jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

TIeCelIJn 26in rostrum et plumas et grandia lumina vertit. 545Ille sibi ablatus fulvis amicitur ab alisinque caput crescit longosque reflectitur unguesvixque movet natas per inertia bracchia pennasfoedaque fit volucris, venturi nuntia luctus,ignavus bubo, dirum mortalibus omen. (M V 538-550) 37Ascalaphus, die verraadt dat Proserpina (Hecate bij Boudewijn) in deonderwereld van een granaatappel heeft gegeten, waardoor zij het schimmenrijkniet meer kan verlaten, wordt voor straf veranderd in een uil, een bubo (M V550), evenals bij Boudewijn. 38 In Vergilius’ Aeneis wordt Hecate nadrukkelijkin verband gebracht met het Avernusmeer, het duistere woud waarin hetmeer ligt en de onderwereld. 39 Wellicht is dat de reden waarom BoudewijnProserpina verving door Hecate. In Ovidius’ mythe is ook een verwijzing tevinden naar dit meer; Ascalaphus’ moeder is namelijk een van de waternimfendie daar huizen (Avernales nymphas, M V 540).De in een uil veranderde Ascalaphus wordt bij Ovidius geassocieerd metonheil (dirum mortalibus omen, M V 550), rouw en verdriet (venturi nuntialuctus, M V 549), duisternis (silvis … sub atris, M V 541), lelijkheid (foedaquefit volucris, M V 549) en lafheid (ignavus bubo, M V 550). Dit negatieve beeldvan uilen was in de oudheid en de middeleeuwen wijd verspreid. 40Nyctimene was volgens Ovidius een meisje dat als straf voor incest met haarvader in een nachtvogel werd veranderd:Quid tamen hoc prodest, si facta volucriscrimine Nyctimene nostro successit honori?An, quae per totam res est notissima Lesbon,non audita tibi est, patrium temerasse cubileNyctimenen? Avis illa quidem, sed conscia culpaeconspectum lucemque fugit tenebrisque pudoremcelat et a cunctis expellitur aethere toto. (M II 589-595) 41Evenals Ascalaphus is Nyctimene verbonden met duisternis (tenebrisque, MII 594), en ook met misdaad (crimen, M II 590). Als nachtvogel schuwt zij hetdaglicht en de blik van de mensen, en wordt door allen verstoten (M II 594-595). In vrijwel gelijkluidende bewoordingen als in de Metamorphoses verteltBoudewijn dat Nyctimene in het donker haar schande verbergt (tenebrisque /ut celet vicium, RV 1261-1262; tenebrisque pudorem / celat, M II 594-595).~ 60 ~