen x € 1.000 Realisatie 2010 Begroting2011 na wijzigingBatenStructurelebeleidsprogrammabudgettenRekening 2011Verschil Begroting/Rekening48 0 0 0Totaal Baten 48 0 0 0LastenStructurele456 -189 -3 -186beleidsprogrammabudgettenTotaal Lasten 456 -189 -3 -186Resultaat voor bestemming -408 189 3 186Mutatie reserve 0 0 0 0Resultaat na bestemming -408 189 3 186ToelichtingLasten:Het betreft hier de geraamde vrijval kapitaallasten tijdelijke huisvesting en de afboeking van oninbare vorderingen. Deoninbare vorderingen waren niet begroot.179

180

Paragrafen181

182

4.1 Paragraaf 1 – Provinciale heffingen1 InleidingDe provincie kent verschillende bronnen van inkomsten. Eén van die bronnen betreft provinciale heffingen. Hieronderverstaan we, in afnemende volgorde van omvang:1. opcenten op de motorrijtuigenbelasting (houderschapsbelasting motorvoertuigen);2. grondwaterbelasting;3. leges.Deze worden hieronder achtereenvolgens toegelicht. Het totaalbedrag aan heffingen in 2011 bedraagt ongeveer 17%van het totaal van de baten (exclusief beschikking over de reserves).2 Opcenten MotorrijtuigenbelastingJaarlijks stelt het Rijk het maximaal toegestane niveau van de opcenten op de Motorrijtuigenbelasting vast. Ditwettelijke maximum gaat in op 1 april van het volgende belastingjaar. Het verschil tussen dit maximaal mogelijke tariefen het feitelijk door de provincie gehanteerde tarief voor de opcenten bepaalt de zogenoemde vrije ruimte, ofwel deonbenutte (belasting)capaciteit die de provincie heeft tot verhoging van haar inkomsten.Ontwikkeling heffing opcenten motorrijtuigenbelasting in punten2010 2011 2012 2013 2014 2015Heffing voorgaand jaar 80,4 81,7 83,0 84,9 86,5 90,1Jaarlijkse inflatiecorrectie1,3 1,3 1,9 1,7 1,6 1,5(Decembernota 2003)Centrale As (nog te bevestigen) 2,0 2,0Totaal heffing 81,7 83,0 84,9 86,5 90,1 93,7n.n.b.= nog niet bekendWettelijk maximum 116,7 119,4 123,0 n.n.b. n.n.b. n.n.b.183

In onderstaande grafiek is dit weergegeven, evenals het gemiddelde niveau van de opcenten van alle provincies. Wijzitten iets hoger dan het landelijk gemiddelde. Dit heeft te maken met het feit dat niet alle provincies hun opcentenjaarlijks indexeren.140,0Provinciale opcenten120,0116,7119,4123aantal opcenten100,080,060,040,081,7 83,0 84,978,3 79,3 79,820,00,02010 2011 2012jaaropc. Fryslân gem. 12 prov wettelijk toegestaanOpbrengst 2011(bedragen x € 1 miljoen) Begroot Realisatie VerschilOpbrengst 57,7 57,4 0,2De lagere opbrengst is een landelijke tendens die twee oorzaken heeft. Het aantal zuinige auto’s waarvoor geenmotorrijtuigenbelasting hoeft te worden betaald stijgt en het gewicht van de auto’s daalt waarmee de opbrengst perpunt verlaagd wordt.In onderstaande tabel is de opbouw van zowel de raming als de realisatie opgenomen.Begroting 2011 Realisatie 2011Gemiddelde opbrengst per punt € 697.000 € 694.000Groei wagenpark 0,2% 0,1%Zuinige auto’s (geen MRB) 8.100 14.800Zoals verwacht stagneert de groei van het wagenpark. Daarentegen stijgt het aantal zuinige auto’s waarvoor geenmotorrijtuigenbelasting meer hoeft te worden betaald. Voor onze provincie is de stijging hiervan 80% naar 14.800stuks.184

Onbenutte belastingcapaciteit 2011De onbenutte belastingcapaciteit bedraagt sinds 1 april 2011 36,4 punten (119,4 – 83 punten). Eén punt verhogingwas in 2011 € 694.000. De onbenutte belastingcapaciteit in 2011 bedraagt daarmee naar huidige inzichten ongeveer€ 25,3 miljoen.3 GrondwaterbelastingOp het onttrekken van grondwater wordt een heffing geheven. Deze bevoegdheid is toegekend aan de provincies opbasis van artikel 48 van de Grondwaterwet. Het Waterschap verzorgt de uitvoering, bij de provincie wordt deopbrengst verantwoord. De wet en de daarop gebaseerde Algemene Maatregel van Bestuur geven nauwkeurig aanwaar de opbrengst van de heffing aan mag worden besteed. Dit is beperkt tot onderzoek dat verband houdt metgrondwaterbeheer en activiteiten die noodzakelijk zijn om schade als gevolg van grondwaterwinning te kunnenonderzoeken, bepalen, vaststellen en uitbetalen.De provinciale verordening op de heffing en invoering van de grondwaterheffing bepaalt de omvang van de heffing.Deze heffing bedraagt ruim 1,1 eurocent per m³ gewonnen grondwater voor heffingsplichtige ‘onttrekkers’.De baten uit de grondwaterbelasting waren begroot op € 602.000, de opbrengst bedroeg in 2011 € 585.000.4 LegesIn december 2009 hebt u de nota Actualisatie legesverordening vastgesteld. In deze nota is het beleid over deprovinciale leges opgenomen. Het beleid is dat bestuursdocumenten, zoals begrotingen en jaarverslagen, tot eenbepaald maximum gratis beschikbaar zijn. Deze producten staan in rubriek A van de tarieventabel. In rubriek B van detarieventabel staan de vergunningen en ontheffingen, met uitzondering van de omgevingsvergunningen. Deomgevingsvergunningen staan in rubriek C. Uitgangspunt voor de tarieven van deze producten is dat debelanghebbende betaalt.Zoals in de nota Actualisatie legesverordening is aangegeven, wordt eens in de vier jaar nagegaan of de legesaanpassing behoeven. Redenen hiervoor zijn het voorzichtigheidsprincipe en het feit dat de opbrengsten per productvan jaar op jaar variëren. Een uitzondering hierop wordt gevormd door de leges voor de omgevingsvergunningen. DeWet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) treedt per 1 oktober 2010 in werking. Aangezien het bijomgevingsvergunningen gaat om nieuwe werkzaamheden is in de nota Actualisatie legesverordening vastgelegd datna drie jaar een evaluatie van de tarieven uitgevoerd wordt.Onderstaand een overzicht van de legesinkomsten 2011(bedragen x € 1.000)Programma Onderdeel Begroot Realisatie Verschil2 Wegen algemeen 10 33 223 Grondwaterwet 13 3 -104 Ontgrondingen 66 72 54 Wabo 433 55 -3785 Wadlopen 11 39 28Totaal 569 232 -337Toelichting:De ontvangen leges voor de Wabo zijn aanzienlijk lager. Het aantal aanvragen om een omgevingsvergunning is nietzoveel kleiner, maar het aantal aanvragen met een bouwdeel is veel kleiner dan geraamd. Aangezien alleen over ditbouwdeel leges mogen worden geheven, vallen de inkomsten lager uit dan voorzien.Overigens zijn de begrote kosten voor de Wabo ook lager uitgevallen door een zeer beperkte besteding van hetbudget dat bestemd was voor de inschakeling van externe expertise voor deze bouwonderdelen.185

186

4.2 Paragraaf 2 – Weerstandsvermogen1 InleidingHet weerstandsvermogen is een maatstaf om te beoordelen of de provincie in staat is om nadelige gevolgen vanrisico‟s op te vangen zonder dat daarbij de continuïteit in de uitvoering van taken in gevaar komt, dan wel dat hetbeleid moet worden gewijzigd.Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de benodigde weerstandscapaciteit (enerzijds de inschatting van de kansop het zich daadwerkelijk voltrekken van het risico en anderzijds de financiële gevolgen hiervan) en de beschikbareweerstandscapaciteit (de middelen die aanwezig zijn om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen).In schema is dit als volgt weer te geven:Bekende risico‟sBeschikbare middelenBenodigdeweerstandscapaciteitBeschikbareweerstandscapaciteitWeerstandsvermogenDe afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan het verbeteren van risicomanagement. In 2007 is een start gemaaktom het beleid rondom weerstandsvermogen nader te formuleren. Dit heeft er toe geleid dat op 12 november 2008 de‘Nota Weerstandsvermogen’ door u is vastgesteld. In deze nota is het beleid rond weerstandsvermogengeformuleerd. De nota geeft de methodiek en berekeningswijze van de afzonderlijke delen van hetweerstandsvermogen aan, evenals de norm voor het gewenste niveau van het weerstandsvermogen. Hetweerstandsvermogen dient positief te zijn, oftewel de beschikbare weerstandscapaciteit moet minimaal van dezelfdeomvang zijn als de benodigde weerstandscapaciteit. De paragraaf Weerstandsvermogen is vanaf de Begroting 2009conform het nieuwe beleid van deze nota ingericht. Deze paragraaf geeft een voortschrijdend inzicht vanuit deBegroting 2011 in de ontwikkeling van het weerstandsvermogen en de risico‟s.In deze paragraaf besteden wij eerst aandacht aan de beschikbare weerstandscapaciteit en vervolgens aan debenodigde weerstandscapaciteit. Daarna gaat de paragraaf in op de berekening van het weerstandsvermogen. Deparagraaf wordt afgesloten met een overzicht van de risico‟s.2 Beschikbare weerstandscapaciteitDe beschikbare weerstandscapaciteit is de optelsom van alle elementen uit de provinciale financiële huishouding diedaadwerkelijk kunnen worden ingezet om tegenvallers op te kunnen vangen. Elementen uit de provinciale financiëlehuishouding kunnen alleen tot de weerstandscapaciteit worden gerekend als hierdoor het bestaande beleid niet wordtaangetast. Tevens mag aan deze elementen niet al een bestemming zijn gegeven.187

Tot de beschikbare weerstandscapaciteit worden gerekend:de reserves waar geen claim op rust, ofwel reserves ná verwerking van vastgestelde beleidsverplichtingen;stille reserves; gelet op de aard van deze reserves worden deze bij voorbaat niet gekwantificeerd maar alsp.m.-post opgenomen;de onbenutte belastingcapaciteit; deze wordt vanwege het structurele karakter tweemaal meegeteld in deberekening van de beschikbare weerstandscapaciteit. Dit sluit aan bij de kwantificering van risico‟s metstructurele gevolgen, conform de “nota Weerstandsvermogen” (zie hierna).3 Benodigde weerstandscapaciteitDe benodigde weerstandscapaciteit is een financiële vertaling van alle risico‟s waarvoor geen maatregelen zijngetroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Het betreft hier nadrukkelijkeen vertaling, c.q. een inschatting. Een risico heeft voor de provincie een materiële betekenis indien deze meerbedraagt dan € 45.000. Dit lijkt wellicht voor een organisatie als de provincie laag, maar dit bedrag moet gezienworden als een grens om een risico te identificeren. Daarmee is het dan ook een bedrag dat iedere provincialemanager als denkbeeldige grens hanteert.De risico‟s die relevant zijn voor het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit worden niet op andere wijzeondervangen. Hiertoe behoren niet de reguliere risico‟s, d.w.z. risico‟s die zich regelmatig voordoen en die veelal vrijgoed meetbaar zijn. Hiervoor kunnen verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Ookkunnen door het treffen van beheersmaatregelen, bijvoorbeeld budgetafspraken en versobering vaninvesteringsprojecten bij stijgende prijzen, risico‟s worden beheerst. Voor de bepaling van de benodigdeweerstandscapaciteit is dan ook het netto risico van toepassing, oftewel de risico‟s na aftrek van voorzieningen,beheersingsmaatregelen, etc.De risico‟s voor het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit zijn dikwijls moeilijk te kwantificeren. Om inzichtte krijgen in het weerstandsvermogen van de provincie moeten de risico‟s wel van een kwantificering wordenvoorzien. Zie hiertoe onderdelen 4 en 6 van deze paragraaf. Hierbij moet wel bedacht worden dat het om groveschattingen gaat.Bij het kwantificeren van risico‟s wordt onderscheid gemaakt tussen risico‟s met eemalige gevolgen en risico‟s metstructurele gevolgen. Voor de bepaling van de verwachte impact van een risico met een structureel gevolg wordt eentijdsperspectief aangehouden van twee jaar, d.w.z. dit risico wordt vermenigvuldigd met de factor twee. Binnen eenreactietijd van twee jaar moet door middel van bijsturen en/of aanpassing van het beleid het risico geminimaliseerd,dan wel opgevangen kunnen worden binnen de (reguliere) exploitatie.De verwachte impact van de incidentele en structurele risico‟s wordt berekend door het netto risico tevermenigvuldigen met de geschatte kans dat het risico zich zal voordoen.Hieronder volgt een overzicht van de benodigde weerstandscapaciteit. De benodigde weerstandscapaciteit uit deBegroting 2012 is geactualiseerd voor de Jaarstukken 2011.Benodigde weerstandscapaciteitProgrOmschrijving risico’sNettorisico(in €)kans%2 Voorbereidingskosten infrastructurele projecten 5.500.000 25% 1.375.0004 Nazorg gesloten stortplaatsen 1.029.000 1% 10.0004 Stortplaats Ouwsterhaule 68.000 1% 1.0004 Besluit Financiële zekerheid 35.000.000 2% 700.0004 Repressieve handhaving 5.005.000 2% 100.0004 Onvoldoende overheidstoezicht 35.005.000 4% 1.400.0004 Vergunningverlening en Toezicht 35.005.000 1% 350.0004 Grondwatersanering Heerenveen 505.000 1% 5.0005 Leader+ 1.000.000 5% 50.0005 Gevolgen besluitvorming staatssecretaris Blekerstopzetten ILG-bijdrage van het Rijk22.500.000 25% 5.625.000Bedrag (in €), afronding op1.000 tallenIncidenteel Structureel188

ProgrOmschrijving risico’sNettorisico(in €)kans%6 Stoomtrein Sneek 2.100.000 90% 1.890.00010 Verstrekte leningen, borgstellingen en800.000 1% 8.000deelnemingen10 Juridische procedures diverse programma‟s 23.746.000 60% 14.177.000Bedrag (in €), afronding op1.000 tallenIncidenteel StructureelSubtotaal risico‟s 25.691.000 0Benodigde weerstandscapaciteit 25.691.000De risico‟s worden toegelicht in onderdeel 6. Als er sprake is van mutaties op de gepresenteerde risico‟s ten opzichtevan de laatstelijk geactualiseerde versie van deze paragraaf in de Begroting 2012 wordt dit in onderdeel 5 toegelicht.4 Berekening weerstandsvermogenHieronder volgt een overzicht van de beschikbare weerstandscapaciteit gevolgd door een samenvattend overzichtvan de kengetallen en de uitkomst van het weerstandsvermogen, inclusief de vergelijking van de benodigdeweerstandcapaciteit met de Begroting 2012.Beschikbare weerstandscapaciteit (bedragen X € 1 mln.)Type beschikbare weerstandscapaciteit1-1-2012(Begroting2012)31-12-2011(Jaarstukken2011)Reserves (stand gebaseerd op transactiebasis 1 )Algemene reserve, basisreserveAlgemene reserve, vrij aanwendbaar (VAR)Bestemmingsreserves, inclusief bestemmingsreserve aankoopnatuurterreinenRekeningresultaat 2011Stille reservesOnbenutte belastingcapaciteit (2 x € 25,3 miljoen)8,861,31,40,0p.m.53,28,845,02,511,1p.m.50,6Totaal beschikbare weerstandscapaciteit 124,7 118,01 Betreft stand ná verwerking vastgestelde beleidsverplichtingenToelichting onderdelen beschikbare weerstandscapaciteitReservesHet totaal van de reserves van de provincie Fryslân bedraagt per 31 december 2011 € 152,5 miljoen. Er rusten opdeze reserves echter vastgestelde beleidsverplichtingen: verplichtingen die zijn voorgelegd aan en goedgekeurd dooru middels begrotingen en begrotingswijzigingen. Voor de bepaling of de reserves in aanmerking komen voor debeschikbare weerstandscapaciteit dienen deze verplichtingen in mindering te worden gebracht op de stand van dereserve. Daardoor resteert een bedrag € 71,5 miljoen. Deze € 71,5 miljoen bestaat uit de basisreserve ad € 8,8miljoen, de stand van de VAR van € 45 miljoen, de bestemmingsreserves ad € 2,5 miljoen. In de bijlagen is eenspecificatie van de reserves opgenomenStille reservesOok stille reserves kunnen worden opgevoerd als een mogelijkheid tot het opvangen van tegenvallers. Ze kunnenslechts deel uitmaken van de beschikbare weerstandscapaciteit als het betreffende activum op korte termijn (binnen 1jaar) verkoopbaar is én verkoop de taakuitoefening van de provincie niet aantast.189

Stille reserves zijn de meerwaarden van direct verkoopbare activa, waarvan de verkoopwaarde hoger is dan deboekwaarde. Bij de provincie Fryslân gaat het om een stille reserve op de dienstwoningen en op de deelnemingen.Naast enkele kleine deelnemingen is het aandeelhouderschap van NUON (via Falcon) onze grootste deelneming.Deze had een zeer forse stille reserve in zich. Met de overname in 2009 van het productie- en leveringsbedrijf vanNUON door het Zweedse Vattenfall is dit geen stille reserve meer. Hiermee is een bedrag gemoeid van in totaal€ 1.247 miljoen. Dit bedrag wordt via de B.V. Houdstermaatschappij Falcon ontvangen in de periode 2009-2015.De stille reserves worden bij voorbaat niet gekwantificeerd. Mocht de beschikbare weerstandscapaciteit niettoereikend zijn om de risico‟s op te vangen worden de stille reserves wél betrokken bij de afweging of de beschikbareweerstandscapaciteit moet worden aangevuld.Onbenutte belastingcapaciteitJaarlijks stelt het Rijk het maximaal toegestane niveau van de opcenten op de motorrijtuigenbelasting vast. Ditwettelijke maximum gaat tot 2012 in op 1 april van het volgende belastingjaar. Met ingang van 2012 zal het wettelijkmaximum per 1 januari van het volgend belastingjaar ingaan. Het verschil tussen het maximaal mogelijke tarief en hetfeitelijk door de provincie gehanteerde tarief voor de opcenten bepaalt de vrije of onbenutte belastingscapaciteit (ziehiervoor ook paragraaf 1 „Provinciale heffingen‟). Deze onbenutte belastingcapaciteit is structureel, immers ieder jaardoet deze potentiële opbrengst zich in beginsel voor. Dit in tegenstelling tot een reserve, deze is na aanwendingverdwenen. Daarom wordt deze opbrengst tweemaal meegesteld voor het bepalen van de beschikbareweerstandscapaciteit.Hieronder volgt een samenvattend overzicht van de kengetallen en de uitkomst van het weerstandsvermogen,inclusief de vergelijking met de Begroting 2012.Weerstandsvermogenbedragen x € 1.000Benodigde weerstandscapaciteit (A)Beschikbare weerstandscapaciteit (B)Begroting 2012 Jaarstukken 201136.311124.70025.691118.000Weerstandsvermogen B/AWeerstandsvermogen B – AWeerstandsvermogen, exclusief onbenutte belastingcapaciteit (C)Weerstandsvermogen C/AWeerstandsvermogen C – A3,4388.38971.5001,9735.1894,5992.30966.5002,5940.809Het weerstandsvermogen van de provincie is toereikend, ofwel de beschikbare weerstandscapaciteit is groter dan debenodigde weerstandscapaciteit.5 Mutaties risico’s op gepresenteerde risico’s in het jaarverslag 2009Onderstaand een overzicht van de mutaties op de laatstelijk gepresenteerde risico‟s in de Begroting 2012:Vervallen risico‟sOnderdeel ‘Juridische procedures’ in:Verweerschrift RvS PIP De Centrale As en besluit hogere geluidswaarden.Gewijzigde risico‟sVerlaging Verstrekte leningen, borgstellingen en deelnemingenVerlaging gevolgen besluitvorming staatssecretaris Bleker inzake ILG-bijdrage van het Rijk.Nieuwe risico‟sStoomtrein Sneek190

Hieronder vindt u een uitgebreide toelichting op de opgenomen risico‟s.6 De risico’sWij sluiten deze paragraaf af met een toelichting van de mogelijke risico´s die wij onderkennen. Per risico geven we,naast een toelichting, het bedrag dat er mee gemoeid is en de kans dat het risico zich gaat voordoen. Zoals eerder isaangegeven betreft het hier grove schattingen. Voor de Jaarstukken 2011 zijn de risico‟s uit de Begroting 2012geactualiseerd naar de huidige stand van zaken.Actuele risico’sProgramma Omschrijving Bedrag &kanspercentageVerkeer en VervoerVoorbereidingskosten infrastructurele projectenHet gaat hier om het risico dat bij infrastructurele projectenvoorbereidingskosten worden gemaakt met de intentie deze teactiveren. Echter is het denkbaar dat wel voorbereidingskostenworden gemaakt maar de kosten niet geactiveerd kunnen wordenin verband met het uiteindelijk niet doorgaan van een project. Deeerder gemaakte voorbereidingskosten zullen in betreffend jaaralsnog in één keer ten laste van de exploitatie moeten wordengebracht. Ondanks dat dit een risico is dat op zich geen extrakosten met zich meebrengt, omdat de kosten uitsluitend naarvoren worden gehaald (immers anders via afschrijvingskostenuitgespreid over de jaren), wordt dit risico wel benoemd engekwantificeerd aangezien de exploitatie in enig jaar zwaar belastkan worden.min: € 1 miljoenmax: € 10 miljoenkans: 25%MilieuMilieuMilieuNazorg gesloten stortplaatsenHet belangrijkste risico dat de provincie loopt is het falen vanvoorzieningen en monitoring in combinatie metbodemverontreiniging. De lang onopgemerktebodemverontreiniging zou kunnen leiden tot schade bij derden. Inverband met dit soort risico‟s is de risicovoorziening in het fondsopgenomen. Deze bedraagt ultimo 2011 € 1 miljoen. In dejaarrekening van het fonds nazorg stortplaatsen wordt vermeld datde gewenste omvang van deze voorziening € 2 miljoen tot € 3miljoen is. Het resterende risico bedraagt daardoor maximaaltussen de € 1 miljoen en € 2 miljoen. De kans op het ontstaan vaneen dergelijke omvangrijke kostenpost is op dit moment nogminimaal.Stortplaats OuwsterhauleDe provincie heeft als partij afval gestort op de voormaligestortplaats Ouwsterhaule. Alle partijen die afval hebben geleverden/of de stortplaats hebben beheerd participeren in de stichtingnazorg Ouwsterhaule. De provincie participeert voor 26% in destichting.Het risico dat de provincie loopt is het falen van het beheerssysteemopdat er een lekkage in de afdichtingsbodem optreedt.Besluit Financiële ZekerheidDe provincie verleent in het kader van de Wabo vergunningen aanonder andere bedrijven die afval bewerken, verwerken en/ofopslaan.Vanwege intrekking van het Besluit financiële zekerheid milieubeheerkan de provincie geen dekking meer eisen voor financiëlerisico‟s die voortvloeien uit Wabo-vergunningverlening aanbedrijven.min: € 20.000max: € 2 miljoenkans: 1%min: € 20.000max: € 500.000participatie 26%kans: 1%min: € 10.000max: € 70 miljoenkans: 2%191

Programma Omschrijving Bedrag &kanspercentageMilieuRepressieve handhavingOp grond van een aantal milieuwetten is de provincie verantwoordelijkvoor handhaving bij bepaalde categorieën van inrichtingen.Bij deze handhaving is incidenteel bestuursdwangnodig zonder dat financiële verrekening is verzekerd.min: € 10.000max: € 10 miljoenkans: 2%MilieuMilieuMilieuOnvoldoende overheidstoezichtIn het Integraal toezicht- en handhavingsbeleid staanuitgangspunten aangegeven op basis waarvan de provincietoezicht houdt op haar inrichtingen. Jaarlijks worden dezeuitgangspunten vertaald in eenHandhavingsuitvoeringsprogramma waarin per inrichting het risicobepaald wordt. Uitgangspunt is dat de ingeschatte risico‟s bepalenhoe frequent we controles uitvoeren. Dit geeft echter geengarantie dat er vervolgens niks kan gebeuren bij deze inrichtingenaangezien incidenten zich ieder moment kunnen voordoen.Uit recente jurisprudentie (22.03.2011 Gerechtshof Den Haag)blijkt dat de overheid aansprakelijk is indien zij in strijd metalgemene beginselen van behoorlijk bestuur niet adequaatreageert op aan hen bekende ernstige en acute gevaren. De kansop niet adequaat optreden wordt ingeschat op 4%.Vergunningverlening & ToezichtBij vergunningverlening bestaan er risico‟s dat er onterecht (danwel onvolledig, niet doelmatig of niet tijdig) vergunningen e.d. (o.a.WABO, ontgrondingen, vuurwerk en luchtvaart) worden verleend,gewijzigd of geweigerd. Bij bodemverontreinigingen bestaat hetrisico dat een onjuiste beschikking omtrent eenverontreinigingssituatie en/of saneringsplan wordt afgegeven.Daarnaast kunnen er financiële gevolgen voor bedrijven ofderden ontstaan als gevolg van termijnoverschrijdingen bij hetaanvragen van vergunningen alwaar de Provincie aansprakelijkvoor kan worden gesteld.Ook kan bijvoorbeeld gedacht worden aan financiële gevolgen vanhet niet correct tot stand komen van een handhavingsbesluit ofrechtsongelijkheid bij toezicht.Grondwatersanering HeerenveenEr loopt een procedure - na cassatie en verwijzing door de HogeRaad - tegen de provincie bij het hof Arnhem. In die procedurestelt een aantal eigenaren van (winkel)panden in Heerenveenzettingsschade te hebben geleden als gevolg van een door deprovincie in de jaren 80 tot begin jaren 90 uitgevoerde grondwatersaneringin het centrum van Heerenveen. Gevorderd wordeno.a. een verklaring voor recht en schadevergoeding, op te makenbij staat. De kwestie is gedekt onder de destijds voor het werkgesloten CAR-verzekering. Deze biedt dekking tot eenmaximumbedrag van fl 2,5 miljoen (circa € 1,13 miljoen). Deprocedure loopt al sinds 1992; de rechtbank Leeuwarden heeftdestijds de vorderingen integraal afgewezen. De procedure inhoger beroep loopt - na een "omweg" via de Hoge Raad - dusnog. Het risico dat de provincie in deze zou kunnen lopen is datáls het hof de eisers in het gelijk zou stellen én de schadestaatprocedurezou resulteren in een veroordeling tot betaling vaneen hoger bedrag dan het maximumbedrag van de verzekering,de provincie het meerdere zelf zal moeten bekostigen.De uitspraak in 2009 van het Hof van Arnhem beveelt eenonderzoek aan door een drietal met name genoemdedeskundigen die een aantal vragen meekrijgen. De resultatenmin: € 10.000max: € 70 miljoenkans: 4%min: € 10.000max: € 70 miljoenkans: 1%min: € 10.000max: € 1 miljoenkans: 1%192

Programma Omschrijving Bedrag &kanspercentagedienen aan het Hof te worden toegeleverd.Landelijk gebiedLandelijk gebiedLandelijk gebiedLeader+Het LEADER+ programma 2000-2006 Noord-Nederland,ingediend door SNN en waarvan de uitvoering is verlengd totmedio 2009, omvat acht LEADER+ gebieden. Voor vier gebiedenbleek een zeer bescheiden aanpassing van de gebiedsbegrenzingnoodzakelijk. Deze gebiedsbegrenzing maakt deel uit van deafzonderlijke ontwikkelingsstrategieën voor de LEADER+gebieden. De van toepassing zijnde EU-regels boden geen kanten-klareprocedurevoorschriften om de gebiedsbegrenzing tekunnen aanpassen. Er is op een zorgvuldige wijze een oplossinggezocht en gerealiseerd. Deze is kenbaar gemaakt aan hetministerie van LNV. Voor NW-Fryslân is gekozen om de dorpskernvan Makkum buiten het LEADER+ gebied te houden. VoorLauwersland zijn de nieuwbouwwijken van Dokkum uit hetwerkgebied gelicht. Er is een risico, zij het dat dit zeer beperktwordt geacht, dat in de toekomst een geschil ontstaat tussen deEuropese Commissie en SNN over de vraag of de voorschriftenvoor selectie en vaststelling van de LEADER+ gebieden,voldoende juist zijn geïnterpreteerd. Dit risico is expliciet benoemdbij de besluitvorming over de beschreven oplossing. Heteindrapport Leader+ is voor 1 oktober 2010 naar Brusselgezonden. Het zal nog wel enige tijd vergen voordat hierover eenoordeel wordt geveld. De besluitvorming van de EuropeseCommissie werd in 2011 verwacht.,maar zal waarschijnlijk in 2012plaatsvindenWaddenglasBij de start van het project begin 2008 werd eencontante eindwaarde (winst min verlies zoals verwacht in 2015, degeplande afronding van het project) van € 1,8 miljoen berekend.Sindsdien varieert dat van ca. 1 tot 3,5 ton. Vertraging in degronduitgifte, vooral veroorzaakt door de financiële crisis en inmindere mate door de vernietiging van het bestemmingsplan doorde raad van state, is daar debet aan. Een nieuw bestemmingsplanis inmiddels vastgesteld. Er is inmiddels 3 ha grond verkocht.Desondanks blijft het zaak de vinger goed aan de pols te houden.Dat gebeurt met verschillende risicobeheersinstrumenten.Daarmee worden onder andere scenario‟s op hun effectendoorgerekend. Ook blijft de afspraak van kracht dat er geen grondaangekocht wordt eer er grond uitgegeven wordt.Het project is vertraagd tot 2019.Gevolgen besluitvorming staatssecretaris Bleker stopzettenILG-bijdrage van het RijkEind 2011 zijn IPO en de Staatssecretaris van ELI tot eenOnderhandelingsakkoord gekomen.Dit akkoord houdt de decentralisatie van het Natuurbeleid van rijknaar provincies in.Nu de Staten hebben ingestemd met de uitvoering van hetnatuurbeleid, vervalt het risico dat het Rijk middelen terugvordertwanneer de doelen en gewenste doelen in het kader van ILG nietgehaald worden.Een belangrijk onderdeel van het Onderhandelingakkoord is hetzogenoemde Grond-voor-Grondprincipe. Dit betekent dat deontwikkelopgave gefinancierd moet worden uit de verkoop vangronden die niet meer nodig zijn voor de EHS-opgave. Daarnaast€ 1 miljoenkans: 5%p.m.€ 22,5 miljoenKans 25%193

Programma Omschrijving Bedrag &kanspercentagemoeten de bestuurlijk harde verplichtingen van € 22,5 miljoen, diewij zijn aangegaan maar nu niet meer door het Rijk wordenbetaald, ook uit deze grond-voor-grond gefinancierd worden.Het risico bestaat dat de geraamde inkomsten vanuit grond-voorgrondniet gehaald worden, en dat er daarmee een financieeltekort ontstaat om de natuurambities te realiseren.De financiële consequenties van het grond-voor-grond principe zalbinnen het programma Landelijk Gebied worden opgelost.Eventueel kan sprake zijn van voorfinanciering van de grond-voorgrondmiddelen wanneer de verkoop van gronden stagneert.Economie, recreatieen toerismeEconomie, recreatieen toerismeAlgemenedekkingsmiddelenEuropese programma’sOvercommittering EFRO/EZ, Kompas en Interreg.Het is een bekend verschijnsel dat de bedragen uit eensubsidieaanvraag van een project hoger zijn dan de bedragen uithet afrekeningsverzoek. Dit leidt dan tot vrijval van cofinancieringsmiddelen.Om te voorkomen dat externe middelenterugvloeien, i.c. KoersNoord en OP EFRO-middelen, wordt zoweldoor het SNN als door de provincie tot overcommittering van debeschikbare middelen over gegaan. In de loop der jaren zijnervaringscijfers beschikbaar gekomen (10 tot 15% vrijval). Deprovincie blijft met de gepleegde overcommittering van 10%beneden dat percentage. Daarom is er geen sprake van eenrisico.Stoomtrein SneekHet in opdracht van de gemeente, Rabobank en provincieuitgevoerde onderzoek door Deloitte heeft opgeleverd dat door degrote rente- en afschrijvingslast een positieve exploitatie van destoomtrein in zijn huidige vorm niet haalbaar is. In november 2011is het faillissement van de stichtingen, die de trein gingenexploiteren uitgesproken. Op initiatief van de gemeente Súdwest-Fryslân is onderzocht of in afgeslankte vorm een doorstart meteen gedeelte van de bestaande boedel nog mogelijk is. Geblekenis dat de tekorten zo groot zijn dat een doorstart alleen mogelijk ismet een forse overheidsbijdrage, die er niet komt. De curator isdaar van in kennis gesteld zodat hij het faillissement kanafwikkelen.Gemeente en provincie hebben onderzoeksbureau ZKA gevraagdonderzoek te doen naar de mogelijkheden na afwikkeling van hetfaillissement. Totdat die duidelijkheid er is liggen dewerkzaamheden van Prorail stil. Prorail legt in onze opdracht deopenbare infrastructuur aan.Naar verwachting zal in 2012 de balans worden opgemaaktwaarna het project afgerond zal worden naar de Staten.Verstrekte leningen, borgstellingen en deelnemingenWanneer de begunstigde van een borgstelling of de ontvangervan een verstrekte geldlening niet aan zijn verplichtingen voldoet,komen de eventuele lasten voor de provincie.De deelnemingen en verstrekte geldleningen zijn van dien aarddat het risico te verwaarlozen is. Voor die enkele keer dat deprovincie naar eigen inschatting wel enig risico loopt is een voorzieninggetroffen. Voor de borgstellingen wordt een marginaalrisico aangehouden van het restantbedrag dat per balansdatumresteert. Per 31 december 2010 stond de provincie borg voor€ 1,6 miljoen aan leningen.p.m.€ 2,1 miljoenKans: 90%min: € 25*)max: € 1,6 miljoen*) kleinste bedraggewaarborgde leningkans: 1%194

Programma Omschrijving Bedrag &kanspercentageAlgemenedekkingsmiddelenDiverse programma‟sDiverse programma‟sEMU- saldoIn theorie kan de Minister van Financiën op grond van de wijzigingvan de Wet Fido een eventuele Europese EMU-boete proportioneeldoorbelasten aan mede veroorzakende lagere overheden.In 2012 is het wetsvoorstel houdbare overheidsfinanciën (Hof)ingediend. In dit wetsvoorstel is opgenomen dat de provinciegekort kan worden voor het bedrag waarmee zij de EMU normoverschrijdt.Juridische proceduresHieronder vallen de nog lopende juridische procedures vanderden tegen de provincie.Gelet op de onderliggende risico‟s komt het risicopercentage uitop gemiddeld afgerond 58%ConvenantenZoals ook in de paragraaf „verbonden partijen‟ is opgenomen heeftde provincie convenanten afgesloten met een groot (financieel)belang. Dit kan risico‟s met zich meebrengen. Gelet op debeheersmaatregelen die getroffen zijn wordt het netto risico alsnihil aangemerkt.n.v.t.€ 21,7.miljoenkans: 58%p.m.195

196

4.3 Paragraaf 3 – Onderhoud kapitaalgoederen1 InhoudIn deze paragraaf gaan wij in op de beleidslijnen voor het onderhoud en beheer van kapitaalgoederen. Onder„kapitaalgoederen‟ worden in dit verband verstaan de infrastructurele werken (wegen, vaarwegen, kunstwerken), devoorzieningen (bijvoorbeeld groen) en de gebouwen en opstallen. Ten aanzien van „groen‟ merken wij op, dat dit bijde provincie geen afzonderlijk beheersonderdeel vormt. Bermbeheer en groenbeleid maken deel uit van ons berm- enoeverbeheer en van het beleidskader „Fryske diken yn it grien‟.Uitgangspunt voor het onderhoud en beheer van kapitaalgoederen zijn de door uw Staten vastgesteldebeleidskaders/-nota‟s; richtlijnen voor het onderhoud en beheer met specifieke benoemde kwaliteitseisen.Onderhoud en groot onderhoud hangen samen met het afschrijvingsbeleid, dat wij voeren voor de kapitaalgoederen.Algemeen uitgangspunt bij het afschrijvingsbeleid is de functionele levensduur van het kapitaalgoed. Dat is deperiode, waarin het kapitaalgoed bij normaal onderhoud zijn functie behoudt. Met ingang van 2010 wordt er lineairafgeschreven.2 Onderhoud infrastructuurBeleidHet onderhoud van de provinciale infrastructuur wordt uitgevoerd volgens het op 7 november 2007 door ProvincialeStaten vastgestelde scenario 1 uit de nota “Strategisch onderhoudsbeleid provinciale infrastructuur”. De kwaliteit vanhet onderhoud is omschreven in termen vanuit de te leveren prestatie en niet vanuit de te nemen maatregelen. Er isaandacht voor de keuzes die in het onderhoud zijn te maken, naast de functioneel-technische aspecten, en hetonderhoud sluit nauw aan bij de gangbare normen en regelgeving. Door het resultaat centraal te stellen, is ookduidelijk op welke manier het onderhoud bijdraagt aan provinciale beleidsdoelen, anders dan functionaliteit enconstructieve veiligheid. Daarbij zijn de behaalde prestaties goed te meten en te monitoren.De onderhoudsstrategie is gebaseerd op economische doelmatigheid en gericht op het continu in stand houden vande functionaliteit en de constructieve veiligheid van de voorziening tegen zo laag mogelijke kosten. De voorzieningenzijn redelijk comfortabel voor de gebruiker, enige slijtage, kleine schades en reparaties zijn zichtbaar.Onderhoudsmaatregelen worden op basis van inspecties bepaald. Er wordt snel ingegrepen zodra de kwaliteit daalt.Incidenteel en kortdurend kunnen zich beperkingen voor de gebruiker voordoen. Er is incidenteel kans op klachten engegronde schadeclaims. Als dit in een werk tegen geringe kosten kan meeliften, wordt ook bijgedragen aan anderebeleidsdoelen, zoals bereikbaarheid, beleving, milieu, duurzaamheid, natuur of landschapswaarden.Voor elk onderdeel wordt een optimale planning gemaakt voor het jaarlijks terugkerende onderhoud (JTO) en het nietjaarlijkse onderhoud (NJTO) op basis van inspecties en meerjarenplannen. Door de nadruk op techniek kan maarbeperkt worden ingespeeld op ander beleid en doelen. Het onderhoud is niet strijdig met andere provincialebeleidsdoelen. Ieder onderdeel volgt een eigen optimale planning, maar er is nog geen integrale benadering van deinfrastructuur.Op dit moment kan worden geconstateerd dat de onderhoudsbeleidskaders aan een revisie toe zijn. Enerzijds is erveel ruis op de lijn wat doelmatig doch sober onderhoud precies betekent. Anderzijds zijn de financiële mogelijkhedenin een ander perspectief gekomen. In 2012 zullen de onderhoudsbeleidskaders tegen het licht worden gehouden, metals doel een realistisch beeld van het gewenste onderhoudsniveau en de daarvoor benodigde middelen. Belangrijknevendoel is het scheppen van transparantie voor de provinciale bestuurders/beslissers.Het uitgevoerde onderhoud van de infrastructuur bleef in 2011 binnen de hiervoor beschikbare middelen. Hetonderdeel gladheidbestrijding vertoont een overschrijding van circa € 4 ton.197

In de Kaderbrief 2007 is voor achterstallig groot onderhoud en rehabilitatie over de periode van 2006 t/m 2011 eenbedrag van € 1,4 miljoen opgenomen. Het inlopen van de in 2006 geconstateerde achterstand in het groot onderhouden rehabilitatie is in 2011 afgerond. Voor het verstalen van houten brugdekken is voor de periode 2006 t/m 2011 eentijdelijk budget van € 2 miljoen beschikbaar gesteld. Ook dit project werd in 2011 afgerond.Voor de vervanging/renovatie van kunstwerken is met ingang van 2011 een investeringskrediet van € 8 miljoen perjaar in het leven geroepen. Zie beleidsprogramma 2.3 instandhouding provinciale infrastructuur.In 2010 zijn alle budgetten binnen het beleidsprogramma Verkeer en vervoer tegen het licht gehouden in het kadervan de zogenoemde doorlichting programma 2 ten behoeve van de dekking van het RSP. De verwachte kosten vanregulier onderhoud zijn in beeld gebracht op basis van aannames die gebaseerd zijn op een externe kwaliteitsschouwen op basis van cyclisch onderhoud. De hierbij uitgevoerde berekeningen leiden over de gehele linie tot het beeld datde jaarlijks benodigde middelen hoger zijn dan de bedragen die in de begroting zijn opgenomen. De bedragen in debegroting zijn gebaseerd op berekeningen die zijn uitgevoerd als onderdeel van de onderhoudsbeleidskaders. Omdeze reden gaan wij er niet zonder meer vanuit dat de middelen voor het onderhoud ontoereikend zijn. Wel zien wij deberekeningen als aanwijzing dat het niet gewenst is om op de huidige budgetten te bezuinigen. (PS 10 februari 2010:nota programma 2 tegen het licht gehouden blz. 20).Eind 2009 is een externe kwaliteitsschouw uitgevoerd naar de huidige kwaliteit van de verschillende onderdelen vande openbare ruimte. Deze kwaliteitsschouw is vanzelfsprekend enigszins gedateerd. Gemiddeld over de totaleprovincie scoren alle onderdelen conform het onderhoudsbeleidskader kwaliteitsniveau basis, waarbij op sommigetechnisch onderliggende aspecten het kwaliteitsniveau laag wel voorkomt.Bij de schouw wordt een onderscheid gemaakt tussen de aspecten verzorging en de technische staat van deopenbare ruimte.VerzorgingOp dit aspect scoort de provincie gemiddeld hoog. Dit geeft weer dat circa ¾ van de openbare ruimte goedonderhouden is ten aanzien van “schoon en netjes”. Het overige deel dat basis scoort ziet er redelijk verzorgd uit.Technische staatUit de technische schouw komt naar voren dat de huidige kwaliteit voldoende is (basis). „Basis‟ betekent ook dat er opkorte termijn onderhoud nodig is, omdat er anders achterstand ontstaat. Op de onderdelen water en vaarwegen,groen en kunstwerken en oevers liggen de basisscores tegen de score laag aan. Het risico op een verschuiving naarkwaliteitsniveau laag is aanmerkelijk. Bij het onderdeel kunst- en oeverwerken heeft een aanzienlijk deel van hetareaal nog een lage kwaliteit. Hiervoor is ook het eerder genoemde jaarlijkse investeringskrediet beschikbaar.De technische staat van de verhardingen (wegen) voldoet gemiddeld aan de kwaliteit basis. Er is nog een beperktaandeel op kwaliteitsniveau laag. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het cyclisch onderhoud (lifetimecycle), een meerjarig gemiddelde op basis van de middelen die jaarlijks nodig zijn (horizon voor het gemiddelde isgelegd op 2050).AreaalHet areaal dat dagelijks in beheer en onderhoud is bij Provinciale Waterstaat is weergegeven in 3 productgroepen:wegen, vaarwegen en kunstwerken. In 2011 hebben zich geen grote mutaties in het areaal voorgedaan.Productgroep wegen:Productgroep WegenVerhardingenHoeveelheden inm 2 per1000 mkmlengteStroomweg 1.530 201Gebiedsontsluitingsweg 2.049 311OV Ontsluitingsweg 29 4Overige Wegen 311 51Vrij liggende Parallelweg 521 120Vrij liggende Fietspaden 490 159Totaal 4.929 846198

Productgroep vaarwegen:Productgroep Vaarwegen Bodem OeversHoeveelheden inkmlengtembreedtem 2 per1.000 mkmlengteKlasse Va 64,3 60 3.858 84,0Klasse IV 65,0 40 2.600 56,0Klasse III 29,7 35 1.040 21,5Klasse II 0,0 30 0 0,0Klasse I 90,3 20 1.806 14,9Klasse O 204,9 20 4.098 54,1Klasse OO 192,0 15 2.880 25,4Totaal 646,2 16.282 255,9Productgroep Kunstwerken:Productgroep Kunstwerken FunctieAantalWegen Viaduct 5Fiets-/ Veetunnel 37Brug vast 94Brug beweegbaar 55Duiker / Viaduct 18Vaarwegen Sluizen 38Aquaducten 33 Onderhoud gebouwenProvinsjehûs, Hege Hûs en tijdelijke huisvestingHet nieuwe Provinciehuis is op maandag 7 november 2011 in gebruik genomen, hierna is de tijdelijke huisvesting aande Snekertrekweg ontmanteld en voor de jaarovergang overgedragen aan de beheerder/verhuurder. Het Hege Hûs istijdens ver-/nieuwbouw van het nieuwe provinciehuis in gebruik geweest bij de aannemer en wordt in het voorjaar van2012 overgedragen aan de gemeente Leeuwarden voor de realisatie van een parkeervoorziening.Bedrijfsgebouwen Provinciale WaterstaatKantoor Uitwellingerga en de steunpunten (programma 2, Verkeer en Vervoer) zijn technisch gezien in een goedestaat van onderhoud. Van achterstallig onderhoud kan niet worden gesproken. De jaarlijkse kosten kunnen binnen dereguliere budgetten worden opgevangen.In 2011 is er in het kader van onderhoud circa € 200.000 uitgegeven.DienstwoningenDe provincie is eigenaresse van 26 (voormalige) dienst- en sluiswachterswoningen. Eind 2005 is de woonplicht vande laatste 7 woningen opgeheven. Hierover zijn met de bewoners afspraken gemaakt. 19 woningen zijn verhuurd.Waar mogelijk worden deze woningen verkocht aan zittende huurders of derden zodra de huurders vertrekken. Eenaantal woningen heeft echter een zodanige verwevenheid met de kunstwerken dat deze woningen niet kunnenworden verkocht.De woningen voldoen aan wettelijke eisen, wat in de praktijk inhoudt dat de kwaliteit van deze (oudere) woningen„naar redelijkheid en billijkheid‟ voldoet aan de hedendaagse eisen. De woningen hebben geen boekwaarde meer. Demate van onderhoud is afgestemd op „goed huismeesterschap en representativiteit‟. De kosten worden gedekt doorde huuropbrengsten. 2 woningen staan te koop, 1 wordt afgebroken.199

4 AfschrijvingsbeleidHet afschrijvingsbeleid hangt nauw samen met het onderhoud dat in deze paragraaf aan de orde is. Indien er wordtgekozen voor een langere functionele levensduur zal er rekening moeten worden gehouden met een groter beslag oponderhoudsmiddelen. Voor de bepaling van de functionele levensduur van de kapitaalgoederen Infrastructuur enBouwurk hebben wij ons mede laten leiden door extern advies.Artikel 9 van de Financiële verordening provincie Fryslân 2010 schrijft voor dat een (geactualiseerde) notaafschrijvingsbeleid wordt vastgesteld. Middels de nota Waarderen, Activeren en Afschrijven (Statenvergadering van16 december 2009) wordt het beleid vastgesteld met betrekking tot de waardering, activering, afschrijving en derentetoerekening van alle vaste activa. De nota legt het afschrijvingsbeleid voor alle vaste activa (infrastructuur,bedrijfsmiddelen en overige activa) vast. De afschrijvingsmethodiek is gebaseerd op het Besluit begroting enverantwoording provincies en gemeenten (BBV) met inachtneming van de Friese investeringsambities (de weg- ennatte infrastructuur). Daarnaast is een belangrijke rol toebedeeld aan een solide financieel beleid op de korte en op delange termijn.Het in de nota Waarderen, Activeren en Afschrijven beschreven afschrijvingsbeleid wordt in 2013 herijkt en u terbesluitvorming aangeboden.BouwurkDe nota afschrijvingen Bouwurk is op 16 november 2008 vastgesteld. Deze nota is projectgebonden en zal weerworden herzien als daar aanleiding voor is.200

4.4 Paragraaf 4 – Financiering1 InleidingIn deze paragraaf gaan wij in op het beheer van de financiële middelen (treasury) in het afgelopen jaar.De basis voor ons handelen is het Treasurystatuut zoals dat in december 2009 is vastgesteld. Dit Treasurystatuutfungeert samen met de Wet Fido (Financiering Decentrale Overheden) als belangrijkste kader bij het prudent enverantwoord beheren van de financiële middelen van de provincie.Ons treasurybeleid is erop gericht binnen alle wettelijke voorschriften en de financiële mogelijkheden van de provincieFryslân een optimaal rendement te verkrijgen en de lasten zo veel mogelijk te reduceren.Het financierings- of treasuryresultaat komt tot uiting in de renteopbrengsten dan wel rentelasten. Twee componentenzijn hierbij van belang:1. De gemiddelde omvang van de liquiditeiten (financieringssaldo).Deze wordt besproken onder ‘2. Ontwikkeling van het financieringssaldo’.2. Het verschil tussen de geraamde rentepercentages in de Begroting 2011 en de werkelijke (markt)percentages.Deze percentages worden besproken onder ‘3. Financiering en belegging’.Beide componenten zijn van invloed op het rendement van de uitgezette en geleende gelden. Aan het eind van dezeparagraaf gaan wij in op het risicobeheer.2 Ontwikkeling van het financieringssaldoOnder het financieringssaldo wordt het saldo liquide middelen op kasbasis verstaan. Dit bestaat uit het saldo op derekening courant en de kortlopende leningen.Op 1 januari 2011 was het saldo € 113,2 miljoen negatief. Het saldo van het Groenfonds bedroeg € 0,7 miljoenpositief. In deze bedragen is geen rekening gehouden met de lening aan Heerenveen in verband met IBF (ter groottevan € 22,0 miljoen).Medio juli 2009 is een rekening courant overeenkomst aangegaan met de BV Houdstermaatschappij Falcon. Door deverkoop van de Nuonaandelen per 1 juli 2009 zijn de geldmiddelen van Falcon fors toegenomen en om in deliquiditeitsbehoefte van de provincie te voorzien is een rekening courant opengesteld. Begin 2011 bedroeg derekening courant schuld van de provincie aan Falcon € 97 miljoen. In november is de rekening courant schuld met€ 96 miljoen verhoogd tot € 193 miljoen. Na rente bijschrijving bedraagt de rekening courant schuld per einde 2011€195 miljoen.Het liquiditeiten tekort is in 2011 nauwelijks toegenomen en bedraagt inclusief de rekening courant schuld aan Falcon€ 122,7 miljoen. Dit komt met name door de eenmalige uitkering van het rijk eind december van € 96,4 miljoen inzakehet Mobiliteitsfonds. De uitbetaling door het rijk stond voor de komende gepland, maar dat is door het rijk naar vorengehaald. Daarnaast is er vertraging ontstaan in de uitvoer van de infrastructurele investeringsprojecten. De waardevan het Groenfonds bedroeg per einde 2011 € 22,9 miljoen positief.In de grafiek is het verloop van de liquiditeit over het boekjaar weergegeven. Als gevolg van seizoensinvloeden treedtin de zomer een verbetering op. Over heel 2011 is gemiddeld voor een bedrag van € 22 miljoen geleend, exclusief derekening courant financiering van Falcon.201

x € 1.00080.000Verloop liquiditeit 2011gecorrigeerd voor de rekening courant financiering van Falcon60.00040.00020.0000-20.000dec-10 jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec-40.000-60.0003 Financiering en beleggingEr is in 2011 op de rekening courant zowel geld geleend als uitgezet. Daarnaast is er gebruik gemaakt vankortlopende leningen om rentekosten te besparen. De rente is in de eerste helft van het jaar toegenomen, maar in detweede helft van 2011 weer gedaald, zie grafiek rente rekening courant. Het gemiddelde financieringspercentage in2011 bedroeg 1,2%. In de begroting was uitgegaan van een gemiddeld percentage voor kortlopende financiering vaneveneens 1,2 %. De rentelasten voor kortlopende financieringen bedroegen in 2011 € 1,7 miljoen. Er was € 1,8miljoen begroot.Door het aangaan van de rekening courant verhouding met de BV Houdstermaatschappij Falcon is het aantrekkenvan langlopende leningen niet nodig.In de Wet Fido zijn bepalingen opgenomen over het maximum van kort aan te trekken middelen (onder verrekeningvan banksaldi). Deze kasgeldlimiet mag maximaal twee kwartalen achtereen overschreden worden en is gerelateerdaan de omvang van de begroting. De kasgeldlimiet was voor 2011 € 30 miljoen. In het tweede kwartaal is deze limiet,zoals was ingecalculeerd, overschreden. Na de uitkering van het BTW-compensatiefonds medio 2011 en deuitbetaling van het dividend Falcon is de kortlopende schuld weer binnen de kasgeldlimiet gekomen. In september enoktober is de kortlopende schuld wederom boven de kasgeldlimiet uitgekomen, maar door de verhoging van rekeningcourant schuld met Falcon weer ingelopen.Eind 2007 is besloten om de beleggingen van het Nazorgfonds te verkopen en de vrijvallende middelen tegen eenvaste rente van 5,1% per jaar te lenen aan de provincie. Eind 2011 was de schuld aan het Nazorgfonds € 9,2 miljoen.202

