jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

Artikel / Tiecelijn 26vAn den beIAARd en de beuRzezOndeR nAAdWAlTeR veRnIeRsEnde spranc dien pape tusschen die beenIn die burse al sonder naet,Daermen dien beyaert mede slaet.(Van den vos Reynaerde, v. 1266-1268)In Tiecelijn 25 werpt René Broens licht op de genitaliën van de pastoor inde Tibeertscène. Na zelfonderzoek en raadpleging van de medische literatuurstelt hij vast dat alle mannen een scrotum mét naad hebben.Nu wijst de auteur van de Reynaert er ons nadrukkelijk op dat de pastooreen beurs had zonder naad. Volgens René Broens kan de conclusie enkel zijndat er meer aan de hand is, of juister geformuleerd: meer aan de zak. Hijneemt ons vervolgens mee op een erudiete zoektocht naar het naadloze kleedvan Christus. Dat brengt hij dan in stelling tegen de naadloze balzak van depastoor om zo bij een theorie over de antichrist uit te komen.Ik vind dat echt geweldig.Op het einde van zijn artikel stelt Broens de vraag of iemand een andereverklaring heeft voor de ‘beurs zonder naad’. Ik neem aan dat dit geen retorischevraag was. Laat mij dus een poging wagen.‘Burse’ of ‘beurs’ komt van het Grieks: ‘bursa’, wat ‘leder, afgestroopte huid’ betekent.In het middeleeuws Latijn vinden we het terug als ‘bursa’. Het betekent dan ‘lerenzak, geldbuidel, etui’. Vandaar heeft het woord zijn weg gevonden naar verschillendevolkstalen: Eng. ‘purse’, Dts. ‘Börse’, Fr. ‘bourse’ en dus ook Ned. ‘beurs’. Ook daarbetekent het telkens ‘geldbuidel, leren zak’. De betekenis ‘handelsplaats’ is pas na1257 ontstaan, met dank aan de Brugse handelaarsfamilie Van der Borse. Maar toende Reynaert werd geschreven, was die betekenis van ‘beurs’ nog niet bekend.Volgens René Broens betekent ‘beurs’ ook scrotum. Dat is inderdaad zo, zijhet niet in de eerste betekenis van het woord. Het is overdrachtelijk taalgebruik.Dat treedt meestal op wanneer er gelijkenissen zijn tussen twee betekenden, indit geval tussen een geldbuidel en een scrotum. Dan kan de betekenaar voorhet ene ook overgedragen worden op het andere.~ 45 ~