jg 26 jaarboek 6 - Reynaertgenootschap

tiecelijn 26opzicht behoort Lawrence alleen al daarom tot de romantische of platonischeonderstroom van de wereldliteratuur.De overtuiging dat de mens het speelveld is ‘van een aantal polair aan elkaartegengestelde krachten’ 3 heeft Lawrence ertoe aangezet een bevlogen zoektochtte ondernemen naar een onvindbaar antropologisch ideaal. Lawrence is ervanovertuigd dat het vrouwelijke element een sterke aantrekkingskracht uitoefentop het mannelijke en omgekeerd, maar acht een blijvend harmonisch verbandtussen beide ‘polen’ problematisch en à la limite onmogelijk. Een sleuteltekstin dat opzicht lijkt me de uitvoerige passus in Aaron’s Rod (1922), waarin deop kerstavond van zijn vrouw weggelopen Aaron Sisson het wezenlijke verschiloverdenkt tussen de mannelijke en vrouwelijke natuur. Voor hem gaat het omeen ‘elementaire’ botsing tussen twee oerkrachten die nooit gelijk kunnen sporen:‘She, as woman, and particularly as mother, was the first great source oflife and being, and also of culture. The man was but the instrument and thefinisher. She was the source and the substance’. In deze roman ziet hij de vrouwals de spil van de hele wereld om haar heen: ‘the life-centrality of woman. Woman,the life-bearer, the life-source’. 4De ‘kosmologische’ implicaties van de man-vrouwtegenstelling verwoordthij herhaaldelijk, onder meer in zijn Mexicaanse roman The Plumed Serpent(1926) en ‘The Woman Who Rode Away’ (1928). In dat late verhaal verklaarteen jonge Mexicaan aan een blanke vrouw hoe man en vrouw elk in een andereuithoek van het universum thuishoren en hoe ze zich verhouden tot de zon ende maan: ‘And the man all the time have to keep the sun happy in his side of thesky, and the woman have to keep the moon quiet at her side of the sky. […] Sothe woman, she asks the moon to come into her cave, inside her. And the man,he draws the sun down till he has the power of the sun’. 5 Dat deze metafoor eenerotische ondertoon heeft, valt niet te ontkennen.Tussen man en vrouw bestaat een even natuurlijke als paradoxale vijandschap,waarvan Lawrence talloze varianten in beeld brengt. Zo zien de pasgetrouwde Anna en William Bragwen elkaar in Th e R a i n b o (1915) w van meetaf aan als vijanden: ‘his brown eyes burned with fury […] and recognised heras the enemy’ (p. 205). Iets verder is er letterlijk sprake van ‘the deep root ofhis enmity’ (p. 212). Ook Anna’s dochter, Ursula Bragwen, blijft na een langeperiode van scheiding en ondanks een lesbisch avontuur, diametraal tegenoverhaar teruggekeerde geliefde Anton Skrebensky staan: ‘She knew, vaguely, inthe first minute, that they were enemies come together in a truce’ (p. 493). Hethier – en elders – gebruikte oorlogsregister is wat dat betreft heel tekenend.~ 146 ~