3,0%Ontwikkeling rente rekening courant 20112,5%2,0%1,5%1,0%0,5%0,0%jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov decdebetcredit4 Ontwikkeling op de financiële marktenDe ECB heeft in april en juli 2011 de rente tweemaal verhoogd van 1,0% tot 1,5%. De marktrente voor kort kredietsteeg hierdoor in korte tijd van 0,8% tot 1,5% (1 maands Euribor). Ook de kapitaalmarktrente steeg begin 2011 van3,3% tot 3,8% in april, maar daalde kort daarna weer naar de niveaus aan het begin van het jaar.De kredietcrisis heeft in de tweede helft van 2011 een neerwaarts effect gehad op zowel de lang- als kortlopenderente. Door de aanhoudende schuldenproblemen in de perifere landen en de negatieve effecten ervan op definanciële sector heeft de ECB in november in december 2011 de rente in twee stappen verlaagd tot 1,0%. Dekapitaalmarktrente daalde van 3,8% in april tot 2,5% eind 2011 en de kortlopende rente daalde ook fors van 1,5%naar 1,0% eind 2011.Voor 2012 wordt geen verhoging van de ECB rente verwacht, maar eerder een verdere verlaging. Het door het CPBverwachte herstel in 2011 is uitgebleven en wordt ook voor 2012 nog niet verwacht. Ook de banken houden rekeningmet het uitblijven van herstel in 2012 en verwachten eerder een daling van de rente dan een stijging. De marktrentevoor kort krediet zal in 2012 naar verwachting laag blijven en voor de kapitaalmarktrente worden tevens lage niveausverwacht.5 Risicobeheer in verband met treasuryRenterisicoIn het kader van het risicobeheer is in de wet Fido de renterisico norm opgenomen.De renterisico norm (risico’s bij het uiteenlopen van rente-inkomsten en rente-uitgaven op lang geld wegzetten resp.lang geld lenen) is voor Fryslân circa € 2,5 miljoen. Hier blijven wij ruim onder.203

KoersrisicobeheerDe provincie belegt haar overtollige middelen alleen in vastrentende waarden zoals daggeld en deposito’s. Hetbeleggen in aandelen, uitsluitend voor het behalen van een rendement, is niet toegestaan. Tevens wordt er uitsluitendbelegd in euro’s. Andere koersrisico’s zijn in 2011 niet gelopen.KredietrisicobeheerTer beperking van het debiteurenrisico bij beleggingen wordt door de provincie uitsluitend, conform hetTreasurystatuut, belegd bij tegenpartijen die voldoen aan een minimale creditrating, te weten een A-rating. Er wordenmaxima gesteld aan het aandeel waarin per individuele tegenpartij mag worden belegd. Hierbij wordt onderscheidgemaakt tussen de lange en de korte termijn. In december 2009 is een nieuwe Uitvoeringsregeling Treasuryvastgesteld waarin onder andere de eisen aan de tegenpartijen aan de hand van de Regeling Uitzettingen enDerivaten Decentrale Overheden (Ruddo) verder zijn aangescherpt, bij uitzettingen langer dan 3 maanden is een AAratingvereist. In 2011 zijn geen kredietrisico’s opgetreden.Voor het debiteurenbeheer betreffende de levering van goederen en/of diensten hanteert de provincie een striktbeleid van herinnering en aanmaning. Indien de debiteur nalatig blijft, wordt de vordering overgedragen aan eenincassobureau. In 2011 is voor € 125.500 aan oninbare debiteuren afgeschreven.204

4.5 Paragraaf 5 – Verbonden partijen1. InleidingIn deze paragraaf geven wij inzicht in de zogenoemde verbonden partijen weer. Daarnaast wordt in dezeparagraaf een overzicht gepresenteerd van convenanten die de provincie met andere partijen heeft gesloten.Verbonden partijen zijn samenwerkingsverbanden van de provincie en externe partijen (privaatrechtelijk en/ofpubliekrechtelijk) waarin de provincie zowel een bestuurlijk als een financieel belang heeft, en die de status vanpubliek- of privaatrechtelijk rechtspersoon hebben. Er is sprake van bestuurlijk belang indien namens de provincieiemand zitting heeft in het bestuur, dan wel stemrecht heeft. Financieel belang is er zodra de provincie middelenter beschikking stelt (of garanties heeft afgegeven) waarover ze risico loopt in geval van financiële problemen bijde verbonden partij.Verbonden partijen voeren beleid uit dat de provincie ook (gedeeltelijk) zelf had kunnen uitvoeren. ProvincieFryslân gaat samenwerkingsrelaties met verbonden partijen aan indien de realisering van beleidsdoelstellingendoor de provincie op zelfstandige basis meer middelen vergt, meer risico‟s met zich meebrengt of niet mogelijkzou zijn geweest.De provincie draagt verantwoordelijkheid voor het bereiken van de doelstellingen die worden beoogd door hetaangaan van de samenwerking met verbonden partijen. Sinds 2005 maakt het beleid ten aanzien van deverbonden partijen in het kader van risicomanagement daarom deel uit van de planning- en controlcyclus.Periodiek wordt nagegaan of de verbonden partijen nog in voldoende mate bijdragen aan de realisatie van deprovinciale doelstellingen.Convenanten zijn schriftelijke overeenkomsten tussen de provincie en andere overhedenen/of organisaties, met het doel om provinciaal beleid te verwezenlijken en/of afspraken te maken over deuitoefening van (publiekrechtelijke) bevoegdheden.Een convenant kent (in tegenstelling tot verbonden partijen) niet de status van een publiek- of privaatrechtelijkrechtspersoon. Als het convenant betrekking heeft op de uitvoering van een project en er contracten metbedrijven, zoals bouwbedrijven en/of onderzoeksbureaus worden aangegaan, is het minder duidelijk wie deopdrachtgever wordt. Het kan dan van belang zijn dat een van de convenantpartijen formeel als opdrachtgeverfungeert. Deze taak heeft de provincie in vele gevallen op zich genomen.Het spreekt voor zich dat naarmate een convenant zich meer afspeelt in de „harde‟ sector, waarbij adequateafspraken over het gezamenlijk uitvoeren van projecten en de (financiële) belangen groot zijn, de afsprakendaarover in een convenant juridisch bindend moeten zijn.Financieel belang is er zodra de provincie middelen ter beschikking stelt (of garanties heeft afgegeven) waaroverzij risico loopt in het geval van dreigende financiële problemen.De financiële risico‟s die de provincie loopt waar het gaat om verbonden partijen en convenanten zijn in veelgevallen vrijwel gelijk aan de omvang van het directe financiële belang. In een aantal gevallen is sprake van eenpotentieel financieel risico die de omvang van het directe financiële belang aanzienlijk overstijgen. De inschattingvan deze financiële risico‟s is in paragraaf 2 Weerstandsvermogen verwerkt.2. Overzicht van verbonden partijenIn onderstaand overzicht zijn de verbonden partijen van de provincie Fryslân weergegeven. Tussen haakjes staatbij rechtspersoon de naam van de gedeputeerde die namens de provincie lid is van het bestuur van dedesbetreffende verbonden partij.205

206

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEigenVermogen 2011€ 1.321 mln.Het EV isnagenoeg gelijkaan het totalevermogen.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)1. FalconDe Nuon - aandelen zijn destijdsondergebracht in de “B.V.Houdstermaatschappij Falcon”.Deze houdstermaatschappij isvoor 100% in het bezit van deprovincie.AlgemenedekkingsmiddelenFalcon: BV(J.A. de Vries)geen geen Resultaat 2011:Falcon rendement€ 45,3 mln.Voor 2011 wordt hetdividend Falcon in totaliteitop ca. € 45,2 mln .geraamd.207In 2009 is 49% van de aandelenvan het productie- enleveringsbedrijf van Nuonverkocht aan Vattenfall. Deaandelen van het gesplitstenetwerkbedrijf Alliander blijven inpublieke handen. Vanaf 2009 isde provincie dus indirect (via B.V.Houdstermaatschappij Falcon)grootaandeelhouder in AllianderN.V. en in het nog niet verkochtedeel van Nuon Energy N.V. In2011 is de volgende tranche van15% van Nuon Energy geleverd.Alliander keert dividend uit aanFalcon.Op 12 januari 2012 is de BVFalcon ontbonden. De provincieis vanaf die datum weerrechtstreeks aandeelhouder inNUON Energy N.V. en Alliander.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenIn met name inde wetgenoemdeomstandighedenkan bijstortingvan kapitaalaan de orde zijnVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)2082. Nuon Energy NVIn 2009 en 2011 zijn resp. 49%en 15% van de aandelen van hetproductie- en leveringsbedrijf vanNuon verkocht aan Vattenfall. In2013 en 2015 vinden deresterende leveringen van 15%en 21% plaats. Over de nog nietgeleverde aandelen ontvangt deprovincie een preferent dividendvan 2%. De aandelen van hetgesplitste netwerkbedrijf Allianderblijven in publieke handen (zie 3).AlgemenedekkingsmiddelenN.V.(J.A. de Vries)Per 1 januari 2012 bezit deprovincie nog 4,5% van deaandelen.Preferent dividend 2011:€ 14,6 miljoen3. Alliander NVDe participatie in Alliander NV ismet inachtneming van de WetOnafhankelijk Netbeheer per 1juli 2009 ontstaan na de splitsingvan Nuon in een productie- enleveringsbedrijf en eennetwerkbedrijf.Het openbaar belang van hetaandeelhouderschap isverankerd in de wet. De aandelendienen ingevolge de wet inpublieke handen te blijven.De vennootschap heeft o.a. tendoel:- het voorzien in de behoefte aanenergie door het transporterenen distribueren van energie;AlgemenedekkingsmiddelenN.V.(J.A. de Vries)De provincie bezit ruim12,6% van de aandelen.Dividend 2010 .:€ 10,1 miljoenVerwacht dividend 2011Ca. € 13 mln.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEV: € 353 mln.(2009).EV 21% vantotaalvermogen.Aansprakelijkvermogenultimo 2010:€ 2,259 miljard.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)209- het doen beheren enexploiteren vanelektriciteitsnetten en vangasnetten.4. Vitens NVVitens NV is het grootstedrinkwaterbedrijf van Nederlanden levert topkwaliteit drinkwateraan 5,4 miljoen mensen enbedrijven in de provinciesFlevoland, Friesland, Gelderland,Utrecht, Overijssel. Het openbaarbelang van hetaandeelhouderschap isverankerd in de wet. Op grondvan de wet dienen de aandelen inoverheidshanden te blijven. GShebben in 2011 het voorgenomenbesluit genomen om 754.843aandelen bij te kopen waardoorhet aandelenbelang op 13%komt.5. BNG (Bank NederlandseGemeenten)De BNG is bank van en vooroverheden en instellingen voorhet maatschappelijke belang. Zebeoogt met gespecialiseerdefinanciële dienstverlening tegenzo laag mogelijke kosten bij tedragen aan maatschappelijkevoorzieningen voor de burgers.AlgemeneDekkingsmiddelenAlgemenedekkingsmiddelenN.V.(J.A. de Vries)NV(J.A. de Vries)N.v.t. Geen Conformdoelstelling.€ 24,9 mln. (2009) • De provincie Fryslânbezit sinds ultimo 2011755.043 aandelen Vitens(13 %)• Dividenduitkering 2010€ 570,-• Het belangaandelenpakket isuitgebreid naar 13%.• Dividenduitkering 2011:€ 173.075,-.• Waarde provincie Fryslânin eigen vermogen vande deelneming per 31-12-2010:€ 3.052 mln.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijAansprakelijkvermogenultimo 2010:€ 1.068 mln.Eigenvermogen 31-12-2009:€ 255.607batig saldo van€ 255.607.Per 31-12 2010bedraagt degeconsolideerde algemenereserve€ 3.813.000.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenGeenGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)2106. NWB (NederlandseWaterschapsbank)De NederlandseWaterschapsbank N.V. richt zichmet haar diensten exclusief opde publieke sector.Zij financiert van oudsherwaterschappen, maar ookgemeenten en provincies, enaan overheid gelieerdeinstellingen.7. IPO (InterprovinciaalOverleg)Gezamenlijkebelangenbehartiging vanprovincies in algemeneoverheidsaangelegenheden. Inhet Bestuursakkoord zijnuitspraken gedaan overzichtbaarheid en aanwezigheidvan de provincie. Op landelijkniveau heeft het IPO daarbij eennadrukkelijke rol.8. SNN(SamenwerkingsverbandNoord – Nederland)Stimulering van de ruimtelijkeeconomische ontwikkeling vanNoord-Nederland, onder meerdoor behartiging van deeconomisch belangen van hetNoorden.AlgemenedekkingsmiddelenBestuur enveiligheidBestuur enveiligheidNV(J.A. de Vries)Vereniging(C. Schokker-Strampel)GR(GS)N.v.t. Geen Conformdoelstelling.Schokker-Strampel heeftzitting in hetbestuur vanhet IPO.Het SNNvoorzitterschaprouleerttweejaarlijkstussen de driedeelnemendeprovincies.Van 01-07-2011 tot 01-Geen Conformdoelstelling.Geen Conformdoelstelling.• Dividenduitkering 2011circa € 19.384,-.• Waarde provincie Fryslânin het eigen vermogenvan de deelneming per31-12-2010: € 1,56 mln.• Bijdrage 2011:€ 534.816Bijdrage 2012€ 533.000

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijNazorgkapitaalin fonds (eigenvermogen) € 3mln.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenGeenMin: € 20.000Max: € 500.000Participatie26%Kans: 1%BerekendVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)Het publieke belang dat hiermeenagestreefd wordt, is„werkgelegenheid en welvaart‟.07 - 2013bekleedde (deCdK) vanDrenthe hetvoorzitterschap2119. HNP (Huis van deNederlandse Provinciën)Huisvesting in Brussel terverdediging van de Europesebelangen van de Nederlandseprovincies (via het IPO).10. Stichting OpenbareVerlichting FryslânSamenwerkingsverband op hetgebied van beheer en onderhoudvan openbare verlichting en ophet gebied van gezamenlijkeinkoop duurzame energie.11. Nazorg OuwsterhauleDe provincie Fryslân heeft alspartij afval gestort op devoormalige stortplaatsOuwsterhaule. Alle partijen dieafval hebben geleverd, en / of destortplaats hebben beheerd,participeren in de stichting nazorgOuwsterhaule. De provincieBestuur enVeiligheidVerkeer enVervoerVereniging/INPA[volgensBelgisch recht](S. Poepjes)Stichting(GS hebben hethoofd van deafdeling Verkeeren Vervoeraangewezenals vertegenwoordigervande provincie inde Rv T)Milieu Stichting(ambtelijk)Poepjes zit inhet AB, niet inDBOvereenkomsttot samenwerkingaangegaan(GS 28oktober 2008)N.v.t. GerealiseerdehuisvestingGeen Gezamenlijk metgroot aantalgemeenten beheeren onderhoud vande openbareverlichting en deinkoop vanduurzame energiegeregeld.Geen Geen Beheer stort conformdoelstelling.Onderhoud wordtbekostigd uit hetjaarlijkserendement(jaarlijks 3 à 3½ %,over enkele jarengunstiger).• Jaarlijkse bijdrage circa€ 19.500 (via bijdrage inde Begroting SNN).Jaarlijkse bijdrage ca.€ 10.000.• Initiële storting ca. € 0,78mln. (i.e. 26% vannazorgkapitaal)• 26% van onvoorzieneuitgaven, indien dezezich voor zouden doen.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEigenvermogenultimo2011: € 1,2mln.resp.2010: € 1,2mln.Dit EV betreft13% van hettotalevermogen, hetrestant isvastgelegd invoorzieningenvoor tevoorzieneverplichtingen.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijrisico:€ 1.000Min: € 20.000Max: € 2,125mln.Kans: 1%Berekendrisico:€ 11.000Verbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)participeert voor 26% in destichting. Het publieke belang dathermee gediend is, betreft hetvoorkomen van ongewenstemilieueffecten van de voormaligestortplaats. Het financiële risicodat de provincie loopt is het falenvan het beheerssysteem opdat ereen lekkage in de afdichtingsbodemoptreedt.21212. Fonds Nazorg StortplaatsenDe betrokkenheid van deprovincie vloeit voort uit de WetMilieubeheer. Het NazorgfondsStortplaatsen is een „spaarpot‟waaruit de kosten van nazorg vanrelatief jonge stortplaatsenworden gedekt. Deze nazorgbeoogt te voorkomen dat hetpublieke belang wordt geschaaddoor milieuvervuiling als gevolgvan gebrek aan onderhoud aanen tijdig vervangen van voorzieningenvan overgedragen(gesloten) stortplaatsen.Het belangrijkste financiële risicodat de provincie loopt is het falenvan voorzieningen en monitoringin combinatie met bodemverontreiniging.De lang onopge-Milieu „Fonds‟(bij Wet) (GS)Geen Geen Resultaat 2011:€ 79.452• Geen jaarlijkseprovinciale bijdrage.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEigenvermogen circa€ 3,3 mln.(84% van hettotalevermogen)Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)213merkte bodemverontreiniging zoukunnen leiden tot schade bijderden. In verband met dit soortrisico‟s is een risicovoorziening inhet fonds opgenomen. Dezebedraagt ultimo 2009 € 900.000.In de jaarrekening van het fondsnazorg stortplaatsen wordtvermeld dat de gewensteomvang van deze voorziening € 2miljoen tot € 3 miljoen is. Hetresterende risico bedraagtdaardoor maximaal tussen de€ 1,1 miljoen en € 2,1 miljoen. Dekans op het ontstaan van eendergelijk omvangrijke kostenpostis op dit moment minimaal.13. LMA (Landelijk MeldpuntAfvalstoffen) Op grond van deWet milieubeheer is per 1 januari2005 de meldplicht vanafvalstoffen geregeld in het„Besluit meldenbedrijfsafvalstoffen en gevaarlijkeafvalstoffen‟. Het LMA beheert decentrale database (AMICE) voorhet vastleggen vanmeldgegevens van bedrijven diebedrijfs- en/of gevaarlijkeafvalstoffen ontvangen. In hetconvenant Melden bedrijfs- enMilieu Stichting(S. Poepjes inRaad vanToezicht)Piet Adema Geen Informatie van hetLMA maakt het deprovincies mogelijkafvalstoffen doorheel Nederland tetraceren. Op dezewijze draagt hetLMA bij aan eendoelmatigehandhaving.• Bijdrage in 2011€ 234.954

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)214gevaarlijke afvalstoffen, dat op 25oktober 2005 in de Staatscourantis gepubliceerd, zijn de afsprakenvastgelegd die gemaakt zijntussen de Minister van VROM, deprovincies en het LMA. Fryslân iséén van die provincies. Hetopenbaar belang is datafvalstoffen op een verantwoordewijze worden afgevoerd/verwerkt.14. Zonebeheer FrieslandIn het kader van de WetGeluidshinder zijn door degemeenten een groot aantalbedrijventerreinen „gezoneerd‟.Aanvragen van bedrijven die zichdaar willen vestigen (of bijwijzigingen of revisie) dienen teworden getoetst aan degeluidszone. De gemeentenhebben de uitvoering van dezetaak ondergebracht bij de drieregio's ( Milieuadviesdienst, DeFriese Wouden en Sneek). Hetpublieke belang dat hiermeewordt gediend is de kwaliteit vanhet Friese milieu op hetonderdeel geluidshinder.15. WaddenglasMet het project Waddenglasrealiseren de provincie Fryslân,de gemeente Franekeradeel enMilieu GRS. PoepjesLandelijkgebiedJ.H.J. Konst isvoorzitter vande stuurgroepGeen Geen N.v.t. N.v.t N.v.t. Geen• € 2,9 mln.(voorgefinancierd vooraankoop gronden)Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijp.m.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)215Dienst Landelijk Gebied (DLG)ten zuiden van Sexbierum eenhoogwaardigglastuinbouwgebied. Het projectdat in 2007 van start ging moetuiterlijk in 2015 zijn gerealiseerd.Het plan voorziet in een nieuwelocatie voor de ontwikkeling vanongeveer 200 ha glastuinbouwen sluit aan bij bestaandeglastuinbouw.Het financiële risico heeftbetrekking op degrondexploitatie, c.q. het tempovan gronduitgifte. Degrondexploitatie wordt jaarlijksgeactualiseerd, waarbij ookzogenoemde gevoeligheidsberekeningenworden gemaakt.De stuurgroep Waddenglas, metgedeputeerde Konst alsvoorzitter, overlegt regelmatigover de beheersing van definanciële risico's. Vanwegede aanhoudende financiële crisisin de glastuinbouw zijngronduitgiftes tot nu toe noguitgebleven. Om het risico tebeheersen heeft de StuurgroepWaddenglas besloten geen grondmeer aan te kopen voordat erook grond uitgegeven is.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijNOM per 31-12-2010 (in€*1000):* Groepsvermogen€ 85.231* Financiëlevaste activa€ 39.206* Resultaat€ 11.263Eigenvermogen perultimo 2011:€ 3,7mln.Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)21616. NOM (N.V. NoordelijkeOntwikkelingsmaatschappij) teGroningen. De reden vanparticipatie sinds de jarennegentig is terug te voeren opafspraken die met het Rijk en dedrie noordelijke provincies zijngemaakt over de economischeontwikkeling van Noord -Nederland.Het publieke belang dat Fryslânmet haar participatie in de NOMbeoogt is het bevorderen van deconcurrentiepositie van Noord-Nederland en daarbinnen vanFryslân.17 Marrekrite„De Marrekrite‟ bestaat sinds1957, en is eengemeenschappelijke regeling vande Provincie Fryslân en Friesegemeenten, met als doel hetFriese waterland recreatief zogoed mogelijk te latenEconomie,ToerismeenRecreatieEconomie,Toerismeen recreatieNV(J.H.J. Konst)GRJ.A. de Vriesgeen geen De NOM kent eenparticipatiepoot eneen ontwikkelingspoot,waarbij deeerste in de regeleen bescheidenwinst maakt, en deander geld kost.Als participatiemaat-schappijisde NOM zelf vaakafhankelijk van hetpresenteren vanjaarcijfers vanbedrijven waarinhet deelneemt. DeNOM maakt zelfhaar resultatenbekend; dit kanpas gebeuren alsde AvA dejaarstukken heeftgoedgekeurd;meestal in april.Geen Geen Jaarverslagenverschijnen alleennog digitaal. Hetrecreatieschapfunctioneert naartevredenheid.• Bijdrage provincie in2012€ 178.000.• Fryslân bezit 0,01% vande aandelen van deNOM.Deelnemersbijdrage in 2011van de provincie aan “DeMarrekrite”: € 542.545Dit is € 477.544deelnemersbijdrage en€ 64.988 bijdrage aan hetbaggerfonds.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijUltimo 2009:Eigenvermogen:€ 6.990.831Vreemdvermogen:€ 7.912.277Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijHet is hettweede jaar oprij dat deeinddatumwordtverschoven.Gezien dehuidigeeconomischeVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)217functioneren, daarbij rekeninghoudend met de belangen vanlandschap en natuur. Zowel eentoeristisch als economischpubliek belang: goedewatersportvoorzieningen enwerkgelegenheid. Vanaf deoprichting is het maken vanaanlegvoorzieningen in hetbuitengebied en dus ook hetbeheer en onderhoud ervan nogsteeds de hoofdactiviteit. Sinds2011 komt daar de coördinatievan het beheer en onderhoudvan het fietsknooppuntenroutenetwerk bij en op termijnmeer soorten routes.Om die taak naar behoren uit tevoeren werkt “De Marrekrite”nauw samen met provinciale engemeentelijke diensten, maar ookmet natuurbeschermingsorganisaties.18. OntwikkelingsmaatschappijWestergo (Harlingen)De provincie participeert in deontwikkelingsmaatschappijWestergo CV/BV vanwege hetversterken van de Frieseeconomie en het stimuleren vande werkgelegenheid door hetrealiseren van een nieuweEconomie,Toerismeen recreatieCV/BVJ.H.J. Konst isvoorzitter vande Raad vanCommissarissen.Geen Geen Doelstelling is hetontwikkelen van deindustriehaven vanHarlingen. Degeplandeeinddatum van 31-12-2014 zal naarverwachting nietworden gehaald.• Participatie ca. € 800.000• Lening € 567.225

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijgeen geenEventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijontwikkelingbehoort eenvolgendeverschuivingvan deeinddatum totdemogelijkheid.Ook met deverschuivingnaar eind 2016is er nog zichtop een positiefresultaat.Het risico datde provincieloopt beperkttot ingebrachtekapitaal en degeldlening.Verbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)zeehaven te Harlingen.Het publieke belang betreft deeconomische structuurversterkingen de daarmee gepaard gaandeverbetering van dewerkgelegenheid binnen deregio.Vanwege dehuidigemarktsituatie is destreefdatumwaarop alle grondis verkocht nugepland op 31-12-2016. Deexploitatie ishierop aangepast.21819. Stuurgroep WaddenfondsDoel van het Waddenfonds is hetsubsidiëren van niet - reguliereinvesteringen op het gebied van:A.Versterken natuur- enlandschapswaarden, B.Wegnemen externe bedreigingennatuurlijke rijkdom, C. Duurzameeconomische ontwikkeling, danwel duurzameenergiehuishouding, D.Economie,recreatie entoerismeMinister I&M isinitiatiefnemer(C. Schokker-Strampel isvoorzitter)GS Fryslan(invoorbereiding isGRWaddenfondsmedio 2012)Per 1-1-2012van Min. I&Mnaar GSprovincieFryslanWaddenfondsPenvoerder isvanaf 1januari 2012GS van deprovincieFryslan.Streven is ommedio 2012een GRWaddenfondste hebben vanGedecentraliseerderijksmiddelen

Eigen envreemdvermogenverbondenpartij2010:Eigenvermogen:€ 743.411VreemdVermogen:€ 525.000Algemenereserve:€ 251.391Vierbestemmingsreserves van:€ 280.411€ 113.445€ 15.000€ 55.000Resultaatlopend jaar:€ 71.469Eventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)Ontwikkelen duurzamekennishuishouding.de 3waddenprovinciesGroningen,Noord-Holland enFryslan.,21920. TresoarHet doel is te zorgen voor eengoed voorzieningenpatroon vanhistorische documentatiecentra ineen optimale samenwerking. Dater een openbaar lichaam is datde collecties enarchiefbescheiden beheert, dieaanwezig zijn in de rijksarchievenbewaarplaats in Fryslân, deprovinciale bibliotheek en hetFLMD.Cultuur, taalenonderwijsGR(J. A. de Vries)Debestuurssamenstellingisals volgt:namens deprovincie:*mevr.mr.drs.J.A. de Vries,voorzitter*F.P. Doting*A.M. van derMei.Geen Afspraken uitactiviteitenplan2005-2008uitgevoerd volgensafspraak.• Bijdrage in 2010 ca. € 3mln.Namens destichtingFLMD:* W. Verf*P.J. deGroot.Namens deminister vanOC&W:*mr. E.J.

Eigen envreemdvermogenverbondenpartijEventuelefinanciëlerisico’s die deprovincieloopt t.a.v. deverbondenpartijGeenVerbonden Partij ProgrammaRechtspers.(GSbestuurder)BestuurswisselingenVeranderingenin openbaarbelangResultaat Financieel belang in de VP(orde van grootte)21. Regionaal CollegeWaddengebiedOntwikkeling waddengebied in derichting van de provincialebeleidskaders.Ruimte enWonenJ.A. Jorritsma isvoorzitterRotshuizen*dr. P.WinsemiusDrs. J. vdVelde• Jaarlijkse bijdrage€ 40.600220GR: Gemeenschappelijke regelingCV: Commanditaire vennootschap

3. Overzicht van ConvenantenIn dit onderdeel zijn de convenanten die de provincie heeft gesloten met andere partijen opgenomen. Daarbij iseen onderscheid gemaakt tussen convenanten met een groot belang en een klein belang.Het onderscheid tussen groot en klein heeft vooral betrekking op:a) het financiële belang (groter/ kleiner dan € 100.000);b) het aantal (overheids)partijen en de looptijd van het convenant;c) de eventuele risico‟s voor de provincie;d) de politieke gevoeligheid.Zoals aangegeven wordt kunnen convenanten risico‟s met zich meebrengen. Gelet op de getroffen beheersmaatregelenworden deze risico‟s als nihil aangemerkt.Convenanten met groot belangProgramma Verkeer en vervoerConvenant grootscheepsvaarwaterDit convenant beschrijft:- het zorgdragen voor een vlot en veilig gebruik van de provinciale vaarwegen door zowel beroeps- alspleziervaart;- het zorgdragen voor een afname van schadevaringen aan eigendommen zoals bruggen, steigers engeleidewerken;- het zorgdragen voor verbetering van de mogelijkheden voor vervoer over water (vaarweg Lemmer-Delfzijl)en vergroten van de vaarmogelijkheden voor de recreatievaart;- Het zorgdragen voor in stand houden van de oevers ten behoeve van de scheepvaart en ook terbescherming van het achterland en naastgelegen wegen en bebouwing.Het convenant heeft betrekking op een traject van 77 km (Prinses-Margrietkanaal en Van Harinxmakanaal), hetdeel waarvoor rijksmiddelen worden gekregen. Momenteel wordt overleg met het Rijk gevoerd over hetvernieuwen van dit convenant.Convenant Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV)Convenant voor het behoud van eenduidig, hoogwaardig openbaar vervoer. Sinds er geen landelijkeproductformule meer is, dreigt er verwatering van het begrip hoogwaardig. De in het convenant vastgelegde eisenvormen de basis voor deze aanbesteding.Samenwerkingsagenda’s verkeer en vervoer gemeentenDeze samenwerkingsagenda‟s beogen de samenwerking voor betrokken partijen inzake verkeer en vervoertransparant en duidelijk te maken. Er wordt gewerkt aan de integratie van de gebiedsgerichte aanpak (GGA) ende samenwerkingsagenda‟s in streekagenda‟s.Regio Specifiek PakketOp 23 juni 2008 is het convenant Regio Specifiek Pakket (RSP) tussen het Rijk en de noordelijke provinciesgesloten. Met deze afspraak over het RSP staat de provincie Fryslân voor een omvangrijk en ambitieusinvesteringsprogramma, dat moet leiden tot een wezenlijke verbetering van de bereikbaarheid en tot een impulsvoor de economische ontwikkeling. Gezien de omvang van het pakket is de uitvoeringsperiode beperkt. Het totalepakket moet zijn gerealiseerd in de periode tot 2020. Met afzonderlijke gemeenten die belang hebben bij eenRSP-infrastructuurproject zijn afspraken gemaakt inzake een gemeentelijke bijdrage.Overeenkomst Programma Bereikbaarheid LeeuwardenDit betreft een overeenkomst met de gemeente Leeuwarden voor een integraal programma van maatregelen terbevordering van de bereikbaarheid van Leeuwarden.Convenanten over rijkswegen- Realisatie overeenkomst Tracébesluit Rijksweg 31 LeeuwardenDit betreft een realisatieovereenkomst met het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de gemeenteLeeuwarden voor de aanleg van de Haak om Leeuwarden. Provincie voert risicodragend het noordelijke deeluit en het ministerie het zuidelijke deel.221

- Samenwerkingsovereenkomst bestuurlijke afspraak inzake knooppunt JoureDit betreft een overeenkomst met het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de gemeente Skarsterlân voorplanstudiefase van het project en het taakstellend budget. Na de planstudiefase wordt een realisatieovereenkomst opgesteld.- Bestuursovereenkomst ombouw N31 Traverse HarlingenDit betreft een overeenkomst met het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de gemeente Harlingen voorplanstudiefase van het project en het taakstellend budget. Na de planstudiefase wordt een realisatieovereenkomst opgesteld.Realisatieovereenkomst N7-rondweg SneekIn 2005 zijn over de realisatie van het project Rondweg Sneek afspraken gemaakt met de minister van Verkeeren Waterstaat en met de gemeente Sneek. Deze zijn in een overeenkomst vastgelegd.Programma MilieuSamenwerkingsovereenkomst (SOK)Dit zijn grote convenanten tussen gemeenten/provincie en private partijen. Een voorbeeld hiervan is desamenwerking tussen de provincie, Waterschap en gemeenten op het gebied van Wet Algemene BepalingenOmgevingsrecht (WABO), voor het regelen van de omgevingsvergunning (een geïntegreerde vergunning voorbouwen, wonen, monumenten, ruimte, natuur en milieu).Programma Landelijk GebiedConvenant iepenbeheerDe stichting Iepenwacht Fryslân is in het leven geroepen om het Friese iepenbestand door een gezamenlijkeaanpak op peil te houden. Op 15 juli 2005 hebben 25 Friese gemeenten en vier terreinbeherende organisaties hetconvenant duurzaam Iepenbeheer ondertekend. Met deze ondertekening wordt een samenwerking aangegaanvoor een periode van 15 jaar.Gebiedsagenda Noord Nederland (voorheen Samenwerkingsagenda met Rijk)Deze gebiedsagenda is opgesteld in samenwerking tussen SNN en de ministeries van V&W en VROM.Tweemaal per jaar vindt aan de hand van deze gebiedsagenda een Bestuurlijk overleg plaats. Afgesproken is datde samenwerkingsagenda in 2009 zal overgaan in een Gebiedsagenda waarin ook verstedelijkingsafspraken zijnopgenomen.Programma 6 Economie Toerisme en RecreatieConvenant A7-zone, Landstad FryslânSamenwerking tussen de provincie Fryslân en de gemeenten Opsterland, Heerenveen, Skasterlân,Smallingerland en Sneek. Voor de financiering van de diverse gezamenlijke projecten is een Projectenfonds A7opgericht, waaraan partijen een bijdrage leveren. Daarnaast heeft de provincie Fryslân convenantmiddelenbeschikbaar gesteld voor de uitwerking van het convenant.Convenant WestergozoneDit convenant betreft het versterken van de Westergozone, het gebied tussen Leeuwarden tot en met Harlingen.De samenwerking is aangegaan voor de periode tot 2013. De deelnemende partijen zijn naast de provincie, degemeente Harlingen, gemeente Franekeradeel, gemeente Menaldumadeel en gemeente Leeuwarden.Samenwerkingsagenda’s Leeuwarden, Súdwest Fryslân, Smallingerland en HeerenveenIn de samenwerkingsagenda‟s worden afspraken vastgelegd tussen de provincie en de 4 grote gemeenten voorde periode 2000 -2010. Het is een belangrijk instrument om sturing en uitvoering te geven aan de versterking vande economische, ruimtelijke en sociale structuur van deze gemeenten. De samenwerkingsagenda‟s kenmerkenzich door strategische, majeure projecten met bovenlokale effecten en meerwaarde voor Fryslân.Regionale Afspraken Agenda Netwerk NoordoostRegionale afspraken zijn gemaakt tussen de partners (gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel,Kollumerland c.a., Tytsjerksteradiel en de provincie) over de uitvoering van de Agenda Netwerk Noordoost. Devisie uit het Sociaal Economisch Masterplan is vertaald naar een uitvoeringsprogramma met concrete projectenen regionale thema‟s: de Agenda Netwerk Noordoost. Hierin is de ambitie en potentie van Noordoost Fryslân kortsamengevat en vervolgens vertaald naar een brede aanpak voor de regio op vanuit een sociaal economischperspectief. In de Agenda zijn alleen die projecten opgenomen die een regionale meerwaarde hebben endaarmee bijdragen aan de (structuur)versterking van de regio. De Agenda is vertaald naar eenmeerjarenprogramma voor de periode tot en met 2015. De gemeente dragen circa € 35 miljoen bij aan deuitvoering van de Agenda en de provincie heeft € 22,7 miljoen beschikbaar gesteld voor de periode tot en met2015.222

Convenant met de gemeente weststellingwerfDe provincie wil met de gemeente Weststellingwerf in gezamenlijkheid enige doelstellingen realiseren. Allereersthet ontwikkelen en tot stand brengen van een adequate methodiek die op den duur kan worden ingezet in anderewijken en dorpen in de provincie Fryslân. Tevens een substantiële en bovenal structurele verbetering van hetwoon- en leefklimaat in Noordwolde, te realiseren binnen de looptijd van het project. De ontwikkeling neemt 2x7jaar in beslag.Convenanten met klein belangProgramma Bestuur en VeiligheidConvenant Samenwerking Friese WaddeneilandenConvenant tussen de 4 Friese Waddeneilandgemeenten, de rijksoverheid (BZK) en de provincie ter bevorderingvan de eilander samenwerkingProgramma Verkeer en VervoerConvenant Regionaal Overlegorgaan Consumenten Openbaar Vervoer (ROCOV)Met het ROCOV en de vervoerders heeft onze provincie een convenant afgesloten over de wijze vanconsumenteninspraak over het openbaar vervoer.Convenant Landelijke tariefkaart/chipkaartDit convenant is het resultaat van een samenwerking tussen onder meer de OV-bedrijven, decentrale overhedenen het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het convenant heeft betrekking op de invoering van de landelijkechipkaart als vervanger van de strippenkaart.Programma Landelijk GebiedConvenant wadlopenHet doel van het convenant is regels te stellen ten behoeve van de veiligheid van het wadlopen.Programma Sociaal beleid en zorgConvenant Fries Jeugd en alcoholbeleidEen convenant (zowel regionaal als gemeentelijk) gericht op het ontmoedigen van het alcoholgebruik doorjongeren onder de 16 jaar en het bevorderen van verantwoord alcoholgebruik onder inwoners tot 24 jaar inFryslân.Programma Kultuer, Taal en UnderwiisConvenant Friese Taal en CultuurConvenant waarin het provinciale beleid op het gebied van de Friese taal en cultuur voor de komende jaren ophoofdlijnen is beschreven.Convenant Rijk/SwF over taalbeleidOp 1 maart 2010 hawwe de boargemasters fan de eardere gemeenten Nijefurd, Snits, Wûnseradiel, Boalsert enWymbritseradiel, de doetiidske steatssiktaris fan Ynlânske Saken en CdK Jorritsma de “Oerienkomst oangeandeFryske taalbelied yn de nij te foarmjen fúzjegemeente Súdwest-Fryslân” ûndertekene.Yn dy oerienkomst binne de ferantwurdlikheden fan boppeneamde gemeenten (no SWF), de provinsje, én it Rykfêstlein yn it ramt fan it Europeesk Hânfêst foar Regionale Talen en Talen fan Minderheden, dat bepaalt dat itbesteande nivo fan taalrjochten fan de Fryske taal foar de ynwenners fan in dielnimmende gemeente byweryndieling net ferminderje mei (kêst 4, twadde lid, en 7, lid 1.b). Nei oanlieding fan dizze oerienkomst hat degemeente SWF yn septimber 2011 in “Plan van aanpak Fries taalbeleid” fêststeld. Op basis fan dit plan sil ittaalbelied yn de gemeente de kommende jierren stal jûn wurde. Ek yn 2012 bliuwt der kontakt tusken de trijepartijen (gemeente, ryk, provinsje) oer de ûntwikkelings op dit mêd.Rijkscultuur ConvenantConvenant waarin het provinciale beleid op gebied van (jeugd)zorg, kunst en cultuur, maatschappelijkeontwikkeling (welzijn) en integratie voor de komende jaren op hoofdlijnen is samengebracht.Convenant/Gemeenschappelijke regeling archeologisch depot NuisConvenant voor het vergroten van de belangstelling voor en het gebruik van de archeologische collectie (in relatiemet kennis over geschiedenis in het algemeen).223

Programma Algemene DekkingsmiddelenARBO – convenantTripartiete overeenkomst op bedrijfstakniveau tussen werkgeververtegenwoordiging, werknemersvertegenwoordigersen de overheid over het verminderen van arbeidsrisico‟s en het terugdringen van het ziekteverzuim ende WAO-instroom in de branche sociale werkvoorziening.224

4.6 Paragraaf 6 - Grondbeleid1 InleidingDe paragraaf grondbeleid geeft de visie op het grondbeleid van de provincie in relatie tot de wijze waarop wordtgetracht de doelstellingen, zoals opgenomen in het Programmaplan, te realiseren. Via grondbeleid wordt een nadereinvulling aan de uitvoering van beleidsvoornemens gegeven. Transparantie in het beleid is daarbij van belangvanwege de potentiële risico‟s bij grondaankopen.Onder grondbeleid wordt in dit verband verstaan: het anticiperend, dan wel taakgebonden aankopen van grond voor:de realisatie van natuurlandbouwkundige structuurverbeteringwegenaanlegwaterwerkenbedrijventerreinenbaggerdepots en dergelijkeWat betreft het verband tussen het grondbeleid en - de doelstellingen van - de beleidsprogramma‟s (het programmaplan),geldt dat deze verbanden bestaan met de beleidsprogramma‟s 2. Verkeer en Vervoer, 3. Milieu, 5. LandelijkGebied en 9. Ruimte en wonen.2 Het grondbeleid van de provincie tot nu toeDe provincie voert veelal, in tegenstelling tot gemeenten, een passief ofwel een taakgebonden grondbeleid. Grondenworden pas aangekocht zodra de desbetreffende projecten zich in de fase van het „definitief ontwerp‟ bevinden. Opdeze wijze worden de financiële risico‟s geminimaliseerd. De verwervingskosten van gronden maken deel uit van deinvesteringen en worden geactiveerd (op de balans geplaatst) en worden afgeschreven conform de daarvoorgeldende afschrijvingstermijnen.Wat de infrastructuur betreft wordt nog gewezen op de voorgenomen aanpassingsinrichting (API) bij de realisatie vande Centrale As. Daarbij gaan de mogelijke aankopen verder dan de gronden te verwerven voor de weg zelf. Ook voorde nieuwe infrastructuurprojecten N-381 en Haak om Leeuwarden wordt via een gebiedsgerichte aanpak gewerkt.Daarbij wordt ca 30 ha grond verworven voor landschappelijke inpassing en voor de inpassing in bestaande natuur enlandbouwgebieden. Behalve infrastructuur gaat het om milieuprojecten, gekoppeld aan afval, bodemsanering enbaggeropslag, glastuinbouw en „groene‟ taken (landinrichting, natuurontwikkeling en recreatie).Grondbeleid wordt ook uitgevoerd om de doelstellingen voor het landelijk gebied te realiseren. Al in een vroegstadium van de projecten wordt ingezet op grondverwerving voor het realiseren van de beoogde beleidsdoelen. Insommige gevallen wordt, binnen de beleidskaders, op anticiperende wijze grond gekocht nog voordat er sprake is vaneen afgewogen plan voor het gebied. Anticiperend wil zeggen, dat de grondaankoop naar verwachting binnen eenperiode van vijf jaar tot doelrealisatie leidt.225

3 Nadere oriëntatie op het provinciaal grondbeleidIn het Koersdocument/Coalitieakkoord 2007-2011 is de intentie neergelegd een anticiperend grondbeleid te voeren.Diverse ontwikkelingen geven daartoe aanleiding.De decentralisatie van taken op het gebied van de inrichting van het landelijk gebied in de vorm vanInvesteringsbudget Landelijk Gebied en de Wet Inrichting Landelijk gebied. De decentralisatie maakt ook deel uitvan het Onderhandelingsakkoord Natuur. In de nieuwe Nota Natuur en Landelijk gebied zullen deconsequenties van de decentralisatie nader uitgewerkt worden.Een onderzoek naar de aankoop voor de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) op basis van volledigeschadeloosstelling, c.q. minnelijke onteigening. De basis hiervoor ligt vast in het Coalitieakkoord (citaat): Metbetrekking tot de uitvoering het natuurbeleid in het algemeen, en bij het tot stand brengen van de EHS in hetbijzonder, hebben wij oog voor de positie van de landbouw. Door in te zetten op behoud van voldoende omvangvan de sector, willen we het marginaliseren van deze positie voorkomen. Uitgangspunt is dat daling van degrondprijs als gevolg van natuurbeleid aan betrokkenen wordt gecompenseerd. Momenteel wordt onderzocht inhoeverre de aankoopstagnatie met betrekking tot de EHS kan worden aangepakt middels aankoop op basis vanvolledige schadeloosstelling, ook wel „minnelijke onteigening‟ genoemd. De urgentie hiervoor hangt mede af vande besluitvorming over de nieuwe Nota Natuur en Landelijk Gebied, medio 2012.Het nieuwe ruimtelijke ordeningsbeleid van het Rijk (Nota Ruimte, nieuwe wet RO) en onze provincie(Streekplan Fryslân 2007) met een grotere nadruk van ontwikkelingsgericht werken onder provinciale regie.In de Notitie „Nei Provinsjaal Grûnbelied‟, die u in oktober 2007 heeft vastgesteld, hebben wij vastgelegd hoe wijomgaan met onze grondaankopen. Ook hebben wij beleid voor het voeren van anticiperend grondbeleidgeformuleerd, alsmede de financiering daarvan.In vervolg hierop hebben Provinciale Staten in april 2009 ingestemd met het instellen van een InvesteringskredietGrondaankopen (IKG) voor de grondaankopen voor het pMJP. De kern hiervan is om investeringen voorgrondaankopen middels een apart investeringskrediet te laten verlopen dat van voldoende omvang is. De in 2007beschikbaar gestelde middelen voor anticiperende grondaankopen zijn ondergebracht bij het krediet. Ook isbesloten om een risicovoorziening in te stellen van 20% ten laste van de exploitatie (ILG, FYLG of het betreffendeproject).In het IKG zijn vier categorieën grondaankopen opgenomen, die elk een bepaalde mate van risico lopen:Landbouw en EHS binnen gebiedsontwikkeling. Deze gronden worden aangekocht zonder dat van te vorenexact duidelijk is voor welk doel ze zullen worden aangewend. Bij deze aankopen is sprake van een risicovan waardedaling. Ook kan het in beperkte mate voorkomen dat aangekochte grond uiteindelijk toch nietingezet kan worden om tot doelbereiking te komen. Er was een theoretisch risico dat de provincie na afloopvan de ILG-periode (na 2013) zou kunnen blijven zitten met grondposities als het ILG niet wordt voortgezeten het ministerie niet bereid is de grondposities van de provincie over te nemen. Hiervan is geen sprakemeer in het Onderhandelingsakkoord Natuur; de grond die voor natuur bestemd is en blijft, kan daarvoorworden ingezet. De overige grond is van de provincie en kan worden verkocht waarbij de opbrengst ingezetwordt voor het betalen van de doorlopende verplichtingen die tijdens of na de ILG-periode zijn aangegaanten behoeve van realisatie EHS.EHS: wanneer de aangekochte gronden na inrichting doorgeleverd wordenaan een terreinbeherende organisatie, gebeurt dit tegen historische kostprijs. Bij doorlevering aan eenparticulier vindt de verkoop plaats tegen taxatiewaarde. Hierbij is dus een beperkt risico op waardedaling.Het risico om te blijven zitten met grondposities als het ILG niet wordt voortgezet is ook hier vervallen;Kavelruil: Hierbij is een beperkt risico op waardedaling, omdat de gronden pas worden aangekocht opmoment dat er een ruilplan is.Anticiperende grondaankopen. Eventuele risico‟s op waardedaling komen ten laste van de betrokkenprojecten (bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur).In 2010 heeft een intern verkennend onderzoek plaatsgevonden naar het Provinciale grondbeleid. De hieruitvoortvloeiende aanbevelingen zijn betrokken bij de door het college overgenomen motie (statenvergadering van26 mei 2010) waarin wordt verzocht om een nota uitvoering Grondbeleid. In 2011 heeft de dienst een nota„Uitvoering van het grondbeleid‟ gemaakt. Vaststelling van de nota door GS en verzending naar PS zal in 2012plaatsvinden.Ook in 2011 zullen diverse anticiperende grondaankopen worden gedaan voor infrastructurele werken, natuur enenergie.226

4 De grondvoorraad van de provincieNaast de ondergronden van de gebouwen, wegen en vaarwegen met overhoeken, oeverstroken, kades endergelijke is de provincie eigenaresse van ca. 20 „slapende‟ en in gebruik zijnde gronddepots (in totaal ca. 175hectare). Bij vraag naar grond kunnen de slapende depots weer worden leeggehaald en eventueel aangevuld.De provincie heeft de eigendom van ongeveer 24,7 hectare grond aan de Follegasloot waarvoor devergunningsprocedure voor aanleg van het gronddepot nog moet worden gestart.Uit de provinciale kavelruilregeling is de afgelopen jaren € 3,2 miljoen beschikbaar gesteld voor de aankoop vanglastuinbouwgronden bij Sexbierum. Inmiddels zijn deze deels besteed aan de aankoop van 95 ha voor deglastuinbouwontwikkeling. Onbekend is nog wanneer deze gronden worden doorgeleverd en dus ook wanneerde aankoopmiddelen weer vrij komen.Voorts is de provincie in het bezit van 19 hectare grasland. Deze gronden zijn niet te verkopen omdat zij behorentot provinciale infrastructurele projecten of zijn daar zodanig mee verweven dat verkoop niet gewenst is. Hetbetreft hier oeverstroken, kades, dijken, overhoeken, waarvan ruim 8 hectare functionele agrarische grond. Eenklein deel hiervan is verkregen uit ruilverkavelingen voor nog aan te leggen wegenprojecten.Van de totale lengte van provinciale oevers, kades, kanaaldijken, overhoeken, gronddepots en weilanden is ca.180 hectare in gebruik gegeven aan derden. De totale opbrengst hiervan bedraagt ongeveer € 40.000 per jaar.Het betreft veelal een goedkope vorm van onderhoud; de percelen leveren weinig op, maar er zijn nagenoeg ookgeen kosten. Tevens wordt er nog “water” verhuurd voor ongeveer € 15.000.Eind 2009 is de overname van de Friese meren gerealiseerd. De totale overgenomen oppervlakte van de FrieseMeren bedraagt ongeveer 9.300 ha, overwegend water. Een klein deel van de oppervlakte bestaat uit land, datvoor het grootste deel bestaat uit oever en boezemland. De baten uit overgedragen overeenkomsten betreffendegebruik en verhuur bedragen (volgens opgave Domeinen) circa € 70.000. De zakelijke lasten circa € 30.000.5 Dienst Landelijk Gebied/Bureau Beheer LandbouwgrondenDe Dienst Landelijk Gebied (DLG) is een agentschap van het ministerie van LNV. Binnen landinrichtingsprojectenwordt door DLG gronden verworden voor diverse doelstellingen. Naast gronden voor nieuwe natuur betreft het grondvoor landschapselementen, bedrijfsvergroting, te verplaatsen bedrijven, recreatieve voorzieningen en extra (ruil)grondom herverkaveling mogelijk te maken. De financiering voor aankopen vindt plaats uit Rijks- en provinciale middelen,overigens beide onder provinciale regie sinds de invoering van de Wet Inrichting Landelijk Gebied / InvesteringsbudgetLandelijk Gebied. Onze aansturing vindt plaats via de jaarlijkse prestatieovereenkomst. In de bestuursakkoordentussen Rijk en provincies is afgesproken dat de DLG in het kader van het Investeringsbudget LandelijkGebied gronden verwerft voor de afgesproken doelen in het landelijk gebied en aan de randen van de steden. DLGopereert in aankoopgebieden met een vooraf door ons vastgesteld aankoopstrategieplan.De DLG is betrokken bij diverse provinciale projecten, zoals bij de ontwikkeling van de glastuinbouw, bij de aankoopvan gronden voor de Centrale As, de ontwikkeling van Ecologische Hoofdstructuur en bij diverselandinrichtingsprojecten.De eigen grondvoorraad van het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) in Fryslân bedraagt nog ongeveer 1.500ha. Dit betreft hoofdzakelijk gronden die als doelstelling „natuur‟ hebben, en die voortkomen uit Rijks-/LNV middelen.De grondvoorraad BBL zal in de komende jaren naar verwachting snel worden afgebouwd.227

