jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

TIeCelIJn 2663 Tot slot nog een overweging naar aanleiding van een opmerking van Van Daele (‘Hetmoer past niet in de klassieke locus terribilis. […] De Reynaertdichter heeft de klassiekelocus terribilis geactualiseerd’; Van Daele 1994, p. 500). Er is evenwel in de klassieke Latijnseliteratuur een passage te vinden waarin moerassen een belangrijk onderdeel van een locusterribilis vormen. In boek I 61 van zijn Annales (Jaarboeken), een deel van de Annales datslechts in een manuscript is overgeleverd, vertelt de Romeinse geschiedschrijver Tacitushoe de veldheer Germanicus zes jaar na de voor de Romeinen catastrofaal verlopen veldslagin het Teutoburger Woud dwars door vijandelijk gebied terugkeert naar het slagveld omde onbegraven stoffelijke resten van Varus en zijn drie legioenen te begraven. Dwars dooronbegaanbare moerassen en wouden baant hij zich een weg naar het slagveld en weer terugnaar de ‘beschaafde wereld’ aan de westzijde van de Rijn: ‘Nadat Caecina vooruitgestuurdwas om het onoverzichtelijke bosgebied te verkennen en bruggen en dammen te bouwen inde drassige moerassen en het verraderlijke terrein, trokken ze het sombere en zowel doorzijn aanblik als de herinnering onheilspellende gebied binnen. […] In het gebied tussen detwee kampen in lagen uitgebleekte beenderen her en der verspreid of op een hoop bij elkaar,al naar gelang ze op de vlucht geslagen waren of stand hadden gehouden. Ernaast lagenafgebroken speren en karkassen van paarden, schedels van mensen waren aan boomstammenvastgespijkerd. Op de open plekken in de buurt bevonden zich de macabere altaren waaropze de stafofficieren en de centurio’s van de eerste rangen afgeslacht hadden. […] dwars dooruitgestrekte moerassen … het terrein was een al veengrond, kleverig door de zware modderof verraderlijk door de beken. Het gebied was omgeven door bossen op lage hellingen.’(Tacitus, De jaren van Tiberius. Annalen boek I-VI, vertaald, ingeleid en van aantekeningenvoorzien door M.A. Wes, ’s-Hertogenbosch, 1999, p. 122, 124). Tacitus’ beschrijving vande onheilspellende moerassen en wouden is schatplichtig aan Vergilius’ beschrijving van deonderwereld in Aeneis VI; cf. Robert T.S. Baxter, ‘Virgil’s influence on Tacitus in books 1and 2 of the Annals’, in: Classical Philology, 67 (1972) 4, p. 254-255.LITERATUUR• Gerard-H. Arendt, Die satirische Struktur des mittelniederländischen Tierepos ‘Van den vosReynaerde’, Keulen, 1965.• André Bouwman, Reinaert en Renart. Het dierenepos Van den vos Reynaerde vergeleken metde Oudfranse Roman de Renart, Amsterdam, 1991.• [Bouwman en Besamusca 2002] Reynaert in tweevoud. Deel 1: Van den vos Reynaerde,bezorgd door André Bouwman en Bart Besamusca, Amsterdam, 2002.• [Bouwman en Besamusca 2009] Of Reynaert the Fox. Text and Facing Translation ofthe Middle Dutch Beast Epic Van den vos Reynaerde, edited with an introduction, notesand glossary by André Bouwman en Bart Besamusca. Translated by Thea Summerfield,Amsterdam, 2009.• [F. Buitenrust Hettema 1910-1911], Van den vos Reynaerde II, inleiding, aantekeningen,glossarium door F. Buitenrust Hettema, Zwolle, [1910-1911].~ 70 ~