jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 26Een andere versie van dit verhaal is te vinden in de Fabulae van Hyginus.Volgens de in deze verzameling mythen gepresenteerde versie is Nyctimeneeen beeldschoon meisje dat verkracht wordt door haar vader en door Minervauit mededogen wordt veranderd in een uil, die uit schaamte niet in het lichtverschijnt maar ’s nachts uitvliegt. 42Boudewijn heeft in de Metamorphoses gelezen dat Ascalaphus in een bubois veranderd (M V 550); van Nyctimene zegt Ovidius niet dat zij in een uilis veranderd, wel dat zij een vogel werd die het licht schuwt, een nachtvogeldus (M II 593-594). In navolging van Hyginus noemt Boudewijn haar eennoctua, een nachtuil. 43 Dat in zijn bewerking van Willems verzen over de uleen scuvuut twee uilensoorten optreden, de bubo (RV 1257) en de noctua (RV1259), duidt erop dat Boudewijn de scuvuut als een uil zag, te meer omdat ookzijn tijdgenoot Jacob van Maerlant de scuvuut als een uil beschouwde, sterkernog, als dezelfde soort als de ule, in het Latijn de bubo. Deze getuigenissen vanWillems tijdgenoten komen mij overtuigender voor dan recente interpretatiesvan de scuvuut als een gaai of wouw.Van de bubo wordt nadrukkelijk gezegd dat Kriekeputte zijn thuis is en dathij eieren in een nest bebroedt (nidis ova fovens incubat et colit hunc, RV 1258),van de noctua wordt vermeld dat ze daar huist (incolit ista loca, RV 1260), 44maar niet dat ze daar broedt. Ascalaphus, als mens een man, wordt veranderdin een bubo, een mannelijke uilensoort, terwijl Nyctimene, als mens een meisje,bij Boudewijn is veranderd in een noctua, een vrouwelijke nachtvogel. DatAscalaphus wordt aangeduid als proditor iste (RV 1264) en Nyctimene alsista incesta (RV 1264) bevestigt nog eens dat het om een mannelijke en eenvrouwelijke vogel gaat. Gezien het samen voorkomen van de mannelijke en devrouwelijke vogel en het broeden van de bubo lijkt de veronderstelling gewettigddat deze onheilsvogels tot elkaar veroordeeld zijn en een paar vormen.Reynaert en de uilenDe aanwezigheid van Ascalaphus en Nyctimene als met de dood, duisternis,misdaad, verraad en zonde verbonden uilen versterkt de onheilspellende sfeerrond de locus terribilis Kriekeputte. Deze veenput up dien moer in die wostine,weliswaar te lokaliseren nabij de oostgrens van Vlaanderen, is vooral een moreellandschap: onherbergzaam, eenzaam, een oord voor verstotenen, zondaarsen al wat het daglicht niet kan verdragen. Boudewijn werkte deze vondst~ 61 ~