Peildatum 31-12-2011Gem. jaarlijksevoorraad ha.Conform PS besluit22-04-2009Landbouw + EHS binnen gebiedsontwikkelingAantal ha.Aankoop/ verkoopBedragOnderdeelAankoop 600 651,3 € 27,2 mln Grond€ 3,9 mln GebouwenVerkoop 36,5 € 1,1 mln Grond€ 0,0 mln Gebouwen600 614,8 € 30,0 mlnEHSAankoop 400 446,2 € 9,4 mln Grond€ 0,4 mln GebouwenVerkoop 310,4 € 5,8 mln Grond€ 0,4 mln Gebouwen400 135,8 € 3,6 mlnKavelruilAankoop 100 106,1 € 3,8 mln Grond€ 0,5 mln GebouwenVerkoop 67,7 € 2,3 mln Grond100 38,4 € 1,52 mln€ 0,5 mln GebouwenAnticiperendAankoop 300 155,7 € 5,7 mln Grond incl. gebouwenVerkoop 13,0 € 0,4 mln Grond300 142,7 € 5,34 mlnTotaal 1.400 931,7 € 40,5 mln228

4.7 Paragraaf 7 – BedrijfsvoeringInleidingBedrijfsvoering is het geheel van plannings- en beheersingsactiviteiten om de realisatie van de doelstellingen van debeleidsprogramma‟s mogelijk te maken. Bedrijfsvoering maakt deel uit van zowel de primaire processen (beleidopstellen en uitvoeren) als de ondersteunende processen, en vormt een randvoorwaarde voor de totstandkoming vande producten en dienstverlening van de provincie. Uitgangspunten zijn een doelmatige, doeltreffende en rechtmatigebedrijfsvoering. De paragraaf Bedrijfsvoering wordt voorgeschreven door het Besluit Begroting en VerantwoordingProvincies en Gemeenten (BBV). Omdat Provinciale Staten hebben aangegeven de beleidskaders voor de inhuur vanderden in samenhang met de inzet van eigen personeel te willen zien wordt, in navolging van de Begroting 2012, deinhuur van derden, niet middels afzonderlijke paragraaf, maar in deze paragraaf, in samenhang met de strategischepersoneelsplanning, gepresenteerd.A. Algemeen / meerjarigWat wilden we bereiken?Wij zijn ons aan het inzetten om de organisatie om te vormen naar een compacte, flexibele organisatie, waarin denadruk meer ligt op uitvoering dan op beleid. Dit is een organisatieontwikkeling waaraan wij niet alleen de afgelopenjaren, maar ook in de komende jaren resultaten gaan boeken. De structurele bezuinigingen op de provincialeinkomsten, en de doelstelling tot reduceren van onze overheadkosten geven het tempo aan waarbinnen wij debedrijfsvoering gaan ontwikkelen. Ons doel is de bedrijfsvoering goedkoper te maken en tegelijkertijd de organisatiemeer flexibel, in samenwerking met bedrijven en mede-overheden.Hebben we bereikt wat we wilden we bereiken?Een belangrijke stap om de organisatie om te vormen naar een compacte en flexibele organisatie is in 2011 gezet. Eris een start gemaakt met het herinrichten van de divisie beleid en programma‟s. In november is het nieuweprovinciehuis in gebruik genomen met een modern kantoorconcept gebaseerd op digitaal (samen) werken. Ditconcept het zogenoemde Fryske Wurkjen staat voor intensiever en integraler samenwerken in flexibele interne enexterne verbanden. Daarnaast is een start gemaakt met het telewerken om „locatieonafhankelijk‟ kunnen werken.De inkoop is verder geprofessionaliseerd en er zijn stappen gezet in samenwerken met ander overheden bijvoorbeeldop het gebied van inkoop en shared services. Daarnaast is er van de Koöperaasje-gedachte samenwerking metandere overheden en andere partijen, binnen en buiten Fryslân, gezocht met als voorbeelden de beleidsagendaKrimp en de samenwerkingsagenda‟s met de vier grootste Friese gemeenten.De planning en control, d.w.z. het geheel van plannings- en beheersingsactiviteiten van de provincie is verderontwikkeld: niet alleen de P&C-instrumenten, maar ook de sturing en beheersing aan de hand van deze instrumenten.Zo is bijvoorbeeld het jaarrekeningresultaat 2011 redelijk in lijn met de prognose in de tweede bestuursrapportage2011.229

B. Onderdelen van de bedrijfsvoering1. Personeel en organisatieWat zouden we doen?OrganisatieontwikkelingIn 2009 is een organisatiewijziging aan de top doorgevoerd, waarvan de vorming van divisies een direct gevolg is.Belangrijker is dat tegelijkertijd ook een verandering van de hele organisatie op gang zou komen. Centraal in dezeverandering staat de verbetering van de toekomstbestendigheid van de organisatie en een optimale bediening van deFryske mienskip.Ook de komende jaren zal onze organisatie nog veranderen. Deze veranderingen gaan stap voor stap. Afhankelijkvan de ontwikkelingen (zoals takendiscussie, bezuinigingen, decentralisatie van Rijkstaken, regionaleuitvoeringsdiensten) en de te realiseren bestuurlijke doelen zal de organisatie worden aangepast. Dit vraagt om eengecoördineerde aanpak en een geactualiseerde veranderagenda. Een meer samenhangende manier vanprogrammasturing zal onderdeel vormen van deze veranderagenda.Om de benodigde flexibiliteit in de organisatie te krijgen ontwikkelen we nieuw HRM-beleid, implementeren we eenstrategische personeelsplanning, zetten we een flexpool op en bevorderen we de interne personeelsmobiliteit.IntegriteitWe willen een integere organisatie zijn. Dit impliceert dat bestuurders, management en de medewerkers van onzeorganisatie zich allen onder alle omstandigheden integer gedragen en bewust zijn van de impact van hun handelen.In 2011 worden trainingen rond het onderwerp vertrouwen en integriteit georganiseerd. Leidinggevenden gaan hetonderwerp op afdelingsniveau en op individueel niveau actueel houden. Jaarlijks worden de kwetsbare processen,functies en functies met financiële belangen geactualiseerd.Hebben we gedaan wat we wilden doen?De belangrijkste organisatie-ontwikkeling is de herinrichting van de divisie beleid en programma‟s. Deze ontwikkelingis in drie fasen doorgevoerd. Dat heeft geresulteerd in drie nieuwe afdelingen, te weten: Kultuer en Mienskip, Kennisen Ekonomy en Stêd en Plattelân.Daarnaast is het project It Fryske Wurkjen gestart Ook is beleid ontwikkeld om in 2012 te starten met een Traineepoolom jong talent aan te trekken.De selectieve vacaturestop is voor 2011 gehandhaafd; vacatures worden nagenoeg allemaal intern vervuld (zie bij 3hierna).Er is HRM-beleid ontwikkeld over het terugdringen van ziekteverzuim. Het ziekteverzuim is in 2011 licht gestegen van4,6% naar 4,8% en ligt daarmee op het zelfde niveau als in 2010. Het gemiddelde ziekteverzuim van de provinciesbedroeg in 2010 3,9%. Wij zijn eind 2011 een programma begonnen om het ziekteverzuim terug te brengen. Het doelis om in enkele jaren het ziekteverzuim terug te brengen naar 3%. Voor 2012 streven we naar een daling tot 4%. In detweede helft van 2011 zijn maatregelen getroffen om deze normen te halen. Het gaat hier met name om eenintensievere samenwerking in de sociaal medische teams en een betere en minder vrijblijvende begeleiding vanmedewerkers. Daarbij heeft met name het terugdringen van de frequentie van de verzuimmeldingen prioriteit. Op hetmoment van dit schrijven is de verzuimfrequentie inmiddels licht gedaald; het totale ziekteverzuim blijft stabiel.Ook is er vanaf 2011 centrale (P&O) regie op de besteding van opleidingsgelden. Daarmee kan een betereoptimalisatie van de opleidingsinspanningen worden gerealiseerd en ontstaat een beter overzicht op de uitgaven.Ingezette instrumenten zijn een centrale opleidingscatalogus, opleidingsjaarplan en optimalisering van de “in house”trainingen.Het management heeft in 2011 een aantal managementdagen besteed aan organisatie-en leiderschapsontwikkeling.Gerichte aandacht is gegeven aan de aansturing van medewerkers. In 2011 is een begin gemaakt met het verbeterenvan de toepassing van het systeem van beoordelen en belonen en is de 5-puntsbeoordelingsschaal ingevoerd. Ditgeeft leidinggevers de mogelijkheden zorgvuldiger te differentiëren in hun beoordelingsmogelijkheden.IntegriteitDirect na hun aantreden hebben de nieuwe statenleden een workshop integriteit over morele oordeelsvorminggevolgd. Ook de directie heeft de wokshop integriteit gevolgd. Gedeputeerde Staten zal binnenkort eveneens aandeze workshop deelnemen. Vervolgens wordt de workshop voor de overige personeelsleden aangeboden. Deregelgeving is en wordt up to date gehouden. Zo is een protocol hoe te handelen bij integriteitsschendingenvastgesteld en is met de Ondernemingsraad een nieuwe gedragscode overeengekomen. Deze gedragscode wordt in2012 aan Gedeputeerde Staten ter vaststelling aangeboden. Verder zijn drie nieuwe vertrouwenspersonen230

aangesteld. Eén vertrouwenspersoon , i.c. de bedrijfsmaatschappelijk werker, is aangewezen voor ongewensteomgangsvormen.2. Fryske wurkjenWat zouden we doen?Omstreeks de jaarovergang van 2011 op 2012 wordt het nieuwe Provinciehuis in gebruik genomen. Deingebruikname van de parkeervoorziening wordt een jaar na de ingebruikname van het Provinciehuis verwacht. Derealisatie van de parkeervoorziening is in handen van de gemeente Leeuwarden. Ter overbrugging neemt deprovinciale organisatie na de verhuizing een tijdelijke parkeeroplossing in gebruik.De ambtelijke organisatie wordt gehuisvest volgens een modern kantoorconcept gebaseerd op digitaal (samen-)werken. Dat staat voor intensiever en integraler samenwerken in flexibele interne en externe verbanden. Het versterktde integrale advisering aan het bestuur, de integrale uitvoering in de samenleving en überhaupt de verbinding van desamenleving met de Provincie.We staan voor de uitdaging om slimmer te informatiseren en daardoor de kosten niet recht evenredig te laten stijgenmet de toenemende ICT-behoefte.Met de uitvoering van het Informatiseringsplan krijgt de organisatie een flexibele ICT-structuur die het mogelijk maaktom zowel intern als extern digitaal samen te werken. We gaan in de komende jaren de beschikbare informatievergaand ontsluiten en toegankelijk maken voor gebruikers binnen en buiten de provinciale organisatie. Zo gaan wijverbeteringen doorvoeren op het terrein van digitaliseren, ondersteunen wij zaakgericht werken en stimuleren wijontwikkelingen waarbij informatie en kennis ingezet worden voor de aansturing van onze eigen lerende organisatie envoor onze externe partners.Hebben we gedaan wat we wilden doen?It Fryske Wurkjen heeft als doel de manier waarop we werken te moderniseren en de samenwerking, zowel onderlingals met andere (externe) partijen, te verbeteren. Door onze werkwijze te vernieuwen kunnen we, ook met mindermiddelen, met een flexibele organisatie veel bereiken. We bedienen onze klanten beter en groeien naar een groeneen kostenefficiënte organisatie, met minder kantoorruimte, minder reistijd en minder papier. Bovendien helpt dezenieuwe manier van werken onszelf te profileren als een moderne, aantrekkelijke werkgever voor jong talent.In het najaar van 2011 is het programma It Fryske Wurkjen binnen de organisatie zichtbaar geworden door informatieen themabijeenkomsten voor het personeel, directie en GS-leden. De programmaorganisatie is opgezet en er is eenaantal concrete actiepunten gestart. Zo is gestart met een pilot „mobile devices‟, een gebruikersonderzoek van zesmaanden onder medewerkers. Als als dwarsdoorsnede van de organisatie onderzoeken zij welke mobiele apparaten(Ipads, laptops of tablet pc‟s) het beste tegemoet komen om in een provinciale- omgeving bij te dragen aan eenefficiëntere werkaanpak met minder papier en het tijd en plaatsonafhankelijk te kunnen werken.Ook zijn intervisiebijeenkomsten gestart met de leidinggevenden om inzicht te krijgen in de probleempunten, dekansen en de mogelijkheden per afdeling en duidelijkheid te krijgen over de inspanningen die (met name aan degedragskant) noodzakelijk zijn.Om invulling te geven aan interne maar ook externe samenwerking en participatie is als pilot voor vier afdelingen eensamenwerkingsomgeving in Sharepoint 2010 gerealiseerd. Een verdere implementatie naar de gehele organisatie zalnaar verwachting grotendeels in 2012 plaatsvinden. Tevens is voor de genoemde afdelingen een pilotomgeving voordigitaal zaakgericht werken ingericht. Deze omgeving omvat een digitaal zaaksysteem, een digitaal archief, eenkoppeling met de scanstraat en een voorziening om documenten digitaal te kunnen ondertekenen.Met de introductie van (digitaal) zaakgericht werken wordt de papieren werkwijze gedigitaliseerd. Dat betekent dat we,in plaats van met papieren documenten en papieren dossiers, voortaan werken met digitale documenten en digitaledossiers, die we in digitale vorm kunnen overdragen naar een collega en in digitale vorm kunnen archiveren.Wat we daarmee hebben bereikt:Thuiswerken is eenvoudig mogelijk, omdat het zaaksysteem ook buiten het provinciehuis gebruikt kan worden (doorgeautoriseerde gebruikers).Het zaaksysteem biedt leidinggevenden inzicht in wie bezig is met een bepaald dossier en wat de voortgang van debehandeling is.Het papierverbruik neemt af.Onderdeel van beide trajecten is ook het optimaliseren van werkprocessen en het trainen van medewerkers in zowelhet (aangepaste) werkproces als het gebruik van het systeem zelf. Bij de implementatie van beide systemen hebbenwe minder voortgang kunnen maken dan vooraf ingeschat, mede door de noodzakelijke en randvoorwaardelijkeinrichting van een beheersomgeving.231

Tenslotte is een start gemaakt met het telewerken om „locatieonafhankelijk‟ kunnen werken. Medewerkers worden nuin de gelegenheid gesteld door het maken van goede (productie) afspraken met hun leidinggevendelocatieonafhankelijk te werken en op die wijze een betere afstemming te krijgen tussen werk en privébelang. Goededigitale voorzieningen zijn hiervoor een belangrijke voorwaarde.Niet alles gaat direct goed en in de praktijk blijkt soms dat „fan e flier op „e souder stappe‟ een te grote stap ineens kanzijn. Daarom is er een klankbordgroep in het leven geroepen die een kritische spiegel moet zijn.Hoewel deze eerste aanzetten vooralsnog intern gericht zijn, zal de Friese burger en zullen bedrijven in de loop van2012 ook de ontwikkelingen opmerken. Dit door het participeren in de samenwerkingsomgeving zoals die bij de(grote) infrastructurele projecten al is ingericht. Maar ook door de instelling van een digitaal loket bij (om te beginnen)de subsidieverlening.3. Dûbelslach: veranderen en bezuinigen in 2011Wat zouden we doen?Bezuiniging bedrijfsvoering/efficiencyBinnen de totale bezuinigingsopgave van € 22,2 miljoen is een taakstelling voor de bezuiniging op de bedrijfsvoeringvan € 6,0 miljoen opgenomen. Het College heeft de opdracht gegeven om dit bedrag te vinden in de bedrijfsvoering in„de volle breedte‟, dus inclusief overhead en de inkoopfunctie. Uw Staten hebben bovendien bij de behandeling vande Kaderbrief aangegeven dat de ambtelijke organisatie, net als de budgetinstellingen, in 2011 de nullijn moetaanhouden. Er vindt geen inflatiecorrectie plaats in de vorm van een accres. In de Begroting 2011 zijn de contourenvan de compacte, flexibele en hoogwaardige organisatie zichtbaar geworden, terwijl tegelijk het budget voor debedrijfsvoering € 6,0 miljoen lager is. Zo beschouwd staat de organisatie voor een dubbele opgave: de organisatiemoet veranderen én bezuinigen.Voor de korte termijn is de uitwerking van de opdracht om € 6 miljoen te bezuinigen op de bedrijfsvoeringhoofdzakelijk gezocht in efficiencymaatregelen en personeelsreductie. Daarbij is het streven om als organisatie debakens te verzetten van beleid naar uitvoering leidend, met gebruikmaking van bestuurlijke en maatschappelijkepartners in de provincie. Verder ligt het accent op proces- en productverbetering, ook met als doel een andere,slimmere manier van werken.Formatie/inhuur derden/strategische personeelsplanning/HRMWe willen de inhuur van extern personeel reduceren en tegelijkertijd een flexibele schil van eigen medewerkersbehouden (of zelfs toe laten nemen) om zo de benodigde flexibiliteit in de organisatie te houden. Zo kunnen we beterinspelen op alle ambities. Daarbij is de verwachting dat de provincie Fryslân als werkgever aantrekkelijk blijft voorhoger opgeleiden, vanwege het afwisselende werk en de scholingsmogelijkheden, maar ook dat de inhuur van derdenkan dalen. Concreet hebben we al begin 2010 een selectieve vacaturestop ingesteld en zijn we terughoudend bij deinhuur van derden. Als onderdeel van de bezuinigingstaakstelling op de bedrijfsvoering zijn de budgetten 2011 voorde inhuur van vervangingscapaciteit beperkt: 50% t.o.v. de oorspronkelijke raming voor 2011. Ook in depersoneelsformatie is geschrapt (o.a. niet ingevulde formatieplaatsen), waardoor naar verwachting het inhuurvolumezal dalen, omdat minder vacaturebudget beschikbaar is ter dekking van de kosten voor het inhuren van vervanging.Daarnaast willen we ook op de projectbudgetten de inhuur terugdringen door meer eigen personeel in te zetten waarmogelijk.De komende jaren zal de flexibele schil in de formatie toenemen. Tegelijk zal de organisatie nog op enkele puntenworden aangepast om werkprocessen te stroomlijnen.Professionalisering inkoopfunctieVoor de professionalisering van de inkoopfunctie is een veranderplan opgesteld. Hierbij krijgt de afdeling inkoop deregie over drie inkoopcategorieën: centraal inkopen, afdelingsoverstijgende inkopen en afdelingspecifieke inkopen.Tevens zorgt de afdeling inkoop voor het beheer van de inkoopcontracten en het meten van leveranciersprestaties.Door standaardisering van het bestelproces, ondersteund door een bestelsysteem zal het ‘factuurafhandelingsproces’en de managementinformatie verbeteren.Hebben we gedaan wat we wilden doen?Bezuiniging bedrijfsvoering/efficiencyIn de Begroting 2011 is een bezuiniging van € 22,2 miljoen opgenomen, waaronder een taakstelling op debedrijfsvoering van € 6 miljoen. Met deze taakstelling zijn de totale algemene bedrijfsvoeringskosten met zo‟n 10%verlaagd: van € 67 miljoen naar € 61 miljoen (zie tabel op blz. 15). Deze bezuiniging loopt op tot € 7,5 miljoenstructureel vanaf 2014, deels om de structurele lasten voortvloeiende uit het informatiseringsplan te dekken.232

In onderstaande tabel is de opbouw van de bezuiningstaakstelling bedrijfsvoering (smal en breed) aangegeven.Conform de afspraak met de Staten kan de taakstelling in de eerste jaren ook gevonden worden in de goederen endiensten budgetten van de beleidsprogramma‟s hiermee is de bedrijfsvoering breed gevormd.De concrete invulling van de taakstelling in zowel de bedrijfsvoering (smal) en de beleidsprogramma‟s (breed) istevens aangegeven in onderstaande tabel. Hieruit blijkt dat de taakstelling van 2011 is gerealiseerd. Hiervan is € 2,9miljoen gevonden in de formatiekosten en € 3,1 miljoen in de goederen- en dienstenbudgetten („breed‟).Structureel is € 4,2 miljoen ingevuld vanaf 2011 en € 1,4 miljoen is tijdelijk ingevuld.Bij de 1 e berap 2012 zullen wij u informeren over de nadere invulling van de taakstelling voor de jaren 2012 en verder.Naast de bezuinigingstaakstelling heeft de organisatie de opdracht van Provinciale Staten gekregen om desalarisophoging in 2011 van € 1,1 miljoen als gevolg van de CAO binnen de bedrijfsvoeringsbudgetten op te vangen.Uit het overzicht bij onderdeel C „Wat mag het kosten‟ blijkt dat dit daadwerkelijk gerealiseerd is. Bij dit onderdeel istevens een nadere toelichting op de bedrijfsvoeringskosten opgenomen.Bezuinigingsvoorstellen bedrijfsvoering (bedragen x € 1.000.000)Onderwerp 2011 2012 2013 2014Opbouw BezuinigingstaakstellingReductie personeel 3,6 4,6 4,8 4,6Reductie vervangingsbudgetten 0,5 0,5 0,8 0,5Reductie bedrijfsvoeringbudgetten 1,1 1,1 1,1 1,2Bedrijfsvoering smal (subtotaal) 5,2 6,2 6,7 6,3Reductie goederen en diensten programma's 2,9 3,4 3,4 1,9Reductie inkoop (taakstelling) 0,1 0,8 1,5 1,6Bedrijfsvoering breed (totaal) 8,2 10,4 11,6 9,8Waarvan in bezuinigingsvoorstellenbeleid GS 2,6 3,6 3,7 2,3Aanvullend via taakstellingBedrijfsvoering 5,6 6,8 7,9 7,5Gerealiseerde bezuiniging bedrijfsvoeringStructureel 4,2 4,9 4,9 4,9Tijdelijk 1,4 0,2 0,6 0,0Restant taakstelling bedrijfsvoering 0,0 1,7 2,4 2,6Formatie/strategische personeelsplanning/HRMDe organisatie is vooral bij de onderdelen gericht op beleid en programma‟s in 2011 ingrijpend aangepast. Voor eenandere groep afdelingen stond een belangrijk deel van 2011 in het licht van de verhuizing terug naar deTweebaksmarkt.Rond strategische personeelsplanning is in 2011 kennis verzameld en beleid ontwikkeld om de organisatie in staat testellen gericht op de toekomst nieuwe personeelsinstroom mogelijk te maken. In dit verband is besloten vanaf 2012 testarten met een traineeprogramma, waarin jaarlijks tien jongeren worden aangetrokken die na een gerichte inzet,ontwikkeling en begeleiding over twee jaar kunnen instromen in de organisatie.Alle vragen om personeelsinzet worden centraal verwerkt door een personeelsvoorzieningsteam. In 2011 zijn doordit team 71 aanvragen afgehandeld met in meerderheid interne plaatsingen. De totale instroom op vacatures vanexternen was 19 tegenover een uitstroom van 49 medewerkers, het merendeel van de externe kreeg een tijdelijkeaanstelling.In april 2011 zijn wij gestart met het opzetten van een flexpool. In december is het jaar afgesloten met een instroomvan 15 medewerkers met een bestaande ambtelijke aanstelling in deze flexpool. Deze worden ingezet in deorganisatie bij diverse afdelingen voor opdrachten en op projecten. We willen hiermee de inhuur van extern personeelreduceren en tegelijkertijd een flexibele schil van eigen medewerkers behouden (of zelfs toe laten nemen) om zo debenodigde flexibiliteit in de organisatie te houden.233

Overzicht kosten inhuur derdenBedragen x € 1000 Bestedingen TotaalVervangingscapaciteitKennis ExtracapaciteitBedrijfsvoering 3.252 67 3.216 6.535Programma 1 0 19 0 19Programma 2 106 3.482 3.801 7.389Programma 3 0 0 0 0Programma 4 0 3 287 290Programma 5 0 14 43 57Programma 6 0 950 18 969Programma 7 0 5 0 5Programma 8 0 68 1 68Programma 9 0 22 99 121Totalen 3.358 4.630 7.465 15.453Bij de 2 e bestuursrapportage 2011 was de prognose inhuur € 13,4 miljoen. De hogere inzet van inhuur derden isvoornamelijk veroorzaakt door de extra inhuur voor kennis bij de grote infraprojecten zoals de Centrale As, N381 enRSP traverse Harlingen. De kosten hiervan worden uit de investeringskredieten gedekt. Binnen deze projecten zijnkosten begroot voor de realisatie van infrastructurele werken. Deze kunnen gerealiseerd worden door concreteproducten/diensten uit de markt te vragen of door inhuur van mensen. De afwijking wordt veroorzaakt doordat decontracten zo zijn „weggezet‟ dat er formeel sprake is van inhuur van mensen en niet van producten/diensten. Deuitgaven waren begroot als product/dienst en zijn door inhuur van mensen ingevuld en conform verantwoord. Hetbetreft onder ander de regie op een aantal deels nog op te stellen uitvoeringscontracten en de te sluitenovereenkomsten in het kader van verlegging kabels en leidingen. Tevens zijn kosten gemaakt om het proces vangebiedsontwikkeling bij project de Centrale As te faciliteren.Ook in het kader van voorbereiding en toezicht zijn extra kosten van voor inhuur derden gemaakt dan waarmee in decapaciteitsplanning rekening was gehouden. Dat geldt ook voor nautische zaken en handhavingsactiviteiten in hetkader van omgevingsvergunningen en toezicht. Gedacht kan worden aan de activiteiten met betrekking tot deReststoffenEnergieCentrale in Harlingen. Ook op het gebied van de informatievoorziening en automatisering is eengroter beroep op de inhuur van derden gedaan.Professionalisering inkoopfunctieDe inkoopdoelstellingen van de provincie liggen op het gebied van kostenbesparingen, verduurzaming,rechtmatigheid (het voorkomen van juridische procedures), regionale- en provinciale samenwerking en hetheroverwegen van taken (in- en uitbesteding).Vanuit het uitvoeringsplan inkoop 2011 zijn diverse nieuwe contracten afgesloten. Sommige contracten waren sterkgerelateerd aan de verhuizing en (ver)nieuwbouw, zoals meubilair of printvoorzieningen. Andere contracten betroffenheraanbestedingen in verband met aflopende contracten, zoals (groene) energie. Een derde categorie betrofkansrijke, niet eerder aanbestede inkooponderwerpen, zoals juridische dienstverlening. Deze aanpak heeft diversestructurele en incidentele besparingen opgeleverd. Ook het thema duurzaam inkopen heeft hiermee heel concreetinvulling gekregen (zoals wastewood kasten of cradle 2 cradle toiletpapier).Naast de uitvoering van diverse aanbestedingen is in 2011 is een uitgebreide uitgavenanalyse van de totale provincieuitgevoerd. Dit heeft geleid tot een gedragen visie, waarin een gedragsverandering/andere manier van werken debasis is voor inkoopsucces.Daarbij neemt de directie een meer sturende rol richting afdelingen. De afdeling Inkoop krijgt een adviserende ensturende rol richting zowel directie als afdelingen.Het contractbeheer/contractmanagement en het nieuwe bestelsysteem als onderdeel van het verbeteren van(inkoop)managementinformatie is in 2011 nog niet volledig gerealiseerd. Dit krijgt een vervolg in 2012. Dezeonderdelen zijn ook van belang voor het meten van contractcompliance (het gebruik van de centrale contracten) endaarmee het inzichtelijk maken van de behaalde resultaten in euro‟s.4. Koöperaasje: samenwerken met andere overhedenWat zouden we doen?Om de effectiviteit en de efficiëntie te verbeteren gaan we samenwerken met interne en externe partners. Internesamenwerking door te streven naar samenvoegen van samenhangende processen in afdelingen. Waarna externe234

samenwerking wordt gezocht met medeoverheden en andere partners om gezamenlijk de dienstverlening uit te gaanvoeren.Hebben we gedaan wat we wilden doen?Koöperaasje-gedachteVanuit de Koöperaasje-gedachte zoeken we nadrukkelijk de samenwerking met andere overheden en andere partijenop, binnen en buiten Fryslân. We doen dat ook nu al: voorbeelden daarvan zijn de beleidsagenda Krimp en desamenwerkingsagenda‟s met de vier grote Friese gemeenten. In 2012 willen we deze samenwerking verderuitbouwen. We doen dat op verschillende gebieden en verschillende manieren.Allereerst door het gebiedsgerichte werken verder te versterken. Zo gaan wij in samenwerking met de verschillendestreken in Fryslân streekagenda‟s opstellen en uitvoeren: een werkwijze waarbij gezamenlijke ambities en(beleidsmatige) doelen voor de streek worden benoemd, vastgelegd en gezamenlijk in de streek worden opgepakt.Dat doen we in samenwerking met de gemeenten, het Wetterskip en andere maatschappelijke partners dieverantwoordelijkheid willen nemen voor de streekagenda‟s. Daarnaast gaan we voortvarend van start met uitvoeringvan de in 2011 afgesloten samenwerkingsagenda‟s. In de samenwerkingsagenda‟s worden thema‟s benoemd, maarwordt ook net als in de streekagenda‟s tot op concreet projectniveau de samenwerking tussen provincie enbetreffende gemeente afgesproken.Ook onderzoeken we met andere overheden de mogelijkheden om op het gebied van bedrijfsvoering samen tewerken en maken we hier afspraken over. Dat gebeurt zowel binnen Fryslân (bijv. inkoop, flexpool) als daarbuiten. In2011 is bijvoorbeeld een interimmanager van de Flexpool gedetacheerd bij de gemeente Sud West Fryslan.Een specifieke ontwikkeling is dat in Noordelijk verband naar aanleiding van de globale verkenning naarsamenwerkingsmogelijkheden op het gebied van bedrijfsvoering (2010), in 2011 een verdiepingsonderzoek is gestartgenaamd „Noordelijke Samenwerking‟. De volgende deelgebieden zijn hierbij onderzocht: financiële administratie,personeel- en salarisadministratie, grafische dienstverlening, GEO/GIS, inkoop en specifieke kennisgebieden(rechtspositie en fiscaliteit).Het doel van de Koöperaasje, de Streekagenda en de samenwerkingsagenda is de Fryske Mienskip zo goed mogelijkte bedienen; en daarbij oog te hebben voor wat er specifiek per streek of kern speelt. Door via streekagenda‟s ensamenwerkingsagenda‟s samen te werken, kunnen wij ons eigen beleid verbeteren en integraler maken. Daardoorkunnen we zo effectief en relevant mogelijk te werk gaan in de uitvoering. Ook bereiken wij symbiose met onzepartners.Het doel van de samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering is om in 2012 een samenwerkingsmodel teontwikkelen dat een bijdrage levert aan:1. kwaliteitsverbeteringverbeteren van kennis en deskundigheid en synergie in innovatie;2. ontwikkeling continuïteit: verminderen van kwetsbaarheid en garanderen van levering van producten en diensten;3. kostenreductie: efficiëntere werkprocessen en schaalvoordelen.Acties in 2012Met betrekking tot de Koöperaasje, de Streekagenda en de samenwerkingsagenda: In 2012 wordt met iedere regio inFryslân een streekagenda opgesteld. De projecten opgenomen in de eind 2011 vastgesteldesamenwerkingsagenda‟s met Heerenveen, Smallingerland en Súdwest Fryslân zullen voorzien worden van eenprojectorganisatie en zullen daarna van start gaan. Deze nieuwe werkwijze zal gevolgen hebben voor de uitvoering.Voor nadere acties wordt verwezen naar de betreffende beleidsprogramma‟s.Met betrekking tot samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering:In 2012 zal het College (evenals de andere noordelijke Colleges) een besluit nemen over de NoordelijkeSamenwerking. Bij positieve besluitvorming zal 2012 in het teken staan van de implementatie.o realiseren project- en implementatieplano de implementatie start in 2012 en zal gefaseerd, over meerdere jaren, worden uitgevoerd en in januari 2014worden afgerond.Samenwerken andere overhedenInkoopIn 2011 is Inkoop Samenwerking Leeuwarden (ISL) opgericht. Dit samenwerkingsverband heeft een kerngroepbestaande uit Provincie Fryslân, CJIB en gemeente Leeuwarden. Deze kerngroep zal worden aangevuld doorWetterskip Fryslân, Rijkswaterstaat, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Stenden Hogeschool, Friesland College,Hulpverleningsdienst Fryslân. De groep deelnemers aan het ISL groeit snel. Naast kennisuitwisseling heeft het ISL in235

2011 gezorgd voor een concreet contract voor afvalafvoer voor de provincie en het CJIB. In 2012 zullen meercontracten gezamenlijk worden aanbesteed.In 2011 is samen met de provincie Groningen en Drenthe een businesscase uitgewerkt voor inkoopsamenwerking.Verdere besluitvorming vindt plaats in 2012.Fumo2011 stond vooral in het teken van het voorbereiden van de realisatie van de FUMO. Met name door de provincie inde rol van “regisseur”. In 2012 zal er Fryslân breed besluitvorming plaatsvinden over de daadwerkelijke realisatie, enbegonnen worden met de implementatie.Vanaf 2013 zullen er in de bedrijfsvoering daadwerkelijke effecten gaan optreden.5. DuurzaamheidWat zouden we doen?De provinciale organisatie draagt op verschillende manieren bij aan een duurzame ontwikkeling van Fryslân. Viaregelgeving, vergunningverlening en handhaving beschermen we de basiskwaliteiten van Fryslân. Via beleid,subsidieverlening en projecten zijn we aanjager en stimulator van duurzame ontwikkelingen op uiteenlopendeterreinen. In al onze rollen werken we veelvuldig samen met tal van Friese partijen. Willen we naar hen toegeloofwaardig zijn, dan moeten we als provinciale organisatie zelf het goede voorbeeld geven. Hierbij past naar onzemening slechts een volledig duurzame interne bedrijfsvoering. Door duurzame oplossingen in onze eigenbedrijfsvoering structureel toe te passen, laten we zien dat het ons menens is, en dat wij ook onze eigenverantwoordelijkheid nemen. In 2011 ligt de focus op duurzaam inkopen en een duurzaam personeel- enorganisatiebeleid.Hebben we gedaan wat we wilden doen?Het jaar 2011 stond -vanuit duurzaam inkopen bekeken- in belangrijke mate in het teken van het nieuweprovinciehuis. Binnen dat provinciehuis heeft het thema duurzaamheid op veel manieren vorm gekregen (zoals eerdergenoemd kasten van „wastewood‟ of Cradle 2 cradle toiletpapier). Daarmee gaven we ook invulling aan ons strevennaar een volledig duurzame bedrijfsvoering.Ook als het om duurzaam P&O-beleid gaat, zijn diverse maatregelen succesvol gebleken.Tevens is te zien dat een daadwerkelijke gedragsverandering is gerealiseerd. Bijvoorbeeld op het gebied van woonwerkverkeeren de dienstreizen van de medewerkers van de provincie. Op het gebied van woon-werkverkeer enzakelijk reizen zijn, conform de eerdere planning, belangrijke verbeteringen gerealiseerd. Door de nieuwevergoedingen voor woon/werkverkeer is het fietsen en openbaar vervoer sterk gestegen ten opzichte van het gebruikvan de eigen auto. Eind 2011 maakte ruim 60% gebruik van duurzame vervoersvormen tegen nog 40% begin 2011.De afgesproken maatregelen zijn derhalve zeer succesvol geweest en hebben de verwachtingen zelfs overtroffen.Ook is medio 2011 een pilot gestart met tienduurzame bedrijfsauto‟s op groen gas of elektrisch rijden. Hierdoor is hetzakelijk reizen al voor een deel verduurzaamd. Deze pilot verloopt succesvol en zal worden uitgebreid in 2012. Metname het gebruik van openbaar vervoer, de fiets en “groene” auto‟s is nadrukkelijk gestimuleerd en heeft tot degewenste effecten geleid. Dit heeft er toe geleid dat de parkeerdruk is afgenomen.6. Sturing en beheersing / corporate controlWat zouden we doen?Strategische of corporate control gaat over het in control zijn van de provincie in totaliteit. Uitgangspunt is dat hetmanagement verantwoordelijk is voor het in control zijn. Ook in 2011 worden vanuit een onafhankelijke positieactiviteiten verricht, voor zowel het bestuur als het management. Het gaat dan om onderzoeken, reguliere control opzowel de bestuurlijke als management planning & controlcyclus, proactieve advisering (ongevraagd en gevraagd),extra onderzoeken waar gedurende het jaar door zowel bestuur als management om verzocht wordt. Maar ook omhet toetsen van doelmatigheid en doeltreffendheid van de beleid- en bedrijfsvoeringsprocessen, de betrouwbaarheiden relevantie van de informatievoorziening en het naleving van wet- en regelgeving (rechtmatigheid). Op basis van debevindingen en analyse worden aanbevelingen en verbeterpunten aangegeven.Hebben we gedaan wat we wilden doen?In 2011 is gestart met de uitvoering van het meerjarenplan Versterken Sturing en Beheersing. Met dit plan wordt eengroot aantal verbeterpunten in de sturing en beheersing van de organisatie in samenhang aangepakt. Het plan loopttot einde 2012. In 2011 zijn de rollen van lijnorganisatie en staforganisatie aangescherpt, is de werking van definanciële functie getoetst en verbeterd, en is ingezet op het versterken van management control. In 2012 wordt het236

sturingsmodel en de instrumenten van management control (zoals de dynamische beleidsagenda‟s, het afdelingsplanen de managementrapportage) verder gestroomlijnd. Zo worden de interne plannen en voortgangsrapportages beterop elkaar afgestemd en de samenhang tussen begroting en afdelingsplannen, en berap en managementrapportagesverbeterd. Doel hiervan is om de sturing te versterken en het proces van beheersen efficiënter te maken. Daarnaastwordt de front office van de financiële functie versterkt, om meer focus te krijgen op de dienstverlening aan managersop dit terrein.Concerncontrol heeft in 2011 op basis van geplande en ongeplande onderzoeken en op basis van gevraagde enongevraagde adviezen geadviseerd over de (risico)beheersing ten aanzien van doelen (doeltreffendheid), middelen(doelmatigheid), rechtmatigheid. In het Breed Audit Overleg is een aantal rapporten, inclusief het In Control Statementgepresenteerd.Uit de onderzoeken en het in control statement van Concerncontrol in 2010 blijkt dat de organisatie op gebied van hetin control zijn, een aantal verbeterpunten kent. Daartoe heeft de directie een aantal acties geïnitieerd, waaronder hettraject van sturen en beheersen en het opstellen van een nota Control.C. Wat heeft het gekost?In onderstaande tabel wordt de samenstelling van de bedrijfsvoeringskosten weergegeven: onderverdeeld inpersonele en de overige bedrijfsvoeringskosten. Onder de overige bedrijfsvoeringskosten vallen o.a. de kosten voorhuisvesting, automatisering, opleidingen en archiefkosten.Samenstelling bedrijfsvoeringskosten:Bedragen x € 1.000BatenRealisatie2010Begroting2011 nawijzigingRealisatie2011VerschilBegroting /Rekening- Personele kosten 825 512 1.174 -662- Overige bedrijfsvoeringskosten 131 1.045 740 305Totaal Baten 956 1.557 1.914 -357Lasten- Personele kosten 63.104 62.568 63.125 -557- Overige bedrijfsvoeringskosten 15.712 20.610 19.936 673Totaal Lasten 78.816 83.177 83.061 116Saldo voor mutatie reserves -77.860 -81.620 -81.147 -473Mutatie reserves (lopen via de exploitatie)Mutatie reserves 2.655 3.602 3.771 -169Saldo na mutatie reserves -75.206 -78.018 -77.376 -642Algemene toelichting:Uit bovenstaande tabel blijkt dat de bedrijfsvoeringskosten stijgen van € 78,8 miljoen in 2010 naar € 83 miljoen in2011. Ook in 2012 zijn de totale kosten hoger namelijk € 82,8 miljoen. Na 2013 worden de totale kosten structureel €77,7 miljoen (zie onderstaande tabel).Ontwikkeling bedrijfsvoeringskosten 2010 t/m 2015Bedragen x € 1.000Realisatie2010Realisatie2011Begroting2012Begroting2013Begroting2014Begroting2015Baten 956 1.914 944 378 183 183Lasten 78.816 83.061 82.768 77.774 77.773 77.821Saldo voor mutatie reserves -77.860 -81.147 -81.825 -77.396 -77.590 -77.638Mutatie reserves 2.655 3.771 3.707 500 0 0Saldo na mutatie reserves -75.206 -77.376 -78.118 -76.896 -77.590 -77.638237

De realisatie van 2011 en de begroting van 2012 geeft ten opzichte van de realisatie van 2010 een stijging te zien. Destijging is en wordt met name veroorzaakt door de kosten van de huisvesting. In 2011 hebben we te maken met eenextra afschrijvingslast in verband met de eerdere oplevering van de nieuwbouw. Voor het jaar 2012 is in de Begrotingrekening gehouden met dubbele huisvestingskosten, aangezien we in eerste instantie pas in 2012 zouden terugverhuizennaar de Tweebaksmarkt. Bij de 1 e Berap 2012 zullen de consequenties hiervan voor de begrotinggecorrigeerd worden.Daarnaast is het zogenaamde zaaigeld in de jaren 2011-2012 opgenomen. Het zaaigeld (€ 3,1 miljoen voorinformatiseringsplan en € 1,4 miljoen voor frictiekosten) heeft u beschikbaar gesteld om de bezuinigingstaakstellingvan € 6 miljoen vanaf 2011 te kunnen realiseren. Daarnaast is € 0,4 miljoen voor het persoonlijk ontwikkelbudget in2011 opgenomen.Het effect van een krimpende organisatie is deels weggevallen door de reeds in de begroting opgenomenprijsstijgingen (nominaal) vanaf 2012. Na de extra incidentele bedrijfsvoerings-kosten in 2011/2012 blijft het niveauvanaf 2013 nagenoeg gelijk.Toelichting Rekening 2011:Personele kostenIn 2011 heeft een extra inzet van personeel plaatsgevonden voor een aantal projecten. Dit heeft geleid tot zowelhogere lasten als extra baten. Het saldo op de personele kosten bedraagt uiteindelijk € 110.000.Overige bedrijfsvoeringskostenBatenIn de begroting stond een stelpost voor onderbesteding apparaatskosten (€ 419.000). Hiermee is voorgesorteerd opeen onderbesteding bij de inzet van personeel. Gezien de krimpende organisatie zal deze totnu toe structurele onderbesteding onder druk komen te staan. Vandaar dat deze post vanaf 2012 is komen tevervallen.In 2011 is een incidentele meevaller ontstaan in verband met de verkoop van meubilair van € 90.000.LastenZoals aangegeven is de bezuinigingstaakstelling op bedrijfsvoering in de Begroting verwerkt. In 2011 zijn debedrijfsvoeringslasten verlaagd met € 5,6 miljoen (zie blz. 7).Bij de realisatie is de nominale prijsstijging ivm. de CAO-afspraken 2011 van € 1,1 miljoen opgenomen, conform deafspraak met de Staten zijn de personele bedrijfsvoeringsbudgetten niet verhoogd hiermee. Daarnaast zijn er in 2011enkele overbestedingen geweest in verband met de eerder verhuizing waaronder extra automatiseringskosten enkosten gerelateerd aan de huisvesting. In 2011 is bij een van de steunpunten asbest verwijderd wat tot extra kostenvan € 125.000 heeft geleid.Bij de realisatie is verder de meevaller van € 2,3 miljoen als lagere vorming van de reserve (ver)nieuwbouwprovinciehuis meegenomen (zie hieronder bij mutatie reserves voor een nadere toelichting).Mutatie reservesReserve (ver)nieuwbouw provinciehuisDe reserve (ver)nieuwbouw is indertijd ingesteld om de kosten van de tijdelijke huisvesting beheersbaar te makenvoor de periode tot de verhuizing naar het Provinciehuis aan de Tweebaksmarkt. In 2012 zal de reserve wordenopgeheven.Voor 2011 was rekening gehouden met een storting in de reserve van € 5,8 miljoen, onder andere voor de dekkingvan de tijdelijke huisvestingskosten in 2012. Omdat wij in dit jaar al terug verhuisd zijn naar de Tweebaksmarkt is destorting voor dat gedeelte (zijnde € 2,3 miljoen) achterwege gebleven.In 2011 waren kosten begroot voor onder andere de restauratie van kroonluchters en extra activiteiten. Deze kostenzijn deels besteed. In totaal bedraagt de onderbesteding van € 0,5 miljoen.In totaliteit betekent dit dat de mutatie aan de reserve € 1,8 miljoen lager is dan begroot.Reserve FrictiekostenOm de taakstelling van € 6 miljoen te kunnen realiseren hebben de Staten voor het jaar 2011 frictiekosten van € 3,4miljoen beschikbaar gesteld. Een deel van deze kosten, zoals voor het informatiseringsplan, looptnog door na 2011en de restantmiddelen van € 1,2 miljoen worden toegevoegd aan de reserve.Reserve persoonlijk ontwikkelingsbudgetIn 2011 is door de Staten een persoonlijk ontwikkelingsbudget beschikbaar gesteld van € 1.500 per persoon, conformde CAO-afspraken. In totaliteit is € 1.200.000 beschikbaar voor de periode 2011-2013. In het aanloopjaar 2011 was238

€ 400.000 beschikbaar, hiervan is slechts mondjesmaat gebruik gemaakt door de organisatie. De resterendemiddelen, zijnde € 380.000 worden aan de reserve ontwikkelingsbudget toegevoegd.Toerekening van bedrijfsvoeringkostenBedrijfsvoeringskosten specifiek en algemeenBedragen x € 1.000Specifieke toerekening aan programma’s bestaand beleidRealisatie2010Begroting Realisatie2011 na 2011wijzigingVerschilBegroting/Rekening- Programma 1 Bestuur en Veiligheid 635 650 590 60- Programma 2 Verkeer en Vervoer 1.760 1.343 1.696 -353- Programma 3 Water 249 301 324 -23- Programma 4 Milieu 333 0 11 -11- Programma 5 Landelijk Gebied 627 816 471 345- Programma 6 Economie, Toerisme en Recreatie 416 497 513 -16- Programma 7 Sociaal beleid en zorg 4 0 0 0- Programma 9 Ruimte 576 358 407 -49- Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 666 0 0 0- Investeringen 5.702 5.984 6.689 -705- Voorzieningen 5.970 5.767 5.079 688- schade, werken voor derden 0 0 195 -195Totaal specifieke bedrijfsvoeringskosten 16.938 15.715 15.975 -260Algemene toerekening aan programma’s bestaand beleid o.b.v.verdeelsleutel- Programma 1 Bestuur en Veiligheid 4.387 5.698 5.605 92- Programma 2 Verkeer en Vervoer 19.929 20.199 19.871 328- Programma 3 Water 2.008 2.194 2.159 36- Programma 4 Milieu 12.396 12.726 12.520 206- Programma 5 Landelijk Gebied 7.573 7.624 7.500 124- Programma 6 Economie, Toerisme en Recreatie 3.841 6.470 6.365 105- Programma 7 Sociaal beleid en zorg 1.469 1.416 1.393 23- Programma 8 Kultuer, Taal en Underwiis 2.922 2.543 2.501 41- Programma 9 Ruimte 2.602 2.733 2.689 44- Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 1.140 700 797 -97Totaal algemene bedrijfsvoeringskosten 58.267 62.303 61.401 902Totaal toegerekende bedrijfsvoeringskosten 75.206 78.018 77.376 642ToelichtingIn bovenstaande tabel is aangegeven hoe het saldo van de bedrijfsvoeringskosten wordt toegerekend aan deverschillende onderdelen in de Begroting. De bedrijfsvoeringskosten worden deels specifiek en deels algemeentoegerekend aan de programma‟s en investeringen.De specifieke toerekening vindt plaats bij investeringen en bij projecten waarbij de kosten door derden wordengefinancierd (overlopende passiva). Daarnaast worden de bedrijfsvoerings-kosten die gerelateerd zijn aan het bestuurspecifiek doorbelast, aangezien deze volgens de voorschriften aan programma 1 moeten worden toegerekend.De resterende bedrijfsvoeringskosten worden gedekt uit de algemene middelen. Deze kosten worden via eenverwachte en gerealiseerde inzet van menskracht (verdeelsleutel) aan de programma‟s toegerekend.239

Investeringen bedrijfsmiddelenBedragen x € 1.000 saldo per 1-1-2011 Vermeerderingen Verminderingen Saldo per 31-12-2011Afgerekende werken 321 847 1 1.166Opgeleverde werken 45.523 32.392 0 77.915Onderhanden werken 962 1.614 337 2.239Totaal 46.806 34.853 338 81.320ToelichtingBij de opgeleverde werken is het (ver)bouw van het provinciehuis opgenomen. Op 7 november zijn wij terugverhuisdnaar de Tweebaksmarkt.240

