jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

tiecelijn 26Een kunstfilosofische nabeschouwingHet behoeft geen betoog dat ‘Goya als hond’ een complex gedicht is. Hethandelt over een kunstenaar met een complex oeuvre en een gecompliceerdelevensloop die bovendien in een complexe tijd leefde en met ‘El perro’ eenpolyinterpretabel werk heeft geschilderd. In het gedicht wisselen elementenuit de biografie en het oeuvre van Goya af met interculturele verwijzingen en(pseudo-)autobiografische aspecten of eigen inbreng van het lyrische subject.Daartussen zitten nog eens drie weliswaar dunne verhaallijnen verweven vanrespectievelijk Goya, de focaliserende instantie en ‘de jongen’. Tussen de betekenislagenontstaat op het breukvlak van analyse en intuïtie zo nu en dande nodige ruimte voor onverwachte analogieën. 12 Het literaire procedé waarvande auteur zich hier bedient met de vele wisselende niveaus, valt te vergelijkenmet de moeilijke frescotechniek die schilders hanteren: heel behoedzaamwordt kalklaag na kalklaag aangebracht en een klein deel van de muurschilderingafgewerkt. Op het pleisterwerk van dit gedicht blijven sommige stukkenwat langer of zelfs definitief in de vooraf met houtskool geschetste vorm staanof worden later nog in secco overgeschilderd.Hoe een al even complexe kunstervaring mentaal in zijn werk zou kunnengaan, ook daarvan is ‘Goya als hond’ een neerslag. De poëzielezer verdrinkterin zoals het hondje op het schilderij: ‘We verdrinken in het heden en de ademschiet tekort’. Of hij ‘dringt in de kolken van het linnen / waarin de hond steedsweer verzinkt.’ De uiteindelijke neerslag van de artistieke ervaring in ‘Goya alshond’ is een realistische opeenvolging van gevoelsmatige en rationele benaderingen.Intuïtie en ratio vinden elkaar. Hertmans verstaat onmiskenbaar dekunst om iets van die krachtige dynamiek op de lezer over te brengen.Samengevat: Hertmans verlegt in ‘Goya als hond’ op poëtische wijze de traditionelegrenzen van de kunstkritiek, geheel in de lijn van wat hij zegt over ‘onbepaalbaarheid’en over de ‘nooit eindigende, nomadische kritiek’ in zijn essayover Steiners Real Presences. De terloopse opmerking uit het essay ‘Parsifal metde cocaïne-lepel’ dat ‘wie creatief is zwerft zonder kompas’ 13 tekent Hertmans’aftastende houding als kunstenaar en essayist 14 en is ook hier van toepassing.Het gedicht ‘Goya als hond’ is in dit verband niets anders dan innovatieve essayerendepoëzie. De verfrissende aanpak betekent zonder meer een zinvollebijdrage aan het debat over Goya’s werk in het bijzonder en de kunstkritiek inhet algemeen. Het gedicht vormt daarenboven voer voor een heus kunstfilosofischdebat.~ 189 ~