jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

tiecelijn 26Maar dan – de schilder is net opgestaan en in de stratenstijgt de vette geur van gebakken calamares op –schrikt hij van wat hij weet, en ziet een hondenkop verschijnenboven de oceaanverblauwing van Bordeaux,drijvend in oestersap.In bovenstaande verzen doet ‘de schilder’ – laten we hem Goya noemen –zijn intrede. Dat hij pas uit bed is, versterkt het idee dat het voorgaande maareen nare droom moet zijn geweest. Flarden uit die slaap- of ijltoestand blijkenechter ook in het wakkere lichaam door te werken en/of worden (mee) opgeroependoor de ‘geur van gebakken calamares’ en plotseling ‘schrikt hij vanwat hij weet’. Opmerkelijk in deze passage is zeker het ontbreken van auditieveindrukken. Goya hield aan een beroerte uit 1792 doofheid over. Vanaf danneemt zijn werk overigens een donkere wending: het wordt pessimistischer enkritischer.De bevreemdende ervaring die hier wordt beschreven heeft veel weg van eenvisionaire inzichtschok of openbaring van hetgeen de schilder (Goya) in hetleven zoal nog te wachten staat. Wat volgt is immers voor de eerste maal eenbeeld van het reeds vermelde schilderij waarop het titelgedicht voornamelijkis gebaseerd en dat symbool kan staan voor de tumultueuze levensloop vande Spaanse kunstenaar. Vooralsnog een fictief droombeeld misschien, eenmentale voorloper van wat hij later met verf op de kalklaag in zijn woning zouaanbrengen. Of misschien heel concreet het dan al eerder op de wand geschilderdetafereel dat nu pas echt betekenis krijgt in combinatie met de Saturnusscène.De erg precieze plaatsaanduiding ‘Bordeaux’ doet in beide scenario’s hoedan ook vreemd aan. Alsof de schilder exact kon voorvoelen dat hij zich in dieFranse stad zou vestigen. In 1824 pas verruilde Goya op latere leeftijd Spanje(Madrid) voor het verlichte Frankrijk (eerst Parijs en al snel Bordeaux) om ervier jaar later te sterven. Hij was er in vrijwillige ballingschap gegaan uit reactietegen het repressieve Spaanse regime.Een andere lezing zou er kunnen in bestaan een en ander te beschouwenals met fantasie aangevulde herinneringen, gedachten en terugblikken vaneen Goya die zich daadwerkelijk in Bordeaux bevindt, zoals in Carlos Saura’sfilm ‘Goya en Burdeos’ uit 1999. 9 Men kan zich een ochtendlijke strandscènevoor de geest halen waarbij een hond ietwat onbeholpen in de Atlantische oceaanspartelt. Die roept dan Goya’s enkele jaren eerder geschilderd fresco op,waarna actualiteit en verleden elkaar spiegelen en door elkaar gaan lopen. Het~ 178 ~