4.8 Paragraaf 8 – HandhavingWat wilden we bereiken?Bedrijven (inrichtingen), initiatiefnemers van niet-inrichtinggebonden activiteiten en burgers voeren hunwerkzaamheden en activiteiten zodanig uit, dat de milieudruk, hinder en veiligheid aan de daarvoor gestelde normenvoldoen.Wat hebben we daarvoor gedaan in 2011?Gewenste resultatenAlle bedrijven en activiteiten, waarvoor de provincie in de betreffende wet- en regelgeving is aangewezen alsbevoegd gezag, zijn gecontroleerd op basis van het Handhavingsuitvoeringsprogramma 2011De mate van risico‟s bij de inrichtingen en activiteiten bepaalt de frequentie en intensiteit van de handhaving.Daar waar de provincie overtredingen heeft geconstateerd, is het handhavinginstrumentarium gericht op hetbeëindigen van die overtredingen.De uitvoering van onze toezicht- en handhavingtaken vindt plaats conform landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria.Overtredingen bij inrichtingen en activiteiten, waarvoor wij het bevoegde gezag zijn, worden door ons alleengedoogd als wij hiertoe schriftelijk hebben besloten.Alle bestuurlijke handhavingorganisaties in Fryslân voldoen blijvend aan de in de AMvB Kwaliteitseisengenoemde kwaliteitscriteria. Daar waar nodig, is gebruik gemaakt van de instrumenten die de Wet milieubeheerbiedt, één en ander conform de beleidsregel „Aanwijzingsbevoegdheden handhavingstructuur milieu‟.Wij verlenen en handhaven op adequate wijze een omgevingsvergunningHet provinciale handhavingsbeleid is actueel en geïmplementeerd.Ook buiten inrichtingen is sprake van integratie en afstemming van handhavingactiviteiten.ToelichtingIn het kader van het cyclische handhavingproces worden jaarlijks in de Programmabegroting de beleidsmatige kadersvoor het komende begrotingsjaar (de speerpunten en prioriteiten) opgenomen in een aparte paragraaf,hierover wordtdan in het provinciale jaarverslag gerapporteerd. Het cyclische handhavingproces geldt voor alle beleidsterreinen metbetrekking tot de fysieke leefomgeving, waarop de provincie – direct of indirect – handhaaft.In 2011 hebben wij de lijn van consequent en stringent handhaven onverminderd voortgezet. Dit is gebaseerd op hethuidige handhavingsbeleid. Inmiddels is het nieuwe handhavingsbeleid “Het integraal toezicht en handhavingsbeleid”,inclusief het bijbehorende implementatieplan vastgesteld.De prioriteiten bij de provinciale handhavingstaken lagen vooral bij het beperken van de veiligheids- en milieurisico‟s.Op basis van een probleem- en risicoanalyse zetten wij onze kostbare handhavingtijd daar in waar de meeste risico‟sen/of gevaar voor calamiteiten zijn te verwachten. De resultaten resulteren in controlefrequentiesper branche of activiteit (minimaal handhavingniveau). Wanneer bij voortgangbewaking blijkt dat de realisatie binneneen bepaalde branche of activiteit achterblijft bij de programmering wordt op bedrijfsniveau of per activiteit afgewogenof het actuele risicoprofiel aanleiding geeft tot herprioritering.paragraaf 9 - HandhavingBij toezicht en handhaving speelden in 2011 een aantal complexe handhavingszaken een grote rol. Door sterk teprioriteren, zowel wat betreft capaciteit als de inzet van middelen (beperking externe inhuur), hebben we degeprioriteerde werkzaamheden kunnen afdoen en hebben we onze dienstverlening naar vergunninghouders enbelanghebbenden op peil kunnen houden.De eerder genoemde maatregelen hebben er wel er toe geleid dat het aantal voorgenomen toezichtcontroles voor2011 is verminderd. Specialistische en juridische ondersteuning is vooral ingezet op de risicovolle dossiers.Handhaving op het terrein van Ruimte richt zich meer op het behartigen van het belang van de provincie bij eengoede omgevingskwaliteit van vooral het buitengebied.In 2011 is de samenwerking met de bestuursrechtelijke - en strafrechtelijke partijen in onze provincie vooralprogrammatisch ingestoken. Naast het gezamenlijk programma beschikt de Toezichtskringen natuurhandhaving overeen afzonderlijk programma. Afstemming met de betrokken partijen vindt plaats in het Fries Handhavingsoverleg. Opbasis hiervan zijn afspraken gemaakt over het oppakken van en de inzet op prioritaire dossiers, c.q. de gezamenlijkeprojecten. Naast de uitvoeringsprojecten, zoals de afdekking van koelinstallaties, is vooral de ketenhandhaving asbesten de ketenhandhaving grondstromen in 2011 door de betrokken partijen verder opgepakt. .241

De provincie heeft in 2011 het bestuurlijk toezicht uitgeoefend. Zij heeft erop toegezien, dat de bestuursrechtelijkeorganisaties in Fryslân blijvend voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen. Hiervoor is, samen met de provinciesDrenthe en Groningen, een programma opgesteld, waarin aangegeven is hoe dit concreet inhoud is gegeven.Zo zijn de individuele handhavingsuitvoeringsprogramma‟s en handhavings uitvoeringsverslagen beoordeeld.Daarnaast is vooral aandacht besteed aan de nazorg van het eerder ingezette verbetertraject van een groot aantalorganisaties. Elke organisatie heeft een bestuurlijke reactie toegezonden gekregen, waarin de individuele resultatenen onze bevindingen zijn aangegeven. Afhankelijk van de uitkomsten volgen zo nodigaanvullende stappen. De eindresultaten zijn bij elkaar gebracht in een provinciale rapportage. Deze rapportage isverspreid onder alle handhavingsorganisaties in Fryslân. Hieruit is naar voren gekomen dat een groot aantalorganisaties niet voldoen aan de gestelde eisen, zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Omgevingsrechtgenoemde kwaliteitseisen handhaving.Naast de blijvende aandacht voor veiligheids- en milieurisico‟s, samenwerking en bestuurlijk toezicht hebben we, opbasis van het Frysk Miljeuplan 2011-2014, en de ontwikkelingen in de uitvoeringspraktijk handhaving, voor 2011 eenaantal gezamenlijke speerpunten benoemd, namelijk:• de implementatie van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo); dit speerpunt is sinds medio 2009aangevuld met de ontwikkelingen over de uitvoeringspraktijk vergunningverlening, toezicht en handhaving;• de actualisatie van de nota Provinciale handhaving in Fryslân, beleidsvisie en aanpak;• verdere integratie en afstemming van handhavingstaken die betrekking hebben op activiteiten buiten inrichtingen.Als aanvullend speerpunt is opgenomen:• de ontwikkelingen in de uitvoeringspraktijk vergunningverlening en handhaving.De speerpunten worden hieronder kort toegelicht. Een deel van deze speerpunten is reeds eerder opgepakt. Over devoortgang hiervan zal worden gerapporteerd in ons handhavinguitvoeringsverslag.291Ad 1.In het kader van de implementatie van de Wabo hebben wij met de meeste betrokken besturen een Samenwerkingsovereenkomstgesloten. Medio 2011 hebben wij deze overeenkomst geëvalueerd. Hieruit is naar voren gekomen dateen beperkt aantal aanpassingen van de overeenkomst nodig is.De implementatie en het verder optimaliseren van onze organisatie aan de Wabo is losgekoppeld van de ontwikkelingenover de uitvoeringspraktijk van vergunningverlening en handhaving. Zie verder onder ad.4. Met deinwerkingtreding van de Wabo is ook het interbestuurlijk toezicht verbreed. Dit betekent dat naast de milieuhandhaving,het toezicht zich ook zal uitstrekken tot de Wabobrede handhaving, zoals bouwen en ruimtelijke ordening. HetBesluit kwaliteitseisen handhaving milieubeheer is hiermee gelijktijdig opgegaan in het Besluit Omgevingsrecht (Bor).Ad 2.Medio 2011 hebben wij de nota “Integraal toezicht- en handhavingsbeleid” en het bijbehorende implementatieplanvastgesteld. In deze nota is rekening gehouden met de landelijke ontwikkelingen op het gebied van wet- enregelgeving, waarvan de invoering van de Wabo de belangrijkste is. Hierbij horen de veranderde inzichten over de rolen taak van toezichthouders, waarbij de nadruk meer komt te liggen op de dialoog en minder op sanctioneren.Bovendien wordt meer ingezet op integraliteit van toezicht en het besef dat toezicht en handhaving een zaak is vanalle bestuursorganen, waardoor samenwerking onontbeerlijk is. Tegelijkertijd met de nota is een implementatieplanvastgesteld. In dit plan staan de acties die de verantwoordelijke afdelingen moeten nemen om de nota in praktijk tebrengen. De nota bevat daarom alleen beleid op hoofdlijnen.De rode lijn in de nota is dat wij ruimte geven daar waar het kan en streng zijn waar het moet. Centraal in dezeaanpak staat de dialoog met de maatschappij, waarbij wij ons als regisseur van een schone provincie opstellen. Wijhanteren daarbij het uitgangspunt dat niet alleen de overheid, maar ook andere partijen mede verantwoordelijk zijnvoor een schoon milieu. Uitgangspunt van onze aanpak is de ernst van de overtreding in relatie tot de houdingAd 3.Het integraal handhaven binnen inrichtingen wordt geregeld in de Wabo. Ook de regierol van de provincie(coördinatie van en het toezicht op de uitvoering van handhavingtaken door de andere bestuurlijke organisaties inFryslân), heeft onder de Wabo betrekking op het gehele scala van de omgevingsvergunning. Hiermee krijgt hetintegreren en afstemmen van handhavingstaken binnen inrichtingen een wettelijke basis. Wij vinden het belangrijk datook buiten inrichtingen het integraal handhaven wordt gestimuleerd. Integraal handhaven is meegenomen in deactualisatie van het provinciaal handhavingsbeleid. Het versterken van de oog- en oorfunctie is daarbij eenbelangrijke opgave. Daarnaast vermindert het de bestuurlijke drukte en verhoogt het de productiviteit.Voor het bevorderen van integratie en samenwerking van de handhaving buiten inrichtingen met en tussen de anderehandhavingpartners, hebben wij onze regierol ingezet (coördinatie van en toezicht op de doelmatige handhaving inFryslân). Dit loopt vooral via het Fries Handhavingsoverleg (FHO) en de Toezichtkringen Natuurhandhaving Fryslân.Via de gezamenlijke programma‟s zijn hier afspraken over gemaakt. Voor wat betreft de groene handhaving is eenaanzet gemaakt tot een analyse, om na te gaan waar eventueel verbeteringen nodig zijn.242

Ad 4.In navolging van de Slotverklaring van het Zeisterberaad, en om uitvoering te geven aan het Friese Plan van aanpak,is met de betrokken partijen in 2011 verder gewerkt aan de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO). Hetis de bedoeling dat deze organisatie op 1 januari 2013 operationeel is. De provincie vervult hierbij de regierol.Op 30 juni jl. hebben in een gezamenlijke bijeenkomst gemeenten, provincie en waterschap een intentie-overeenkomstvoor het vervolgproces voor de realisatie van een FUMO getekend. De gemeenten Ooststellingwerf,Opsterland en Weststellingwerf wensen niet deel te nemen aan een gemeenschappelijke regeling, maar willen hunbasistaken wel onderbrengen in de FUMO.Verder is onder begeleiding van een extern procesbegeleider een start gemaakt met het vorm en inhoud geven vanhet bedrijfsplan/implementatieplan voor de FUMO. Alle betrokken partners in Fryslân leveren hier een bijdrage aan.Begin 2012 wordt dit plan verder uitgezet.292Parallel aan dit traject loopt de vernieuwing van het interbestuurlijk toezicht IBT). Als gevolg van de adviezen van decommissie Oosting is het de bedoeling dat meer gebruik wordt gemaakt van horizontale vormen van toezicht en hetnabijheidsbeginsel. De uitwerking, waarin ook de overdracht van de tweedelijnstoezichtstaak van de VROM –inspectie is opgenomen, is in 2011 door ons opgepakt. De provinciale werkgroep IBT heeft een traject opgestart ommet een aantal verkenningsgemeenten de wederzijdse bevindingen en ervaringen op dit dossier te delen en verderte ontwikkelen. De inwerkingtreding van de Wet revitalisering generiek toezicht staat gepland op 1 juli 2012. Onzeplanning is er op gericht dat onze organisatie mbt het IBT dan operationeel is.243

244

4.9 Paragraaf 9 – Nuon-middelen1 InleidingIn juni 2006 is de BV Houdstermaatschappij Falcon opgericht. De aandelen Nuon die de provincie Fryslân had,zijn ondergebracht bij Falcon en de provincie Fryslân is hiervan enig aandeelhouder.In juni 2009 is in een bijzondere algemene vergadering van aandeelhouders van Nuon het besluit genomen omper 1 juli 2009 de aandelen Nuon, na afsplitsing van het netwerkbedrijf Alliander, te verkopen aan Zweedse energiebedrijfVattenfall. De initiële transactie behelst de verwerving door Vattenfall van 49% van de aandelen vanNuon, na afsplitsing van het netwerkbedrijf Alliander. Het netwerkbedrijf valt geheel buiten de transactie. De verwervingvan de resterende 51% van de Nuon Energy aandelen zal in drie stappen plaatsvinden en wel als volgt:15% in 2011, 15% in 2013 en de laatste 21% in 2015.In de vergadering van 16 juni 2009 zijn de volgende aanvullende voorwaarden gesteld ten aanzien van de verkoopopbrengstvan de aandelen. De opbrengst van de aandelen Nuon Energy dient in een reserve te wordengestopt, waarvan de helft een waardevast karakter heeft.1. Uitgangspunten:a. de hoofdsom van deze reserve, minus een maximale uitname van € 252 miljoen ten behoeve van onderandere de cofinanciering RSP en voor het overige voor provinciale doelen die voldoen aan de zogenaamdeNuoncriteria, wordt in tact gehouden;b. de opcenten mogen niet hoger zijn dan het landelijke gemiddelde.3. Jaarlijks komt een vast bedrag uit de reserve ten goede aan de bestedingsruimte van de provincie, waarbijde criteria zoals door de Staten bepaald bij amendement op 19 maart 2008, van toepassing zijn.4. U hebt ons gevraagd regels op te stellen met betrekking tot de reserve en deze aan u voor te leggen.5. U hebt ons ook gevraagd regels op te stellen voor de aanwending van het financiële vermogen van de reserveen deze aan u voor te leggen en vervolgens met renderende aanwendingen te komen.Inzet middelen16 februari 2011 heeft Provinciale Staten kennisgenomen van de Nota inzet Nuonmiddelen. Deze nota geeft dekaders aan waar binnen de middelen (vermogen en reserve) ingezet kunnen worden, rekening houdende meteerdere uitspraken van de Staten hierover. Samengevat betekenen deze criteria het volgende:De aanwending van de Nuonmiddelen voor grootschalige projecten dient een duurzaam karakter te hebben enpassen voornamelijk bij projecten in de investeringssfeer, en wel zodanig dat effecten op de Friese samenlevinggedurende de langere termijn merkbaar en zichtbaar zijn. Het betreft projecten met een herkenbare plus voorFryslân, die koersversterkend zijn en zichtbaar zijn voor de burgers2 Huidige stand van zakenOp 1 juli 2011 heeft de BV Houdstermaatschappij Falcon ruim € 187 miljoen ontvangen voor de verkoop van 15%van de aandelen Nuon Energy aan Vattenfall, zijnde de 2 e tranche van de aandelenverkoop. In 2009 is € 566miljoen ontvangen inzake de 1 e tranche. De verkoop van de aandelen Nuon Energy levert uiteindelijk € 1.247miljoen op. Het bedrag wordt door de houdstermaatschappij in de reserve Nuon verantwoord.Opheffing BV Houdstermaatschappij FalconHet oorspronkelijke doel van de oprichting van de BV Houdstermaatschappij Falcon was, vooruitlopend op deverkoop van de aandelen Nuon, de aandelen te belenen. Omdat de verkoop van de aandelen Nuon in de jaren2008 en 2009 in een stroomversnelling is gekomen, is er nimmer gebruik gemaakt van de beleningsconstructie.Daarom is het aanhouden van de BV Houdstermaatschappij niet langer nodig en is in 2011 besloten de BV op teheffen. Per 12 januari 2012 is de BV Houdstermaatschappij Falcon opgeheven en zijn het vermogen, de rechtenen plichten overgedragen aan de enige aandeelhouder: de provincie Fryslân. Voor 2011 is nog een jaarrekeningvoor Falcon opgesteld, daarnaast wordt een liquidatiebalans per 1 januari 2012 opgesteld. De liquidatiebalansvan Falcon wordt met ingang van 2012 in de provinciale boekhouding verwerkt. Hiertoe wordt bij de 1 e Berap2012 een begrotingswijzing gemaakt.245

VermogensbeheerHet vermogensbeheer wordt verzorgd door twee door Falcon aangestelde vermogensbeheerders. In 2010 is hetvermogensbeheer Europees aanbesteed. Na de definitieve gunning in juli 2010 zijn BNG Vermogensbeheer enBNP Paribas aangesteld voor een periode van vier jaar. Ze beheren elk de helft van het vermogen. Het beheerdevermogen bedraagt per einde van 2011 circa € 659 miljoen (op marktwaarde inclusief opgelopen interest).In 2011 is na de uitkering van de 2 e tranche van de aandelenverkoop een bedrag van € 120 miljoen toegevoegdaan het belegde vermogen. Het overige deel is gebruikt ter aanvulling van de liquiditeit van de provincie. De Wetfinanciering decentrale overheden (Wet Fido) verbiedt decentrale overheden om aan de ene kant geld te lenen –bijvoorbeeld in de vorm van kasgeldleningen – en aan de andere kant vermogen te beheren. Daarom is er eenrekening courantovereenkomst tussen Falcon en de provincie. Ultimo 2011 bedraagt het saldo van deze rekeningcourantcirca € 195 miljoen (vordering van Falcon op provincie).Het uitbestede vermogensbeheer met beleggingen in obligaties rendeert beter dan het te behalen rendement ingeval van schatkistbankieren. In 2011 is er een nettorendement behaald van 3,2% op jaarbasis tegen een rendementvan 1,5% voor schatkistbankieren met een vergelijkbare duration. Bij de huidige omvang betekent dit eenextra rendement van circa € 10,5 miljoen per jaar.Schatkistbankieren biedt als voordeel dat het debiteurenrisico lager is dan die van een obligatieportefeuille, maarrendeert daarentegen ook minder. Gezien de spreiding in de obligatieportefeuille en de werkwijze met twee professionelevermogensbeheerders die volgens een strikt mandaat werken, wordt het debiteurenrisico aanvaardbaargeacht.Kenmerken van de obligatieportefeuille van BV Houdstermaatschappij Falcon per 31 december 2011:Portefeuilleverdeling:Staatsobligaties 33,3%Obligatie Supranationals (bijvoorbeeld Europese Investeringsbank) 15,4%Obligaties staatsgegarandeerde financiële instellingen 14,2%Obligaties Financiële instellingen met aanvullende zekerheden 11,5%Obligaties Financiële instellingen 25,6%Totaal 100,0%Verdeling naar rating:AAA 78,2%AA 14,7%A 6,6%BB 0,5%Totaal 100,0%Verdeling naar landen:België 1,0%Duitsland 12,1%Finland 3,4%Frankrijk 20,9%Nederland 21,7%Noorwegen 0,5%Oostenrijk 11,5%Spanje 1,3%Supranationaal 18,7%Verenigd Koninkrijk 6,5%Zweden 2,5%Totaal 100,0%246

Marktwaarde portefeuille (incl. opgelopen interest)Boekwaarde portefeuille (o.b.v. geamortiseerde kostprijs)€ 659 miljoen€ 620 miljoenCouponrendement 2011 3,8%Rendement na afschrijving 3,2%Duration (rentegevoeligheid)5,4 jaar3 Dividenduitkering FalconVanuit Falcon wordt de volgende dividenduitkering in 2011 aan de provincie Fryslan uitgekeerd:Preferent dividend Nuon Energy (i.v.m. uitgesteldebetaling van de aandelentransactie) € 14.594.000Dividend Alliander € 10.168.000Netto-rendement vermogensbeheer € 18.779.000Storting in reserve Nuon i.v.m. indexering enwaardevastheid deel Nuon-vermogen -/- € 3.806.000Onttrekking aan reserve Nuon i.v.m. RSP/UCF € 5.547.000Totaal € 45.282.000Dit bedrag is verantwoord in programma 10 onder 10.5 Dividenden. De totale raming van het dividend Falconvoor 2011 bedroeg € 45.205.000.4 Nuon-reserveHet Nuonvermogen is verantwoord in de jaarrekening 2011 van de BV Houdstermaatschappij Falcon in liquidatieen derhalve niet opgenomen in de provinciale balans. In deze paragraaf wordt een overzicht verstrekt van deNuonreserve zoals die is opgenomen in de jaarrekening 2011 van Falcon.Het boekhoudkundige verloop van de Nuonreserve is in 2011:Bedragen x € 1.000,- 01-jan bij: af: 31-decNuon-reserve 1.218.794 17.575 5.547 1.230.822Mutaties 2011:Bij de verkoop van de aandelen Nuon Energy hebben de verkopers een gelimiteerde algemene aansprakelijkheiderkend. Voor deze aansprakelijkheid is een deel van de verkoopopbrengst op een (geblokkeerde) escrowrekeningbij de BNG gestort. In 2011 is 25% van de Escrow vrijgevallen. Dit bedrag ad € 12.646.000 is toegevoegdaan de Nuonreserve. De laatste 25% valt in 2012 vrij. Op het moment van vrijval wordt nader bezien of ersprake kan zijn van een gerealiseerde bate en toevoeging aan de reserve.Er is in 2011 een bedrag van € 3.806.000 aan de Nuonreserve toegevoegd in verband met de indexering/ waardevastheidvan een deel van de reserveIn 2011 is ten behoeve van het Regionaal Specifiek Pakket en de University Campus Fryslân een bedrag van€ 5.547.000 aan de vrij uitkeerbare reserve onttrokken en als dividend uitgekeerd aan de aandeelhouder. Deonttrekking is conform de besluitvorming van 24 juni 2009 van PS over de verkoop aandelen Nuon en de cofinancieringvan het RSP en de besluitvorming van 26 januari 2011 met betrekking tot het project UCF.247

Totaal overzicht reserve Nuon m.b.t. inzet NuonmiddelenOpbrengst NUON (inclusief rentevergoeding) 1.252,0A. Reserve Falcon (hoofdsom waardevast in standhouden) -/- 500,0B. Reserve Falcon (niet-waardevast; hoofdsom in standhouden) -/- 500,0C. Vrij inzetbaar deel 252,0A. Reserve Falcon (hoofdsom waardevast in standhouden)A. Reserve Falcon (hoofdsom waardevast in standhouden) 500,0Indexering 2010 3,7Indexering 2011 3,8507,5B. Reserve Falcon (niet-waardevast, hoofdsom in standhouden)B. Reserve Falcon (niet-waardevast; hoofdsom in standhouden) 500,0C. Reserve Falcon (vrij inzetbaar deel)C. Vrij inzetbaar deel 252,0PS 24 juni 2009: Inzet voor RSP OV -/- 131,8PS 24 juni 2009: Inzet voor RSP REP -/- 32,4PS 26 januari 2011 Inzet voor UCF -/- 16,4Dividend FALCON (o.a. i.v.m. rentevergoeding bij 2 e Berap 2009) -/- 6,1Restant vrij inzetbaar deel 65,3248

Bijlagen249

250

5.1 Ontwikkeling financieel kaderHet financieel kader is geactualiseerd ten opzichte van de 2e Bestuursrapportage 2011.BegrotingssaldoMutatiesBedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Stand 2e Berap 2011Begrotingssaldo -4.502 -1.916 -3.621 11.426 13.158PS 2 november 2011Bedrijventerrein VenekotenNota van wijziging Begroting2012 -30 20-2.14820 30BegrotingssaldoJaarverslag 2011 -1.946 -3.601 9.299 13.128Rekeningresultaat 2011 11.136Vrij Aanwendbare ReserveOntwikkeling VARDe vrij aanwendbare reserve (VAR) bestaat uit een reeds bestemd deel conform eerdere besluitvorming van deStaten en een daadwerkelijk vrij aanwendbaar deel. De VAR wordt aan het eind van het jaar gevoed met hetbegrotingssaldo. De ontwikkeling van de vrij aanwendbare reserve (VAR) voor de periode 2011-2015 is als volgt:Vrij Aanwendbare Deel van de VAR per ultimo van het jaarbedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Beginsaldo 48.907 62.912 67.058 72.478 76.164Mutatie reserve 2.869 6.092 9.021 -5.613 119Begrotingssaldo -1.946 -3.601 9.299 13.128Rekeningsaldo 11.136Stand per 31/12 62.912 67.058 72.478 76.164 89.411Minimumstand VAR 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000Vrij inzetbaar 52.912 57.058 62.478 66.164 79.411Reserve NUONAls gevolg van de verkoop van de NUON-aandelen is de reserve NUON gevormd ter waarde van € 1,246 1 miljard.Uitgangspunt is dat de reserve een omvang van € 1 miljard kent, welk bedrag intact blijft. De helft van dit deel van dereserve heeft een waardevast karakter, voor de andere helft geldt dit niet.1 Binnen de totale opbrengst van € 1,252 miljard is € 6,1 miljoen rentevergoeding aanwezig, die niet aan de reserve NUON istoegevoegd.251

Er resteert dan een bedrag van € 246 miljoen dat inzetbaar is op de volgende wijze:Besluitvorming Omschrijving Bedrag x € 1 mln.Regio Specifiek Pakket (RSP)Beschikbaar 164,2PS 24 juni 2009 RSP Openbaar Vervoer -131,8PS 24 juni 2009 RSP REP -32.4Restant nog in te zetten 0,0Duurzaamheid en KennisinfrastructuurBeschikbaar 50,0PS 26 januari 2011 University Campus Fryslân -16,4Restant nog in te zetten 33,6Algemeen inzetbaarBeschikbaar 31,7Restant nog in te zetten 31,7Restant nog in te zetten 65,3252

5.2 Overzicht InvesteringenIn dit onderdeel zijn de investeringen opgenomen zoals die binnen de provincie geactiveerd worden. In grote lijnenactiveert de provincie bedrijfsmiddelen en infrastructuur (wegen, vaarwegen en kunstwerken). In het overzicht wordteen onderscheid gemaakt tussen afgerekende, opgeleverde en onderhanden projecten.Het toegepaste stoplichtenmodel is in grote lijnen afgeleid van het stoplichtenmodel zoals toegepast in debeleidsprogramma’s met hier en daar specifieke project eigen invulling. Hieronder worden de kleuren toegelicht:TijdProjecten met overschrijding in tijd.Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijdProject ligt qua tijdsplanning op schema•••Een project met Rood stoplichtHet project wordt later opgeleverd.Een project met Geel stoplichtHet project loopt nog op schema, maar er doen zich zaken voor die een risico vormenvoor het jaar van oplevering. Ook mogelijke eerdere oplevering valt hier onder.In de begroting is namelijk geen dekking voor eerder opleveren.Een project met Groen stoplichtEen project dat qua tijd op schema loopt, dit betekent dat het project wordtopgeleverd in het jaar zoals in de begroting is vermeld.Projecten met overschrijding van het krediet.GeldProject met risico voor mogelijke overschrijdingen in kredietProject ligt qua bestedingen op schema••••••Een project met Rood stoplichtDe bestedingen overschrijden het beschikbare krediet van het projectEen project met Geel stoplichtHet project loopt qua bestedingen nog op schema, maar er doen zich zaken voor die eenrisico vormen en tot overschrijdingen van het beschikbare krediet kunnen leiden.••Een project met Groen stoplichtEen project dat qua bestedingen op schema loopt, dit betekent dat project wordtgerealiseerd binnen het beschikbare krediet.Onderschrijdingen van krediet vallen hier ook onder.Vervangingsinvesteringen•De provincie activeert investeringen die vooral betrekking hebben op Infrastructuur (wegen, vaarwegen enkunstwerken) alsmede bedrijfsmiddelen. In de bijlage zijn de vervangingsinvesteringen met een “*” gemerkt.Vervangingsinvesteringen zijn voor de genoemde onderdelen op de volgende wijze binnen de meerjarenbegrotinggeregeld:253

Infrastructuur (wegen, vaarwegen en kunstwerken)Voor investeringen in wegen en vaarwegen zijn geen vervangingen in de begroting opgenomen. Na activering vaneen infrastructuurproject wordt deze opgenomen in de beheer en onderhoudsplanning om het actief in functie tekunnen houden. Mocht er al sprake zijn van noodzakelijke vervanging dan zal dit project afzonderlijk in de Begrotingworden opgenomen.Voor kunstwerken is vanaf 2011 € 8 miljoen structureel als investeringskrediet in de meerjarenbegroting opgenomenom vervanging van kunstwerken te kunnen realiseren.BedrijfsmiddelenVoor bedrijfsmiddelen worden de afschrijvingslasten structureel in de begroting opgenomen. Na afschrijving van eenbedrijfsmiddel blijven de afschrijvingslasten als stelpost beschikbaar voor het doen van vervanging van het actief.Bij uitbreiding van de investeringen in bedrijfsmiddelen worden na besluitvorming de afschrijvingslasten structureelopgenomen in de begroting.254

Beleids Jaar van Begroot Begroot Begroot Totale Bestedingen Bestedingen Bestedingen Saldo 2011 Begroot Begroot Begroot Totale Inkomsten Inkomsten Inkomsten Saldo 2011 Begroot 2011 Werkelijk 2011 Saldo 2011 Vervangingsveld Project Begroting hoofdindeling Begroting onderverdeling oplevering t/m 2010 2011 2012 ev begroting t/m 2010 2011 t/m 2011 Begroot - werkelijk t/m 2010 2011 2012 ev begroting t/m 2010 2011 t/m 2011 Begr - Werk Uitg - Ink Uitg - Ink Begr - Werk investering Tijd GeldB0602 FMP 2 Verruiming brug en sluisbediening op afstand Friese Meren Project Overig 2014 237.916 10.706 11.951.378 12.200.000 237.916 10.706 248.623 0 0 0 0 0 0 0 0 0 10.706 10.706 0B0602 Bijdrage sluis Stavoren Friese Meren Project Overig 2013 1.096.333 -1.096.333 0 0 1.096.333 -1.077.187 19.146 -19.146 245.378 -245.378 0 0 245.378 -245.378 0 0 -850.955 -831.809 -19.146 nvt nvtB0602 Bijdrage aanpassen sluisdrempeldiepte Workum Friese Meren Project Overig 2012 11.340 474.620 300.000 785.960 11.340 111.042 122.382 363.578 46.200 127.000 0 173.200 46.200 100.000 146.200 27.000 347.620 11.042 336.578Totaal Overig 1.345.589 -611.007 12.251.378 12.985.960 1.345.589 -955.439 390.150 344.432 291.578 -118.378 0 173.200 291.578 -145.378 146.200 27.000 -492.629 -810.061 317.432Totaal Friese Meren Project 1.345.589 -611.007 12.251.378 12.985.960 1.345.589 -955.439 390.150 344.432 291.578 -118.378 0 173.200 291.578 -145.378 146.200 27.000 -492.629 -810.061 317.432B0504 No.33 Grondbeleid 2008-2010 LG Grondbeleid Grondbeleid 2009 0 7.500.000 0 7.500.000 0 0 0 7.500.000 0 6.000.000 0 6.000.000 0 0 0 6.000.000 1.500.000 0 1.500.000Totaal Grondbeleid 0 7.500.000 0 7.500.000 0 0 0 7.500.000 0 6.000.000 0 6.000.000 0 0 0 6.000.000 1.500.000 0 1.500.000Totaal Grondbeleid 0 7.500.000 0 7.500.000 0 0 0 7.500.000 0 6.000.000 0 6.000.000 0 0 0 6.000.000 1.500.000 0 1.500.000B0202 Aquaduct Lemmer Majeure projecten Aquaduct Lemmer 2014 0 250.000 14.750.000 15.000.000 0 0 0 250.000 0 0 0 0 0 0 0 0 250.000 0 250.000Totaal Aquaduct Lemmer 0 250.000 14.750.000 15.000.000 0 0 0 250.000 0 0 0 0 0 0 0 0 250.000 0 250.000CA Totaal Centrale As 64.699.260 29.536.694 204.394.046 298.630.000 64.699.260 17.925.429 82.624.689 11.611.265 2.767.363 25.640.000 20.522.637 48.930.000 2.767.363 5.635.600 8.402.963 20.004.400 3.896.694 12.289.830 -8.393.136N381 Totaal N381 22.785.614 16.679.152 137.237.529 176.702.295 22.785.614 4.762.563 27.548.177 11.916.589 0 4.120.000 15.186.750 19.306.750 0 5.272.074 5.272.074 -1.152.074 12.559.152 -509.511 13.068.663B0204 Nieuw en Duurzaam OV Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2014 0 0 3.000.000 3.000.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0204 Verduurzaming Infra Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2012 0 0 2.000.000 2.000.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0204 Pilot combinatie OV en doelgroepen Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2011 0 200.000 0 200.000 0 0 0 200.000 0 0 0 0 0 0 0 0 200.000 0 200.000B0204 Investering duurzaam OV 2013 Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2013 0 0 3.000.000 3.000.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0204 Investering Duurzaam OV 2011 Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2011 0 1.100.000 0 1.100.000 0 0 0 1.100.000 0 0 0 0 0 0 0 0 1.100.000 0 1.100.000B0204 Coulumbus Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2011 0 500.000 0 500.000 0 0 0 500.000 0 0 0 0 0 0 0 0 500.000 0 500.000B0204 Aardgasvulpunten Majeure projecten Nieuw en Duurzaam OV 2012 0 0 4.000.000 4.000.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Totaal Nieuw en Duurzaam OV 0 1.800.000 12.000.000 13.800.000 0 0 0 1.800.000 0 0 0 0 0 0 0 0 1.800.000 0 1.800.000NWT Totaal Noordwesttangent 10.507.761 3.874.640 14.644.090 29.026.491 10.507.761 2.215.927 12.723.688 1.658.713 3.919.935 25.000 381.556 4.326.491 3.919.935 816.956 4.736.891 -791.956 3.849.640 1.398.970 2.450.670Rondweg Franeker Totaal Rondweg Franeker-zuid 180.749 3.497.914 0 3.678.663 180.749 306.287 487.036 3.191.627 2.184 0 1.875.000 1.877.184 2.184 25.000 27.184 -25.000 3.497.914 281.287 3.216.627Rondweg Wouseds Totaal Rondweg Woudsend 993.925 4.300.931 1.005.144 6.300.000 993.925 2.821.228 3.815.153 1.479.703 0 0 0 0 0 0 0 0 4.300.931 2.821.228 1.479.703Totaal Majeure projecten 99.167.309 59.939.331 384.030.809 543.137.449 99.167.309 28.031.434 127.198.743 31.907.897 6.689.482 29.785.000 37.965.943 74.440.425 6.689.482 11.749.630 18.439.113 18.035.370 30.154.331 16.281.804 13.872.527B0203 Baggerdepot Zuidwest Fr. 2e fase Overige projecten Overige projecten 2013 834.741 36.503 2.341.292 3.212.536 834.741 36.503 871.244 0 23.560 0 0 23.560 23.560 0 23.560 0 36.503 36.503 0B0602 Stoomtrein Sneek-Stavoren railinfrastructuur Overige projecten Overige projecten 2011 107.291 4.478.332 0 4.585.623 107.291 2.236.243 2.343.534 2.242.089 0 2.095.805 398.951 2.494.756 0 254.186 254.186 1.841.619 2.382.527 1.982.057 400.470B0202 Openbare LED-verlichting Overige projecten Overige projecten 2013 0 250.000 2.250.000 2.500.000 0 0 0 250.000 0 0 0 0 0 0 0 0 250.000 0 250.000B0203 Onderzoek en voorbereiding kunstwerken Overige projecten Overige projecten 2012 0 400.000 0 400.000 0 189.976 189.976 210.024 0 0 0 0 0 0 0 0 400.000 189.976 210.024B0203 Brug Rochsleat Warten Overige projecten Overige projecten 2013 0 0 0 0 0 18.353 18.353 -18.353 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18.353 -18.353Totaal Overige projecten 942.032 5.164.835 4.591.292 10.698.159 942.032 2.481.075 3.423.107 2.683.760 23.560 2.095.805 398.951 2.518.316 23.560 254.186 277.746 1.841.619 3.069.030 2.226.889 842.141Totaal Overige projecten 942.032 5.164.835 4.591.292 10.698.159 942.032 2.481.075 3.423.107 2.683.760 23.560 2.095.805 398.951 2.518.316 23.560 254.186 277.746 1.841.619 3.069.030 2.226.889 842.141Totaal Projecten niet geactiveerd 39.370.591 40.188.198 319.361.932 398.920.721 39.370.591 12.871.640 52.242.231 27.316.558 34.037.683 43.912.386 276.366.029 354.316.098 34.037.683 26.671.535 60.709.219 17.240.851 -3.724.188 -13.799.895 10.075.707B0202 Bijdrage aan Centr.As afslag De Tike Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2015 1.400.649 103.929 2.462.850 3.967.428 1.400.649 104.105 1.504.754 -176 0 0 0 0 0 0 0 0 103.929 104.105 -176B0202 N392 rondweg Gorredijk Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2014 1.669.068 4.161.733 5.323.181 11.153.982 1.669.068 1.288.405 2.957.472 2.873.328 0 150.000 5.809.000 5.959.000 0 0 0 150.000 4.011.733 1.288.405 2.723.328B0202 N359 rondweg Lemmer Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 423.157 527.277 1.184.065 2.134.499 423.157 119.268 542.425 408.009 67.000 0 0 67.000 67.000 0 67.000 0 527.277 119.268 408.009B0202 N910 Stroobossertrekweg 2e fase Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 4.079.442 735.333 312.130 5.126.905 4.079.442 363.911 4.443.352 371.422 1.418.079 0 0 1.418.079 1.418.079 0 1.418.079 0 735.333 363.911 371.422B0202 N928 opwaardering Woudsend - Balk Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2011 348.838 2.334.337 70.118 2.753.293 348.838 139.765 488.603 2.194.572 0 1.000.000 250.000 1.250.000 0 339.938 339.938 660.062 1.334.337 -200.173 1.534.510B0202 N358 opwaardering Skieding - Uterwei Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2013 186.607 621.897 7.858.871 8.667.375 186.607 108.429 295.036 513.468 0 0 0 0 0 0 0 0 621.897 108.429 513.468B0202 N369 Kootstermolen - Kootstertille Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2014 79.451 44.475 395.566 519.492 79.451 41.980 121.431 2.495 0 0 0 0 0 0 0 0 44.475 41.980 2.495B0202 N356 veiligheid Holwerd Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2011 142.277 2.074.144 0 2.216.421 142.277 410.381 552.658 1.663.763 0 0 0 0 0 0 0 0 2.074.144 410.381 1.663.763B0202 N359 stroomweg Leeuwarden - Bolsward Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2014 349.716 424.737 8.130.078 8.904.531 349.716 379.831 729.547 44.906 0 0 1.000.000 1.000.000 0 0 0 0 424.737 379.831 44.906B0202 N357 opwaardering Stiens - Holwerd Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 560.693 5.373.777 3.661.720 9.596.190 560.693 1.490.021 2.050.714 3.883.756 0 2.600.000 1.400.000 4.000.000 0 601.475 601.475 1.998.525 2.773.777 888.546 1.885.231B0202 N393 fietssnelweg Stiens - St. Jacobiparochie Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 29.805 158.891 320.607 509.303 29.805 114.947 144.752 43.944 0 0 250.000 250.000 0 0 0 0 158.891 114.947 43.944B0202 N355 Twijzel Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2013 144.634 517.759 2.175.569 2.837.962 144.634 39.895 184.529 477.864 0 0 500.000 500.000 0 0 0 0 517.759 39.895 477.864B0202 N354 fietsroute Sneek afslag Woudsend Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2013 161.521 665.953 2.665.686 3.493.160 161.521 541.640 703.162 124.313 7.000 250.000 1.400.000 1.657.000 7.000 0 7.000 250.000 415.953 541.640 -125.687B0202 Reconstructie aansluiting IJlst Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2011 31.499 1.368.502 0 1.400.001 31.499 25.118 56.617 1.343.384 0 400.000 0 400.000 0 0 0 400.000 968.502 25.118 943.384B0202 Carpoolvoorzieningen 2010-2012 Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 55.985 55.985 128.030 240.000 55.985 20.191 76.176 35.794 0 0 0 0 0 0 0 0 55.985 20.191 35.794B0204 Kwaliteitsverbetering haltevoorzieningen Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2014 0 100.000 2.300.000 2.400.000 0 0 0 100.000 0 0 0 0 0 0 0 0 100.000 0 100.000B0202 N358 Lutkepost Augustinusga fase 2 Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 29.349 468.696 3.558.459 4.056.504 29.349 143.470 172.819 325.226 0 1.950.000 0 1.950.000 0 0 0 1.950.000 -1.481.304 143.470 -1.624.774B0202 N354 Dearsum-Scharnegoutum fase 2 Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2011 110.143 1.350.517 0 1.460.660 110.143 126.565 236.707 1.223.952 0 730.000 0 730.000 0 275.736 275.736 454.264 620.517 -149.171 769.688B0202 N910 Stroobossertrekweg fietspad fase 2b Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 8.217 511.620 1.480.163 2.000.000 8.217 18.693 26.910 492.927 0 0 0 0 0 0 0 0 511.620 18.693 492.927B0202 MPI bijdrage Quick Win Houkesleat Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2011 0 255.625 0 255.625 0 0 0 255.625 0 0 0 0 0 0 0 0 255.625 0 255.625B0202 Carpoolplaats Oudeschoot Reguliere en kleine projecten Reguliere en kleine projecten 2012 0 10.000 135.000 145.000 0 0 0 10.000 0 0 85.000 85.000 0 0 0 0 10.000 0 10.000Totaal Reguliere en kleine projecten 9.811.047 21.865.187 42.162.093 73.838.327 9.811.047 5.476.617 15.287.665 16.388.570 1.492.079 7.080.000 10.694.000 19.266.079 1.492.079 1.217.149 2.709.228 5.862.851 14.785.187 4.259.468 10.525.719Totaal Reguliere en kleine projecten 9.811.047 21.865.187 42.162.093 73.838.327 9.811.047 5.476.617 15.287.665 16.388.570 1.492.079 7.080.000 10.694.000 19.266.079 1.492.079 1.217.149 2.709.228 5.862.851 14.785.187 4.259.468 10.525.719B0202 Ministations Joure Rijksprojecten Ministations Joure 2015 14.795 115.466 922.351 1.052.612 14.795 666 15.461 114.800 0 0 0 0 0 0 0 0 115.466 666 114.800B0202 RSP Heerenveen Rijksprojecten RSP Heerenveen 2020 0 400.000 10.600.000 11.000.000 0 0 0 400.000 0 353.028 9.355.253 9.708.281 0 0 0 353.028 46.972 0 46.972B0202 RSP Joure Rijksprojecten RSP Joure 2016 615.511 8.679.467 47.600.000 56.894.978 615.511 1.054.187 1.669.698 7.625.280 1.767.041 8.400.151 43.146.602 53.313.794 1.767.041 0 1.767.041 8.400.151 279.316 1.054.187 -774.871B0202 RSP OV spoor Heerenveen-Groningen Rijksprojecten RSP OV spoor Heerenveen-Groningen 2020 252.813 2.436.244 25.851.610 28.540.667 252.813 688.909 941.722 1.747.335 235.003 2.454.054 25.851.610 28.540.667 235.003 526.848 761.850 1.927.206 -17.810 162.062 -179.872B0202 RSP Startkrediet Rijksprojecten RSP Startkrediet 2014 953.222 2.546.778 0 3.500.000 953.222 729.035 1.682.256 1.817.743 0 1.750.000 0 1.750.000 0 0 0 1.750.000 796.778 729.035 67.743B0202 RSP Traverse Harlingen Rijksprojecten RSP Traverse Harlingen 2018 1.149.581 4.487.195 90.138.148 95.774.924 1.149.581 1.324.542 2.474.123 3.162.653 1.145.805 4.162.359 83.612.888 88.921.052 1.145.805 1.136.059 2.281.864 3.026.300 324.836 188.483 136.353Totaal Rijksprojecten 2.985.922 18.665.150 175.112.109 196.763.181 2.985.922 3.797.339 6.783.261 14.867.811 3.147.849 17.119.592 161.966.353 182.233.794 3.147.849 1.662.907 4.810.756 15.456.685 1.545.558 2.134.432 -588.874Totaal Infra/Overig 153.622.490 152.711.694 937.509.613 1.243.843.797 153.622.490 51.702.667 205.325.157 101.009.027 45.682.232 105.874.405 487.391.276 638.947.913 45.682.232 41.410.029 87.092.261 64.464.376 46.837.289 10.292.638 36.544.651Totaal B0202 150.168.973 138.164.285 893.426.421 1.181.759.679 150.168.973 49.310.670 199.479.643 88.853.615 44.176.139 98.842.555 486.992.325 630.011.019 44.176.139 42.246.798 86.422.937 56.595.757 39.321.730 7.063.872 32.257.858Totaal B0203 834.741 436.503 2.341.292 3.612.536 834.741 244.832 1.079.573 191.671 23.560 - - 23.560 23.560 - 23.560 - 436.503 244.832 191.671Totaal B0204 - 1.900.000 14.300.000 16.200.000 - - - 1.900.000 - - - - - - - - 1.900.000 - 1.900.000Totaal B0504 - 7.500.000 - 7.500.000 - - - 7.500.000 - 6.000.000 - 6.000.000 - - - 6.000.000 1.500.000 - 1.500.000Totaal B0602 2.618.776 4.710.906 27.441.900 34.771.582 2.618.776 2.147.164 4.765.940 2.563.742 1.482.533 1.031.850 398.951 2.913.334 1.482.533 836.769- 645.764 1.868.619 3.679.056 2.983.933 695.123Totaal beleidsvelden 153.622.490 152.711.694 937.509.613 1.243.843.797 153.622.490 51.702.667 205.325.157 101.009.027 45.682.232 105.874.405 487.391.276 638.947.913 45.682.232 41.410.029 87.092.261 64.464.376 46.837.289 10.292.638 36.544.651Jaarrekening 2011 overzicht investeringenOnderhanden infra/overigUITGAVEN INKOMSTEN SALDOB0202 N31 Haak om Leeuwarden Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2017 19.768.590 14.000.000 136.971.410 170.740.000 19.768.590 3.125.268 22.893.858 10.874.732 15.886.162 17.882.428 136.971.410 170.740.000 15.886.162 15.554.810 31.440.972 2.327.618 -3.882.428 -12.429.541 8.547.113B0602 AB-6 Sluis Stavoren Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2013 1.165.896 843.581 15.190.522 17.199.999 1.165.896 866.360 2.032.256 -22.779 1.190.955 -945.577 0 245.378 1.190.955 -945.577 245.378 0 1.789.158 1.811.937 -22.779B0202 Vaarweg Lemmer-Delfzijl Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2011 15.183.174 2.952.279 0 18.135.453 15.183.174 2.614.731 17.797.905 337.548 13.827.956 4.307.496 0 18.135.452 13.827.956 4.868.835 18.696.792 -561.339 -1.355.217 -2.254.104 898.887B0202 Ligplaatsen Vaarweg Lemmer-Delfzijl Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2011 837.106 0 0 837.106 837.106 215 837.321 -215 837.009 97 0 837.106 837.009 0 837.009 97 -97 215 -312B0202 Vervanging brug Skulenboarch en Kootstertille Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2012 242.335 182.666 0 425.001 242.335 127.610 369.944 55.056 250.000 125.000 0 375.000 250.000 351.000 601.000 -226.000 57.666 -223.390 281.056B0202 Vervanging brug Burgum Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2012 110.276 14.724 0 125.000 110.276 22.208 132.484 -7.484 0 125.000 0 125.000 0 125.000 125.000 0 -110.276 -102.792 -7.484B0202 RSP Bereikbaarheid Leeuwarden Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2017 1.420.125 18.600.000 139.200.000 159.220.125 1.420.125 4.456.710 5.876.835 14.143.290 1.402.512 18.617.613 139.200.000 159.220.125 1.402.512 3.520.539 4.923.051 15.097.074 -17.613 936.171 -953.784B0202 Vervanging kunstwerken Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2012 0 -400.000 28.000.000 27.600.000 0 17.850 17.850 -417.850 0 0 0 0 0 0 0 0 -400.000 17.850 -417.850B0202 Quick win Greuns opwaarderen vaarweg Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2011 80.844 1.857.194 0 1.938.038 80.844 922.190 1.003.033 935.004 80.844 1.662.575 194.619 1.938.038 80.844 1.662.575 1.743.418 0 194.619 -740.385 935.004B0202 Quick win zwaaikom Leeuwarden Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2011 8.310 1.391.690 0 1.400.000 8.310 69.694 78.004 1.321.996 8.310 1.391.690 0 1.400.000 8.310 556.388 564.698 835.302 0 -486.694 486.694B0202 Quick win opwaarderen vaarweg Houkesleat Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2011 553.936 746.064 0 1.300.000 553.936 648.805 1.202.741 97.259 553.936 746.064 0 1.300.000 553.936 977.965 1.531.901 -231.901 0 -329.160 329.160B0201 Fietspad Leechlan Projecten niet geactiveerd Projecten niet geactiveerd 2012 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 nvt nvtTotaal Projecten niet geactiveerd 39.370.591 40.188.198 319.361.932 398.920.721 39.370.591 12.871.640 52.242.231 27.316.558 34.037.683 43.912.386 276.366.029 354.316.098 34.037.683 26.671.535 60.709.219 17.240.851 -3.724.188 -13.799.895 10.075.707255

Beleids Jaar van Begroot Begroot Begroot Totale Bestedingen Bestedingen Bestedingen Saldo 2011 Begroot Begroot Begroot Totale Inkomsten Inkomsten Inkomsten Saldo 2011 Begroot 2011 Werkelijk 2011 Saldo 2011 Vervangingsveld Project Begroting hoofdindeling Begroting onderverdeling oplevering t/m 2010 2011 2012 ev begroting t/m 2010 2011 t/m 2011 Begroot - werkelijk t/m 2010 2011 2012 ev begroting t/m 2010 2011 t/m 2011 Begr - Werk Uitg - Ink Uitg - Ink Begr - Werk investeringB0003 Project Managing Security Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 76.410 86.590 0 163.000 76.410 36.864 113.274 49.726 0 0 0 0 0 0 0 0 86.590 36.864 49.726B0003 Centraal klant beheer systeem Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 50.000 0 50.000 0 13.220 13.220 36.780 0 0 0 0 0 0 0 0 50.000 13.220 36.780B0003 Fat Clients Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 57.806 0 57.806 0 25.305 25.305 32.501 0 0 0 0 0 0 0 0 57.806 25.305 32.501B0003 Switches nieuwbouw Bedrijfsmiddelen Automatisering 2012 110.000 215.000 0 325.000 110.000 163.323 273.323 51.677 0 0 0 0 0 0 0 0 215.000 163.323 51.677B0003 Laptops veld medewerkers (ICT-baseline) Bedrijfsmiddelen Automatisering 2012 0 80.000 180.000 260.000 0 54.386 54.386 25.614 0 0 0 0 0 0 0 0 80.000 54.386 25.614B0003 Heavy User werkplekken (ICT baseline) Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 117.600 0 117.600 0 0 0 117.600 0 0 0 0 0 0 0 0 117.600 0 117.600B0003 Werkplekken buitenlocaties (ICT-baseline) Bedrijfsmiddelen Automatisering 2012 0 0 144.000 144.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0003 Milieuinformatie-/workflowmanagement systeem Bedrijfsmiddelen Automatisering 2012 0 0 340.000 340.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0003 Vervanging en uitbreiding rapp.tool Cognos 8 Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 108.570 86.430 0 195.000 108.570 60.018 168.587 26.412 0 0 0 0 0 0 0 0 86.430 60.018 26.412B0005 Aanschaf inkoopmodule Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 20.000 0 20.000 0 8.968 8.968 11.032 0 0 0 0 0 0 0 0 20.000 8.968 11.032B0003 Koppelingen voorzieningen Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 3.600 51.000 0 54.600 3.600 650 4.250 50.350 0 3.600 0 3.600 0 3.600 3.600 0 47.400 -2.950 50.350B0003 Centraal Medewerkersbestand Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 52.053 47.948 0 100.001 52.053 2.795 54.848 45.153 0 0 0 0 0 0 0 0 47.948 2.795 45.153B0003 Hardware virtualisatie Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 145.216 180.000 0 325.216 145.216 2.479 147.695 177.521 0 0 0 0 0 0 0 0 180.000 2.479 177.521B0003 Vervanging GTI-apparatuur Bedrijfsmiddelen Automatisering 2012 37.095 541.345 262.104 840.544 37.095 630.971 668.065 -89.626 0 0 0 0 0 0 0 0 541.345 630.971 -89.626B0003 Upgrade licenties MS producten (actualisatie ICT) Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 337.817 0 337.817 0 8.105 8.105 329.712 0 0 0 0 0 0 0 0 337.817 8.105 329.712B0003 Vervanging Novell-servers Bedrijfsmiddelen Automatisering 2013 0 179.953 331.566 511.519 0 63.225 63.225 116.728 0 0 0 0 0 0 0 0 179.953 63.225 116.728B0003 Smartphones (HTC) Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 48.828 95.639 0 144.467 48.828 50.319 99.147 45.320 0 0 0 0 0 0 0 0 95.639 50.319 45.320B0003 ArcGISserver Advanced Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 7.735 122.826 0 130.561 7.735 29.753 37.488 93.073 0 0 0 0 0 0 0 0 122.826 29.753 93.073B0003 FB Repro apparatuur Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 21.500 0 21.500 0 0 0 21.500 0 0 0 0 0 0 0 0 21.500 0 21.500B0003 Koppelingen Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 41.555 67.000 0 108.555 41.555 9.994 51.549 57.006 0 53.555 0 53.555 0 53.555 53.555 0 13.445 -43.561 57.006B0003 NUP Nat.Uitv.progr. Dienstverlening en e-Overheid Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 2.634 87.366 0 90.000 2.634 -2.634 0 90.000 0 0 0 0 0 0 0 0 87.366 -2.634 90.000B0003 Subsidiesysteem Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 192.976 354.999 0 547.975 192.976 133.282 326.258 221.717 0 197.975 0 197.975 0 197.975 197.975 0 157.024 -64.693 221.717B0003 Zaakgericht werken Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 67.978 159.000 0 226.978 67.978 66.310 134.288 92.690 0 81.977 0 81.977 0 81.977 81.977 0 77.023 -15.667 92.690B0003 Sharepoint licenties Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 100.000 0 100.000 0 21.584 21.584 78.416 0 0 0 0 0 0 0 0 100.000 21.584 78.416B0003 Shared and user Device Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 85.000 0 85.000 0 34.509 34.509 50.491 0 0 0 0 0 0 0 0 85.000 34.509 50.491B0003 O en T omgevevingen Showcase Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 86.000 0 86.000 0 44.541 44.541 41.459 0 0 0 0 0 0 0 0 86.000 44.541 41.459B0003 Aankoop webparts Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 20.000 0 20.000 0 0 0 20.000 0 0 0 0 0 0 0 0 20.000 0 20.000B0003 D-style sjablonen generator Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 43.000 0 43.000 0 24.938 24.938 18.063 0 0 0 0 0 0 0 0 43.000 24.938 18.063B0003 Kofax Bedrijfsmiddelen Automatisering 2011 0 7.500 0 7.500 0 7.206 7.206 294 0 0 0 0 0 0 0 0 7.500 7.206 294Totaal Automatisering 894.649 3.301.319 1.257.670 5.453.638 894.649 1.490.111 2.384.759 1.811.208 0 337.107 0 337.107 0 337.107 337.107 0 2.964.212 1.153.004 1.811.208B0006 4 Hogedrukreinigers Bedrijfsmiddelen Gereedschappen 2011 0 17.400 0 17.400 0 0 0 17.400 0 0 0 0 0 0 0 0 17.400 0 17.400B0006 Actiewagen Gorredijk Bedrijfsmiddelen Gereedschappen 2011 0 1.555 0 1.555 0 33.555 33.555 -32.000 0 0 0 0 0 0 0 0 1.555 33.555 -32.000Totaal Gereedschappen 0 18.955 0 18.955 0 33.555 33.555 -14.600 0 0 0 0 0 0 0 0 18.955 33.555 -14.600B0006 Strooimachine N9050-42 WAN2000 Bedrijfsmiddelen Gladheidsbestrijding 2011 0 31.400 0 31.400 0 78.400 78.400 -47.000 0 0 0 0 0 0 0 0 31.400 78.400 -47.000Totaal Gladheidsbestrijding 0 31.400 0 31.400 0 78.400 78.400 -47.000 0 0 0 0 0 0 0 0 31.400 78.400 -47.000B0006 Verv. Surveillance PW10 Bedrijfsmiddelen Voer- en vaartuigen 2012 66.909 0 1.633.091 1.700.000 66.909 11.956 78.865 -11.956 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11.956 -11.956B0006 PW10 navigatiemiddelen Bedrijfsmiddelen Voer- en vaartuigen 2012 0 0 250.000 250.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0B0006 motor PW 10 Bedrijfsmiddelen Voer- en vaartuigen 2012 0 0 100.000 100.000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0Totaal Voer- en vaartuigen 66.909 0 1.983.091 2.050.000 66.909 11.956 78.865 -11.956 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11.956 -11.956Totaal Bedrijfsmiddelen 961.557 3.351.674 3.240.761 7.553.992 961.557 1.614.022 2.575.579 1.737.652 0 337.107 0 337.107 0 337.107 337.107 0 3.014.567 1.276.915 1.737.652Totaal B0003 894.649 3.281.319 1.257.670 5.433.638 894.649 1.481.143 2.375.791 1.800.176 - 337.107 - 337.107 - 337.107 337.107 - 2.944.212 1.144.036 1.800.176Totaal B0005 - 20.000 - 20.000 - 8.968 8.968 11.032 - - - - - - - - 20.000 8.968 11.032Totaal B0006 66.909 50.355 1.983.091 2.100.355 66.909 123.911 190.820 73.556- - - - - - - - - 50.355 123.911 73.556-Totaal beleidsvelden 961.557 3.351.674 3.240.761 7.553.992 961.557 1.614.022 2.575.579 1.737.652 - 337.107 - 337.107 - 337.107 337.107 - 3.014.567 1.276.915 1.737.652Jaarrekening 2011 overzicht investeringenOnderhanden bedrijfsmiddelenUITGAVEN INKOMSTEN SALDO256

5.3 Verslag subsidies zonder wettelijk voorschriftOp basis van de Algemene wet Bestuursrecht zijn wij verplicht jaarlijks een verslag uit te brengen van verstrektesubsidies zonder wettelijke grondslag, die evenmin in de Begroting zijn gepubliceerd. Basis van dit verslag is eenuittreksel van de in 2011 verstrekte subsidies gegroepeerd naar beleidsveld. Per beleidsveld zijn het aantalsubsidieverstrekkingen en het daarmee gemoeide bedrag vermeld.Beleidsv OmschrijvingAantal Bedrag Toelichtingeldsubsidies * € 1.000Programma 3: Water3.1 Wetterfeiligens 1 73.3 Skjin wetter 1 150Programma 5: Landelijk Gebied5.1 Beleid natuur 7 1735.2 Beleid landschap 1 6255.3 Beleid landbouw 16 277Programma 6; Economie, toerisme en recreatie6.1 Bedrijvigheid 104 6.565 Met name subsidies vanuit hetconvenant A7, Westergozone enStadsconvenant.6.2 Bevorderen toerisme en recreatie 64 3.618 Subsidies voor Friese MerenProject6.3 Duurzame energie 37 1.293Programma 7: Sociaal beleid en zorg7.1 Sociaal beleid 35 5177.2 Jeugdzorg 6 1.108 o.a. pilot jeugdhulpgezinscoachesProgramma 8: Kultuer, Taal en Underwiis8.1 Kultuer 20 2.000 o.a. subsidie Kulturele Haadsted8.3 Taal, media en letteren 2 2008.4 Underwiis en Wittenskippen 17 1.385 o.a. subsidie UCF en Wageningencentre for marine policyProgramma 9: Ruimte en Wonen9.2 Realiseren ruimtelijke ontwikkeling 13 112Totaal 324 18.030257

5.4 Begrotingshistorie per programmaIn deze bijlage worden per programma de begrotingsmutaties weergeven die hebben plaatsgevonden tussen debesluitvorming over de 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011.Programma 1: Bestuur en veiligheidBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)440 428 428 428 428Begrotingswijzigingen (BW):Begrotingswijziging totaal 0 0 0 0 0Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 440 428 428 428 428Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)13.196 12.867 12.611 12.358 12.536Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- amendement 12 onderdeel Bestuurskwaliteit 0 -50 -50 -50 0- motie 14 onderdeel Steatekomitee Frysk 0 30 30 30 30Begrotingswijziging totaal 0 -20 -20 -20 30Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 13.196 12.847 12.591 12.338 12.566Baten - Lasten -12.755 -12.419 -12.163 -11.910 -12.138258

Programma 2: Verkeer en vervoerBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)80.670 56.461 55.970 56.039 56.108Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- onderdeel 1.2 Stortopbrengsten baggerdepot -176 -176 -176 -176 -176- onderdeel 3.1 Bezuiniging generieke kortingprogramma 2577 0 0 0 0GS:GS bijdrage derden 57.850 270 0 0 0Begrotingswijziging totaal 58.251 94 -176 -176 -176Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 138.921 56.555 55.794 55.863 55.932Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)147.026 102.259 108.708 121.779 116.488Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- onderdeel 3.1 Bezuiniging generieke kortingprogramma 2577 0 0 0 0GS:GS bijdrage derden 57.850 270 0 0 0Begrotingswijziging totaal 58.427 270 0 0 0Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 205.453 102.529 108.708 121.779 116.488Baten - Lasten -66.532 -45.974 -52.914 -65.916 -60.555259

Programma 3: WetterBaten en lestenOansluting tusken 2e Berap 2011 en de Jierstikken 2011Bedraggen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foar beslútfoarmingPS)906 732 731 726 652Begruttingswizigings (BW):Begruttingswizigings mei-inoar 0 0 0 0 0Baten begrutting o/m Jierstikken 2011 906 732 731 726 652Lesten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foar beslútfoarmingPS)3.494 3.730 3.687 6.116 4.873Begruttingswizigings (BW):PS:PS 2 novimber 2011:- ûnderdiel 2. B15 Utfieringskosten fondearringsherstel -7 0 0 0 0Begruttingswizigings mei-inoar -7 0 0 0 0Lesten begrutting o/m Jierstikken 2011 3.487 3.730 3.687 6.116 4.873Baten - Lesten -2.581 -2.999 -2.956 -5.390 -4.221260

Programma 4: MilieuBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedraggen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)1.499 545 545 545 545Begrotingswijzigingen (BW):Begrotingswijziging totaal 0 0 0 0 0Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 1.499 545 545 545 545Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)19.361 18.593 19.096 19.062 12.804Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- motie 39 onderdeel Procesgelden 0 -18 -18 -18 -18- onderdeel 2. A1 Decentralisatie uitkering externe veiligheid -71 0 0 71 0- onderdeel 2. B1 WBB bodemsaneringsbudget -600 0 0 600 0- onderdeel 2. C3 Provinciaal Milieubeleidsplan -138 58 80 0 0- onderdeel 2. C4 Invoering Wabo en RUD -160 160 0 0 0- onderdeel 2. C5 Decentralisatie uitkering luchthavens -138 0 0 0 138Begrotingswijziging totaal -1.106 200 63 654 120Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 18.255 18.793 19.159 19.716 12.924Baten - Lasten -16.755 -18.247 -18.614 -19.171 -12.379261

Programma 5: Lanlik GebietBaten en lestenOansluting tusken 2e Berap 2011 en de Jierstikken 2011Bedraggen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foarbeslútfoarming PS)38.354 37.885 37.409 172 172Begruttingswizigings (BW):DS:DS bydrage tredden 22.819 0 0 0 0Begruttingswizigings mei-inoar 22.819 0 0 0 0Baten begrutting o/m Jierstikken 2011 61.173 37.885 37.409 172 172Lesten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foarbeslútfoarming PS)73.299 70.867 65.401 28.025 28.113Begruttingswizigings (BW):PS:PS 2 november 2011:- moasje 39 ûnderdiel Prosesjilden 0 0 0 -5.500 -5.500- ûnderdiel 2. A2 Programma Pmjp: ympuls foar it-6.921 4.810 2.112 0 0Fryske plattelân- ûnderdiel 2. C6 Programma ynnovative agrosektor-40 40 0 0 0Fryslân- ûnderdiel 2. C7 Aksjeplan duorsume lânbou -395 180 215 0 0DS:DS bydrage tredden 22.819 0 0 0 0Begruttingswizigings mei-inoar 15.463 5.030 2.327 -5.500 -5.500Lesten begrutting o/m Jierstikken 2011 88.762 75.897 67.728 22.525 22.613Baten - Lesten -27.590 -38.012 -30.318 -22.353 -22.441262

Programma 6: Economie, toerisme en recreatieBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)39.803 32.633 39.333 39.541 40.908Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- onderdeel 2. B2 Interreg 16 0 -16 0 0- onderdeel 3.2 Decentralisatie uitkering waddenfonds -32.850 32.850 0 0 0GS:GS bijdrage derden 791 -61.761 -36.714 -38.690 -40.499Begrotingswijziging totaal -32.043 -28.911 -36.730 -38.690 -40.499Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 7.761 3.722 2.603 851 409Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)84.702 68.122 71.478 63.712 62.898Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 26 oktober 2011:- onderdeel Pieken in de Delta cofinanciering 1.200 1.700 1.025 775 600PS 2 november 2011:- motie 39 onderdeel Procesgelden 0 -1.036 -3.086 -8.420 -8.818- onderdeel 1.3 Wyldemerk -2.264 0 0 0 0- onderdeel 2. A4 Friese Meren Project -214 -1.499 1.714 0 0- onderdeel 2. B2 Interreg 0 0 0 0 0- onderdeel 2. B3 Friese Meren Project -3.312 994 1.312 1.006 0- onderdeel 2. B4 Decentralisatie uitkering elektrisch0 265 85 0 0varen- onderdeel 2. B5 Bezinningstoerisme -50 50 0 0 0- onderdeel 3.2 Decentralisatie uitkering waddenfonds -32.850 32.850 0 0 0PS 21 december 2011:- onderdeel Agenda Netwerk Noordoost fase 1 0 1.500 1.500 2.000 2.700- onderdeel Procesgeld Afsluitdijk 0 200 0 0 0GS:GS bijdrage derden 791 -61.761 -36.714 -38.690 -40.499Begrotingswijziging totaal -36.699 -26.737 -34.164 -43.330 -46.017Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 48.003 41.385 37.313 20.382 16.881Baten - Lasten -40.242 -37.663 -34.710 -19.531 -16.472263

Programma 7: Sociaal beleid en zorgBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)49.542 42.487 42.487 42.487 42.487Begrotingswijzigingen (BW):GS:GS bijdrage derden 1.342 0 0 0 0Begrotingswijziging totaal 1.342 0 0 0 0Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 50.883 42.487 42.487 42.487 42.487Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voorbesluitvorming PS)66.026 56.286 54.608 54.503 54.269Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- motie 39 onderdeel Procesgelden 0 -547 -1.947 -1.647 -1.348- onderdeel 2. B9 Sociaal InvesteringsFonds -485 181 234 70 0GS:GS bijdrage derden 1.342 0 0 0 0Begrotingswijziging totaal 857 -366 -1.713 -1.577 -1.348Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 66.883 55.920 52.895 52.926 52.921Baten - Lasten -15.999 -13.434 -10.408 -10.439 -10.434264

Programma 8: Kultuer, taal en ûnderwiisOansluting tusken 2e Berap 2011 en de Jierstikken 2011Bedraggen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foar beslútfoarmingPS)239 177 177 177 177Begruttingswizigings (BW):DS:DS bydrage tredden 78 0 0 0 0DS finansjeel kader 0 -6 -6 -6 -6Begruttingswizigings mei-inoar 78 -6 -6 -6 -6Baten begrutting o/m Jierstikken 2011 317 171 171 171 171Lesten begrutting o/m 2e Berap 2011 (foar beslútfoarmingPS)46.416 46.162 45.194 40.160 33.902Begruttingswizigings (BW):PS:PS 2 novimber 2011:- moasje 37 ûnderdiel Koarting museum federaasje 0 50 0 0 0- moasje 39 ûnderdiel Prosesjilden 0 -75 -625 -1.350 -300- moasje 42 ûnderdiel Omrop Fryslân 0 250 -250 0 0- ûnderdiel 2. B10 University Campus Fryslân -1.517 1.317 0 0 200- ûnderdiel 2. B11 Boppeslach -2.000 600 800 600 0- ûnderdiel 2. B12 Kultuernota Finsters iepen 171 -171 0 0 0- ûnderdiel 2. B13 Sintraal depot Fryslân 25 25 -50 0 0- ûnderdiel 2. B14 Nota erfgoed -20 0 20 0 0PS 21 desimber 2011:- ûnderdiel Kulturele Haadstêd 0 -350 -1.150 0 0DS:DS bydrage tredden 78 0 0 0 0DS finansjeel kader 0 -6 -6 -6 -6DS nominaal 0 453 453 453 453Begruttingswizigings mei-inoar -3.263 2.093 -807 -303 347Lesten begrutting o/m Jierstikken 2011 43.153 48.256 44.387 39.857 34.250Baten - Lesten -42.836 -48.085 -44.216 -39.686 -34.078265

Programma 9: Ruimte en wonenBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)2.307 581 581 581 581Begrotingswijzigingen (BW):Begrotingswijziging totaal 0 0 0 0 0Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 2.307 581 581 581 581Lasten begroting t/m 2e Berap 2011 (voor besluitvormingPS)8.621 8.101 5.590 5.960 5.984Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 2 november 2011:- motie 39 onderdeel Procesgelden 0 -500 -500 -1.200 -1.200- onderdeel 2. B15 Uitvoeringskosten funderingsherstel 0 7 0 0 0- onderdeel 2. B16 Decentralisatie uitkering collectief particulier -80 -20 0 100 0opdrachtgeverschap- onderdeel 2. B17 Herstructurering bedrijventerreinen -145 8 0 0 137- onderdeel 2. B18 Ruimtelijke kwaliteit -200 0 200 0 0- onderwerp Financiering plan Venekoten-Centrum 0 0 0 2.148 0Begrotingswijziging totaal -425 -505 -300 1.048 -1.063Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 8.196 7.595 5.290 7.008 4.921Baten - Lasten -5.888 -7.014 -4.708 -6.427 -4.340266

Programma 10: Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzienBaten en lastenAansluiting tussen 2 e Berap 2011 en de Jaarstukken 2011Bedragen x € 1.000 2011 2012 2013 2014 2015Baten begroting t/m 2e Berap 2011(voor besluitvorming PS)232.715 213.206 216.447 230.834 222.126Begrotingswijzigingen (BW):GS:GS bijdrage derden 0 61.728 36.824 38.690 40.499GS provinciefonds 140 0 0 0 0Begrotingswijziging totaal controle 140 61.728 36.824 38.690 40.499Baten begroting t/m Jaarstukken 2011 232.855 274.934 253.271 269.524 262.625Lasten begroting t/m 2e Berap 2011(voor besluitvorming PS)52.350 22.879 18.216 21.728 16.524Begrotingswijzigingen (BW):PS:PS 26 oktober 2011:- onderdeel Pieken in de Delta-1.000 -1.100 -1.600 -1.600 0cofinancieringPS 2 november 2011:- motie 39 onderdeel Procesgelden 0 2.176 6.176 18.135 17.184- onderdeel 2. B19 Decentralisatie-5.268 0 0 0 5.268uitkering ISV- onderdeel 2. B20 Decentralisatie-1.693 0 0 0 1.693uitkering bedrijventerreinen- onderdeel 2. B21 Huisvesting Fryske-2.330 1.330 1.000 0 0Akademy- onderdeel 2. B22 Decentralisatie-4.600 2.715 1.358 527 0uitkering RSP onderdeel REP- onderdeel 2. B23 Decentralisatie-3.840 2.880 960 0 0uitkering sterke regio's (verduurzamingwaddenglas)- onderdeel 2. B4 Decentralisatie uitkering -350 0 0 0 0elektrisch varen- onderdeel 2. C8 Implementatie Wabo -750 -262 1.012 0 0PS 21 december 2011:- onderdeel Agenda Netwerk Noordoost0 0 -1.500 -1.500 -2.000fase 1- onderdeel Kulturele Haadstêd 0 350 1.150 0 0- onderdeel Procesgeld Afsluitdijk 0 -200 0 0 0GS:GS actualisatie investeringen -189 0 0 0 0GS bijdrage derden 0 61.728 36.824 38.690 40.499GS nominaal 0 -453 -453 -453 -453GS provinciefonds 140 0 0 0 0Begrotingswijziging totaal controle -19.879 69.163 44.926 53.799 62.190Lasten begroting t/m Jaarstukken 2011 32.470 92.042 63.142 75.527 78.714Baten - Lasten 200.385 182.892 190.129 193.997 183.911267

5. 5 BegrippenlijstAccountantsverklaringSchriftelijke mededeling van de accountant waarin deze een oordeel geeft over de getrouwheid van de in dejaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties en de rechtmatigheid van de financiële beheershandelingendie geleid hebben tot deze verantwoording. Getrouwheid betreft de juistheid en de volledigheid van deverantwoorde baten, lasten en balansmutaties. Rechtmatigheid betreft de mate waarin zogenoemde financiëlebeheershandelingen conform de interne en externe regelgeving zijn uitgevoerd.Algemene middelenDekkingsmiddelen waaraan nog geen specifieke bestemming is gegeven (inzet van algemene reserve, algemeneuitkering uit provinciefonds, opbrengst uit opcenten motorrijtuigenbelasting).Baten en lastenDe provincie is verplicht het zogenoemde stelsel van baten en lasten toe te passen. Uitgangspunt voor het jaarwaarin de lasten worden verantwoord is het moment van prestatielevering. Dit in plaats van het betaalmoment(kasstelsel).BegrotingHet overzicht van de geraamde (verwachte) kosten en opbrengsten in een bepaald jaar, opgezet volgens het Besluitbegroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De begroting wordt vastgesteld door ProvincialeStaten.BegrotingswijzigingEen aanpassing van begrotingsramingen tijdens het begrotingsjaar.BegrotingssaldoHet saldo van in de begroting geraamde baten en lasten in de exploitatie (programma’s).BalansOverzicht van de waarde van de activa (bezittingen, vorderingen) en passiva (reserves, voorzieningen, schulden) opéén moment (31 december)BBV)Wettelijk bepaalde voorschriften voor inrichting van de provinciale begrotingen en jaarstukken.Doeluitkering (of specifieke uitkering)Door een ministerie aan de provincie verstrekte gelden ter uitvoering van een specifieke taak (bijvoorbeeld onderwijs,jeugdzorg etc); een doeluitkering is dus niet vrij besteedbaar.ExploitatieDe baten en lasten in de beleidsprogramma’s. Dit betreffen de lopende inkomsten en uitgaven m.b.t. eenkalenderjaar, geraamd en verantwoord conform het stelsel van baten en lasten.Financiële beheershandelingHandelingen zoals aanbesteden, inkopen en het verstrekken van subsidies. Deze handelingen leiden tot hetverantwoorden van baten, lasten en balansmutaties in de jaarrekening.GarantieZekerheidsstelling door de provincie ten behoeve van derden die een lening aantrekken. Bij derden valt te denkenaan bijvoorbeeld gezondheidsinstellingen. Ingeval van wanbetaling zal de provincie de resterende schuld aflossen.LegesLeges worden geheven ter dekking van de kosten van provinciale dienstverlening.NormenkaderOverzicht van wet- en regelgeving (extern en intern) aan de hand waarvan de accountant de rechtmatigheid van definanciële beheershandelingen controleert.Overlopende passivaDit betreffen bijdragen van andere overheden voor specifieke doelen. Voor deze bijdragen geldt een zogenoemdeterugbetalingsverplichting in het geval van niet-besteding. De nog te ontvangen of terug te betalen bedragen worden268

verantwoord op de balans (jaarrekening). De besteding en de daar tegenoverstaande dekking (bate) worden in deexploitatie (programma’s) ten laste van deze balansposten verantwoord. Tegenover de last staat doorgaans een batemet dezelfde hoogte. Het gebruik van overlopende passiva is verplicht op grond van het Besluit Begroting enVerantwoording Provincies en gemeenten (BBV).Planning- en controlcyclusDe jaarlijks terugkerende werkzaamheden die samenhangen met het opstellen van de kaderbrief/-nota, de begroting,de bestuursrapportages en de jaarstukken.ProvinciefondsUitkering van het rijk die de provincie in principe vrij mag besteden. Dit ter onderscheiding van doeluitkeringen/-specifieke uitkeringen met ene gebonden besteding.JaarrekeningOverzicht van de in een bepaald jaar gerealiseerde kosten en opbrengsten; de jaarrekening dient ter verantwoording.Tevens wordt in de jaarrekening de stand van de provinciale vermogenspositie opgemaakt.JaarrekeningresultaatHet saldo van gerealiseerde baten en lasten in de exploitatie (programma’s). Het (positieve) jaarrekeningresultaatwordt toegevoegd aan de reserve (eigen vermogen)ReserveReserves behoren tot het eigen vermogen en kunnen worden ingedeeld in algemene en bestemmingsreserves. Aanbestemmingsreserves is door Provinciale Staten een bepaalde bestemming gegeven.RisicoparagraafOnderdeel van de paragraaf Weerstandsvermogen waarin wordt ingegaan op risico’s waarvoor geen beheersmaatregelen(voorzieningen, verzekeringen) zijn getroffen. Indien een risico zich voltrekt komen de hieruitvoortvloeiende kosten ten laste van de zogenoemde algemene middelen.TreasuryHet geheel van activiteiten voor het beheer van de liquide middelen en de financiering van de provinciale taken.VoorzieningVoorzieningen behoren tot het vreemd vermogen en geven een schatting van voorzienbare lasten in verband metrisico’s en verplichtingen, waarvan de omvang en/of het tijdstip van optreden per de balansdatum min of meeronzeker zijn.Daarnaast worden middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is geclassificeerd onder devoorzieningen.269

270

Deel II Jaarrekening 2011Statenvergadering van 23 mei 2012Gedeputeerde Staten van 3 april 2012271

272

JAARREKENING 2011versie donderdag 29 maart 2012Statenvergadering 23 mei 2012Gedeputeerde Staten van Fryslân3 april 2012273

Inhoudsopgave1 Inleiding2 Balans2.1 Balans2.2 Programmarekening over begrotingsjaar2.3 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling2.4 Toelichting op de balans2.5 Gebeurtenis na balansdatum2.6 Toelichting op programmarekening2.7 Analyse rekeningresultaat2.8 Samenvatting begrotingsonrechtmatigheid2.9 Wet Openbaarheid Topinkomens3 Tijdelijke Budgetten4 Accountantscontrole5 Bijlagen1 Overzicht aanwending onvoorzien2 Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen3 Overzicht structurele en tijdelijke baten en lasten4 Overzicht gewaarborgde geldleningen5 Overzicht personeelssterkte en -lasten6 Overzicht Sisa specifieke uitkeringen274

1 InleidingOnderdeel II van de jaarstukken bestaat uit de jaarrekening. Deze is ingericht volgens het Besluit Begroting enVerantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de door u vastgestelde financiële verordening, laatstelijk door u gewijzigdop 30 november 2011. De opzet van de jaarrekening 2011 verschilt niet ten opzichte van die over 2010.De jaarrekening bestaat uit de programmarekening en de balans, inclusief diverse toelichtingen op baten, lasten enbalansmutaties. De programmarekening bevat de verantwoording van de baten en lasten van de beleidsprogramma’s en dealgemene dekkingsmiddelen in het rekeningjaar 2011. Deze baten en lasten worden geconfronteerd met de oorspronkelijkebegroting 2011 en de begroting 2011 na wijziging (2e bestuursrapportage 2011). De balans geeft de vermogenssituatie vande provincie op 31 december 2011 weer. Het jaarrekeningresultaat is de verbindende schakel tussen de programmarekeningen de balans. Het jaarrekeningresultaat 2011 van € 11,1 miljoen wordt op de balans gepresenteerd als nog te bestemmenresultaat en wordt daarmee toegevoegd aan het vermogen. In onderdeel 2.7 wordt het jaarrekeningresultaat nadertoegelicht. Deze toelichting sluit aan op de toelichtingen die in de beleidsprogramma’s op de financiële tabellen zijn gegeven.De jaarrekening is het object van de accountantscontrole. Daarom is in dit onderdeel de accountantsverklaring opgenomen.De accountant heeft de zogenoemde beheershandelingen, die hebben geleid tot de verantwoording van de baten, lasten enbalansmutaties in de jaarrekening gecontroleerd op rechtmatigheid en getrouwheid. Met rechtmatigheid wordt bedoeld datbeheershandelingen zoals inkopen, aanbestedingen en het verstrekken van subsidies conform de betreffende externe eninterne regelgeving hebben plaatsgevonden (normenkader). Met getrouwheid wordt bedoeld dat de baten, lasten enbalansmutaties een juist en volledig beeld geven van het rekeningjaar 2011.Uit de jaarrekening 2011 blijkt dat de vrijval van budgetten ten gunste van het rekeningresultaat aanmerkelijk lager is dan inde jaarrekening 2010. Dit houdt verband met het in overleg met de accountant eerder verantwoorden van lasten dievoortvloeien uit aangegane verplichtingen. Uitgangspunt is het voor decentrale overheden geldende stelsel van baten enlasten, waarbij het moment van prestatielevering, in plaats van het betaalmoment, bepalend is voor het jaar waarin de uit deverplichtingen voortvloeiende lasten worden verantwoord. Dit komt de getrouwheid van de verantwoorde baten en lasten tengoede.275

2 1 BalansActiva31 december 2010 31 december 2011Vaste actvaImmateriële vaste activa 0 0Materiële vaste activa- Investeringen met economisch nut 57.842.807 89.672.410- Investeringen met maatschappelijk nut 221.287.270 236.580.476279.130.077 326.252.885Financiële vaste activa- Kapitaalverstrekking aan deelnemingen 3.075.478 55.665.903- Overige langlopende leningen u/g 57.403.935 57.420.878- Overige uitzettingen met looptijd >1 jaar 40.248.931 40.871.403- Bijdragen aan activa in eigendom van derden 31.677.742 32.567.609132.406.085 186.525.794Toaal vaste activa 411.536.163 512.778.679Vlottende activaVoorraden- Niet in exploitatie bouwgronden 39.066.492 40.850.665- Onderhanden werken 176.950 170.384- Gereed product en handelsgoederen 0 0- Vooruitbetalingen 14.013.569 25.62353.257.011 41.046.672Uitzettingen korter dan één jaar- Vorderingen op openbare lichamen 24.976.234 21.363.613- Verstrekte kasgeldleningen 0 0- Rek.courant met niet fin.instellingen 0 3.540.835- Overige vorderingen 3.737.448 6.435.862- Overige uitzettingen 17.890 17.89028.731.573 31.358.199Liquide middelen 21.970.373 135.270.916Overlopende activa 21.183.873 51.320.465Totaal vlottende activa 125.142.829 258.996.253Totaal activa 536.678.993 771.774.933PassivaVaste PassivaEigen vermogen- Algemene reserve 35.156.159 60.526.099- Bestemmingsreserves 114.736.403 91.996.107- Nog te bestemmen resultaat 22.500.818 11.135.754172.393.380 163.657.961Voorzieningen- Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's 15.609.623 15.865.685- Door derden beklemde middelen met een specifieke aanwendingsrichting 2.020.927 1.732.77617.630.550 17.598.461Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer- Onderhandse leningen van binnenlandse banken en financiële instellingen 0 0- Door derden belegde gelden 113.445 90.756- Waarborgsommen 2.325 2.295115.770 93.051Totaal vaste passiva 190.139.700 181.349.473Vlottende passivaNetto vlottende schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of korter- Kasgeldleningen 10.000.000 0- Overige schulden 139.260.593 309.049.160149.260.593 309.049.160Overlopende passiva- Voorschotbedragen overheden voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel 156.717.862 240.420.759- Overige overlopende passiva 40.560.837 40.955.540197.278.699 281.376.299Totaal vlottende passiva 346.539.292 590.425.460Totaal passiva 536.678.992 771.774.933Niet uit de balans blijkende verplichtingenGewaarborgde geldleningen 1.870.108 1.563.226Huurcontract tijdelijke huisvesting 1.600.000Leasecontract kopieerapparaten 314.016Leasecontract kopieerapparaten Xeros 267.948Huurovereenkomst Centrale As 600.000Leasecontract dienstauto's 2.700.951276

2 2 Programmarekening over begrotingsjaarBedragen x € 1.000Begroting 2011 voor wijziging Begroting 2011 na wijziging Rekening 2011Programma Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo1 Bestuur en veiligheid 440 11.471 -11.031 440 13.196 -12.756 575 12.604 -12.0292 Verkeer en vervoer 56.422 99.818 -43.396 138.921 205.453 -66.532 164.235 207.804 -43.5693 Wetter 913 3.403 -2.490 906 3.487 -2.581 1.222 3.790 -2.5684 Milieu 224 17.936 -17.712 1.499 18.255 -16.756 9.380 25.523 -16.1435 Landelijk gebied 37.384 71.021 -33.637 61.173 88.762 -27.589 60.622 97.315 -36.6936 Economie, recreatie en toerisme 1.311 32.562 -31.251 7.761 48.003 -40.242 5.899 50.824 -44.9257 Sociaal beleid en zorg 42.487 55.545 -13.058 50.883 66.883 -16.000 51.050 65.531 -14.4818 Kultuer, taal en ûnderwiis 177 44.451 -44.274 317 43.153 -42.836 310 44.117 -43.8079 Ruimte en wonen 581 5.978 -5.397 2.307 8.196 -5.889 22.989 15.696 7.293Sub-totaal programma's 139.939 342.185 -202.246 264.207 495.388 -231.181 316.282 523.204 -206.922Algemene dekkingsmiddelenProvinciale heffingen 57.142 0 57.142 57.661 57.661 57.435 0 57.435Algemene uitkering 89.038 0 89.038 138.227 138.227 138.227 0 138.227Dividenden 40.866 189 40.677 45.398 189 45.209 45.475 188 45.287Overige alg. dekkingsmiddelen(financieringsfunctie) 18.660 4.830 13.830 18.567 5.114 13.453 14.927 4.729 10.198Saldo compensabele BTW enuitkering BCF 49 0 49 49 0 49 132 0 132Overige algemene dekkingsmiddelen 5.953 31.431 -25.478 -27.047 27.357 -54.404 -29.461 23.607 -53.068Sub-totaal algemenedekkingsmiddelen211.708 36.450 175.258 232.855 32.660 200.195 226.735 28.524 198.211Onvoorzien 0 -189 189 0 -189 189 0 -3 3Gerealiseerd resultaat voorbestemming351.647 378.446 -26.799 497.062 527.859 -30.797 543.017 551.725 -8.708Toevoeging/onttrekking aan reserves1 Bestuur en veiligheid 50 0 50 50 3 47 50 3 472 Verkeer en vervoer 797 4.692 -3.895 20.395 10.746 9.649 3.832 15.684 -11.8523 Wetter 0 0 0 0 7 -7 28 6 224 Milieu 0 0 0 459 2.142 -1.683 579 2.670 -2.0915 Landelijk gebied 21.293 6.788 14.505 27.040 19.864 7.176 36.438 19.927 16.5116 Economie, recreatie en toerisme 16.675 4.503 12.172 33.995 15.137 18.858 40.538 17.986 22.5527 Sociaal beleid en zorg 1.296 717 579 5.293 2.177 3.116 5.358 2.153 3.2058 Kultuer, taal en ûnderwiis 2.088 75 2.013 3.857 5.616 -1.759 4.932 5.555 -6239 Ruimte en wonen 0 37 -37 1.205 478 727 2.384 460 1.924Algemene dekkingsmiddelen enonvoorzien 29.833 32.839 -3.006 45.661 55.305 -9.644 43.922 53.771 -9.849Sub-totaal mutaties reserves 72.032 49.651 22.381 137.955 111.475 26.480 138.061 118.215 19.846Gerealiseerd resultaat nabestemming423.679 428.097 -4.418 635.017 639.334 -4.317 681.078 669.940 11.136277

2 3 Grondslagen voor waardering en resultaatbepalingInleidingOnderstaande samenvatting van de grondslagen, waarop de financiële verslaglegging is gebaseerd, is bedoeld als leidraadvoor een juiste interpretatie van de financiële overzichten. De jaarrekening 2011 is opgesteld overeenkomstig met de voor deprovincies geldende voorschriften volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV).Daarnaast is rekening gehouden met de bepalingen zoals opgenomen in de op 16 december 2009 door Provinciale Statenvastgestelde Financiële Verordening Provincie Fryslân en de daaraan gerelateerde nota’s.Algemene grondslagenDe waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzijbij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden.De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomenvoor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van hetbegrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. Als gevolg van het formeleverbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerdeverplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarinuitbetaling plaatsvindt. Dit gebeurt onder andere bij overlopend vakantiegeld.Met ingang van 2009 is de verplichting om te tijdschrijven als basis voor de kostenverdeling vervallen. Bepaalde medewerkerszijn nog wel verplicht tijd te schrijven. Dit is het geval wanneer formatie gedekt wordt uit specifieke (investering) projecten,waarbij het noodzakelijk is voor de verantwoording om de daadwerkelijk gemaakte uren op het project te registreren.Het resterende saldo op de kostenplaatsen wordt doorbelast naar de beleidsvelden op basis van de prijs per fte keer het aantalfte’s werkzaam per thema of beleidsveld, de bedrijsfvoeringskosten. Dit is voor het gehele concern toegelicht in het JaarverslagHoofdstuk 4, paragraaf 7 bedrijfsvoering.BalansOp de balans zijn alleen de posten opgenomen die bij de provincie aanwezig zijn. Bij het opstellen van de jaarrekening 2011 isuitgegaan van het vastgestelde beleid zoals dit is opgenomen in de op 16 december 2009 door Provinciale Staten vastgesteldeNota Uitvoering Begroting 2010 (geamendeerd vastgesteld); Nota Reserves, Voorzieningen en Overlopende passiva;Nota Waarderen, Activeren en Afschrijven 2010.Daarnaast is rekening gehouden met de op 16 november 2008 door Provinciale Staten vastgestelde Nota AfschrijvingsbeleidBouwurk. Met ingang van 2011 wordt uitgegaan van de nieuwe nota's die in december 2009 zijn vastgesteld, waarbij voor dewijze waarop de tijdelijke budgetten zijn verwerkt wordt verwezen naar de toelichting bij hoofdstuk 3.Vaste ActivaArtikel 59 BBV beschrijft het onderscheid tussen investeringen met uitsluitend maatschappelijk nut in de openbare ruimte eninvesteringen met een (beperkt) economisch nut. Investeringen die op enige wijze kunnen leiden tot, of bijdragen aan hetverwerven van inkomsten, zijn investeringen met economisch nut. De vraag of de investering geheel kan worden terugverdiendis niet relevant voor de classificatie.De afschrijvingen worden conform de afschrijvingstermijnen berekend. De afschrijving begint te lopen vanaf 1 januari van hetjaar na oplevering van de investering. De rentelasten worden in de rekening van baten en lasten verantwoord, behoudens de invoorkomende gevallen berekende bouwrente. Deze wordt geactiveerd. De periode van bouwrente eindigt op het einde van hetjaar waarin de investering wordt opgeleverd. Deze rentelasten worden berekend op basis van de boekwaarde per 1 januari ende gemiddelde boekwaarde van de vermeerderingen en verminderingen in het verslagjaar.Op 16 december 2009 is de nota Waarderen, Activeren en Afschrijven 2010 door PS vastgesteld. Deze nota bepaalt dat ervanaf 2010 alleen nog maar lineair wordt afgeschreven en dat er geen interne rente meer wordt toegerekend.Immateriële vaste activaDit zijn kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen, het saldo van agio en disagio en de kosten van onderzoek enontwikkeling. Per 31 december 2008 had de provincie geen immateriële vaste activa. Het beleid is, om immateriële vasteactiva niet te activeren. Indien zich de noodzaak voordoet om dit toch te doen, dient over een dergelijk voornemen doorProvinciale Staten een besluit te worden genomen, waarin ingegaan wordt op de wijze van waardering, afschrijving enrentetoerekening.Materiële vaste activa met economisch nutDeze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijging- of vervaardigingprijs. Het kan zijn dat er in het verledenreserves op deze investeringen zijn afgeboekt; dit is nu conform het BBV niet meer toegestaan.De gehanteerde afschrijvingingstermijnen bedragen in jaren:Huisvesting en inrichting (Bouwurk) Casco (Betreft het grootste deel v.d. investering) 48 jaarDaarnaast hebben verschillende deelinvesteringeneen aparte afschrijvingstermijn gekregen inverband met technische levensduur.Apparatuur3 jaarAutomatisering5 jaarVoertuigen6 jaarVaartuigen Aanhangmotoren 3 jaarPolyester speedboten6 jaarKranen/navigatie- + communicatieapp./generatoren 10 jaarVasten motoren/spudpalen/lieren15 jaarConventionele vaartuigen30 jaarMateriaal buitendienst GPS-ontvangers 3 jaarMaaimachines/hogedrukreinigers6 jaar278

Bebakeningwagens/zoutstrooiers/heftrucksSneeuwploeg/gladheidsbestrijdingsinstallaties10 jaar15 jaarInvesteringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut.De provincie schrijft af op deze middelen. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffendeinvesteringen in mindering gebracht; in die gevallen wordt op het saldo afgeschreven. Op deze investeringen kunnen reservesin mindering worden gebracht.De gehanteerde afschrijvingstermijnen bedragen in jaren:Weginfrastructuur Wegmeubilair/halteplaatsen/VRI 15 jaarWegen/verharding30 jaarNatte infrastructuur Oeververdediging/bodem/vaarwegmeubilair 30 jaarAfstandsbedieningen25 jaarBruggen/sluizen/aquaducten50 jaarFinanciële vaste activaDe waardering van de deelnemingen vindt als volgt plaats:De aandelen van de Nederlandse Waterschapsbank, de Noordelijke Ontwikkeling Maatschappij (NOM) en van de VisafslagLauwersoog zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De aandelen Falcon en BNG zijn tegen verkrijgingsprijs opgenomenonder de deelnemingen. Verder zijn de obligaties van het Jorritsma-Boschmafonds tegen nominale waarde opgenomen en deaandelen van dit fonds tegen historische waarde. De aandelen zijn in 2011 verkocht. De Grootboeken der Nationale Schuldvan het BUMA legaat staan te boek voor de nominale waarde.Activa en passiva worden gewaardeerd op basis van de verkrijging- of vervaardigingprijs.De aandelen NUON zijn in 2006 ingebracht in houdstermaatschappij Falcon. De provincie was in 100% aandeelhouder vanFalcon. De waardering is gelijk aan de oorspronkelijke verkrijgingprijs van de NUON aandelen. In 2012 is de BV Falconopgeheven en is de provincie weer aandeelhouder van de aandelen NUON. Bij de afwikkeling van de verkoop vandeelnemingen van het NUON is bepaald dat niet het gehele verkoopbedrag in aandelen wordt omgezet, maar dat voor hetgarantiedeel door het NUON een geldbedrag uitgekeerd wordt, dat vervolgens weer als achtergestelde lening aan het NUONwordt verstrekt. De verstrekking van de lening is in de balans verwerkt onder de financiële vaste activa.De overeenkomsten tot het verstrekken van een aantal achtergestelde converteerbare geldleningen zijn ultimo 2001opgemaakt.De eventueel door de provincie aangekochte obligaties zijn opgenomen onder de vlottende activa.In 2005 is een lening verstrekt aan de Gemeente Heerenveen, groot € 22 mln. Dit betreft besluit BW 12 2004, d.d. 15-9-2004.De lening wordt verstrekt in verband met de afwikkeling van IBF en is bedoeld voor herfinanciering van het bedrijventerreinKlaverblad Noord-Oost. De looptijd is 13 jaar. Daarnaast zijn in het verleden geldleningen verstrekt aan diverse stichtingen,bedrijven en instellingen.De dividenduitkeringen van de BNG, NWB en Vitens worden verantwoord via het stelsel van baten en lasten. Dit houdt in, datde vergadering van aandeelhouders besloten moet hebben over de hoogte van het dividend. De dividendbate over het jaar2010 is daarom in de jaarrekening 2011 verantwoord. Het dividend van houdstermaatschappij Falcon over 2011 is verantwoordin 2011. Als bijdragen in activa in eigendom van derden zijn enkele posten opgenomen.Vlottende activaVlottende activa zijn de voorraden, de uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar, de liquide middelen ende overlopende activa.De voorraden, waaronder de voorraad gronden, zijn gewaardeerd tegen verkrijgingprijs.Bij de voorraden zijn vanaf 2009 opgenomen de aangekochte gronden in het kader het investeringskrediet grondaankopen(IKG). Dit is vastgesteld op 22 april 2009. De provincie verwerft gronden voor de uitvoering pMJP voor de beleidsdoelen tenbehoeve van landbouw, natuur en het provinciale grondbeleid.Vorderingen, overlopende activa en liquide middelen.Deze activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor onverwachte oninbaarheid is een voorziening in minderinggebracht. Als een vordering na een incassoprocedure als oninbaar wordt ingeschat, wordt deze opgenomen in de voorziening.PassivaPassiva worden ingedeeld in vaste en vlottende passiva.Vaste passivaOnder vaste passiva wordt verstaan het eigen vermogen, de voorzieningen en de vaste schulden met een rentetypischelooptijd van één jaar of langer. Op 16 december 2009 is door u de Nota Reserves en Voorzieningen vastgesteld. In deze notais het algemene beleid met betrekking tot reserves, voorzieningen en overlopende passiva opgenomen. Het beleid rondom detijdelijke budgetten is weergegeven in de Nota Uitvoering Begroting 2010. Daarin is ook vastgelegd hoe Gedeputeerde Statende jaarovergang tijdelijke budgetten mag uitvoeren. Ten aanzien van de reservering van resterende middelen bij tijdelijkebudgetten zijn de spelregels conform deze nota toegepast.279

Het eigen vermogen bestaat uit reserves en het resultaat na bestemming volgend uit de programmarekening. Reservesworden gevormd conform de door u genomen besluiten. Ook onttrekkingen geschieden conform de door u daartoe genomenbesluiten.Onttrekkingen ten behoeve van investeringen worden direct in mindering gebracht op de desbetreffende aanschaffingsprijs ofvervaardigingkosten. Toevoegingen aan de reserves dienen te lopen via het rekeningsaldo. Bij bestemmingsreserves metbespaarde rente is een percentage van 3% gehanteerd die jaarlijks wordt toegevoegd.Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. Depensioenverplichting ten behoeve van GS-leden is op contante waarde van de toekomstige uitkeringsverplichtinggewaardeerd.Voorzieningen worden gevormd wegens:a. verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs in te schatten;b. op de balansdatum bestaande risico’s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvangredelijkerwijs is te schatten;c. kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindtin het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten overeen aantal begrotingsjaren;d. van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden.De langlopende schulden zijn tegen nominale waarde gewaardeerd.Vlottende passivaOnder vlottende passiva zijn opgenomen voorschotbedragen overheden voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel ennetto-vlottende schulden, met een rentetypische looptijd korter dan één jaar.De kortlopende schulden zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde.De overlopende passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.Waarborgen en garantstellingenDe verplichtingen voortvloeiende uit het waarborgen van geldleningen zijn conform het BBV op de balans vermeld maar makendaar geen deel van uit. Dit betreffen borgstellingen van opgenomen leningen van diverse instellingen.280

2 4 Toelichting op de balansVaste activaImmateriële vaste activa 31 december 2010 31 december 20110 0Materiële vaste activa 31 december 2010 31 december 2011Investeringen met economisch nutBoekwaarde per 1 januari 29.439.251 57.842.807Investeringen 32.629.747 36.382.262Bijdrage derden -45.378 -486.857Afwaarderingen -200.801 -425.314Afschrijvingen -3.980.012 -3.640.488Boekwaarde per 31 december 57.842.807 89.672.409Investeringen met maatschappelijk nutBoekwaarde per 1 januari 183.955.790 221.287.270Investering 92.088.475 65.443.775Bijdragen derden -51.180.859 -46.431.055Afschrijvingen -3.576.136 -3.719.515Boekwaarde per 31 december 221.287.270 236.580.476totaalafschrijvingentotaalafwaarderingboekwaarde31-12- 2011SpecificatieaanschafwaardeInvesteringen met economisch nutGronden en terreinen 1.953.036 286.573 1.666.463Woonruimten 0 0Bedrijfsgebouwen 106.681.266 25.315.137 315.442 81.050.688Vervoersmiddelen 2.347.229 1.535.305 212.139 599.785Machines, apparaten en installaties 8.096.772 3.497.020 4.599.752Overige materiële vaste activa 3.845.637 1.980.043 109.872 1.755.722Boekwaarde per 31 december 122.923.940 32.614.077 637.453 89.672.410Investeringen met maatschappelijk nutGrond-, weg- en waterbouwkundige werken 283.055.642 46.475.166 236.580.476De WOZ waade 2011 van volledig afgeschreven woningen en enkele bedrijfspanden is € 12,2 mln.Financiële vaste activa 31 december 2010 31 december 2011Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingenBoekwaarde per 1 januari 3.075.478 3.075.478(Des) investeringen 0 52.590.425Boekwaarde per 31 december 3.075.478 55.665.903DeelnemingenAandeel in Eigen Vermogen belangrijkste deelnemingenNV Bank voor Nederlandse Gemeenten 3.052.361 *)Nederlandse Waterschapsban 1.566.835 *)*) De waardebepaling van de deelneming is gebaseerd op gegevens uit het Jaarverslag 2010.BV Falcon 2.171.383De NUON aandelen zijn ondergebracht in de “B.V. Houdstermaatschappij Falcon”. Deze houdstermaatschappij is, in 2011, voor 100% in het bezit van deprovincie. In 2009 zijn de aandelen van het productie- en leveringsbedrijf van Nuon verkocht aan Vattenfall. De aandelen van het gesplitste netwerkbedrijfAlliander zijn nog wel in publieke handen. Het aandeel van Alliander in het Eigen Vermogen van Falcon bedraagt € 90 mln en is niet uitkeerbaar. Het eigenvermogen van Falcon bedraagt per einde 2011 € 1.320.728,-.Vanaf 2009 is de provincie dus indirect (via B.V. Houdstermaatschappij Falcon) grootaandeelhouder in Alliander NV. Nuon (t/m 2009) en Alliander (vanaf2010) keren dividend uit aan Falcon.De waardering van de deelneming is gelijk aan de oorspronkelijke verkrijgingprijs van de NUON aandelen van € 2.171 383,33. Deze aandelen zijn ingebrachtten behoeve van het verkrijgen van de aandelen BV Houdstermaatschappij Falcon. De verkrijgingprijs is daarmee gelijk aan de ingebrachte waarde. Dewaardering van de aandelen BV Falcon is conform het Besluit Begroting en Verantwoording. Gemeenten en Provincies (BBV) en is in overleg met de externeaccountant tot stand gekomen.Overige langlopende leningenBoekwaarde per 1 januari 94.163.951 58.699.425(Des) investeringen -35.464.526 164.995Voorziening geldlening -1.295.490 -1.443.541Boekwaarde per 31 december 57.403.935 57.420.878Financiële VA Overige uitzettingen met looptijd =1 jaarBoekwaarde per 1 januari 39.038.243 40.248.931Vermeerderingen 1.210.688 622.472Boekwaarde per 31 december 40.248.931 40.871.403Bijdragen aan activa in eigendom van derdenBoekwaarde per 1 januari 23.254.857 31.677.742Vermeerderingen 8.863.010 2.247.265Verminderingen -437.478 -265.684Afschrijvingen -2.647 -1.091.713Boekwaarde per 31 december 31.677.742 32.567.609281

Vlottende activaVoorraden 31 december 2010 31 december 2011Niet in exploitatie bouwgronden 39.066.492 40.850.665Onderhanden werken 176.950 170.384Vooruitbetalingen *) 14.013.569 25.623*) met ingang van 2011 worden de vooruitbetalingen verrekend met de crediteurenpost. (Kortlopende schulden)Verloop investeringskrediet grondaankopen (IKG)Boekwaarde per 1 januari 31.227.522 39.066.493Vermeerderingen 12.831.441 2.201.469Verminderingen -4.992.470 -417.296Boekwaarde per 31 december 39.066.493 40.850.666Uitzettingen korter dan één jaar 31 december 2010 31 december 2011Vorderingen op openbare lichamen 24.976.234 21.363.613Verstrekte kasgeldleningen 0 0Rek.courant met niet fin.instellingen 0 3.540.835Overige vorderingen 3.737.448 6.435.862Bij de overige vorderingen is een voorziening dubieuze debiteuren opgenomen. Het verloop in 2011 is als volgt:- Voorziening dubieuze debiteuren.Boekwaarde per 1 januari 1.629.575 1.745.259Oninbaar -2.785 -125.448Alsnog voldaan -2.145 -7.684Overige afname -27.267 0Opgenomen 147.881 99.750Boekwaarde per 31 december 1.745.259 1.711.877Overige uitzettingen 17.890 17.890Liquide middelen 31 december 2010 31 december 2011Rabobank (huisbankier) 8.841.363 20.285.123Bank Nederlandse Gemeenten 119 190ING 7.632 0Groenfonds 671.172 22.850.587Kas FP&C 3.554 876Groenfonds Garantielen. Grondaank. EHS Fryslân 1.708.445 1.708.921SNS-bank 116 0ABN-AMRO 2.130 0Rabobank mobiliteitsfonds 8.726.548 5.402.402Rabobank 33.14.87.6122 Spaar 0 50.000.000Rabobank 11.87.42.450 Waddenfonds 0 33.000.000RC Groenfonds Boerderijverplaatsing 201.001 2.009.295 2.022.81821.970.373 135.270.916Verloop Groenfonds ILGSaldo Groenfonds per 1 januari 1.413.712 671.172Ontvangen voorschotten LNV ILG 34.016.066 46.892.129Rentebaten 57.633 103.799Onttrekkingen ILG -34.816.239 -24.816.514Saldo Groenfonds per 31 december 671.172 22.850.587Overlopende activa 21.183.873 51.320.465Nog te ontvangen bedragen 31 december 2010 31 december 2011Dividend Falcon 15.674.866 45.282.177Opcenten 2011 4.932.364 4.609.559Debiteuren PMV 72.854 22.032Nog te ontvangen rente 29.916 97.751Overig 473.873 1.308.94621.183.873 51.320.465282

Vaste passivamutatiebegrotingsEigen Vermogen 1 januari 2011 vormen beschikken 31 december 2011 mutatieAlgemene reserve 57.656.977 28.563.896 25.694.774 60.526.099 -6.739.138Overige bestemmingsreserve 114.736.402 89.651.277 112.391.573 91.996.107 -92.411.190Resultaat na bestemming 0172.393.380 118.215.173 138.086.347 152.522.206 -99.150.328Saldo eigen vermogen na begrotingsmutatie 53.371.878algemene reserve (buffer) 8.750.000mutatieOverzicht en verloop reserve 1 januari 2011 vormen beschikken afschrijvingslasten 31 december 2011R. Algemene reserve 8.750.000 0 0 8.750.000R. Vrij aanwendbare reserve 48.906.977 28.563.896 25.694.774 51.776.099totaal algemene reserve 57.656.977 28.563.896 25.694.774 0 60.526.099R. (ver-)Nieuwbouw provinciehuis 3.666.940 3.538.600 3.992.784 2.413.373 799.383R. 2,5% provinciale bijdrage bodemsanering 63.590 0 63.590 0R. EHS grondverwerving 5B-2 923.747 34.003 902.868 54.882R. RW A7 bijdrage reserve infrastructuur 1.710.961 0 1.208.800 502.161R. Frictiekosten en infoplan 2011 4.570.000 1.500.000 3.357.448 2.712.552R. Persoonlijk Ontwikkelingsbudget (POB) 1.185.479 0 1.185.47910.935.238 6.258.082 9.525.490 2.413.373 5.254.458Reserve tijdelijke budgettenR. TA4 FMP Noordelijke Elfsteden Route 1.672.000 734.345 734.345 1.672.000R. MPP infrastructuur opcenten storting 0 0 0 0R. UP U3: FMP spoor 1 fase 2 2006-2013 0 0 0 0R. TA6 Convenant A7 2007-2013 2.750.879 1.434.375 1.801.009 2.384.245R. TA7 Convenant Westergozone 2007-2013 1.023.884 1.031.571 722.063 1.333.392R. UP U8: FMP spoor 2 0 0 0 0R. MPP: Bulk nog toe te delen 0 0 0 0R. MPP MC: FMP spoor 1 fase 1 0 0 0 0R. TA3 Convenant Leeuwarden 2000-2010 4.020.513 327.838 3.739.835 608.516R. TA1 Convenant A7 1999-2006 439.293 0 411.293 28.000R. TA5 FYLG 2007-2013 24.501.362 19.334.909 35.768.129 8.068.142R. TA2 Convenant Westergozone 1999-2006 45.209 0 3.236 41.973R. TA8 RSP REP NUON 3.316.657 5.675.000 3.316.657 5.675.000R. TA9 RSP Openbaar Vervoer NUON 3.582.000 6.054.000 3.582.000 6.054.000R. TA10 RSP Zuiderzeelijn Provinciefonds 13.228.926 4.678.741 0 17.907.667R. TA11 Progr Bereikbaarheid Leeuwarden 2010-2014 3.011.500 259.255 0 3.270.755R. TA12 FMP Gaasterlan-Sleat 106.609 0 106.609R. TA13 FMP fietspad Swette bijdrage 478.004 0 478.004R. TA14 FMP Boarnsterhim 0 -64.362 64.362R. TA16 RSP REP Provinciefonds 379.624 0 379.624R. TA17 FMP Harlingen 263.105 30.562 0 293.667R. TA18 FMP Tytsjerksteradiel 135.000 414.000 135.000 414.000R. TA19 Externe veiligheid 576.766 0 576.766R. TA20 FMP Turfroute overstapplaatsen Opsterland 136.070 136.070 136.070 136.070tijdelijk budget categorie A 58.126.398 41.651.669 50.285.275 49.492.792R. Tijdelijke budgetten programma 6 categorie B 32.774.157 12.280.395 32.072.123 12.982.429R. Tijdelijke budgetten programma 7 categorie B 4.976.162 2.153.117 5.357.604 1.771.675R. Tijdelijke budgetten programma 8 categorie B 2.711.060 5.492.395 4.876.362 3.327.093R. Tijdelijke budgetten programma 9 categorie B 3.517.379 459.649 2.383.503 1.593.525R. Tijdelijke budgetten programma 4 categorie B 1.892.649 1.562.023 0 3.454.672R. Verrek reserve begrotingsruimte categorie B 4.502.337 2.500 3.454.337 1.050.500tijdelijk budget categorie B 50.373.744 21.950.079 48.143.929 24.179.894R. Tijdelijke budgetten programma 1 categorie C 46.748 3.252 50.000 0R. Tijdelijke budgetten programma 2 categorie C -7.463.660 4.692.000 -958.966 -1.812.694R. Tijdelijke budgetten programma 3 categorie C 0 6.296 28.003 -21.707R. Tijdelijke budgetten programma 4 categorie C 385.610 531.202 515.463 401.349R. Tijdelijke budgetten programma 5 categorie C 759.489 558.228 696.256 621.461R. Tijdelijke budgetten programma 10 categorie C 1.692.751 13.880.554 1.692.751 13.880.554R. Tijdelijke budgetten bedr voering categorie C -119.915 119.915 0 0tijdelijk budget categorie C -4.698.977 19.791.447 2.023.507 13.068.964totaal bestemmingsreserves 114.736.403 89.651.277 109.978.200 2.413.373 91.996.107Stand van zaken reservesR. Algemene reserve Flexibel te besteden bufferreserve. De buffer is bepaald op € 8.75 mln.R. (ver-)Nieuwbouw Provinciehuis Dekking kosten tijdelijke huisvesting ivm ver-/nieuwbouw Provinciehuis.R. 2,5% provinciale bijdrage bodemsaneringOmvat budget om aan de wettelijke verplichting van 2,5% bijdrage te voldoen. Daarnaast wordt ookde aanpak van de oude gasfabrieken uit deze reserve betaald. In 2011 is de reserve opgeheven.Projecten zijn afgewikkeld.R. RW A7 bijdrage reserve infrastructuur Provinciaal geld, beschikbaar voor aanleg RW A7.R. Frictiekosten en infoplan 2011 Reservering voor bedijfsvoeringskosten.R. Tijdelijke budgettenDe tijdelijke budgetten worden in drie categorieën ingedeeld waarbij elke categorie zijn eigenspelregels heeft, wat betreft de jaarovergang en het aangaan van verplichtingen. Volgens notauitvoering begroting.R. Persoonlijk Ontwikkelingsbudget (POB)Beschikbaar gestelde middelen persoonlijk ontwikkelingsbudget, € 1.500,- per persoon.283

mutatieVoorzieningen 1 januari 2011 toevoeging aanwending 31 december 2011Bestaande risico's 15.609.624 397.329 141.267 15.865.685Van derden verkregen met specifieke bestemming 2.020.928 7.210.928 7.499.078 1.732.77717.630.551 7.608.256 7.640.345 17.598.463mutatieOverzicht en verloop voorziening 1 januari 2011 toevoeging aanwending 31 december 2011V. Waardeoverdracht pensioenen GS leden 6.296.921 0 0 6.296.921V. Wachtgelden PS-leden 325.096 0 89.317 235.779V. Onderhoud GSVW 1.131.343 6.561.505 7.192.028 500.820V. Legaat van Harinxma thoe Sloten 21.318 0 113 21.205V. Boot It Fryske Gea (IFG) 53.563 21.200 9.750 65.013V. Jorritsma-Boschmafonds 331.062 800 208.802 123.061V. Grafiekcollectie Knecht-Drenth 0 73.059 73.059 0V. Uitbr/instandh grafiekcollectie Knecht-Drenth 377.286 22.689 0 399.975V. Buma-legaten 159.919 5.790 5.790 159.919V. Risicovoorziening grondaankopen 8.934.043 0 42.200 8.891.843V. Verzameluitkering beleidsthema Zorg 0 30.000 19.286 10.714V. Baggerdepot Meilahuizen 0 376.129 0 376.129*) V Grondwaterplan 517.084 517.08417.630.551 7.608.256 7.640.345 17.598.463*) In de eindbalans overgeboekt van Overlopende Passiva naar VoorzieningenStand van zaken voorzieningenV. Waardeoverdracht pensioenen GS ledenRisico voorziening. Ter dekking van betaling van afkoopsommen aan ABP voor pensioenen van GS-leden.V. Wachtgelden PS-ledenRisico voorziening. Ter dekking van wachtgeld voor PS-leden.V. Onderhoud GSVWVoorziening ten behoeve van het onderhoud aan de grootscheepsvaarwaters, Prinses Magrietkanaal en Van Harinxmakanaal.V. Legaat van Harinxma thoe SlotenLegaat ten behoeve van onderhoud van een kamer in het Fries Museum.V. Boot It Fryske Gea (IFG)Risico voorziening. Voor aanschaf en onderhoud van een nieuwe boot.V. Jorritsma-BoschmafondsFonds gevormd door een legaat ten behoeve van uitkering aan studenten.V. Grafiekcollectie Knecht-DrenthV. Uitbr/instandh grafiekcollectie Knecht-DrenthSchenking ten behoeve van aankoop, instandhouding en aankoop grafiekcollectie. De collectie is ondergebracht bij het Fries Museum.V. Buma-legatenLegaat ten behoeve van de provinciale bibliotheek, Tresoar.V. Risicovoorziening grondaankopenRisicovoorziening. Bij aankoop en verkoop van de gronden via DLG wordt 20% van het aan- of verkoopbedrag toegevoegd of onttrokkenaan de voorziening. Dit om de risico's van waardeverlies bij de verkoop af te dekken. De 20% is een inschatting van de gemiddelde waardedaling.V. Verzameluitkering beleidsthema ZorgBestemd voor diverse bestedingen voor zorg.V. Baggerdepot MeilahuizenLanglopende schulden 1 januari 2011 vermeerdering aflossingen 31 december 2011Onderhandse leningen van banken en financiële instellingen 0 0Door derden belegde gelden 113.445 22.689 90.756Waarborgsommen 2.325 30 2.295Stand van zaken langlopende schuldenDoor derden belegde geldenLeningen aangegaan door de provincie ten behoeve van de aankoop van de Grafiekcollectie Knecht-Drenth.Vlottende passivaKortlopende schulden 1 januari 2011 vermeerdering aflossingen 31 december 2011Kasgeldleningen 10.000.000 10.000.000 0Overige schulden 30.437.078 989.719.233 993.020.593 27.135.718Nog te betalen 2.338.966 66.202.360 4.853.774 63.687.553Vooruitontvangen 3.444.708 21.057.439 3.127.308 21.374.838Vooruitbetaald *) 9.695.902 -9.695.902ILG voorschotten DLG -5.163.166 17.577.679 15.679.362 -3.264.849Nationaal Restauratiefonds voorschotten 3.540.835 3.540.835Rekening Courant Nazorg fonds 9.202.803 465.252 42.298 9.625.757Rekening Courant Falcon 97.179.161 97.614.541 194.793.702RC Groenfonds Kavelruil 201.002 1.821.042 30.467 1.851.509139.260.593 1.196.207.805 1.026.419.237 309.049.160Bij de post nog te betalen is opgenomen de crediteuren jaarovergang 2011. In overleg met de accountant worden met ingang van 2011 lasten dievoortvloeien uit aangegane verplichtingen eerder genomen, c.q. verantwoord dan voorheen gebruikelijk. Uitgangspunt is het zogenoemde stelsel van batenen lasten waarbij het moment van prestatielevering leidend is voor het jaar van verantwoording. Vanwege deze aanpassing zijn meer lasten ten laste van deexploitatie geboekt dan voorgaande jaren.*) Met ingang van 2011 worden de vooruitbetalingen verrekend met de crediteurenpost. (Kortlopende schulden)284

voorschotbedragen overheden voor uitkeringenmet een specifiek bestedingsdoel1 januari 2011 toevoeging aanwending 31 december 2011OP Uitvoeringsprogramma SGB 706.011 223.596 929.607 0OP RCW diverse reserveringen 98.008 0 40.602 57.406OP Programma BDU (Brede Doel Uitkering) 32.554.520 260.002 13.120.377 19.694.145OP BDU Openbaar vervoer 9.455.766 94.558 8.606.253 944.071OP BDU Spoorlijnen 18.757.763 187.578 3.616.896 15.328.445*) OP Grondwaterplan 1.002.837 0 1.002.837 0OP Schade grondwaterplan 244.689 0 244.689 0OP WBB 2005-2009 889.487 6.795.897 0 7.685.384OP Energie in de milieuvergunning 35.275 0 35.275 0OP Externe veiligheid 2006-2010 1.045.753 0 1.045.753 0OP Natura 2000-beheerplannen (Rijk) 2007 t/m 2012 581.582 0 16.429 565.153OP ILG 21.484.114 46.995.929 37.629.204 30.850.839OP Wadlopen 36.454 63.206 0 99.660OP SCW Secretariaat Stuurgroep Waddenprovincies 71.971 2.246 0 74.217OP Jeugdhulpverlening 160 0 0 160OP Besluit locatiegebonden subsidies 599.094 0 79.800 519.294OP Projecten volkshuisvesting 85.551 0 85.551 0OP Stads- en dorpsvernieuwing 1.631.580 0 1.631.580 0OP Integrale Stedelijke Vernieuwing 15.965.585 0 15.965.585 0OP SEPH ServicePunt Handhaving Waddenzee 29.689 3.609 0 33.298OP Project Boontjes 0 266.912 0 266.912OP Coordinatie rampenbestrijding Waddenzee 51.702 0 51.702 0OP Mobiliteitsfonds bereikbaarheid Lwd 8.746.278 98.347 3.395.000 5.449.626OP Kennis voor Klimaat Hotspot Waddenzee 38 0 38 0OP Mooi Nederland Rijk 27.784 0 27.784 0OP Leader Technische Hulp Plattelansprojecten 116.078 0 116.078 0OP Investeringsbudg Stedelijke Vernieuwing ISV III 4.619.642 0 4.619.642 0OP Topattractie Subs Toerisme Natuurlijk STINAF 447.775 0 152.640 295.135OP Programma Talinten praktijktest Alcoholslot 12.267 0 12.267 0OP Economische gevolgen MKZ crisis cofin LNV 182.000 0 182.000 0OP Duurzame Energie Elektrisch Voortbewegen 116.025 245.297 0 361.322OP Mooi Nederland Gemeente Leeuwarden 7.163 1.714 0 8.878OP RSP Mobiliteitsfonds via SNN 29.849.673 96.422.400 1.662.907 124.609.166OP Bodemsanering 7.265.546 0 7.265.546 0OP Decentralisatie Waddenfonds Rijk uit prov fonds 0 32.959.575 0 32.959.575OP Fries Bestuursakkoord Waterketen 2010-2015. 0 210.779 0 210.779OP Programmatische Aanpak Stikstof PAS 0 0 0 0OP Verdiepen Langweerder Wielen 0 0 0 0OP RIPF Fryslan Fernijt II 0 62.705 0 62.705OP Uitvoeringsprogramma RUD/FUMO 0 197.995 0 197.995OP Waddenzee.nl 0 0 0 0OP Quick Win Binnenhavens It Soal 0 146.595 0 146.595156.717.861 185.238.941 101.536.042 240.420.759*) In de eindbalans gepresenteerd bij voorzieningenmutatieoverige overlopende passiva 1 januari 2011 toevoeging aanwending 31 december 2011*) Bijdrage gemeentes Centrale As 40.248.931 622.472 40.871.403overig 144.913 144.913 144.913 144.913Bijdrage derden in tijdelijke budgetten 166.993 227.769 -60.77640.560.836 767.385 372.681 40.955.540mutatie*) Betreft gemeentelijke bijdrage aan de Centrale As. Drie gemeentes hebben de bijdrage aan de Centrale As gestort op een bankrekening.In de provinciale administratie is een vordering en een post nog te betalen opgenomen van € 40,8 mln.Waarborgen en garanties.De verplichtingen, voortvloeiende uit het waarborgen van geldleningen, zijn conform de BBV op de balans vermeld, maar maken er geen deel van uit.De provincie heeft zich garant gesteld voor de rente en aflossing van door diverse instellingen aangegane geldleningen.1 januari 2011 31 december 2011Huurcontract tijdelijke huisvesting 1.600.000 0Leasecontract kopieerapparaten 314.016 0Leasecontract decentrale kopieerapparaten 267.948Leasecontracten dienstauto's 2.700.951Huurovereenkomst Centrale As 0 600.000Een specificatie van de gewaarborgde geldleningen is opgenomen in bijlage 5.4 1.870.108 1.563.226Financiële verplichtingenIn de nota uitvoering Begroting 2010 zijn nieuwe afspraken gemaakt met betrekking tot de tijdelijke budgetten. De nota is op 16 december 2009 vastgesteld.Er zijn nu drie typen tijdelijke budgetten. Per type zijn afspraken gemaakt. Meer informatie is opgenomen in hoofdstuk 3, Tijdelijke budgetten.285

2 5 Gebeurtenis na balansdatumOp 12 januari 2012 is de BV Houdstermaatschappij Falcon ontbonden.Per 1 januari 2012 worden de balans en exploitatie van de geliquideerde BV Falcon in de provinciale boekhoudingverantwoord. Hiertoe wordt bij de 1 e Berap 2012 een begrotingswijziging gepresenteerd.286

2. 6 Toelichting op programmarekeningThema 5.3 Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied 2007 t/m 2013 (pMJP)Aansluiting en toelichting op het verschil van de bestede Rijksbijdragen ILG en onttrekkingen ILGvia RC Groenfonds en RC Rabobank.Specificatie bestede rijksbijdragen ILGBestedingen DLG 8.494.424Bestedingen DR 9.326.393Overige bestedingen rijksbijdragen ILG 19.808.387Totaal bestede rijksbijdragen ILG 37.629.204Onttrekkingen ILGVia RC Groenfonds 24.816.514Zie voor specificatie bij 2.4 toelichting op balans, onderdeel liquide middelen 391.282Via RC RabobankTotaal onttrekkingen ILG 25.207.796Verschil bestedingen ILG en onttrekking ILGBestede rijksbijdragen ILG 37.629.204Onttrekkingen ILG 25.207.796Verschil 12.421.408Verklaring verschil bestedingen ILG en onttrekking ILGVerschil tussen daadwerkelijke bestedingen DLG en voorschotten aan DLG -7.184.938Besteding DR 2010, betaald in 2011 -317.839Besteding DR 2011, betaald in 2012 129.842Overige bestedingen 19.808.387Kostenvergoeding Groenfonds, niet meegenomen in bestedingen -14.044Totaal verschil 12.421.408Verklaring verschil tussen daadwerkelijke bestedingen DLG en voorschotten aan DLGBestedingen FYLG 9.898.375Bestedingen BBL/IKG/Grond -815.120Beginbalans tussenrekening ILG voorschotten DLG -5.163.166Saldo 2011 tussenrekening ILG voorschotten DLG 3.264.849Totaal verschil 7.184.938287

2 7 Analyse rekeningresultaatx € 1.000,-Structurele budgetten -2.637Begrotingsruimte -4.313Tijdelijke budgetten 2.720Overlopende passiva 14.400Toegerekende bedrijfsvoeringskosten 901Overig 6411.136claim ISV -14.064resterend saldo -2.927+ = voordeel, - is nadeel (x € 1.000,-)Structurele budgettenProgramma/Beleidsveld Lasten Baten Saldo1 Bestuur en veiligheidminder lasten en verrekening lasten 2010 statengriffie 174 109 284minder lasten PS 121 1212 Verkeer en vervoerminder kap.lst MPI 310 310extra lasten wegen algemeen -449 -28 -422minder lasten wegen bebording 336 336extra lasten gladheidsbestrijding -449 -4 -445minder lasten wegen klein incidenteel onderhoud 147 147minder lasten wegen kunstwerken 142 142extra lasten en minder baten wegen verhardingen -461 125 -586minder apparaatskosten GSVW 1.011 1.011totaal wegen 493extra lasten vaarwegen -161 -161minder lasten vaarwegen algemeen 250 -1 249extra lasten depostbeheer, deels goedgemaakt door extrabaten-137 -46 -183extra lasten en minder baten depotbeheer -56 -86 -142minder lasten vaarwegen lauwerszeewerken 116 116minder lasten vaarwegen 373 373totaal vaarwegen 2514 Milieuminder baten en lasten WABO 103 -378 -2756 Economie, toerisme en recreatieextra lasten agenda economie -180 -18010 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzienminder opcenten -227 -227minder financieringslasten 379 29 408minder toerekening bouwrente 0 -3.601 -3.601stelpost 0 -114 -114lasten afboeking oninbare vorderingen -186 -186overige kleine over- en onderbestedingen alle programma's 389totaal structureel -2.637Begrotingsruimte -4.3132e berap 2011288

2 8 Samenvatting begrotingsonrechtmatigheidDe begrotingsrechtmatigheid heeft betrekking op het financiële handelen binnen het kader van de geautoriseerde begroting, datals volgt wordt omschreven:“Financiële beheershandelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten (exploitatie), alsmede de balansposten(investeringen), dienen tot stand te zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermeesamenhangende programma‟s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door ProvincialeStaten zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheershandelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij hetjuiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag alsmede het begrotingsjaar van belang zijn.”Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) dienen de afwijkingen in de jaarrekening goedherkenbaar te worden opgenomen en toegelicht. Als blijkt dat de gerealiseerde uitgaven op programmaniveau hoger zijn, is ersprake van begrotingsonrechtmatigheid. Er zijn verschillende typen begrotingsoverschrijdingen. Overschrijdingen, die binnen d ebeleidskaders van de Staten passen, worden in het accountantsoordeel niet meegewogen.Zover mogelijk worden de begrotingswijzigingen, die gedurende het jaar al bekend waren, tijdens het jaar nog aan u voorgelegd .Begrotingswijzigingen voor het jaar 2011 zijn zoveel mogelijk meegenomen bij de 2e Bestuursrapportage per 1 september 2011.Begrotingswijzigingen daarna moeten in de jaarstukken worden toegelicht en worden door u met de vaststelling van deJaarrekening 2011 geautoriseerd.Voor de investeringen wordt een krediet beschikbaar gesteld voor de duur van het project. Dit kan over meerdere jaren zijn. D ekredieten zijn echter niet altijd in een bestedingsritme begroot. Op deze wijze lijkt het alsof enkele bestedingen niet recht matigzijn. In totaal zijn de investeringen echter niet overschreden. Er is nog een krediet beschikbaar van € 127 mln. In het overzichtafgerekende-, opgeleverde - en onderhanden werken wordt de stand van zaken gepresenteerd.De stand van zaken van de exploitatie van de toe te lichten begrotingsonrechtmatigheden volgt op programmaniveau inonderstaand overzicht. Daarna worden de overschrijdingen toegelicht.programmalastenbegrotingnawijziging rekening afwijkingjaarovergangtijdelijkebudgetten saldo1 Bestuur en veiligheid 13.196 12.604 592 0 5922 Verkeer en vervoer 205.453 207.804 -2.351 21.501 -23.852 *)3 Wetter 3.487 3.790 -302 -28 -274 *)4 Milieu 18.255 25.523 -7.269 408 -7.677 *)5 Landelijk gebied 88.762 97.315 -8.553 -9.334 7826 Economie, recreatie en toerisme 48.003 50.824 -2.822 -4.768 1.9467 Sociaal beleid en zorg 66.883 65.531 1.352 -88 1.4408 Kultuer, taal en ûnderwiis 43.153 44.117 -964 -1.136 1729 Ruimte en wonen 8.196 15.696 -7.501 -1.197 -6.304 *)10 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 23.219 21.401 1.818 1.455 363518.607 544.606 -25.999 6.812 -32.811*) Toe te lichten overschrijdingenIn deze tabel zijn de begrote en bestede lasten 2011 opgenomen. De hogere gerealiseerde lasten houden o.a. verband methet in overleg met de accountant en auditcommissie eerder nemen van lasten die voortvloeien uit juridisch afdwingbareverplichtingen. Dit conform het voor decentrale overheden geldende stelsel van baten en lasten, waarbij niet het betaalmomentmaar het moment van levering/dienstverlening bepalend is voor het jaar waarin de lasten worden verantwoord.In de kolom „Jaarovergang‟ is het bedrag weergegeven dat nog niet in 2011 is besteed of ontvangen en volgens de spelregelsvoor de tijdelijke budgetten gereserveerd mogen worden voor besteding in volgende jaren opdat de betreffende doelengerealiseerd kunnen worden. Dit heeft betrekking op tijdelijke budgetten die bestemd zijn voor specifieke door de Statengestelde doelen.Bij vier programma's er sprake is van een overschrijding van de lasten, hieronder volgt een korte toelichting.Programma2 Verkeer en vervoerDe extra lasten van dit programma zijn ontstaan door het boeken van de verleende subsidies maar nog nietbetaalbaar gestelde subsidies. Dit overeenkomstig de door het ministerie van BZK gepubliceerde spelregels voor hetverantwoorden van doeluitkeringen. De overschrijding wordt gedekt door een direct gerelateerde inkomst.3 WetterDe extra lasten van dit programma zijn ontstaan door extra kosten waterschadeonderzoek Terwisscha. Deoverschrijding wordt gedekt door een direct gerelateerde inkomst. 4 MilieuHet betreft hier de van het Rijk verkregen middelen voor het WBB -programma 2002-2004. Deze middelen zijn, in afwachting vande eindrapportage met het Rijk, voorlopig toegevoegd aan het budget voor het WBB -programma 2005-2009. De overschrijdingwordt gedekt door een direct gerelateerde inkomst. 9 Ruimte en wonenDe extra lasten van dit programma zijn ontstaan door het als besteding boeken van verleende maar nog niet betaalbaar gesteldesubsidies . De overschrijding wordt gedekt door een direct gerelateerde inkomst.289

2 9 Wet Openbaarheid TopinkomensWet WOPT ( Wet Openbaarheid uit publieke middelen gefinancierde Topinkomens)Met ingang van 1 maart 2006 is de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT, Stb.2006, 95) van kracht. Deze wet regelt dat elke instelling, die overwegend uit publieke middelen is gefinancierd, jaarlijkshet belastbaar jaarloon per individuele functionaris met wie zij een arbeidsrelatie heeft op functienaam zal publiceren,indien dit belastbaar jaarloon uitgaat boven dat van de minister. Voor 2011 is dit een bedrag van € 193.000,- Hetvoorschrift houdt voor provincies in dat de informatie over topinkomens moet worden opgenomen in de jaarrekening alsbedoeld in artikel 201 van de Provinciewet.Bij de beoordeling of het normbedrag wordt overschreden dient met de volgende beloningscomponenten rekening teworden gehouden:• Belastbaar loon;• Pensioenafdracht;• Overige voorzieningen betaalbaar op termijn;• Ontslagvergoedingen voor zover deze niet zijn opgenomen in het belastbaar loon.Bij de provincie Fryslân heeft alleen de Commissaris der Koningin in 2011 een inkomen dat op basis van de WOPTopenbaar gemaakt moet worden. Zijn inkomen over 2011 was:Het belastbare inkomen van de CDK over 2011 is € 174.757,88De pensioenafdracht € 29.175,48Het totale inkomen voor de WOPT is € 203.933,36290

3 Totaal tijdelijke budgetten 2011Het overzicht tijdelijke budgetten is opgebouwd van uit de categorie indeling welke met de Staten is afgesproken bij de vaststelling van de nota ‘Uitvoering Begroting 2010’. De categorieënhebben de volgende betekenis:Categorie A: Betreft projecten waar een overeenkomst met derden is afgesloten. De gewenste resultaten en de benodigde middelen zijn hierbij vastgelegd. Bij deze categorie blijven debeschikbare middelen beschikbaar gedurende de looptijd van het tijdelijk budget.Categorie B: Bij deze projecten mogen meerjarige verplichtingen worden aangegaan. Niet bestede gelden aan het eind van het jaar vallen vrij in het rekeningsaldo.Categorie C: Bij deze projecten mogen geen meerjarige verplichtingen worden aangegaan. Niet bestede gelden aan het eind van het jaar vallen vrij in het rekeningsaldo.In 2011 is na overleg in het Breed Audit Overleg besloten om over te stappen van een kasstelsel naar een baten/lasten stelsel. Bij het kasstelsel werden alleen de daadwerkelijkebetalingen als uitgaven gezien in dat jaar. Bij het baten/lasten stelsel wordt als last alle aan dat jaar toe te rekenen ontvangsten/uitgaven meegenomen. In het najaar zijn daartoe alle(meerjarige) verplichtingen die zijn aangegaan langsgelopen om te kijken waar deze verplichtingen, conform de afgegeven beschikking, betrekking had op de periode t/m 2011. Dit heeftgeleid tot een verschuiving in de jaren waar de verplichting ten laste van komt. In een aantal gevallen zijn de verplichtingen alsnog ten laste van 2011 gekomen, hierbij was bij de 2e beraponvoldoende rekening gehouden. De overbesteding in 2011 bij deze projecten wordt opgevangen door de in de Begroting opgenomen budgetten 2012. Bij de 1e berap 2012 zal dewijziging voortvloeiende uit de jaarovergang tijdelijke budgetten aan u worden voorgelegd.Voor het inzicht in het verloop van de tijdelijke budgetten is in het overzicht aangegeven welke kasritme verschuiving heeft plaatsgevonden bij de 1e en 2e berap 2011. Daarnaast isaangegeven welke tijdelijke budgetten zijn beëindigd in 2011.x € 1.000,-batenbudgetoverhevelingbegroot nabegroot 2011 besteed 2011 begroot 2011 1e berap 2011 2e berap 2011 overig wijziging besteed 2011 vrijvaltijdelijk budget A 806 1.800 77.414 -13.738 -12.024 806 52.457 38.725 0tijdelijk budget B 3.786 4.334 69.927 1.526 -21.343 3.786 53.896 60.034 2.209tijdelijk budget C 1.392 960 24.251 0 -1.970 1.392 23.672 22.814 5105.984 7.094 171.591 -12.213 -35.337 5.984 130.026 121.573 2.719lastentotaal budgetmutatie -41.566Aansluitingenx € 1.000,- begroot 2011 besteed 2011 verschilbaten 5.984 7.094 1.110lasten 130.026 121.573 8.4529.562toegevoegd aan reserve 6.843vrijval 2.7199.562Mutatie reserve 2011primitieve jaarovergang mutatie reserve jaarovergangx € 1.000,- balans 1/1/2011 begroting 2010-2011 gedurende 2011-2012 balans 31/12/2011tijdelijk budget A 58.126 -18.492 -29.824 24.956 14.726 49.493tijdelijk budget B 50.374 -20.436 -13.989 16.031 -7.800 24.180tijdelijk budget C -4.699 17.661 -387 578 -84 13.069103.801 -21.268 -44.200 41.566 6.843 86.742Verloop reserve tijdelijke budgetten 2011x € 1.000,- 01-01-2011 vormen beschikken 31-12-2011tijdelijk budget A 58.126 41.652 50.285 49.493tijdelijk budget B 50.374 21.950 48.144 24.180tijdelijk budget C -4.699 19.791 2.024 13.069103.801 83.393 100.453 86.742Afwikkeling reserve komende jarenx € 1.000,- beginbalans 2012 2012 2013 2014 2015 2016 eindsaldotijdelijk budget A 49.493 -33.238 -13.313 -2.941 0tijdelijk budget B 24.180 -13.620 -5.996 -5.469 -1.796 2.700 0tijdelijk budget C 13.069 197 -4.763 -1.405 -7.098 086.742 -46.661 -24.072 -9.815 -8.894 2.700 0291

Ttijdelijke budgetten 2011 per beleidsveldInkomstenUitgavensaldo 2011x € 1.000,- Begroot Besteed Begroot voor Wijziging Wijziging Begroot na Besteed (inkomsten- naar 2012 vrijval 2011 Eindigbeleids naamwijziging 1e berap 2e berap wijziging uitgaven) 2011veldkasritmeTijdelijke budgetten A 806 1.800 78.220 -13.738 -12.024 52.457 38.725 -14.726 14.726 0Tijdelijke budgetten B 3.786 4.334 73.713 1.526 -21.343 53.896 60.034 5.591 -7.800 -2.209Tijdelijke budgetten C 1.392 960 25.642 0 -1.970 23.672 22.814 -427 -84 -5115.984 7.094 177.576 -12.213 -35.337 130.026 121.573 -9.562 6.843 -2.720Tijdelijke budgetten AInkomstenUitgavenx € 1.000,- Begroot Besteed Begroot voor Wijziging Wijziging Begroot na Besteed (inkomsten- naar 2012 vrijval 2011 Eindigbeleids naamwijziging 1e berap 2e berap wijziging uitgaven) 2011veldkasritmeB0202 Bereikbaarheid Leeuwarden 4.536 4.536 943 -3.593 3.593B0202 Decentralisatie uitkering RSP Openbaar Vervoer 21.428 21.428 3.521 -17.908 17.908B0202 RSP: Openbaar Vervoer 6.054 -6.054 0 0 0 0B0404 Decentralisatie uitkering externe veiligheid 0 0 660 -71 589 83 -506 506B0504 Programma pMJP: ympuls foar it Fryske plattelan (FYLG) 161 1.172 29.166 -5.600 -6.921 16.645 27.003 9.346 -9.346B0601 Convenant A7-zone/Westergozone 506 488 3.825 -1.350 -19 2.456 2.979 540 -540B0601 Stadsconvenant Leeuwarden 140 140 3.517 3.517 3.552 35 -35B0602 FMP Boarnsterhim 687 36 723 623 -100 100B0602 FMP Fietspad Swette 500 -250 250 22 -228 228B0602 FMP Gaasterlan-Sleat 213 -107 107 0 -107 107B0602 FMP Masterplan Harlingen 294 294 0 -294 294B0602 FMP Masterplan Tytjerksteradiel 414 414 0 -414 414B0602 FMP Noordelijke Elfsteden Route 0 0 734 -734 0 0 0 0B0602 FMP Turfroute 136 -92 44 0 -44 44B0602 FMP Watersportvoorziening Leeuwarden 0 0 0 0 0B1007 Decentralisatie uitkering RSP Regionaal Economisch Pakket 4.980 -4.600 380 0 -380 380B1007 RSP: Regionaal economisch pakket 0 0 1.075 1.075 0 -1.075 1.075806 1.800 78.220 -13.738 -12.024 52.457 38.725 -14.726 14.726 0Tijdelijke budgetten BInkomstenUitgavenx € 1.000,- Begroot Besteed Begroot voor Wijziging Wijziging Begroot na Besteed (inkomsten- naar 2012 vrijval 2011 Eindigbeleids naamwijziging 1e berap 2e berap wijziging uitgaven) 2011veldkasritmeB0403 Decentralisatie uitkering bodemsanering 0 0 1.858 -600 1.258 1.116 -142 -142B0601 Cofinancieringsbudget EFRO-EZ/Interreg/Waddenfonds 1.470 1.470 8.902 492 9.394 10.526 1.132 -1.132B0601 Geografisch top level domein 0 0 86 86 32 -54 -54B0601 Interreg 1.805 2.334 2.137 16 2.153 3.684 1.002 -1.002B0601 Kompas 0 0 3.591 736 4.327 4.839 513 -513B0601 Kompas: Fries Museum 0 0 550 550 550 0B0601 Ondersteuning bestuurscie EZ en secretariaat NOA 0 0 -2 -2 -2 0 jaB0601 Revitalisering bedrijfsterreinen 0 0 8 8 6 -2 -2 jaB0601 Sportstad Heerenveen (procesgeld) 0 0 350 350 324 -26 -26B0601 Verbreding techniek in het basisonderwijs 0 0 74 74 73 -1 -1 jaB0601 Waddenfonds 0 0 1.708 -17 1.691 1.546 -145 145B0601 Watertechnologie (procesgeld) 0 0 19 19 15 -4 -4B0601 Werkbudget Kompas 0 0 6 6 5 -2 -2 jaB0602 Bezinningscentra 0 0 150 -50 100 103 3 -3B0602 Friese Meren Project 511 510 4.649 1.000 -3.312 2.338 4.568 2.231 -2.231B0602 Toerdata Noord 0 0 27 27 23 -5 -5 jaB0602 Toerisme beleid/topattractie 0 -1 1.670 1.670 1.951 281 -281B0603 Afsluitdijk (procesgeld) 0 0 71 71 86 15 -15B0603 Decentralisatie uitkering SLOK 0 0 65 65 0 -65 -65B0603 Duurzame energie 0 0 4.792 4.792 5.141 349 -349B0603 Fryske Fiersichten 0 0 17 17 5 -12 12 jaB0701 Budget zorg 0 0 234 -23 212 212 0B0701 Decentralisatie uitkering emancipatiebeleid 0 0 46 46 46 0 jaB0701 Pilot Farmacierobot 0 0 26 26 26 0 jaB0701 Programma talinten fan jonge minsken 0 0 687 -8 679 530 -149 -149B0701 SIF 0 0 2.557 -10 -485 2.062 2.085 23 -23B0701 Stille armoede 0 0 1.036 -8 -2 1.027 1.021 -6 -6B0702 Huis van de jongeren 0 0 38 38 38 0 jaB0702 Jeugdhulp 0 0 4.313 4.313 2.914 -1.399 -1.399B0702 Medisch kinderdagverblijf Dokkum 0 0 120 120 120 0 jaB0702 Pilot gezincoaches 0 0 650 650 650 0 jaB0702 Stimulering totstandkoming centra jeugd en gezin 0 0 152 152 217 65 -65B0702 Woodbrookers 0 0 100 100 100 0 jaB0703 Sport 0 0 106 106 104 -2 -2B0801 Basisfoarsjennings/opliedings 0 0 37 37 22 -15 -15B0801 Doelundersyk streekargivaris 0 0 27 27 27 0 jaB0801 Ferbouwing Frysk skipfeartmuseum 0 0 160 160 160 0 jaB0801 Fernijende inisjativen/briedplakken/topkeunst 0 0 74 74 31 -43 -43B0801 Fonds cultuurparticipatie 0 0 1.021 1.021 1.178 157 -157B0801 Froeks 0 0 70 70 70 0 jaB0801 Kultuernota Finsters iepen 0 0 766 171 937 937 0B0801 Kulturele Haadsted 2018 0 0 1.651 1.651 1.650 -2 -2B0801 Omrop Fryslan 0 0 830 830 830 0B0801 Sintraal Depot Fryslan 0 0 -22 25 3 3 0B0801 Topkeunst 0 0 4 4 4 0 ja292

Tijdelijke budgetten BInkomstenUitgavenx € 1.000,- Begroot Besteed Begroot voor Wijziging Wijziging Begroot na Besteed (inkomsten- naar 2012 vrijval 2011 Eindigbeleids naamwijziging 1e berap 2e berap wijziging2011veldkasritmeuitgaven)B0802 Nota erfgoed 0 1 1.482 -20 1.462 1.624 161 -161B0803 Frysk skreaune media 0 0 100 100 100 0 jaB0803 Mercator kenniscentrum 0 0 200 200 200 0B0803 Taalnota 0 0 600 600 600 0B0804 Boppeslach 0 0 6.640 -2.000 4.640 4.643 3 -3B0804 HBO/WO lektoraten kennishotspots 0 0 42 42 19 -23 -23 jaB0804 ICT en Frysk 0 0 3 3 3 0 jaB0804 Nije Ensyklopedy fan Fryslan 0 0 90 90 90 0B0804 University Campus Fryslan 0 0 2.017 -1.517 500 979 479 -479B0804 VMBO regionale arrangementen 0 0 150 150 117 -33 -33 jaB0804 Wageningen Centre for Marine Policy 0 0 645 -645 0 345 345 -345B0901 Convenant vaarrecreatie Waddenzee 0 20 0 0 27 7 7 jaB0901 (Bijdrage aan) Fan Fryslan 0 0 316 316 344 28 28 jaB0901 Gebiedsontwikkeling Nieuw Stroomland 0 0 50 50 0 -50 -50B0902 Decentralisatie uitkering bedrijventerreinen 0 0 2.047 -1.693 355 297 -57 -57 jaB0902 Demografische ontwikkelingen 0 0 182 182 100 -83 -83B0902 Herstructurering bedrijventerreinen 0 0 177 -145 32 32 0B0902 Ruimtelijke kwaliteit 0 0 1.052 -200 852 770 -82 -82B0903 Decentralisatie uitkering collectief part. opdrachttgeverschap 0 0 80 -80 0 18 18 -18B0903 Uitvoeringskosten funderingsherstel 0 0 7 -7 0 0 0B0903 Herstructurering algemeen 0 0 983 983 2.161 1.179 -1.179B1007 Decentralisatie uitkering ISV 0 0 5.268 -5.268 0 0 0B1007 Decentralisatie uitkering sterke regio's 0 0 3.840 -3.840 0 0 0B1007 Huisvesting Fryske Akademy 0 0 2.330 -2.330 0 0 03.786 4.334 73.713 1.526 -21.343 53.896 60.034 5.591 -7.800 -2.209Tijdelijke budgetten CInkomstenUitgavenx € 1.000,- Begroot Besteed Begroot voor Wijziging Wijziging Begroot na Besteed (inkomsten- naar 2012 vrijval 2011 Eindigbeleids naamwijziging 1e berap 2e berap wijziging2011veldkasritmeuitgaven)B0101 Lobby foar it Frysk 0 0 25 25 3 -22 -22B0101 Statenverkiezingen 0 0 150 150 125 -25 -25 jaB0102 VNG congres 0 0 31 31 31 0 jaB0103 Fryske jun 0 0 35 35 33 -2 -2 jaB0104 Procesarchitect 0 0 120 120 120 0 jaB0104 Versterking bestuurskracht gemeenten 0 0 47 47 32 -15 -15 jaB0105 SNN bestuurscommissie EZ 0 0 64 64 0 -64 -64 jaB0201 Fietspad Leechlan 120 0 200 200 0 -80 -80B0201 Fryske Fiersichten 0 0 300 300 103 -197 -197 jaB0201 Implementatie vaarwegenbeheer waterwet 0 0 150 150 93 -57 -57B0202 Haak om Leeuwarden 0 0 1.500 1.500 1.500 0B0203 Baggerdepots 0 0 400 400 400 0B0203 Kunstproject Woordenstroom 0 0 1 1 0 -1 -1B0203 PVVP achterstallig onderhoud 0 0 284 284 236 -48 -48 jaB0203 Quick wins binnenhavens 40 74 40 40 74 0 jaB0203 Verdiepen provinciale vaarwegen 1 1 144 144 225 81 81 jaB0204 Korting OV voor scholieren 0 0 0 0 -1 -1 -1 jaB0301 3e Waterhuishoudingsplan 0 0 365 365 403 38 -38B0402 Leren voor duurzame ontwikkeling 112 112 163 163 152 -11 -11 jaB0404 Milieubeleidsplan spoor 2 en 3 0 0 347 -138 210 224 14 -14B0404 Provinciaal Milieubeleidsplan 42 57 463 463 414 -64 -64B0405 Invoering Wabo en RUD 0 0 423 -160 263 229 -34 -34B0406 Decentralisatie uitkering luchthavens 0 0 248 -138 111 98 -12 -12B0406 Duurzame energie 0 0 15 15 17 2 -2B0406 Geurmetingen 0 0 3 3 7 4 4 jaB0406 Toezichtsplan REC 0 0 37 37 44 7 -7B0406 Vergunningverlening REC 0 0 400 400 458 58 58 jaB0406 WABO 0 0 4 4 0 -4 -4 jaB0501 Europees visserijfonds 108 134 208 208 234 0B0501 (bijdrage aan) Fan Fryslan 0 0 -68 -68 -21 47 47B0501 It Fryske Gea 0 0 102 102 102 0 jaB0501 Natuurbeschermingswet 0 16 114 114 130 0B0501 Onderzoek alternatieve zoutwinning Waddenzee 0 0 46 46 0 -46 -46 jaB0501 Overzomerende ganzen 0 0 25 25 25 0B0501 SANL 0 0 62 62 80 18 -18B0501 Uitvoering werkplan weidevogels 0 0 250 250 254 4 -4B0502 Moai Fryslan: investeren in mooi landschap 0 0 625 625 625 0 jaB0503 Actieplan duurzame landbouw 485 107 810 -395 415 260 223 -8 215B0503 Economische gevolgen MKZ crisis 0 0 210 210 209 -1 -1 jaB0503 Landbouwvalley 0 0 11 11 9 -2 -2 jaB0503 Programma innovatieve agrosector Fryslan -1 24 81 -40 41 59 -7 7B0503 Verlenging Waddenkas 111 111 111 111 108 -2 -2 jaB0504 Projectverwerving 375 324 0 0 0 51 51B1007 Bijdrage rijksagenda 0 0 15.500 15.500 15.500 0 jaB1007 Sportstad Heerenveen (procesgeld) 0 0 140 140 0 -140 -140B1007 Decentralisatie uitkering RUD opbouw 0 0 140 140 0 -140 -140 jaB1007 Decentralisatie uitkering Electrisch varen 0 0 350 -350 0 0 0B1007 Implementatie WABO 0 0 750 -750 0 0 0B0003 Realisatie informatiebeleid door middel van bouwstenen 0 0 65 65 64 -1 -1 jaB0003 Verbeterslag provinciale brieven en formulieren 0 0 50 50 44 -6 -6 jaB0004 Aanschaf softwareapplicaties en apparatuur 0 0 100 100 110 10 101.392 960 25.642 0 -1.970 23.672 22.814 -427 -84 -511293

4 Accountantscontrole294

295

5 1 Overzicht aanwending onvoorzienBegroting 2011voor wijz.Begroting2011 na wijz.TussentijdsebijstellingRekening2011x € 1.000baten10.8 Onvoorzien 0 0 0 0totaal baten 0 0 0 0lasten10.9 Onvoorzien -189 -189 0 -3totaal lasten -189 -189 0 -3De post onvoorzien wordt vaak gebruikt als tussenoplossing voor mutaties die op meerdere programma’s en productenbetrekking hebben en die niet meer functioneel geraamd kunnen worden. Het wordt niet gebruikt als dekkingsmiddel voorbegrotingswijzigingen gedurende het jaar, zoals bedoeld in het BBV.296

5 2 Gerealiseerde algemene dekkingsmiddelenx € 1.000Begroting 2011voor wijz.Begroting 2011na wijz.TussentijdsebijstellingRekening2011Baten10.1 Financiering op korte termijn 40 40 6910.2 Financiering op lange termijn 449 449 0 38110.3 Provinciale heffingen 57.142 57.661 519 57.435Provinciefonds 89.038 138.227 49.189 138.227BCF subsidiabele btw 49 49 0 13210.4 Algemene uitkering 89.087 138.276 49.189 138.359dividend NUON 40.724 45.205 4.481 45.282rente NUON 2.541 2.541 0 2.541dividend BNG 107 173 66 173dividend NWB 34 19 -14 19dividend Vitens 1 1 0 110.5 Dividenden 43.407 47.939 4.533 48.01610.6 Interne financiering 15.670 15.537 -132 11.937mutatie reserve kostenplaats 5.839 5.839 0 3.539inkomsten prov.fonds naar OP Waddenfonds -33.000 -33.000 -33.00010.7 Overige algemene dekkingsmiddelen 5.839 -27.161 -33.000 -29.461Stelpost loon- en prijsstijging 114 114 0 0Budget voormalig personeel 1 1 0 010.8 Loon- en prijsstijgingen 114 114 0 0totaal baten 211.707 232.855 21.148 226.734Lasten10.1 Financiering op korte termijn 1.818 2.102 284 1.72310.2 Financiering op lange termijn 471 471 0 46510.3 Provinciale heffingenverrekende BTW 010.4 Algemene uitkering 0 0 0 0aandeelhoudersschap NUON 152 152 0 152rente NUON 2.541 2.541 0 2.541rente BNG 36 36 0 36rente NWB 0 0 0 010.5 Dividenden 2.730 2.730 0 2.73010.6 Interne financiering 0 0mutatie reserve kostenplaats 4.488 9.440 4.952 7.309niet vrijgegeven door PS 9.846 1.735 -8.111 0nog functioneel toe te rekenen bedrijfsvoering 0 361rijksbijdrage 15.700 15.500 -200 15.50010.7 Overige algemene dekkingsmiddelen 30.034 26.675 -3.359 23.171Stelpost loon- en prijsstijging 697 -18 -715 0Budget voormalig personeel 700 700 0 43610.8 Loon- en prijsstijgingen 1.397 682 -715 436totaal lasten 36.450 32.659 -3.791 28.524297

5 3 Overzicht structurele en tijdelijke baten en lastenx € 1.000Begroting2011 nawijzigingStructurele budgettenRekening2011Afwijking/begrotingrekeningBegroting2011 nawijzigingTijdelijke budgettenRekening2011Afwijking/begrotingrekeningBaten1 Bestuur en veiligheid 440 575 -135 0 0 02 Verkeer en vervoer 138.760 164.160 -25.400 161 75 863 Wetter 906 1.222 -316 0 0 04 Milieu 1.345 9.211 -7.866 154 169 -155 Landelijk gebied 59.935 58.733 1.202 1.238 1.889 -6516 Economie, recreatie en toerisme 3.329 958 2.371 4.432 4.941 -5097 Sociaal beleid en zorg 50.883 51.050 760 0 0 08 Kultuer, taal en ûnderwiis 317 309 8 0 1 -19 Ruimte en wonen 2.307 22.969 -20.662 0 20 -20Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 232.855 226.735 6.120 0 0 0Totaal baten voor bestemming 491.078 535.923 -43.918 5.984 7.094 -1.110Totaal tijdelijke en structurele budgetten 497.062 543.017 -45.955Lasten1 Bestuur en veiligheid 12.724 12.260 464 472 344 1282 Verkeer en vervoer 176.469 200.711 -24.241 28.984 7.093 21.8903 Wetter 3.122 3.387 -265 365 403 -384 Milieu 14.738 22.680 -7.942 3.517 2.843 6745 Landelijk gebied 69.965 68.237 1.728 18.797 29.078 -10.2816 Economie, recreatie en toerisme 12.465 10.177 2.288 35.538 40.647 -5.1097 Sociaal beleid en zorg 57.352 57.468 811 9.531 8.063 1.4688 Kultuer, taal en ûnderwiis 30.550 30.483 67 12.603 13.634 -1.0319 Ruimte en wonen 5.426 11.946 -6.520 2.770 3.750 -980Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 15.236 13.021 2.215 17.235 15.500 1.735Totaal lasten voor bestemming 398.048 430.370 -31.394 129.811 121.355 8.455Totaal tijdelijke en structurele budgetten 527.859 551.725 -23.866Structureel bevat alle budgetten; structureel, reserves, voorzieningen, overlopende passiva en bedrijfsvoeringskosten.De tijdelijke budgetten zijn die budgetten die voor een bepaalde (eindige) periode in de Begroting zijn opgenomen. Zowel de batenals de lasten gemoeid met deze projecten worden als tijdelijk aangemerkt.In het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) is aangegeven dat een overzicht van structurele en incidentele baten en lastenmoet worden gegeven. Hierbij wordt als incidenteel beschouwd die baten en lasten met een looptijd van maximaal 3 jaar. Tot opheden presenteerden wij beide overzichten in de Begroting. In overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken enKoninkrijksrelaties is overeengekomen dat vanaf heden alleen het overzicht van structurele en tijdelijke budgetten gepresenteerdhoeft te worden aangezien wij, zoals al aangegeven, zowel de baten als lasten eenduidig als structureel of tijdelijk aanmerken.298

5.4 Overzicht Gewaarborgde geldleningen 2011Nr. Oorspronkelijk Doel van de geldlening Door wie de lening Gevallen van gemeenschappelijkebedrag is aangegaan waarborging van de lening.Namen van de andere lichamendie mede waarborgenin €1 1.372.685 Borneroord te Beetsterzwaag Stichting De Open Ankh. Groningen en DrenthegemeenschapscentrumDienstverl. Geest. Gezondheidszorg2 1.134.451 Uitbreiding en exploitatie van Stichting de Open Ankh. Drenthe, Groningen1.588.231 psychiatr centrum Beileroord te Beilen idem3 680.670 Uitbr/verb/inr verpl huis Bloemkamp Zorggroep Plantein (De Bloemk/ Finke/ Ielânen/ Flecke)4 1.134.451 Financ nieuw kantoorgeb, magaz'n, garages Bibliotheekservice Fryslan --1.134.451 idem ( Stichting Centrale Bibliotheekdienst5 3.176.462 Uitbr/renovatie afd geest. gestoorde bej. Stichting Bertilla te Drachten --299

Grondslag/percentage Datum en nummer Goedkeurings- Rente- Restant- Totaalbedrag v.d.van het deel dat door Besluit Provinciale besluit % bedrag van gewone en buitendeprovincie is Staten c.q. CdK de geldlening gewone aflossingRestantbedrag van delening per 31-12-2011gewaarborgd per 1-1-2011 in 2011 Totaal Gewaarborgd31-12-2011 door provinciein € in € in € in €100 21-06-78, nr 7 05-12-78, nr 3 4,31 73 73 - 073 73 - 033 22-06-77, nr 6 26-08-78, nr 5 4,53 113.399 113.399 - 033 22-06-77, nr 6 26-08-78, nr 5 7,2 211.700 211.700 - 0325.100 325.100 - 0100 22-06-71, nr 6 06-09-71, nr 25 5,89 48.080 48.080 0 048.080 48.080 0 0100 31-03-82, nr 9 29-05-82, nr 44 6.86 357.352 29.779 327.573 327.573100 31-03-82, nr 9 29-05-82, nr 44 4.47 357.920 29.827 328.093 328.093715.272 59.606 655.666 655.666100 12-11-80, nr 5 19-01-81, nr 6 5.36 998.316 90.756 907.560 907.560998.316 90.756 907.560 907.560TOTAAL 2.086.841 523.614 1.563.226 1.563.226300

5 5 Overzicht personeelssterkte en -lastenFeitelijke sterktePersoneelssterkte 750De feitelijke sterkte is de werkelijk bezette formatieplekken.PersoneelslastenLoonkostenOrganisatie - eenheid/ team 2011Directie 1.398.836SOBD 2.860.687Divisie Uitvoering 21.854.078Divisie Beleid 13.483.436Divisie Middelen 12.862.431Overig personeel 2.622.389totaal personeelslasten 55.081.857Specificatie personeelslastenSalarissen 42.312.786Toelagen 4.041.55146.354.337Sociale lasten:Pensioenpremie 9.100.673Overige 4.345.08413.445.757Overige uitgaven 816.013totaal lasten 60.616.108InkomstenSalarissen 30.811Pensioenpremie 3.359.499Overige soc.verz.wetten 2.143.941totaal baten 5.534.251totaal personeelslasten 55.081.857301

5 6 Overzicht Sisa specifieke uitkeringenSinds 2006 is voor de verantwoording van de bestedingen van specifieke uitkeringen van het rijk aan provincies engemeenten Op grond geleidelijk van BBV de horen SiSa (Single dit overzicht Information de incidentele Single Audit) (maximaal ingevoerd. drie Deze jaar) werkwijze baten en lasten is vervolgens weergegeven in 2008 te in worden. BijFinanciële verhoudingswet verplicht gesteld. Dit heeft tot gevolg dat de verantwoording voor specifieke uitkeringen via eenbijlage bij de Jaarrekening verloopt. De controle van deze bijlage wordt meegenomen in de accountantscontrole op deJaarrekening. De accountant meldt vervolgens per specifieke uitkering de bevindingen in het accountantsverslag bij deJaarrekening. De afzonderlijke verantwoordingen en de benodigde accountantsverklaringen richting het Rijk zijn daarmeevervallen. Voor 2011 gaat het om 11 regelingen, terwijl in 2009 nog over 18 regelingen verantwoording moest wordenafgelegd. Dit verschil is vooral te verklaren uit het streven van het Rijk om het aantal specifieke uitkeringen te verminderen.In dit kader worden bepaalde specifieke uitkeringen omgezet naar decentralisatie-uitkeringen waarover geenverantwoording meer behoeft te worden afgelegd.Het doel van SiSa was en is dat provincies (en ook gemeenten) voortaan minder vaak en maar op één momentverantwoordingsinformatie hoeven te verstrekken aan het Rijk over specifieke uitkeringen en de (controle) werkzaamhedenover de besteding van specifieke uitkeringen worden verminderd. Deze vereenvoudiging is mogelijk omdat de accountantde provinciale Jaarstukken met ingang van 2004 ook op rechtmatigheid dient te beoordelen. Controle op rechtmatigheidvan de bestedingen geldt met nadruk ook voor de specifieke uitkeringen waarover in het kader van SiSa verantwoordingdient te worden afgelegd. Daartoe is in de bijlage SiSa een aparte kolom “aard controle “ opgenomen. In aanvulling op dein de bijlage SiSa gevraagde informatie mogen de Ministeries nog (beperkt en zeker niet jaarlijks) enige beleidsinformatievragen. Hiervoor is niet meer een afzonderlijke accountantsverklaring nodig.De in de verantwoordingsbijlage opgenomen bedragen sluiten niet altijd aan op de bedragen zoals deze in de Jaarrekeningzijn verantwoord. Dit komt doordat tot en met 2009 moest worden verantwoord volgens het bestedingsbegrip van dedesbetreffende regeling en ingaande 2010 ook voor de verantwoording in de SiSa-bijlage het baten-lastenstelsel geldt. Hetministerie heeft een en ander toegelicht in de Nota baten-lastenstelsel voor specifieke uitkeringen. Volledigheidshalvewordt opgemerkt dat deze stelselwijziging ook voor in 2011 aanleiding geeft tot aansluitingsverschillen.SiSa MedeoverhedenIn juli 2008 is in een wijziging van de Financiële Verhoudingswet geregeld dat SiSa ingaande de jaarstukken 2008 ook vantoepassing is op door de provincies naar gemeenten en gemeenschappelijke regelingen doorverdeelde rijksmiddelen. Hetministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de SiSamatrix daartoe uitgebreid met speciaal voor derelatie gemeente-provincie ontwikkelde formats. Deze formats zijn in 2009 door het ministerie bijgesteld aan de hand vande in 2008 opgedane ervaringen. Bij de provincie Fryslân is SiSa-medeoverheden van toepassing op de BredeDoeluitkering Verkeer en Vervoer en de regeling ISV. Daarnaast legt de provincie als medeoverheid via SiSa aan het SNNverantwoording af over de bestedingen van het Regionaal Mobiliteitsfonds RSP.302

DepartementNummerSpecifiekeuitkeringJuridischegrondslagOntvangerI&M E6 Bodemsanering (excl.Bedrijvenregeling) 2005-2009Besteding 2011 uit WbbBesteding 2011 uit FESI N D I C A T O R E NEindverantwoordingJa/NeeUitgaven (Wbb) van vóór2010, waarvan bestedingin 2011 plaatsvindtUitgaven (FES) van vóór2010, waarvan bestedingin 2011 plaatsvindtWet bodembescherming(Wbb), Besluit financiëlebepalingen bodemsaneringen Regeling financiëlebepalingen bodemsanering;Aard controle RAard controle RAard controle n.v.t.Zie Nota batenlastenstelselAard controle RZie Nota batenlastenstelselAard controle RProvincies en gemeenten€ 453.772 € 0 Nee € 0 € 0Aantal saneringen (in tevullen zodra de prestatiesbehaald zijn)Aantalbodemonderzoeken (in tevullen zodra de prestatiesbehaald zijn)Aantal m2 gesaneerdoppervlakte (inclusiefSEB) (in te vullen zodrade prestaties behaald zijn)Aantal m3 gesaneerdegrond (inclusief SEB) (in tevullen zodra de prestatiesbehaald zijn)Aantal m3 gesaneerdverontreinigd grondwater(inclusief SEB) (in tevullen zodra de prestatiesbehaald zijn)Aard controle D1Aard controle D1Aard controle D1Aard controle D1Aard controle D1I&M E9 Programma ExterneVeiligheid (EV)SubsidieregelingprogrammafinancieringExterne Veiligheid (EV)-beleid voor andereoverheden 2006-2010ProvinciesBesteding 2011Aard controle REindverantwoording ja/neeAard controle n.v.t.Uitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindtZie Nota batenlastenstelselAard controle RI&M E10 TijdelijkesubsidieregelingInnovatieprogrammaMooi NederlandTijdelijke subsidieregelinginnovatieprogramma MooiNederlandProvincies en gemeenten€ 25.117 Nee € 0Besteding 2011 ten laste van Eindverantwoording ja/nee Uitgaven van vóór 2010,rijksmiddelenwaarvan besteding in2011 plaatsvindtAard controle RAard controle n.v.t.Zie Nota batenlastenstelselAard controle RI&M E27 Brede doeluitkeringverkeer en vervoerWet BDU Verkeer enVervoer (art. 10)Provincies en stadsregio's(Wgr+)-€ 3.429 Ja € 0Eindsaldo/-reservering 2010 Rentebaten 2011 Ontvangen BDU-bijdrageV&W 2011Aard controle RAard controle RAard controle RTerugbetaling door derdenvanuit BDU-bijdrageverstrekte middelen in2011Aard controle RBesteding 2011Aard controle RCorrectie overbesteding 2010Aard controle R€ 56.155.359 € 561.554 € 53.370.000 € 920.690 € 57.265.597 € 0Eindsaldo/-reservering 2011 Uitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindtZie Nota batenlastenstelselAard controle RAard controle R€ 53.742.006 € 0Individuele bestedingen 2011 Individuele bestedingendie meer dan 20% van de 2011 die meer dan 20%totaal ontvangen BDU van de totaal ontvangenbedragenBDU bedragenOmschrijvingAard controle n.v.t.BedragAard controle RI&M E28 RegionalemobiliteitsfondsenWet bereikbaarheid enmobiliteit(artikel 28)Provincies en Wgr+ regio’s1 14469315 € 0Eindsaldo 2010Dotatie regio in 2011Aard controle RAard controle RDotatie rijk in 2011Aard controle RRentebaten 2011Aard controle RBesteding 2011 uit fonds(onderscheid herkomstmiddelen niet nodig)Aard controle REindsaldo 2011Aard controle R€ 8.746.278 € 5.800.000 € 0 € 98.347 € 9.195.000 € 5.449.625Eindverantwoording Ja/Nee Uitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindtZie Nota batenlastenstelselAard controle n.v.t.Aard controle RNee € 0Pagina 5 van 8303

DepartementNummerSpecifiekeuitkeringJuridischegrondslagI&M E28B Regionalemobiliteitsfondsen(Zuiderzeelijn)OntvangerBeschikking ofovereenkomst vanSamenwerkingsverbandNoord Nederland metprovincies obv convenanttussen Rijk enSamenwerkingsverbandNoord Nederland voorRegiospecifiek PakketZuiderzeelijnHieronder per regel éénbeschikkingsnummer en inde kolommen ernaast deverantwoordingsinformatieAard controle n.v.t.Gerealiseerd ja/neeAard controle RI N D I C A T O R E NBesteding 2011 ten lastevan SNNAard controle ROverige bestedingen 2011Aard controle RTe verrekenen met SNNAard controle RToelichtingAard controle n.v.t.Provincies Friesland,Groningen en Drenthe(SiSa tussenmedeoverheden+)1 UP-10-03059 en UP-10-21309 nee € 12.483.534 € 0 nvt Joure/Harl./Hveen.Grn/2 UP - 11 - 15070 nee € 584.876 € 0 nvt bested. 2011 (N381)345Eindverantwoording Ja/Nee Uitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindtZie Nota batenlastenstelselAard controle n.v.t.Aard controle R5I&M E30 Quick wins binnenhavensTijdelijke subsidieregelingQuick Wins Binnenvaart1 Nee € 02 Nee € 034Hieronder per regel éénprojectaanduiding en in dekolommen ernaast deverantwoordingsinformatieBesteding 2011 ten lastevan rijksmiddelenOverige bestedingen 2011Eindverantwoording Ja/NeeUitgaven tlv rijksmiddelenvan vóór 2010, waarvanbesteding in 2011plaatsvindtOverige uitgaven vanvóór 2010, waarvanbesteding in 2011plaatsvindtProvincies en gemeentenI&M E34 Bijdrage hoofdvaarwegenFryslân en GroningenConvenant tussen rijk enprovincies Friesland enGroningenAard controle n.v.t.Aard controle RAard controle RAard controle RZie Nota batenlastenstelselAard controle R1 500001288 Zwaaikom Lwd € 34.847 € 34.847 Nee € 0 € 02 500001326 It Soal € 37.148 € 37.148 Nee € 0 € 03 500001196 Wide Greuns € 156.384 € 156.384 Nee € 0 € 04 500001192 Houkesleat € 0 € 0 Ja € 0 € 05 500001195 € 0 € 0 Ja € 0 € 0Besteding 2011Uitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindtZie Nota batenlastenstelselZie Nota batenlastenstelselAard controle RProvincies Friesland enGroningenAard controle RAard controle R€ 7.099.943 € 0Pagina 6 van 8304

DepartementNummerSpecifiekeuitkeringJuridischegrondslagOntvangerEL&I F3 Verzameluitkering EL&I(incl. oud LNV)Regeling verzameluitkeringProvincies, gemeenten engemeenschappelijkeregelingen (Wgr)Besteding 2011 (incl.besteding 2009 en 2010 voorzover nog niet eerderverantwoord (zie nieuwsbriefIBI nr. 30)Aard controle RI N D I C A T O R E NVWS H4 Verzameluitkering VWS(incl. oud JenG)Regeling verzameluitkeringProvincies, gemeenten engemeenschappelijkeregelingen (Wgr)€ 150.250Besteding 2011 (incl.besteding 2009 en 2010 voorzover nog niet eerderverantwoord (zie nieuwsbriefIBI nr. 30)Aard controle RVWS H8 Doeluitkering jeugdzorg(Bureau Jeugdzorg +Zorgkosten Jeugdzorg)Wet op de jeugdzorg (art.37)enRegeling bekostigingjeugdzorg 2009€ 30.000Aantal Onder toezichtstelling(OTS), jaar 2010Aard controle D1Aantal OTS 2010, overigAard controle D1Aantal voorlopige voogdij2010Aard controle D1Aantal voogdij 2010Aard controle D1Aantal jeugdreclassering2010Aard controle D1Aantal samenloop 2010Aard controle D1Provincies en stadsregio’s(Wgr+)227 517 2 151 205 16Aantal Individuele TrajectBegeleiding 2010 (ITB),harde kernAantal ITB 2010, Criem Aantal scholing- entrainingsprogramma's(STP) 2010Besteding 2011 aanstichting die een bureaujeugdzorg in stand houdt -deel justitietakenBesteding 2011 aanstichting, die een bureaujeugdzorg in stand houdt -deel taken bureaujeugdzorg en subsidiebureau jeugdzorgBesteding 2011 aanzorgaanbodAard controle D1Aard controle D1Aard controle D1Aard controle RAard controle RAard controle R111 3 0 € 9.512.119 9625833 € 34.331.492Aantal aanmeldingen 2011aan het LBIO door bureaujeugdzorgAard controle D2Aantal afmeldingen 2011aan het LBIO door bureaujeugdzorgAard controle D2Omvangegalisatiereservejeugdzorg per 31december 2011Eindverantwoording Ja/NeeAard controle n.v.t.Aard controle R441 460 -€ 13.871.508 NeeUitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in 2011plaatsvindt aan stichting dieeen bureau jeugdzorg inUitgaven van vóór 2010,waarvan besteding in2011 plaatsvindt aanstichting, die een bureauUitgaven van vóór 2010,waarvan de uitgave in2011 plaatsvindt aanzorgaanbodstand houdt -deel justitietaken jeugdzorg in stand houdt -deel taken bureaujeugdzorg en subsidiebureau jeugdzorgZie Nota baten-lastenstelselAard controle RZie Nota batenlastenstelselAard controle R€ 0 € 0 € 0Zie Nota batenlastenstelselAard controle RPagina 8 van 8305

306

Deel IIIBURGERJAARVERSLAG 2011Commissaris van de koningin, 3 april 2012307

308

INHOUDSOPGAVEPaginaInleiding 310I. Provinciale Staten 311Vergaderingen en andere bijeenkomsten van PS en Statencommissies 311Initiatiefvoorstellen 312Vragenrecht 312Interpellaties 312II. De kwaliteit van de dienstverlening 312Digitale agenda Fryslân 312Afhandeling van aanvragen 313Verbetering van dienstverlening 315Jeugdzorg 315De omgevingsvergunning (Wabo) 315Uitvoeringsorganisatie Vergunningverlening, toezicht en handhaving (Ook wel: RUD) 315Verlening van subsidies 316Telefonische bereikbaarheid 317Betaling facturen 317Website 318Andere wijze van bekendmakingen 318Nieuwsbrieven, informatiebrieven en persberichten 318Verzoeken om informatie 318Elektronisch aanvragen van subsidies,vergunningen, ontheffingen e.d. 318Klanttevredenheid 319Openbaar vervoer 319Fryske taal 319Integriteit 320III. De kwaliteit van burgerparticipatie 320Informatie- en inspraakbijeenkomsten 320Plattelânsprojekten 322Duurzame energie 323Duurzame bedrijfsvoering 325Werkbezoeken College van Gedeputeerde Staten 325Fries Jeugd Parlement 325Statenspel 326Insprekers 326IV. Afhandeling van klachten, bezwaar en beroep 326Klachtenregistratie divisie Utfiering, Fysiek Beheer, afdeling Beheer en onderhoud 326Provinciale klachtenregeling 327Klachtenregistratie afdeling Complexe infraprojecten 327Milieualarmnummer 327Bezwaar- en beroepschriften 328V. Conclusies 328Ten aanzien van enkele onderwerpen worden er ten aanzien van het jaar 2011 kort enkele conclusiesgetrokken.328309

InleidingGraag presenteer ik u het burgerjaarverslag over 2011. Het was een bijzonder jaar waarin de statenverkiezingenzorgden voor een nieuw provinciebestuur. Ruim de helft van Provinciale Staten is nieuw. De FNP debuteerde inhet college van Gedeputeerde Staten en nam de plaats in van de ChristenUnie. CDA en PvdA behielden hunzetels in het dagelijks bestuur, al wisselde de PvdA het CDA af als grootste partij in de Staten.De nieuwe coalitie presenteerde in april haar coalitieakkoord: Nieuwe energie voor Fryslân. Op grond daarvankwamen Gedeputeerde Staten twee maanden later met het uitgewerkte uitvoeringsprogramma voor de komendevier jaar: Koersfêst mei nei realisme. In beleid en financiën staat daarin verwoord hoe GS het door ProvincialeStaten vastgestelde coalitieakkoord willen uitvoeren.Het kabinetsbeleid en de economische crisis gaan niet aan de provincie voorbij. Ze leiden tot bezuinigingen. Deuitgaven van de provincie verminderen dit decennium van 440 miljoen euro in 2011 tot 263 miljoen in 2020. Uiteraardkan dit niet zonder gevolgen blijven, zowel voor het provinciale beleid als voor de ambtelijke organisatie.Hoe we ook verder gaan, een belangrijke doelstelling blijft om u als inwoner van deze provincie zo goed mogelijkte bedienen en te informeren. In dit jaarverslag geven we daarom aan hoe we dit doen en wat de resultaten zijn.We proberen onze bereikbaarheid en informatie te verbeteren. Digitale vernieuwingen bieden daarvoor volopextra mogelijkheden. Heeft u suggesties hoe het nog beter kan, dan vernemen we die graag, via provincie@fryslan.nl.2011 was voor ons ook het jaar waarin we in het nieuwe Provinsjehûs getrokken zijn. Het is een prachtige thuisbasiswaar we vol energie u nog beter proberen te bedienen. In 2012 is de officiële opening van het gebouw enorganiseren we een aantal open dagen waarop u van harte welkom bent. Volgt u daarvoor www.fryslan.nl, daarstaat ook de Friestalige versie van dit jaarverslag.Oant sjen,J.A. JorritsmaCommissaris van de Koninginin de provincie Fryslân310

I. Provinciale StatenOp 2 maart 2011 hebben de verkiezingen van provinciale staten plaatsgevonden.Op 10 maart 2011 zijn de nieuw gekozen statenleden geïnstalleerd.In onderstaande overzichten is de zetelverdeling vóór en na de verkiezingen aangegeven.Zetelverdeling van de 43 zetels.Periode 1 januari – 9 maart 2011 Periode 10 maart – 31 december 2011partij aantal zetels partij aantal zetelsCDA 12 PvdA 11PvdA 12 CDA 8VVD 5 VVD 6FNP 5 PVV 3*SP 1 FNP 4Feriene Lofts 3 SP 3CU 3 CU 3GrienLinks 2 GrienLinks 2D66 2Friese Koers 1**Binnen de PVV heeft een afsplitsing plaatsgevonden. Bij de verkiezingen heeft de PVV 4 zetels behaald in provincialestaten Fryslân. Vanaf 24 oktober 2011 heeft statenlid J.E. Hiemstra zich afgesplitst van de PVV en is als eenmansfractiedoorgegaan, onder de naam Friese Koers.Vergaderingen en andere bijeenkomsten van PS en StatencommissiesIn 2011 kwamen Provinciale Staten 15 keer bijeen, waarvan 3 extra bijeenkomsten waren.Provinciale Staten vergaderden het afgelopen jaar o.a. over:Houtskoolschets WindstreekUitgangspunten stimuleringsregeling funderingsherstelNota Inzet Falcon MiddelenEindrapportage Provinciaal Armoedebeleid 2007-2010Aginda Leefber PlattelânLandbouwagenda 2011-2013Uitvoeringsagenda 2011-2013 Fryslân Toeristyske TopattraksjeProvinciaal MilieubeleidsplanHogere zomerpeilen veenweidegebiedPosition Paper Noord-NederlandDeelname Stichting Groen Gas NLProcesgelden Toekomst Afsluitdijk, WatertechnologieAankoop van aandelen VitensVerordening RuimteScenariokeuze breedbandinfrastructuurUitvoeringsprogramma 2011-2015 “Koersfêst mei nij realisme”Provinciaal Verkeer en Vervoerplan 2006Uitvoeringsprogramma Fryske Marren Projekt 2011-2015Provinciaal Inpassingsplan N381Agenda Netwerk NoordoostBestuursovereenkomst AfsluitdijkSchaalvergroting MelkveehouderijKandidaatstelling Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018Bestuursovereenkomst tussen het Rijk en IPODe Statencommissie Boarger en Mienskip kwam 10 maal bijeen.De Statencommissie Lân, Loft en Wetter kwam 10 maal bijeen.Daarnaast waren er gezamenlijke Statencommissievergaderingen.Voorts zijn er altijd nog diverse andere bijeenkomsten voor Statenleden, variërend van werkbezoeken tot informatievebijeenkomsten, los van de fractievergaderingen.311

InitiatiefvoorstellenIn 2011 waren er geen initiatiefvoorstellen. In 2010 gebeurde dit tweemaal.VragenrechtIn totaal hebben de fracties 89 keer schriftelijke vragen gesteld aan Gedeputeerde Staten.In 2010 werden er 62 keer schriftelijke vragen gesteld.De onderwerpen van deze schriftelijke vragen behelsden onder meer:Reststoffen Energie Centrale Harlingen, Centrale As, Culturele Hoofdstad 2018, Openbaar Vervoer, Ziekenhuiszorg,Duurzame Energie en Innovatie.Voor de volledigheid ziet u hieronder de aantallen vragen van de afgelopen jaren.Aantal schriftelijke vragenPartij 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004CDA 6 11 14 8 18 10 15 8PvdA 18 13 12 10 17 8 11 14FNP 10 13 22 16 16 19 21 10VVD 27 9 16 19 13 7 7 2ChristenUnie 1 ) 7 2 2 3 3 11 13 13GrienLinks 7 11 15 7 11 9 4 2SP 4 6 10 7 10 12 4 19D66 2 ) 6 0 0 0 3 10 2 3GBF 2 ) 0 0 0 0 0 0 2 4OFS 2 ) 0 0 0 0 0 0 0 2PVV 3 ) 4 0 0 0 0 0 0 0Friese Koers 4 ) 1 0 0 0 0 0 0 0Totaal 88*) 62*) 93*) 68*) 85*) 85*) 79 771 ) Tot 7 maart 2007 vormde de ChristenUnie een lijstverbinding met de SGP.2 ) D66, GBF en OFS hadden na 7 maart 2007 geen zitting meer in PS. D66 heeft vanaf maart 2011 wel weer zitting in PS.3 ) PVV heeft sinds maart 2011 zitting in PS.4 ) Vanaf 24 oktober 2011 heeft statenlid J.E. Hiemstra zich afgesplitst van de PVV en doorgegaan onder denaam Friese Koers.*) Doordat een aantal vragen door een combinatie van fracties is ingediend,is het totaal aantal lager dan de som van de afzonderlijke fracties.Naast het indienen van schriftelijke vragen bestaat de mogelijkheid om aan het begin van iedere Statenvergaderingmondeling vragen te stellen. In 2011 werden 14 mondelingevragen gesteld.InterpellatiesAls een Statenlid (nadere) informatie wenst over een bepaalde zaak, kan gebruik worden gemaakt van het rechtvan interpellatie. In 2011 is 7 keer van dat recht gebruik gemaakt.Van deze mogelijkheid werd in 2010 5 keer gebruikt gemaakt.Het betrof de volgende onderwerpen:Fryslân Kulturele Haadstêd 2018, Reststoffen Energie Centrale Harlingen (3x), Zoutwinning, Tryater, Onderhandelingmet het Rijk over het Cultuurbeleid.II. De kwaliteit van de dienstverleningDigitale Agenda FryslânHet project Digitale Agenda Fryslân beoogt aan te sluiten bij wat de samenleving nodig heeft en digitaliseringdaarbij in te zetten als verandermotor voor de samenleving. Samen met TNO heeft de provincie Fryslân in 2011eerst vijftig eigen medewerkers een cursus gegeven om er voor te zorgen dat een basisbegrip van maatschappelijkedigitalisering in beginsel in elk beleidsveld aanwezig is. In het najaar van 2011 zijn er vijf workshops metactoren uit de Friese samenleving georganiseerd. Voor de resultaten en follow-up hieraan kunt u een indruk krijgenop www.daf2020.ning.comEn tot slot is in 2011, in de week voor Sinterklaas, een Open Innovatiefestival Fan Fryslân gehouden. Kijk voor deresultaten hiervan op www.youtube.com/provfryslan.In 2011 is gewerkt aan de beïnvloeding van het Digitale Agenda beleid van de Europese Commissie.Net als in Fryslân zou ook het Europese beleid ten aanzien van digitalisering van de samenleving gekoppeldmoeten zijn aan het regionaal ontwikkelingsbeleid. In 2011 is de Digitale Agenda Europa daadwerkelijk onderdeelgeworden van de Smart Specialization Strategy, het regionaal cohesiebeleid van de Europese Commissie. Ditgeeft Fryslân niet alleen meer ruimte om met haar projecten aanvragen te doen bij de Europese Commissie, hetheeft haar ook een centrale positionering gebracht als innovatieve regio in het Europa van de regio‟s. Fryslânheeft daartoe in april 2011 een grote Europese conferentie georganiseerd in Brussel, waar 110 partners uit EU-312

egio‟s en -steden hebben meegewerkt aan de advisering richting de Europese Commissie. Fryslân heeft daarmeeook partners gevonden voor haar Europese innovatieprojecten, zoals Interreg en FP7. Direct van nut is detoegang van onze regio tot de actuele kennis die de Europese Commissie heeft op elk maatschappelijk innovatieterrein.Afhandeling van aanvragenSinds 1 oktober 2009 is de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen van kracht. De wet is bedoeld omervoor te zorgen dat overheden, zoals provincies, gemeenten en waterschappen zo snel mogelijk beslissen overaanvragen en bezwaarschriften van burgers.Een overheid die niet tijdig beslist, overschrijdt de beslistermijn. De wet geeft de burger in zo‟n situatie de mogelijkheidom een vergoeding (dwangsom) van de provincie te krijgen als er niet op tijd een beslissing op zijn of haaraanvraag of bezwaarschrift wordt genomen.In specifieke regelgeving waar de aanvraag of het bezwaarschrift uit voortvloeit, staat aangegeven binnen welketermijn er een beslissing op een aanvraag of bezwaarschrift moet worden genomen. Dit kan een Rijkswet zijn,maar ook een provinciale verordening of een andere regeling. Als er geen wettelijke termijn is, geldt een „redelijketermijn‟. Wat redelijk is, hangt af van het soort beslissing. Dat kan enkele weken of maanden zijn, maar in sommige,eenvoudige, gevallen ook een paar dagen.Hieronder volgt een overzicht van de zojuist genoemde aanvragen.Besluiten Natuur en MilieuWet/Regeling soort procedure (wettelijke) afhandelingsnormWet BodembeschermingBeschikking ernst en spoedeisendheid,saneringsplan of combinatiehiervanBeoordeling melding Besluit UniformeSaneringenSubsidiebeschikkingen BedrijvenregelingBeschikking evaluatieverslag en/ofnazorgplan bodemsaneringaantal afgehandeld15 wkn 29 97%5 wkn 51 94%percentageop tijd afgehandeld13 wkn 1 100 %8 wkn evaluatieverslag6 mnd nazorgplan60 82%16 wkn 14 resp. 9 79% resp.78%OntgrondingenwetVergunning/melding(korte proc.)(lange proc.)6 mndWaterwet Watervergunning 6 mnd 10 100%Flora en Faunawet Ontheffing 8 wkn 17 94% (1 niettijdig)Vrijstelling 8 wkn 1416 100%Natuurbeschermingswet1998BoswetWet Algemene BepalingenOmgevingsrecht*VuurwerkbesluitVergunning 13 wkn 38 100%Verlenging vergunning 13 wkn 8 100%Wijziging vergunning 1 100%Deels verleend/geweigerd 1 100%Niet-vergunningplichtig 67 100%1 gedoogbesluit (elektriciteitscentraleEemshaven provincie Gronin-1gen)Controle herplantverplichtingenKapmeldingenIllegale vellingenTeniet gegane beplantingen1501271814Uitgebreide procedure 6 mnd 35 97%Reguliere procedure 8 wkn 43 93%Gedoogbeschikkingen 6 wkn 4 100%Ontheffingen 6 wkn 5 80%Goedkeuringsbesluiten 6 wkn 17 100%Ontbrandingstoestemming/8 wkn 55 100%meldingenLuchtvaartwet Locatiegebonden TUG 4 wkn 30 100%Generieke TUG 4 wkn 11 100%Regeling 6 mnd 1 100%313

* Wederom kan worden geconstateerd dat het algemene beeld dat uit deze tabellen naar voren komt, zeer positiefis. De scores zijn, uitzonderingen daargelaten, veelal (ca.) 100%. Voorts heb ik er alle vertrouwen in, dat onzeambtenaren er alles aan doen deze scores hoog te houden.Besluiten Wegen en VaarwegenWet/Regeling soort procedure (wettelijke) afhandelingsnormaantal afgehandeldpercentage optijd afgehandeldBinnenvaartpolitiereglement /VaarwegenverordeningVaarvergunning 5 dgn 274 100%Ontheffing voorevenementenOntheffing beperkingenkunstwerken6 wkn 24 100%6 wkn 14 100%Vaarwegenverordening Ontheffing 16 wkn 146 95%Wegenverordening Ontheffing (*) 1X 8 wkn + 1X 6 wknverdagenReglement Verkeersregels enVerkeerstekens165 100% *)Ontheffing 8 wkn 38 100%Wegenverkeerswet Ontheffing 8 wkn 18 100%Regeling VoertuigenOntheffing t.b.v. 8 wkn 11 100%landbouwverkeer*) 1 x gebruik gemaakt van de mogelijkheid de termijn te verlengenSinds 2006 geeft de provincie geen ontheffingen meer af voor exceptionele transporten. Dit wordt sinds die tijdgedaan door de Rijksdienst voor het Wegverkeer. Buiten de afmetingen van het mandaat m.b.t. tot de beslisruimtevraagt de RDW nog wel advies aan bij de provincie. In 2011 zijn 455 adviezen aan de RDW afgegeven door deprovincie.Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening in werking getreden. Dit zorgt voor een veranderde werkwijze,maar heeft geen directe gevolgen voor de burgers.Daarom is hieronder t.a.v. de besluiten in het kader van de Wet ruimtelijke ordening een tweedeling gemaakt.Een schema tót 1 juli 2008, voor de zaken die volgens het overgangsrecht nog onder de “oude” WRO vallen, eneen schema ná 1 juli 2008, voor de nieuwe Wro.Besluiten Wet op de Ruimtelijke Ordening 2008 oude WROSoort procedure aantal wettelijke afhandelingsduurGemiddeldeafhandelingsduurin dagenArtikel 19 6 *) 10 100%Verkl. met bezwaar 0 8 wekenVerkl. zonder bezwaar 6Percentage op tijdafgehandeld*) Bij de afgifte van verklaringen van geen bezwaar blijven gedeputeerde staten ondankshet overschrijden van de termijn bevoegd alsnog een besluit te nemen.Soort procedureNieuwe Wro (per 1-1-8)VoorontwerpbestemmingsplannenVoorontwerpprojectbesluitenaantal afgedaan geen wettelijke afhandelingsduur; bestuurlijkestreeftermijn 2 maanden156 148 98%42 37 100%wettelijke afhandelingsduur (6 wkn.)Ontwerpbestemmingsplannen 182 175 100%314

Soort procedureNieuwe Wro (per 1-1-8)Ontwerpprojectbesluiten/omgevingsvergunningenaantal afgedaan geen wettelijke afhandelingsduur; bestuurlijkestreeftermijn 2 maanden54 43 100%Vastgestelde bestemmingsplannen 195 187 100%Vastgestelde projectbesluiten 22 20 100%Verbetering van dienstverleningVoortdurend wordt er gewerkt aan verdere verbetering van de dienstverlening aan de burgers, onder andere doorhet introduceren van nieuwe producten en werkwijzen.Het team van het Friese Merenproject bijvoorbeeld heeft begin 2011 een geheel vernieuwde website gelanceerd.Via www.friesemeren.nl zijn watersporters, ondernemers en andere belangstellenden nog beter op de hoogte.Twitter speelt daarin een belangrijke rol. Bijna dagelijks ontvangen 300 volgers van het Friese Merenprojecttweets met daarin nieuws over het project of gerelateerde onderwerpen.JeugdzorgIn 2011 is de Medische Orthopedagogische Dagopvang in Dokkum definitief geopend. Hiermee is een witte vlekin de jeugdketen in Noordoost Fryslân ingevuld. Daarnaast is een gezinshuis in Burgum geopend.Evenals in 2010 is de vraag naar pleegzorg in 2011 opnieuw gestegen. Pleeggezinnen vangen kinderen metproblemen op en kunnen terugvallen op deskundige begeleiding. Kinderen van 0 - 12 jaar worden bij voorkeurthuis geholpen, of als dat niet mogelijk is, opgevangen in een pleeggezin. Er zijn veel nieuwe pleeggezinnengeworven en getraind, waarbij pleeggezinnen sneller worden gescreend dan voorheen.In 2011 is er geen aparte week van de jeugdzorg georganiseerd. Succesvolle activiteiten uit voorgaande wekenvan de jeugdzorg zijn herhaald op andere plaatsen in de provincie: zoals twee bijeenkomsten op school met hetJ-team: en twee „meet, eat and greet‟-bijeenkomsten in Heerenveen en Burgum.De omgevingsvergunning (Wabo)Na een lange voorbereiding is per 1 oktober 2010 de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werkinggetreden. Vanaf deze datum kan de burger c.q. ondernemer bij één loket zijn aanvraag indienen voor hetverkrijgen van een vergunning voor het realiseren van een project. De Wabo vervangt circa 25 vergunning- entoestemmingstelsels, waaronder de bouwvergunning en de milieuvergunning. De aanvraag voor een vergunningkan digitaal worden ingediend. Uitgangspunt hierbij is dat de aanvrager van de omgevingsvergunning de gewenstegegevens maar één maal hoeft aan te leveren bij de overheid. De betrokken overheden stemmen onderling af.De provincie heeft voor bedrijven een voorlichtingsboekje gemaakt waarin de veranderingen zijn aangegeven. Deprovinciale medewerkers hebben zich geschoold om in de nieuwe situatie goed te kunnen handelen en er zijnsamenwerkingsafspraken gemaakt met de Friese gemeenten en Wetterskip Fryslân.Fryske Útfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) voor vergunningverlening, toezicht en handhaving(Ook wel: Regionale Uitvoeringsdienst (RUD))Een groot aantal landelijke ontwikkelingen is aanleiding om de uitvoering van vergunningverlening en het toezichtop de leefomgeving te verbeteren.De belangrijkste zijn ondermeer het één-loketprincipe bij de overheid (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht,Wabo), het verder inperken van de vergunningplicht, de gemeenten als eerste overheid (uitgezonderd complexeinrichtingen) en de verhoging van de kwaliteit van de uitvoeringspraktijk. Ook voor de strafrechtelijke milieuhandhavingis er reden de uitvoering te bundelen, zodat de landelijke criminaliteit door een betere en afgestemdeinformatievoorziening effectief kan worden aangepakt.Doel is op 1-1-2013 een FUMO operationeel te hebben, waarvoor de provincie de regietaak toegewezen heeftgekregen. De RUD werkt binnen een landelijk netwerk voor de overheden, zodat de informatievoorziening naaralle betrokkenen kan worden verbeterd en de versnippering vermindert.Daarmee wordt de kwaliteit van de uitvoering binnen de leefomgeving integraal verbeterd.In 2011 heeft het bottom-up proces geleid tot het in beeld brengen van het meest geschikte model waarmee kanworden voldaan aan landelijke en Friese kaders. De bijbehorende taken, de bedrijfseconomische, personelegegevens en het gebruik van hulpmiddelen voor de informatiedeling van de deelnemende partners en de RUDzijn daarin in beeld gebracht. In juni hebben de betrokken organisaties, uitgezonderd de gemeenten Ooststellingwerf,Weststellingwerf en Opsterland, de intentie-overeenkomst voor het uiterlijk op 1-1-2013 in werking hebbenvan een FUMO getekend.Daarna hebben de gemeenten, provincie (in haar rol als eigenaar en opdrachtgever) en waterschap uitvoeringgegeven aan deze intentie door het opdrachtgeverschap te bundelen. Concreet heeft dit geleid tot de start vanhet deelproces voor het opstellen van een bedrijfsplan met daarin de hoofdlijnen van de implementatie. In haar rolals regisseur toetst de provincie daarbij of voldaan wordt aan de landelijke en regionaal afgesproken kaders voorinhoud en proces.315

Verlening van subsidiesDe afdeling Subsidiezaken (SZ) heeft in 2011 de subsidieaanvragen en subsidievaststellingen voor een 25-talregelingen uitgevoerd. De subsidies voor deze regelingen variëren van subsidieaanvragen voor culturele activiteitentot subsidies voor elektrisch varen. In totaal zijn er in 2011 zo‟n 700 subsidieaanvragen behandeld en evenzoveelaanvragen tot subsidievaststelling afgehandeld. Ook hebben we in 2011 juridisch advies gegeven voor hetmaken van de nieuwe subsidieregelingen.De kracht van de afdeling SZ ligt erin dat we op een efficiënte wijze zorgen dat de subsidies op een rechtmatigewijze worden verleend. De beleidsinhoudelijke afdelingen toetsen of de aanvraag voldoet aan de inhoudelijkeeisen van de regeling. Om dit subsidieproces goed te ondersteunen is een goed werkend subsidiesysteem belangrijk.Met name voor het bewaken van termijnen, een soepele interne samenwerking en het genereren vanrapportages. Daarom is er in 2011 veel tijd en energie gestoken in het inrichten van een nieuw subsidiesysteem.In 2012 zullen naar verwachting alle regelingen in het subsidiesysteem staan.Op 12 december werden we verrast door gedeputeerde Hans Konst en de afdeling Economie Recreatie enToerisme (ERT). De reden voor dit onverwachte bezoek was dat de afrekening van de laatste zonnestroomsubsidiein november vastgesteld is. Voor deze regeling hebben we vanaf 2009 zo‟n 2000 brieven verstuurd om daarmee650 aanvragen af te handelen. Om dit te vieren kregen we een mooie taart van gedeputeerde Konst, versierdmet natuurlijk minizonnepanelen van marsepein.In onderstaand schema zijn bij wijze van voorbeeld de subsidieregelingen ten aanzien van Monumenten en cultuurhistorieopgenomen.Besluiten subsidiesSubsidieregelingUitvoeringsregeling projectsubsidiesruimte, onderdeelStimuleringsregeling restauratie,onderhoud en bouwhistorischonderzoekCategorieInstandhoudingKerken(Wettelijke) afhandelingsnorm8 weken (termijn bijontvangstbevestigingverlengd met 6 weken)idem Molens 8 weken (termijn bijontvangstbevestigingverlengd met 6 weken)idemidemOverige (waaronderboerderijen)Bouwhistorisch onderzoek/ bouwhistorischeinventarisatie8 weken (termijn bijontvangstbevestigingverlengd met 6 weken)8 weken (termijn bijontvangstbevestigingverlengd met 6 weken)Aantal afgehandeldPercentageop tijdafgehandeld71 100 %50 100 %15 100 %1 100 %Totaal 137 100 %Met een subsidieregeling is € 1,5 miljoen geïnvesteerd in 122 monumenten, waaronder 65 kerken voor restauratie,onderhoud en bouwhistorisch onderzoek. Door middelen uit de begroting van 2012 versneld in te zetten, conformde motie in PS van 2 november over het steunen van economische activiteiten en door herprioritering binnenerfgoed, is er 8 ton extra geïnvesteerd.Subsidie uit Sociaal Investeringsfonds voor 29 projecten.Voor 29 projecten is een subsidie toegekend vanuit het Sociaal Investeringsfonds van de provincie Fryslân. Metdeze projecten is een totaalbedrag ad € 1.555.000 gemoeid. Daarnaast is nog een bedrag ad € 395.493 ingezetvanuit andere budgetten (Sif projectengeld, armoede en zorg). Van de in totaal 38 ingediende aanvragen zijn 3aanvragen afgewezen omdat zij niet voldeden aan de criteria. 6 aanvragen zijn ingetrokken.Er is 6 keer een subsidie verleend van € 5.000 of minder (projecten met een lichte toetsing). De hoogte van deoverige projecten varieert van € 20.800 tot € 200.000. 5 projecten vallen onder het thema Jeugd en gezin, 5 onderMaatschappelijke participatie, 7 onder Vermaatschappelijking en leefbaarheid en 6 onder het thema Zorg.Voorbeelden van projecten waar subsidie voor is toegekend:- Jeugdhulp Friesland: Veiligheid in de Jeugdzorg – Signs of Safety (Jeugd en gezin);- Gemeente Franekeradeel in samenwerking met 4 andere gemeenten: Versterken eigen regie en sociaalnetwerk om eenzaamheid te verminderen (Maatschappelijke participatie);316

- Maatschappelijk werk Fryslân: Frysl@n On Line, digitale dienst- en hulpverlening (Vermaatschappelijkingen leefbaarheid);- Palet: De Handen In Een, op zoek naar nieuwe regels in de Zorg (Zorg).- Hoor Friesland: Toegankelijk maken van websites voor doven (aanvragen < 5.000).Provinciaal armoedebeleid 2007-2010Voor de jaren 2007 t/m 2010 zijn er middelen beschikbaar gesteld voor de bestrijding van armoede in Fryslân. In2011 is de Eindrapportage Provinciaal Armoedebeleid 2007-2010 van de zgn. Taskforce in PS behandeld. Daaruitkwam het volgende naar voren:Als belangrijkste resultaten van 4 jaar armoedebeleid is aangegeven dat :-Armoede een provinciebreed thema is geworden.-De provinciale bijeenkomsten armoede een stimulans waren om armoede te agenderen, informatie uit te wisselenen af te stemmen op het gebied van armoede.-Er meer initiatieven zijn genomen door partijen op het gebied van armoedebestrijding.-De toegekende projecten uit het Budget Armoede een blijvende aanvulling betekenen voor de infrastructuur inFryslân op het gebied van armoedebestrijding.-Er sprake is van meer samenwerking tussen organisaties. Zonder dat hiervoor nieuwe structuren/organisatieszijn opgezet.-Het provinciaal armoedebeleid een impuls betekent voor de samenhang van beleid van gemeenten en organisatiesdie zich bezig houden met armoedebestrijding in Fryslân. Versnippering van beleid is minder geworden.-Er kansen liggen voor gemeenten om tot nog meer uitwisseling te komen en bekendheid te geven aan projectenen initiatieven die bijdragen aan armoedebestrijding.Indirect heeft het provinciale armoedebeleid veel bijgedragen aan de vermindering van het aantal mensen datfinancieel en sociaal uitgesloten wordt. Met name zijn er resultaten bereikt in de versterking van de sociale infrastructuurarmoedebestrijding en in preventie.Initiatieven zijn verbonden op bovenlokaal en provinciaal niveau. Het provinciale beleid is van belang geweestomdat het initiatieven nam waar gemeenten dit minder konden, bijvoor-beeld door bovenlokale initiatieven testeunen en uit te breiden.De winst van het provinciale armoedebeleid zit in het feit dat armoede een onderwerp is ge-weest in de afgelopenperiode van vier jaar waaronder tal van partijen hun schouders gezet hebben: gemeenten, provincie, de Taskforce,maatschappelijke organisaties, bedrijven en particuliere initiatieven. Eventueel stukje hieronder schrappen…..De gemeenten benadrukken echter ook dat zij verantwoordelijk zijn voor armoedebeleid en de participatie vankwetsbare groepen in de samenleving. Gemeenten vinden dat zij de ver-bindende, coördinerende en stimulerenderol op het gebied van armoedebestrijding kunnen oppakken in het kader van de intergemeentelijke samenwerkingin VFG-verband.De Taskforce is van mening dat in de ontwikkelingen rond de samenwerking en samenhang op het gebied vanarmoedebestrijding in Fryslân nog een aantal stappen gezet moet worden. In de eerste plaats is de samenwerkingtussen vrijwilligers en professionals nog niet zodanig ontwikkeld dat het vanzelfsprekend is dat partijen elkaarzullen opzoeken en tot goede sa-menwerking komen. De Taskforce is dan ook van mening dat de impuls diemet het provinci-aal armoedebeleid is gegeven nog een vervolg dient te krijgen in bijv. een tweetal werkbijeenkomstenin de komende twee jaar.Telefonische bereikbaarheidOver zaken als telefonische bereikbaarheid, afhandeling brieven, facturen etc. zijn in IPO-verband afsprakengemaakt. Daarnaast is ook tussen verschillende overheden afgesproken dat er een zogenaamde front-office zalkomen mede in relatie met de invoering van de basisregistraties.Al deze ontwikkelingen hebben er toe geleid dat wij, teneinde deze zaken goed in te voeren, in 2012 een starthebben gemaakt met een analyse en inventarisatie van al deze (en andere) ontwikkelingen met als doel dezeafspraken op een gestructureerde, effectieve en efficiënte wijze in onze organisatie te implementeren. Tussen de12 provincies is afgesproken dat er in 2012 een KTO zal worden uitgevoerd. Wij zullen dit doen.Betaling facturenHet beleid van de provincie Fryslân is er op gericht om facturen binnen 30 dagen te betalen. Facturen die nietbinnen die termijn zijn voldaan, worden als te laat betaalde facturen beschouwd. In 2011 kreeg de provincie circa25.500 facturen te verwerken (2010 circa 26.000). In gevallen van onenigheid over de geleverde prestatie kaneen factuur meestal niet binnen 30 dagen worden betaald. Onderstaande percentages zijn niet gecorrigeerd voordergelijke betalingen.Het factuurafhandelingsproces is eind 2010 volledig gedigitaliseerd. Met de digitalisering is een betere bewakingvan de betalingstermijnen en een versnelling in het betalingsproces mogelijk. In 2011 hebben we ingezet op eenstrakker proces van inkoop/opdrachtverlening en centrale adressering van facturen. Tevens hebben we de leveranciersverzocht de factuurvereisten in acht te nemen. Ondanks deze acties is het percentage te late betalingen317

iets gestegen. In 2012 gaan we het afhandelingsproces van de facturen binnen de organisatie strak monitoren.We streven er naar om het percentage tijdige betalingen naar minimaal 90% te laten stijgen.Ontwikkeling te laat betaalde facturen2004 20%2005 14 %2006 11 %2007 16 %2008 18 %2009 17 %2010 17%2011 18 %Overzicht betaalde facturen in 2011Tijdig betaald 82%0-10 dagen te laat 7 %11-21 dagen te laat 4 %22-31 dagen te laat 2 %32-75 dagen te laat 1 %> 75 dagen te laat 4 %WebsiteDe website www.fryslan.nl is in 2011 door 200.000 mensen 385.000 maal bezocht. Zij vroegen 2,1 miljoen maaleen pagina op en typten 25.000 maal een zoekopdracht in. Iets meer dan de helft van het bezoek was afkomstiguit Fryslân. Ruim 8000 mensen bezochten de site via Twitter. www.twitter.com/provfryslan heeft inmiddels bijna2100 volgers. De meeste bezoekers waren geïnteresseerd in subsidiemogelijkheden, de algemene subsidieverordening,vacatures, ons adres en telefoonnummer en statenvergaderingen. Maar ook informatie overde Reststoffen Energiecentrale (REC), de statenverkiezingen op 2 maart en het organogram van de provincialeorganisatie scoorden hoog.In 2012 gaan wij de website vernieuwen, zodat deze op 1 januari 2013 voldoet aan de minimale eisen van deverplichte landelijke „webrichtlijnen‟. Hierdoor is de site ook te lezen door bezoekers die slechtziend, (kleuren)blind,dyslectisch of doof zijn. 1 januari 2015 moeten alle overheidssites volledig aan deze richtlijnen voldoen.Om het bereik van de provinciale informatie te vergroten, verspreiden we deze naast Twitter ook via Facebook.Vragen die via die kanalen binnenkomen, proberen we zo goed mogelijk af te handelen.Via Facebook willen we in beeld brengen wat de provincie doet. Het Facebook-account is te vinden opwww.facebook.com/provinciefryslan.Andere wijze van bekendmakingenElke zaterdag verschijnen de provinciale mededelingen op een vaste pagina in de Leeuwarder Courant en hetFriesch Dagblad. Uit kostentechnische overwegingen is gekozen voor uitsluitend deze beide kranten. Deze centralemededelingenpagina is ingesteld om de provincie beter herkenbaar te maken. De lay-out en de informatievoorzieningop deze pagina blijven een punt van aandacht. Inhoudelijk zijn enige aanpassingen doorgevoerd,zoals het zoveel mogelijk realiseren van uniformiteit in de diverse teksten.In een enkel geval, bij zeer specifieke of plaatselijke onderwerpen wordt nog gebruik gemaakt van huis-aanhuisbladenof vakbladen. De bekendmakingen van de provincie Fryslân zijn ook te vinden op www.overheid.nl enop www.fryslan.nl.Nieuwsbrieven, informatiebrieven en persberichtenAlle extern gerichte afdelingen binnen het provinciehuis maken gebruik van nieuwsbrieven (schriftelijk dan welook digitaal) om de burgers dan wel gemeenten en/of maatschappelijke organisaties e.d. op de hoogte te stellenvan hun activiteiten.Zo zijn er bijv. nieuwsbrieven over het project N381 Drachten-Drentse grens, Plattelânsprojekten en het FrieseMerenproject.Ten aanzien van de N381 wordt de digitale nieuwsbrief als communicatiemiddel ingezet. Tevens is het vastgesteldetracé van de N381 Drachten – Drentse grens op de website geplaatst (interactieve kaart). Op deze wijzekunnen belangstellenden het ontwerp, geprojecteerd op luchtfoto‟s, visualisaties en filmpjes bekijken.Verder zijn er 367 persberichten verstuurd over allerhande onderwerpen.Verzoeken om informatieEr kwamen in 2010 circa 970 elektronische informatieverzoeken binnen en ongeveer 840 telefoontjes. Voor 2011gaat het om 860 e-mails respectievelijk 780 telefoontjes. Beide aantallen zijn derhalve afgenomen. Dit heeft wellichtte maken met het verder verbeteren van de website, www.fryslan.nl.318

Elektronisch aanvragen van subsidies, vergunningen, ontheffingen e.d.Er zijn verschillende mogelijkheden om digitaal (via de mail) subsidies aan te vragen, bijv. voor sport, alsmedevoor zorg en sinds kort ook voor onderwijs. Wel dient het definitieve verzoek op dit moment nog schriftelijk teworden ingediend, vanwege de juridische status van een elektronische handtekening, die nog niet voldoende is.Datzelfde geldt voor ontheffingen/subsidies/vergunningen in het kader van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht,Natuurbeschermingswet e.d.Voorts zijn er bijv. in het kader van de Boswet kapmeldingen en verzoeken om compensatie e.d. Via de websitevan het ministerie van LNV zijn speciaal hiervoor bestemde formulieren te downloaden.KlanttevredenheidIn 2011 hebben wij geen klanttevredenheidsonderzoek gehouden. Reden hiervoor is dat de provincies hebbenafgesproken dit allen in 2012 te gaan doen. Een aantal provincies heeft afgelopen jaren een organisatiebreedklanttevredenheidsonderzoek gehouden. De gehanteerde vragenlijst is eind 2011 bijgewerkt. Met deze lijst, alsbasisvragenlijst, gaan alle provincies aan de slag.Openbaar vervoerDe provincie verleent middels aanbestedingen concessies voor openbaar vervoer en ziet erop toe dat de bedrijvende beloofde dienstverlening aan de burger ook daadwerkelijk nakomen. In 2009 is de Nota ConcessiebeheerOV vastgesteld. Hierin worden de kaders van het concessiebeheersysteem neergezet, waarmee sprake is vaneen gestructureerde aanpak van het toezicht op de naleving van de concessies.Om ook aan burgers duidelijk te maken hoe de openbaar vervoerbedrijven presteren, worden elk kwartaal decijfers over gebruik, tijdigheid, rituitval en klachten bekend gemaakt. Deze cijfers worden gepubliceerd op dewebsite van de provincie.AanbestedingenIn 2010 is de concessie voor de Hoogwaardige OV-verbinding Groningen – Heerenveen – Lelystad aanbesteeden per 1 juli 2011 aan Arriva gegund. Deze concessie heeft een korte looptijd van 1 juli 2011 tot en met 8 december2012. Hiervoor is gekozen om het vervoer op het traject Groningen – Lelystad (of een gedeelte van dit traject)onder te kunnen brengen bij de nieuwe concessie voor Noord en Zuidwest Fryslân, die ingaat op 9 december2012.In 2011 is het bestek gemaakt voor de samengevoegde concessie voor Noord-Zuidwest Fryslân, stad Leeuwarden,Schiermonnikoog en het traject Groningen-Lelystad. In november 2011 is het bestek op de markt gekomen.We verwachten in maart 2011 deze concessie te kunnen gunnen aan de beste inschrijvende partij.In december 2011 heeft de provincie de busstations Leeuwarden, Heerenveen, Sneek, Dokkum en Oosterwoldeovergenomen van Arriva. Hiermee hebben we een level playing field, ofwel een gelijkwaardig speelveld, gecreëerdvoor de inschrijvers voor bovenstaande concessie.Duurzaam OVPS hebben in 2010 een motie aangenomen voor een nieuw te ontwikkelen OV-systeem waarbij ook aandacht isvoor duurzame brandstoffen. In 2011 zijn we gestart met de voorbereidingen voor het verduurzamen van het OV.Middels de aanbesteding voor Noord-Zuidwest Fryslân, stad Leeuwarden, Schiermonnikoog en het traject Groningen-Lelystad,willen we hieraan vorm geven.Voor Schiermonnikoog is gekozen voor het rijden met elektrische bussen vanaf de start van de concessie (dec.2012). Voor de andere delen van de concessie is in het bestek een optie uitgevraagd voor het rijden op groengas. Om dit te kunnen verwezenlijken zal de provincie zorgdragen voor de realisatie van de (groen) gasvulpuntenals de optie wordt gelicht.Daarnaast is in 2011 de visie en het programmaplan Duurzaam Openbaar Vervoer door GS vastgesteld. Hiermeewillen we, naast het realiseren van het gebruik van duurzame brandstoffen in het OV, pilots doen voor maatwerkvoor het OV op het platteland (pilots). Voorts willen verbeteringen realiseren in de OV-infrastructuur en informatievoorzieningaan de reiziger. In 2012 komt het programmaplan in de uitvoering.Fryske taal (Taalbelied)Yn de Taalnota Frysk yn Fryslân, Taal tusken minsken, dy‟t yn 2011 noch ris mei in jier (2012) ferlingd waard,stiet dat elkenien dy‟t Frysk prate en skriuwe wol, folslein it rjocht hat om dat te dwaan, by de rjochtbank like goedas by de bakker. Sadwaande hawwe wy yn 2011 yntinsyf oerlis hân mei de ryksoerheid oer in Wet Gebrûk FryskeTaal, dy‟t de gelykweardige posysje fan it Nederlânsk en it Frysk yn de provinsje Fryslân waarboargje moat, benammenyn it bestjoerlik ferkear (de oerheid) en it rjochtsferkear. Yn 2011 hat it kabinet ek in stânpunt ynnommenoer it advys fan de Stjoergroep Desintralisaasje Fryske taal fan Ryk nei provinsje, ûnder foarsitterskip fan âldsteatsriedmr. Rein-Jan Hoekstra, koartwei de Stjoergroep Hoekstra. Hoekstra advisearre om it foech oangeandeit fêststellen fan de kearndoelen foar it fak Frysk nei de provinsje te desintralisearjen. It kabinet sil no de ûnderwiiswetjouwingwizigje om ien en oar mooglik te meitsjen. De provinsje is yntusken yn oerlis mei de Fryske ûnderwiiskoepelsom yn gearwurking mei it ûnderwiisfjild ynfolling te jaan oan dit nije, takomstige provinsjale foech,dat de provinsje ek de mooglikheid jaan sil om tenei net allinne folslein, mar ek parsjeel ûntheffing oan skoallen teferlienen foar it ûnderwizen fan it fak Frysk.319

Fierder hat de provinsje yn 2011 de ûnderhannelings starten oer in nije Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer(BFTK) tusken Ryk en provinsje, oer it Frysk yn ûnder oaren media, ûnderwiis, kultuer en ekonomysk en sosjaallibben. Nei alle gedachten kin dy Bestjoersôfspraak yn it foarjier fan 2012 tekene wurde.Mar it giet fansels net allinne om it (better) ferankerjen fan de rjochten wat it gebrûk fan de Fryske taal oanbelangetby oerheid, rjochtspraak en yn it ûnderwiis; it giet der om dat ien en oar yn de praktyk brocht wurdt. De taalnotahat net om „e nocht as ûndertitel “Fan Rjocht nei Praktyk”. Dêrom hat de provinsje ek yn 2011 bedriuwen, ferieningsen soarchynstellings subsidiearre foar it mear sichtber meitsjen fan it Frysk op „e webside, op „e wurkflier,yn games en yn materiaal foar de âldereinsoarch. Op dy wize wol de provinsje sokke ynstellings en bedriuwenferliede om de Fryske taal mear te brûken. As de klant, kliïnt of pasjint yn de eigen taal benadere wurdt, biedt datfoardielen foar beide partijen: de tsjinst of it produkt komt tichter by dyjinge dêr‟t it foar bedoeld is.Fierder ferskynde der yn 2011 wer in nije Fryske taalatlas, dy‟t in oersjoch jout fan it nivo fan it behearskjen enbrûken fan it Frysk troch de ynwenners fan Fryslân. De Taalatlas 2011 is in ferfolch op de taalatlas dy‟t yn 2007ferskynde.Út de nijste taalatlas die bliken dat hast alle ynwenners fan Fryslân de Fryske taal frij aardich oant tige goed fersteankinne. Trijefearn fan de Fryske befolking kin de Fryske taal frij aardich oant tige goed prate. Allyksa kintrijefearn fan de Fryske befolking de Fryske taal frij aardich oant tige goed lêze. Oars as it nivo fan it behearskjenfan it ferstean, praten en lêzen kin mar in lytse groep it Frysk goed skriuwe. Út in ferliking mei de taalmjitting fanfjouwer jier ferlyn docht bliken dat it nivo fan it behearskjen fan it Frysk op alle aspekten feroare is. Sawol it talminsken dat it Frysk ferstean kin, as it tal Friezen dat it Frysk prate, lêze of skriuwe kin, is yn fergeliking mei 2007signifikant tanommen. Dat binne bemoedigjende resultaten. Dêrom is it wat ús oanbelanget saak om it útnoegjendetaalbelied fan de ôfrûne jierren, konkretisearre yn bygelyks de kampanje Praat mar Frysk, de digitale learomjouwingEduFrysk.com en it Taaltaske foar jonge âlden, troch te setten. Om troch te gean mei ús belied oangeandemeartalich ûnderwiis. En om de trochgeande learline mei twatalige pjutteboartersplakken, trijetalige basisskoallenen trijetalich fuortset ûnderwiis goed en breed del te setten.De taalatlas is fergees te downloaden op de webside fan de provinsje Fryslân: www.fryslan.nl/taalatlas.IntegriteitIntegriteit is één van de pijlers van het openbaar bestuur. De organisatie blijft daarom aandacht schenken aan hetonderwerp. Direct na het aantreden hebben de statenleden een workshop integriteit gevolgd. De regelgevingwordt ook up to date gehouden. Zo is een protocol „Handelen bij integriteitsschendingen‟ vastgesteld en is met deOndernemingsraad een nieuwe gedragscode overeengekomen. Deze gedragscode zal in 2012 door GedeputeerdeStaten worden vastgesteld. Verder zijn er drie nieuwe vertrouwenspersonen aangesteld, waarvan één, debedrijfsmaatschappelijk werker, specifiek voor ongewenste omgangsvormen.III. De kwaliteit van burgerparticipatieInformatie- en inspraakbijeenkomstenElk jaar worden er voor omwonenden, belangstellenden, ondernemers e.d. tal van informatiebijeenkomsten eninspraaktrajecten georganiseerd, om mensen op de hoogte te stellen van op handen zijnde of lopende plannen,waaronder ook ruimtelijke plannen.Onder informatiebijeenkomsten worden die bijeenkomsten verstaan die een zuiver informerend karakter hebben.Bij inspraakbijeenkomsten of inspraaktrajecten is de opzet om standpunten of ideeën van de aanwezigen te verzamelen,zodat deze kunnen worden meegewogen in de besluitvorming.Het kan daarbij gaan om zeer uiteenlopende onderwerpen, zoals Jeugdzorg en informatiebijeenkomsten overinfrastructurele plannen.Bij dat laatste kan worden gedacht aan wegenplannen, maar ook aan bijvoorbeeld aan het deelnemen door deprovincie als adviseur voor de verkeersveiligheid bij verkeerscommissies die door een 7-tal gemeenten is ingesteld.Hierin worden vooral de gemeentelijke verkeersproblemen besproken, bij twee gemeenten zijn er ookspreekuren voor bewoners. De commissie wordt vertegenwoordigd door gemeente, politie, VVN en provincieFryslân en komen gemiddeld 4 x per jaar bij elkaar.Er zijn in januari nog enkele voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd om OV-reizigers te ondersteunen bij hetaanvragen en gebruik van de OV-chipkaart. Deze bijeenkomsten zijn gehouden in Leeuwarden, Sneek en Drachten.De bijeenkomsten trokken volle zalen.In juni heeft een viertal consultatiebijeenkomsten in verschillende plattelandsgebieden plaatsgevonden rond hetonderwerp: Werken met Streekagenda‟s. Dat is een coöperatieve werkwijze die de provincie in de toekomst ophet platteland en in het landelijk gebied wil introduceren. De bijeenkomsten waren gekoppeld aan de consultatierondemet betrekking tot de nieuwe Beleidsnota Platteland.Naast bovengenoemde kleine greep uit de vele voorbeelden is hieronder, in 2 overzichten, nog een aantal vandeze bijeenkomsten weergegeven, met bijbehorende doelgroepen.320

Deze overzichten bevatten niet alle bijeenkomsten, maar ze geven een goed beeld van de veelheid aan onderwerpendie in de provincie spelen.Informatiebijeenkomsten e.d. in 2011OnderwerpDe Commissie Overleg en Voorlichting Milieuhygiene(COVM) is ingesteld op grond van deLuchtvaartwet. De commissie ziet er onder meerop toe dat het vliegverkeer geen grotere geluidsbelastingveroorzaakt dan volgens de vastgesteldegeluidscontour van de vliegbasis Leeuwardenis toegestaan.De commissie ziet er ook op toe dat klachten opeen juiste wijze worden behandeld.Stinaf-regeling (Stimuleringsregeling toerismenatuurlijk Fryslân)Toerisme congressen voor Frieserecreatieondernemers:21 oktober 2011 een symposium over natuurlijkeontwikkelingen en toerisme langs de FrieseWaddenzeekust in Marrum en3 november 2011 de jaarlijkse Fryske ToerismeKongresdei met de horeca in de hoofdrol inLeeuwarden.De stichting UCF organiseert in aansluiting opbovenstaande onderwijs- en onderzoeksinitiatievenuiteenlopende academische en cultureleactiviteiten, zoals: kenniskringen, expertmeetings,congressen, lezingen/fora en debatten, academischeactiviteiten voor scholieren en activiteitenvoor (clusters van) bedrijven.Vredeman de VriespriisFriese Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds.Overleg met aantal „Plaatselijke Belangen‟ vande dorpen langs het tracé van de GebiedsontwikkelingN381.Gebiedsontwikkeling Rw 7 Sneek:Dit project is eind 2010 min of meer afgerond. Wezijn echter nog bezig met de laatste puntjes opde i te zetten, waardoor we de website en het e-mailadres nog in de lucht houden.Voorts zijn er enkele advertenties in het SneekerNieuwsblad geplaatst om te berichten over dewerkzaamheden en de mogelijke hinder die ditveroorzaakt voor de bevolking.Verder is er nog een brief rondgestuurd aanomwonenden (ergens in de zomer) om dezemensen te informeren over de werkzaamhedenrond de Geeuw/Waterstad eerste fase.DoelgroepOmwonenden.Als een burger hinder ondervindt van de vliegbasis kanhij/zij telefonisch of schriftelijk een klacht indienen bij StafVoorlichting van de Vliegbasis Leeuwarden of het BureauGeluidhinder van de Luchtmachtstaf.Als de burger het niet eens is met een telefonisch gegevenantwoord op de klacht, dan kan hij/zij de klacht alsnogschriftelijk indienen.Pas indien de burger het niet eens is met het schriftelijkeantwoord op de klacht, kan de COVM om een oordeel wordengevraagd.De vergaderingen van de commissie zijn openbaar en wordenin de Friese regionale dagbladen aangekondigd. Tijdensde vergadering bestaat voor het publiek de mogelijkheidom het woord te voeren.Toeristische ondernemers, voor bedrijfsinvesteringen intoerisme en recreatie.Toeristische ondernemers en branche vertegenwoordigers,alsmede horeca-ondernemers.Studenten en belangstellenden.Gjalt Pilat heeft met de tafelserie „Pake Sytse‟ de Vredemande Vriesprijs voor Vormgeving 2011 gewonnen.De Vredeman de Vriesprijs van de provincie Fryslân is eenjaarlijkse prijs voor architectuur en vormgeving, het ene jaarvoor architectuur en het andere jaar voor vormgeving.Uitgereikt aan zangeres Elske DeWall, als stimulans voorhaar muzikale carrière.„Ze draagt op een eigentijdse manier en met geweldig veelenthousiasme bij aan de cultuur in Fryslân‟, aldus JohnJorritsma, Commissaris van de Koningin en tevens voorzittervan het Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân.Dit fonds wil jonge podiumkunstenaars belonen en stimuleren.De verschillende Plaatselijke Belangen, hun achterban enomwonenden.Omwonenden. Aldus wordt een project op een zorgvuldigemanier afgehecht.321

Informatiebijeenkomsten e.d. in 2011OnderwerpInfoavond N355 kom Twijzel (60 personen)Infoavond N369 Kootstermolen - Kootstertille (70personen)Infoavond N356 kom Holwerd (60 personen)Klankbordgroep N361 Trynwalden (20 personen)Inloopavond St. Annaparochie, fietssnelwegStiens-St.Jacob 50 personen) Inloopavond N355kom Twijzel (90 personen)Dorpsbelangen N358 Skieding-Uterwei (15 personen)Capaciteitsuitbreiding JF sluis: 3 informatieavondenBolsward-Leeuwarden: 1 informatieavond teHilaardWoudsend-Balk: Informatieavond bewonersTraverse Lemmer: 2 Informatieavonden voorbewoners, alsmede een informatieavond voor degemeenteraadN393 fietssnelweg Stiens - St.Jacobi Parochie;Quick win HoukesleatDoelgroepAllen voor omwonenden/belangstellenden.Omwonenden en gemeenteraadsleden.Omwonenden.Inspraaktrajecten en -bijeenkomsten in 2011Onderwerp Doelgroep Effect381; Openbare hoorzittingStatencommissie Lân, Loft en WetterBetrokkenen, belangstellendengingen.N381: Overleg met 17 huishoudensi.v.m. akoestisch onderzoekN381: Inloopmarkt ProvinciaalInpassingsplan (PIP)(alsook Ontwerp-PIP)De 17 huishoudensBetrokkenen, belangstellenden engemeenteraden Opsterland, Heerenveenen OoststellingwerfGeen meetbare effecten. Reactiesworden meegenomen in de overwe-Geen meetbare effecten. Reactiesworden meegenomen in de overwegingen.Creëren draagvlak. Horen vanwensen en ideeën uit de streek. Polsenhouding van streek over PIP enplan gebiedsontwikkeling.Provinciaal Inpassingsplan DeCentrale As.Vrijwillige kavelruil.Betrokkenen. Grondeigenarenbepalen zelf de nieuwe toedeling.Creëren draagvlak; sneller resultaten.Aankoop gronden ten behoeve vande Centrale As.PlattelânsprojektenOp vrijdag 28 oktober vierde Plattelânsprojekten feest vanwege het tienjarige jubileum. Om dit te delen met allebetrokkenen van de afgelopen jaren, organiseerde Plattelânsprojekten diverse gebiedsexcursies en een feestelijksymposium. Prof. Dr. Pieter Winsemius sprak op het symposium over de rol van de overheid en de burger bijplattelandsontwikkeling. In juni en juli is de provincie de streek ingegaan om de Aginda Leefber Plattelân en hetWerken met Streekagenda‟s te presenteren en te bespreken. Het ging om vier bijeenkomsten in Weidum, Rinsumageast,Jubbega en Nijland. De avonden werden goed bezocht door dorpsbewoners, vertegenwoordigers vangemeenten en maatschappelijke organisaties.In 2011 zijn er 27 persberichten en 6 redactionele artikelen verstuurd. De gebiedsgedeputeerden, platformledenen initiatiefnemers zijn bij verschillende persmomenten zoals openingen, bijeenkomsten, ondertekeningen e.d.voor het voetlicht gebracht.Er zijn rond de 40 persvragen gesteld, verdeeld over het hele jaar. Plattelânsprojekten verstuurde 15 digitalenieuwsbrieven en 5 projectenbrochures, verdeeld over de vijf gebieden. De beginpagina van de website van Plattelânsprojektenstaat op nummer 21 van de 4500 bezochte pagina‟s. Deze is 17.072 maal geraadpleegd. Degemiddelde tijd dat bezoekers op deze site bleven bedraagt 14 seconden. Dat is prima, want het is een zogenaamde„landingspagina‟ met doorverwijzingen.322

Highlights NoordoostDe ontwikkeling van de Agenda Netwerk Noordoost (ANNO), de opening en verwezenlijking van het project ‟12Stekjes‟, een succesvol project dat voortgekomen is uit Fryske Fiersichten, de lancering van de jongerenagendadoor Jonge Friezen Foarút en de inbreng van de Jonge Friezen tijdens het congres Vital Rural Area en de projectmonitoringvan Leader in de vorm van filmpjes.Highlights ZuidoostHet goed bezochte en succesvolle symposium cultuurhistorie in Oldeberkoop, de netwerkavond Cultuurhistorie inDrachten, de verdere ontwikkeling van het project De Friese Waterlinie en de ontwikkeling van de cursus CultuurhistorischeDorpsgids.Highlights NoardwestDe lancering van de jongerenagenda door Jonge Friezen Foarút en de inbreng van de Jonge Friezen tijdens hetcongres Vital Rural Area, de lancering van het gebiedsprofiel Waddenland van Overvloed en de openingen vande projecten „Groate Kerk‟ en „bunker Koehoal‟.Highlights WaddeneilandenDe realisatie van de film „Reis door het Waddengebied (gefinancierd m.b.v. Leader), de lancering van de websitewww.gastvrijwaddengebied.nl en de ontwikkeling en lancering van het stappenplan Duurzame Waddeneilanden.Highlights ZuidwestDe aanbieding van het werfboek bezoekerscentrum Nationaal Landschap aan toeristisch recreatieve ondernemers,ondernemers die opgeleid worden tot ambassadeurs van het Nationaal Landschap en de projectenmonitoringZuidwest Fryslân door platformlid Anneke Koster.Duurzame EnergieIn 2011 is het programma Duurzame Energie opgegaan in het programma Duorseme Ynnovaasjes. Met dit programmakiest de provincie Fryslân voor een Friese aanpak. We werken aan een sterk en gezond Fryslân! Samenmet woningcorporaties, gemeenten, bedrijven, dorpsbelangen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke organisatiesen inwoners. We zetten in op energie besparen en het opwekken van duurzame energie. In de landbouwsector,in de gebouwde omgeving en in de eigen organisatie. En we zetten in op het besparen van afval en recycling.Uiteindelijk moet onze aanpak bijdragen aan de werkgelegenheid in Fryslân.Green DealsSamen met Noord-Holland, Groningen en Drenthe hebben we verschillende Green Deals met het Rijk afgesloten.Met deze provincies vormen we de Energy Valley regio. De Rijksoverheid wil helpen om knelpunten voor duurzameprojecten weg te nemen. Bijvoorbeeld met vergunningen en regels of het vinden van samenwerkingspartners.De Green Deal Noord-Nederland is de opvolger van het Energieakkoord Noord-Nederland. Deze GreenDeal heeft als doel om het Noorden dé energieregio van Nederland te laten worden. In deze Green Deal zijnongeveer 50 projecten op het gebied van duurzame energie opgenomen. Ook is de provincie Fryslân één van departijen die een Green Deal Groengas heeft afgesloten. Tot slot heeft de provincie ook een Green Deal ElektrischVervoer Fryslân met het Rijk afgesloten.Samenwerkingsovereenkomst slim met water en energieDe provincie Fryslân en gemeente Leeuwarden ondertekenden begin 2011 de overeenkomst Slim met water enenergie. Fryslân en Leeuwarden zijn koploper op het gebied van duurzame energie en watertechnologie. Uiteindelijkwillen we onafhankelijk zijn van de huidige brandstoffen zoals olie en gas. En we willen dat Leeuwardenstraks Capital of Water Technology is. Onze koppositie willen we omzetten in banen op het gebied van watertechnologieen duurzame energie. Voor jong en oud. En voor hoger en lager opgeleiden. De samenwerking moetleiden tot een efficiëntere aanpak en leidt tot meer resultaten.Bijeenkomsten ‘Fryslân geeft energie’Alweer voor het derde jaar organiseerde de provincie Fryslân de bijeenkomst Fryslân geeft energie. Het uitwisselenvan kennis, informatie en positieve en negatieve ervaringen stond centraal. Ruim 90 gemeentebestuurders,gemeenteraadsleden en ambtenaren en leden van Provinciale Staten bezochten de bijeenkomst op 27 mei 2011.De bijeenkomst op 8 december 2011 telde ruim 120 deelnemers. Ook in 2012 organiseert de provincie Fryslândeze bijeenkomsten weer in samenwerking met de VFG.Fryslân FernijtMet Fryslân Fernijt wil de provincie innovatie binnen Fryslân stimuleren. Innovatie is goed voor de Friese economie.En het versterkt de concurrentiepositie van het Friese bedrijfsleven. In 2011 is Fryslân Fernijt II afgesloten. Intotaal hebben 25 vernieuwende projecten subsidie ontvangen. Zo past een wasserij in Heerenveen nieuwe technologietoe om water en energie te hergebruiken. En de Friese Verhuurvloot heeft 10 motorjachten omgebouwdvan diesel naar een schone elektro/hybride aandrijving. Verder maakt het YOSS-project het nu mogelijk dat plezierjachtengebruik kunnen maken van een persoonlijke vuilwaterservice op de ligplaats in de jachthaven. Inmiddelsis Fryslân Fernijt III gestart. Tot 1 april 2012 kunnen ondernemers subsidie aanvragen.323

Subsidieregeling Energiebesparing Bestaande BouwOok in 2011 was de Subsidieregeling Energiebesparing Bestaande Bouw voor huiseigenaren succesvol. Dezesubsidie voor het energiezuiniger maken van huizen was in acht maanden tijd op. In totaal was er € 1,1 miljoenbeschikbaar. Investeren in energiebesparende maatregelen verlaagt de woonlasten en draagt bij aan het wooncomfort.En beter geïsoleerde huizen zijn meer geld waard. Dankzij deze subsidie investeren 1100 huiseigenarenongeveer 7 miljoen euro in energiebesparende maatregelen. Voor de Friese installatie- en bouwbedrijven is dateen flinke impuls.Ook woningcorporaties kunnen subsidie aanvragen voor energiebesparende maatregelen. Zes corporaties hebbenin 2011 een aanvraag ingediend. Corporaties komen in aanmerking voor subsidie als ze tenminste vijftigwoningen met drie labelstappen verbeteren. Of als ze tien van hun woningen energieneutraal maken. De woningenmoeten na afloop minstens energielabel C hebben. In totaal gaan nu twaalf corporaties meer dan twintigmiljoen euro investeren in energiebesparende maatregelen. Meer dan 850 woningen hebben na afloop minstensenergielabel C.Elektrisch VarenAls provincie van de watersport stimuleert Fryslân het elektrisch varen. In 2011 is het aantal elektrisch aangedrevenboten verdubbeld. Er varen nu ruim 400. Dit zijn boten die een elektrische aandrijving als hoofdaandrijvinghebben. Daarnaast varen er bijna 1980 boten met kleine elektrische hulpmotoren.Voor de subsidieregeling elektrische oplaadpunten zijn 8 aanvragen ontvangen voor in totaal 13 oplaadpalen. Desubsidieregeling loopt nog tot 30 juni 2012. In totaal zijn in 2011 50 laadpunten gerealiseerd. Verder is onderzoekgedaan naar het ontwikkelen van routes speciaal voor elektrische boten. In dit onderzoek van „electric only routes‟zijn 10 routes met elkaar vergeleken. Er ligt nu een lijstje van 5 kansrijke routes. Het is de bedoeling dat hiervan 3routes worden gerealiseerd.Wie Slim is rijdt GroengasRijden op Groengas is goedkoop en schoon. Het is nu al verkrijgbaar op 84 plekken in Nederland. In 2011 zijn inFryslân nieuwe groengasvulpunten geopend in Surhuisterveen en Burgum. Daarmee heeft Fryslân als eersteprovincie een dekkend netwerk. Groengas tanken kon in Fryslân al in Leeuwarden (2), Dokkum, Heerenveen,Drachten, Harlingen en Nes Ameland.De twee aanjagers van de provincie en de gemeente Leeuwarden hebben in 2011 twee belangrijke acties ondersteund.Beide acties waren gericht op het vergroten van het aantal groengasauto‟s in Fryslân. Zo startte op 1mei 2011 de regeling Leeuwarden 100. Ondernemers konden € 1000,- aanvragen bij aanschaf van een groengasauto.In 2011 zijn 50 aanvragen gedaan. Daarnaast was er de landelijke subsidieregeling „Proeftuin Rijden opGroengas‟. Hier konden ondernemers € 3000,- subsidie aanvragen voor aanschaf van een groengasauto. Dankzijde inspanningen van de aanjagers zijn er 179 aanvragen voor Fryslân ingediend. De voertuigen worden in deeerste helft van 2012 uitgeleverd.Groengas NederlandDe Stichting Groengas Nederland opende begin september 2011 officieel haar deuren op het terrein van de DairyCampus. Het landelijke centrum gaat alle kennis over Groengas bundelen en beschikbaar stellen aan producentenvan groengas. Groengas Nederland is een initiatief van provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden en eenaantal grote landelijke energiedistributie- en netwerkbedrijven. Fryslân alleen al heeft in theorie potentie om voor150.000 huishoudens Groengas te maken en leveren. Het kenniscentrum moet productie en afzet zoveel mogelijkstimuleren.Blue EnergyOp de Afsluitdijk in Breezanddijk komt een proef met Blue Energy. Blue Energy is duurzame energie die gewonnenwordt door het met een speciale techniek mengen van zoet en zout water. De Afsluitdijk is bij uitstek een plekwaar zoet en zout water bij elkaar kunnen komen. Proeven met deze vorm van energie moet uitwijzen wat weprecies met Blue Energy kunnen. De bedrijven REDstack, Wetsus en Fuji voeren deze proef uit. Blue Energy isvoor de provincie een mooie kans. Kans op een nieuwe duurzame energiebron, maar ook kans op werk. De proefkost in totaal € 7,3 miljoen. De provincie Fryslân draagt €1,6 miljoen bij.Internationale samenwerkingMet het Interregprogramma werkt Europa aan duurzame grensoverschrijdende regionale ontwikkeling. In dit kaderis in 2011 een aantal internationale samenwerkingsprojecten succesvol uitgevoerd. Op 13 mei lanceerdeCradle to Cradle Islands haar nieuwe website Wisle (www.wisle.org). Met Cradle to Cradle Islands willen eilandenrond de Noordzee zelfvoorzienend worden op het gebied van water en energie. De nieuwe netwerksite is gemaaktom ervaringen van het project wereldwijd te delen. Als onderdeel van het Cradle to Cradle Island projectkwam een Amerikaanse delegatie naar Fryslân. Zij volgden hier een tweedaagse workshop over duurzame Friesetechnologie op het gebied van water, energie en materialen. Deze samenwerking wordt ook voortgezet. Er wordtgewerkt aan een 10-jarenprogramma om de Friese technologie ook in New York te gaan gebruiken. Binnen hetproject Netzwerk Toekomst werkten Noord-Nederlandse en Duitse partijen intensief samen op het gebied vanrecreatie en toerisme. Door het project is het aanbod in beide landen meer zichtbaar en toegankelijk gemaakt.Ook de kwaliteit is verbeterd. Zo volgden meer dan 400 ondernemers uit het projectgebied de cursus websitever-324

etering. In Fryslân is de zogenaamde waterwegennavigator ontwikkeld. Hiermee kan straks alle informatie overhet vaargebied of vaarbestemming worden opgevraagd via telefoon of laptop.Het Afval Actie ProgrammaHet Afval Actie Programma (AAP) is door de provincie opgezet met als doel het huishoudelijk afval met 25% teverminderen. Het programma wil bedrijven en burgers een platform bieden om samen duurzame innovaties voorafvalpreventie te realiseren. AAP richt zich eerst vooral op het terugdringen van voedselverspilling. Huishoudelijkafval bestaat namelijk voor ongeveer 30% uit voedsel of verpakkingsafval. Binnen AAP werkt de provincie samenmet de gemeenten, die verantwoordelijk zijn voor het inzamelen van afval. Daarnaast ook met andere deelnemersin de keten: van de producent tot de afnemer van producten.Duurzame bedrijfsvoeringHet jaar 2011 stond -vanuit duurzaam inkopen bekeken- in belangrijke mate in het teken van het nieuwe provinciehuis.Binnen dat provinciehuis heeft het thema duurzaamheid op veel manieren concreet vorm gekregen.Denk aan de „slimme‟ verlichting (die uit gaat als er niemand is) of de verwarming van het gebouw door middelvan aardwarmte in combinatie met betonkernactivering. Maar ook bij de inrichting van het provinciehuis is duurzaamheideen belangrijk uitgangspunt geweest. Door het hele gebouw is „wastewood‟ toegepast voor kasten envaste inrichting. Door een Cradle 2 Cradle gecertificeerd proces verwerken we nu ons afvalpapier en wordt hethergebruikt als toiletpapier. Het zijn praktische voorbeelden waarmee we invulling hebben gegeven aan ons strevennaar een volledig duurzame bedrijfsvoering.Ook als het om duurzaam P&O beleid gaat, zijn diverse maatregelen succesvol gebleken de afgelopen periode.In het nieuwe provinciehuis werken we volgens de principes van „Het Nieuwe Werken‟. Op deze manier wordt debeschikbare ruimte optimaal benut en wordt plaats en tijdsonafhankelijk werken mogelijk gemaakt. Dat heeftbijvoorbeeld effect op het woon-werkverkeer.Bij het woon- werkverkeer is overigens goed te zien dat het duurzame beleid geleid heeft tot een daadwerkelijkegedragsverandering. Door de nieuwe vergoedingen voor woon- werkverkeer is het fietsen en openbaar vervoersterk gestegen t.o.v. het gebruik van de eigen auto. Eind 2011 maakte ruim 60 % gebruik van duurzame vervoersvormentegen nog 40 % begin 2011. De afgesproken maatregelen zijn derhalve zeer succesvol geweest enhebben de verwachtingen zelfs overtroffen. Ook is medio 2011 een pilot gestart met 10 duurzame bedrijfsauto‟sdie op groen gas of volledig elektrisch rijden. Hierdoor is het zakelijk reizen al voor een deel verduurzaamd. Dezepilot verloopt succesvol en zal verder worden uitgebreid in 2012.Werkbezoeken College van Gedeputeerde Staten en Commissaris van de KoninginIn 2011 hebben het gehele College van GS dan wel de Commissaris van de Koningin de volgende werkbezoekenafgelegd.22 april 2012 Drukkerij Jongbloed BV Heerenveen CdK29 juni 2012 BASF Nederland BV Nijehaske CdK10 oktober 2012 Beatrix KinderziekenhuisGroningenCdKUniversitair Centrum Groningen28 oktober 2012 Achmea Leeuwarden GS28 november 2012 Van de Leur Banketspecialiteiten Bolsward CdK12 december 2012 Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Leeuwarden CdKHet aantal werkbezoeken is lager dan het voorgaande jaar, in verband met het aantreden van een nieuw college,in een gewijzigde samenstelling, na de in maart gehouden Statenverkiezingen.Verder zijn er tientallen werkbezoeken geweest van individuele gedeputeerden en van mezelf, maar het voert inhet kader van dit burgerjaarverslag te ver om die afzonderlijk te noemen. Indien u hiervan kennis wilt nemen, kuntu surfen naar www.fryslan.nl, onderdeel Actueel en vervolgens Agenda.Fries Jeugd ParlementVan 23 tot en met 25 maart vond de twintigste editie plaats van het Fries Jeugd Parlement (FJP). Net als voorgaandejaren hebben circa negentig leerlingen van tien middelbare scholen kennis gemaakt met de provincialepolitiek. Elke school vormde een politieke partij die weer vertegenwoordigd was in een commissie. Voor de voorstellendie door de commissies zijn geformuleerd was in totaal € 2.500 beschikbaar.Ook dit jaar werden er goede voorstellen aangenomen door de jongeren. Te weten: „‟Impactproject”: voorlichtingdoor ex-gedetineerden op scholen over jeugdcriminaliteit; ‘’Graffiti’’: ter promotie van Fryslân; ‘’Korting jongerenopenbaar vervoer’’: onderzoek naar de mogelijkheid om jongeren van 12 tot 18 jaar op de OV-chipkaart in hetweekend een korting van 40% te geven; ‘’Fryskmob”: een flashmob ter promotie van Fryslân; “Go your own way”:promotiefilmpjes van bedrijven om bepaalde beroepen aantrekkelijker te maken en “De opfleurrotonde”: lokalehoveniersbedrijven fleuren rotondes op in ruil voor reclame.325

StatenspelHet statenspel - een simulatie van de provinciale politieke besluitvorming - wordt vaak gespeeld door leerlingenvan MBO- en HBO-opleidingen, maar ook door andere groepen. In 2011 werd het Statenspel acht keer gespeeld.Ieder spel staat onder begeleiding van een of meer statenleden of oud-statenleden.Halverwege 2011 heeft de statengriffie de organisatie van de spellen overgenomen van de afdeling Communicatieen is de opzet ervan vernieuwd. Sinds de verhuizing naar de Tweebaksmarkt worden de statenspellen weer inde historische statenzaal gehouden.InsprekersBurgers, bedrijven en andere organisaties hebben het recht om tijdens de vergadering van een Statencommissiehet woord te voeren over onderwerpen die op de agenda staan. Hieronder is een overzicht opgenomen van debeide Statencommissies, alsmede van enkele gezamenlijke Commissievergaderingen.Insprekers Commissie Lân, Loft & Wetter 201102-02-11 Houtskoolschets Windstreek 2011 18 insprekers02-02-11 Eindevaluatie praktijkproeven hogere zomerpeilen Fries 4 insprekersveenweidegebied09-02-11 Uitgangspunten stimuleringsregeling funderingsherstel 1 inspreker06-04-11 MER Frisia zoutwinning 2 insprekers09-11-11 Provinciaal inpassingsplan N381 15 insprekers07-12-11 Schaalvergroting melkveehouderij 2 insprekersInsprekers Commissie Boarger & Mienskip 201105-01-11 Statenvoorstel UCF 2010-2015 1 inspreker02-02-11 Evaluatie R&T Beleid en Uitvoeringsagenda Top-attraksje 1 inspreker29-06-11 Scenariokeuze hoogwaardige toekomstvaste open breedbandinfrastructuur2 insprekersvoor particulieren in Fryslân16-11-11 Uitvoeringsprogramma Fryske Marreprojekt 2011 2 insprekers07-12-11 Leeuwarden als Culturele Hoofdstad 2018 8 insprekersInsprekers Gemeenschappelijke Commissie Boarger & Mienskip/Lân, Loft & Wetter 201126-01-11 Vertaling scenario 4 takendiscussie naar beleidsvelden 4 insprekers13-7-11 Uitvoeringsprogramma 2011-2015 Koersvast met nieuw 2 insprekersrealisme12/26-10- Begroting 2012 en begroting 2012 Fonds Nazorg Stortplaatsen1 inspreker1114-12-11 Bestuursakkoord Rijk-IPO en deelakkoorden Water enNatuur en Landelijk gebied2 insprekersIV. Afhandeling van klachten, bezwaar en beroepKlachtenregistratie , divisie Utfiering, Fysiek Beheer, afdeling Beheer en onderhoudDe klachten, meldingen en verbetervoorstellen m.b.t. het gebruik van de provinciale infrastructuur van 2011 wordenop diverse manieren gemeld, telefonisch, via het meldpunt op de site van de provincie Fryslan of via de post.Er wordt in dit geval over klachten gesproken als duidelijk is dat een voorval het gevolg is van het in gebrekeblijven bij het uitvoeren van regulier onderhoud en/of het niet binnen een reële termijn reageren op een melding.Op basis van voorgaande definitie bedraagt het aantal klachten dat is binnengekomen bij de afdeling Beheer enOnderhoud een niet noemenswaardig aantal.De meldingen/klachten die binnenkomen bij de afdeling Beheer & Onderhoud, bedroegen afgelopen jaar 66 ingetal, schriftelijk (via de post), via de mail dan wel telefonisch.Een deel van deze reacties betreft het attenderen van de provincie op (mogelijk) gevaarlijke situaties bij wegen,zoals kruispunten en fietspaden en vaarwegen, dan wel verstopte duikers. De klachten gaan bijv. over oeverafslag,bestrating, bebording, (te laat) maaien e.d.Veelal wordt contact opgenomen met de reageerders/klagers en worden de klachten, voor zover gegrond enmogelijk, zo spoedig mogelijk aangepakt.326

Enkele meldingen betreffen een gevolg van de strenge winter, zogenaamde winterschade aan de verhardingen,verzakte bestrating of beschadigd asfalt. Hierdoor ontstonden er soms wateroverlast of verkeersonveilige situaties.Verder is herhaaldelijk gemeld dat het landbouwpad tussen Terwispel en Gorredijk, dat na een reconstructie vande hoofdrijbaan gebruikt moet worden door meerdere voertuigen, (langzaam rijdend verkeer), slecht begaanbaaris. Intussen is hier een proef gaande van de afdeling Nieuwe Werken om daar de juiste verharding aan te brengen.Voor het behandelen van klachten is een kwaliteitshandboek opgesteld; daarin staat aangegeven hoe ambtenarenmoeten omgaan met milieuklachten, bedenkingen en klachten. (Dit dateert van 2008). Een klacht wordt geregistreerden afgehandeld met behulp van een workflowmanagementsysteem (Powerforms).Provinciale klachtenregelingEr zijn in 2011 negen klachten binnengekomen.Hiervan konden er vier binnen drie weken of iets langere tijd worden opgelost via overleg tussen de klager en deambtenaar tegen wie de klacht was gericht dan wel zijn afdelingshoofd.Vijf klachten konden niet op minnelijke wijze worden opgelost en zijn behandeld door de commissie. Hiervan iséén klacht zonder hoorzitting door de commissie niet ontvankelijk verklaard. De overige klagers zijn, evenalsdegenen op wie hun klacht betrekking had, in de gelegenheid gesteld hun klacht resp. hun visie op de klacht toete lichten tijdens een hoorzitting. Van deze zaken heeft de commissie in één geval geadviseerd de klacht door tezenden naar de Landinrichtingscommissie. In één geval heeft de commissie geadviseerd de klacht gegrond teverklaren en in twee gevallen heeft de commissie geadviseerd de klachten ongegrond te verklaren.Twee klachten die in 2010 zijn ingediend en waarvan de beslistermijn is geschorst omdat de klagers nog in gesprekzijn met de provincie, zijn nog niet afgehandeld.Klachtenregistratie afdeling Complexe infraprojectenM.b.t. het project N381 Drachten-Drentse grens.Klachtenregistratie is mogelijk via de website (www.n381.nl) of in persoon (Infocentrum N381). De beantwoordingvan ingekomen vragen wordt gearchiveerd in het projectarchief van de N381 Drachten – Drentse grens en hetcentrale archief van de provincie Fryslân.Datzelfde geldt voor de sites van de andere infraprojecten, zoals bijv. die van de Centrale As en de Haak omLeeuwarden.MilieualarmnummerVia het telefoonnummer 058-21.22.422 kunnen burgers 24 uur per dag melding doen van situaties waarbij hetmilieu in het geding is, maar ook van andere incidenten.Bij milieu-incidenten gaat het over bodemverontreiniging, lawaaioverlast, zwemwaterkwaliteit en stankoverlast.Het Milieualarmnummer is gebaseerd op een samenwerkingsovereenkomst met Wetterskip Fryslân. Burgerskunnen daarom ook melding doen van problemen aan gemalen of andere wateroverlast. Dit telefoonnummer isdaarnaast ook bedoeld als aanspreekpunt voor medeoverheden.Het Milieualarmnummer heeft in 2011 in totaal 2099 meldingen verwerkt.Dit getal ligt mooi op het gemiddelde van de afgelopen 4 jaar van ongeveer 2100 meldingen per jaar.Bij Milieu betreft circa de helft van de meldingen een melding over stankoverlast.De meeste meldingen vallen onder Provinciale Waterstaat. Dit betreffen meldingen over wegen en waterwegen.Denk aan meldingen over storingen aan installaties, zoals verkeerslichten en bruggen of verontreiniging op deweg, maar ook verzoeken van de politie om een wegafzetting te plaatsen na een ongeval.De storing aan verkeerslichtinstallaties voert met 305 meldingen ook dit jaar weer de top aan van de onderwerpen.Storingen over verkeerslichtinstallaties kunnen door de installatie zelf worden gemeld en ook door de burger.De onderstaande cijfers betreffen alleen het aantal meldingen aangenomen door het call centre. Deze cijferskomen daarom per definitie niet overeen met de cijfers die bij de afzonderlijk vakafdelingen worden benoemd.Over een storing of incidenten kunnen immers verschillende meldingen gedaan worden.Meldingen Milieualarmnummer 2011:Totaal Milieu Droog Milieu Nat Meldingen PWS Overig provincie Meldingen WF2099 444 354 1034 125 142327

Bezwaar- en beroepschriftenOp grond van de Algemene wet bestuursrecht kunnen belanghebbenden bezwaar maken tegen besluiten vanprovinciale bestuursorganen. Ook kunnen belanghebbenden in bepaalde gevallen bij gedeputeerde staten administratiefberoep instellen tegen besluiten van het gemeente- of waterschapsbestuur.Bezwaar- en beroepschriften worden voor advies voorgelegd aan een onafhankelijke commissie. De commissiestelt de indiener van het bezwaar- of beroepschrift, eventuele derde-belanghebbenden en het bestuursorgaan dathet bestreden besluit heeft genomen, in de gelegenheid om te worden gehoord.In 2011 zijn 104 bezwaarschriften (exclusief SNL-bezwaren) en 1 beroepschrift ingediend.In het verslagjaar zijn 118 dossiers, waarvan een gedeelte voor 2011 is binnengekomen, afgedaan. Daarvan is35% ingetrokken, mede dankzij de nadrukkelijke focus van gedeputeerde staten, de ambtelijke dienst, de adviescommissieen het secretariaat van deze commissie op de mogelijkheid om zaken buiten de formele bezwaarschriftenproceduretot een oplossing te brengen. In 2011 werd gemiddeld in 85% van de dossiers tijdig een beslissinggenomen dan wel is de beslistermijn met instemming van de bezwaarmaker overschreden.Wet Dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissenDe Wet Dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen regelt dat de burger de overheid bij het niet tijdig nemen vaneen besluit kan aanspreken. Als een besluit niet tijdig is genomen kan de aanvrager (burger of bedrijf) de overheidschriftelijk in gebreke stellen. Na ontvangst van de ingebrekestelling moet binnen 2 weken worden beslist.Indien dit niet lukt, gaat de dwangsom lopen.Op grond van de Wet Dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen is de provincie in 2011 acht keer in gebrekegesteld. In één geval was het besluit reeds vóór de ingebrekestelling genomen en in één geval was de beslistermijnnog niet verstreken. Driemaal is het besluit binnen twee weken na de ingebrekestelling genomen. In ééngeval is de ingebrekestelling aangemerkt als een beroep en doorgezonden aan de rechtbank. In twee gevallen iseen dwangsom vastgesteld. In beide gevallen is de dwangsom vastgesteld op € 1260,-.V. ConclusiesKort gezegd kunnen voor het jaar 2011 de volgende conclusies worden getrokken:Het aantal tijdig afgedane zaken is toegenomen, de betaling van de facturen is nagenoeg onveranderd, we zijntelefonisch nog beter bereikbaar geworden, klachten worden als vanouds zo goed mogelijk afgehandeld, en ookde tijdige afdoening van bezwaarschriften is onveranderd hoog. Daarnaast weet de burger ons via internetsteeds beter te vinden en is er ook steeds meer informatie vrijelijk beschikbaar.Kortom, de ambtenaren blijven op allerlei terreinen de burgers zo goed mogelijk bedienen, en ondanks het feit datwat we doen altijd voor verbetering vatbaar is, mogen we al met al niet ontevreden zijn.328

Jierstikken 2011Jierferslach, Jierrekken en BoargerjierferslachFryslân: iepen en eigen