een zegening van de ouderen - The Mill Hill Missionaries

46912ONDER ONSDE OS EN DE EZELKerstmis staat voor de deur. Collega Frans Kwik heeft eenaantal kerstgebeurtenissen uit zijn rijke Congo verledenop papier gezet en gebundeld. Hierbij een van zijn smeuïgeverhalen. Het is zondag na Kerstmis, 28 december 1994, feestvan de H. Familie. Dit jaar wil ik in de Mis niet over de H. Familiepreken, maar over de os en de ezel in de kerststal. Die dierenkennen de mensen van het regenwoud hier in Afrika niet.TOEVAL OF KARMAVoor een tweede keer is Ben Engelbertink de afgelopen zomernaar het Japanse eiland Shikoku getogen om de ‘henro’ tochtte ondernemen, een pelgrimstocht van 46 dagen langs 88Boeddhistische tempels. In dit artikel deelt hij enkele ervaringenen indrukken. Een Boeddhistisch gezegde is: elke ontmoeting iskarma! In Nederland zeggen sommige mensen: niets is toeval.Anderen, echter, beweren dat alles toeval is. Mijn eigen waarderingvan een ontmoeting met iemand op een pelgrimstocht ligt meer ophet vlak van het mooie, het schone, het waardevolle, een zegen.MIJMERINGEN BIJ DE KIKARIn deze bijdrage (deel 1) kijkt Ben Pex terug op zijn ervaringenen ontmoetingen in Pakistan. Leven en werken in een anderecultuur en religieus milieu is een uitnodiging tot dialoog, eenmogelijkheid tot wederzijdse verrijking.Een kort citaat: Of ik veel begrepen heb van het leven in Pakistanweet ik niet. Ik kan alleen maar zeggen dat ik er met veel plezieren vreugde heb gewerkt, ook al is het zeker geen gemakkelijkland. Sindsdien laat het land mij niet meer los.EEN ZEGENING VAN DE OUDERENDit is het verhaal van de inzegening van de nieuwe kerk in Lemek,een klein handelscentrum aan de rand van de beroemde MaraGame Reserve in het stamgebied van de Maasai in Kenia. FransMol, geboren verteller, vertelt de gebeurtenis met smaak. Toende bouw klaar was, het dak erop lag en de kerk geschilderd en vanzitplaatsen voorzien, was de tijd gekomen de kerk in gebruik tenemen. De Maasai hebben een wonderlijkegewoonte……RUBRIEKENNieuws uit de Regio...15Uit onze Archieven....19In Memoriam..............21Overleden vrienden..23Colofon.......................243

worden zij koppig en is er niets met zete beginnen. Dat doen jullie toch ookmet jullie jachthonden, nietwaar? Zijdoen het vuile werk, maar je moet zewel te eten geven.” Allen beamen ditvrouwen, de armen, de gehandicapten,prostituees en veelwijvers. Daaromheeft de H. Franciscus, die ooit deeerste kerststal bouwde, ook de osen de ezel beesten erbij gezet als eenmet een lang gerekt èh.“Een joodse profeet,” vervolg ik, “heefteens gezegd: ‘Een os weet precies wiezijn baas is, en een ezel weet zijn kribte vinden, maar het volk van Israëlweet dat niet, dat kent zijn Heer niet.’(Jer. 1,3). Welnu, jullie weten allemaaldat een van de grootste beledigingendie je iemand kunt aandoen, is hem‘nyama’’(beest) te noemen. In de ogenvan de profeet zijn de os en de ezel -beesten dus - de goeden, zij luisterentenminste, terwijl het volk van Israël,dat eeuwenlang door God gevoeden goed behandeld is geweest, zichvan Hem heeft afgekeerd. Anderenzien het veel beter en gaan hetuitverkoren volk vóór! Die anderenzijn mensen op wie wij neerkijken: de‘beesten’, de zogenaamde heidenen,de alleenstaande mannen en vrouwen,impotente mannen en onvruchtbareboodschap: God schaamt zich nietaan de kant te gaan staan van mensendie niet mee tellen of die wij minderbelangrijk vinden.”Als ik ’s middags op de brommer doorde stad rijd, wordt ik door een zekereMarie-Jeanne tegengehouden. Zij isde tweede vrouw van Lomboto, dieer drie vrouwen op na houdt. “Père,”zegt zij met een brede glimlach ophaar gezicht, “we hebben thuis noglang nagepraat over die preek vanje. Ook hebben we gelachen over dieprostituees en veelwijvers van jou.Maar één ding konden we niet uit jeverhaal opmaken: Ben jij nu vóór oftegen veelwijverij?”“Daar kan ik hier op straat niet op ingaan,” antwoord ik haar heel serieusen denk bij mezelf: Was ik maar bij deles gebleven en had ik maar over de H.Familie gepreekt!5

Opgang naar een tempel.Kobo Daishi, de man die een bepaaldsoort boeddhisme naar Shikoku heeftgebracht, zei dat het nirwana gestaltekrijgt op aarde, wanneer mensengestalte geven aan zijn woorden,namelijk door een leven te leiden vaneenvoud, onthechting, gastvrijheid,hulpvaardigheid. Nu ik deze zeermoeilijke tocht van ongeveer 1300km. over steile bergen, in weer enwind, volbracht heb, meen ik dan ookdat ik dat koninkrijk en het nirwanaondervonden heb bij de ontmoetingenmet enkele personen, die een beetjeEngels spraken en met wie ik metmijn paar woorden Japans kon pratenover hun levensvisie en ook bij demensen die mij met een bijzonderegastvrijheid en hartelijkheid ontvingenin hun huizen. Ik heb ook mogenervaren hoe mensen verder willenleven met die geweldige impact vaneen aardbeving, een tsunami en eenkernramp. Hun conclusie is dezelfdeals die wij missionarissen voorhoudenaan mensen bij onze verkondiging vanhet Woord: dat we kunnen en moetenleven op een eenvoudige manier,met minder luxe, in solidariteit metdegenen die leven aan de rand van desamenleving in armoede en honger.In Japan zijn de mensen zich meteen shock gaan realiseren dat ze aldeze tijd gedacht hebben dat ze alshet ware recht hadden op zoveelelektriciteit. De meesten, d.w.z. 75 %van de bevolking, hebben nu dan ookgeen enkel probleem bij het stilleggenvan 15 kerncentrales en het feit dat zeworden genoodzaakt om op allerleimanieren minder energie te gebruiken.Toen mensen geïnterviewd werden nade grote rampen werden velen van onsdie hen op TV zagen getroffen doorde gelatenheid, die op hun gezichtengeschreven stond. Ik heb het grotegeluk gehad, toeval of karma, eendeel van de tocht te mogen afleggenmet een zeer spiritueel iemand, diemij telkens wees op de geest van7

dankbaarheid die in ons moet zijn.Deze dankbaarheid is verschillend vangelatenheid. In dankbaarheid kan iklopen in de regen, beklim ik een steileberg, ontmoet ik iemand, ontvang ikhet positieve en negatieve. In feite hoefik niet een verschil te maken tussenhet positieve en negatieve, want alleskomt zoals het loopt. Een blinde is eenvolledig persoon in zijn blindheid. Hijis niet minder persoon omdat hij blindis. Voor hem zijn we ook dankbaar.Ook het woord solidariteit werdgenoemd. Mijn medepelgrims vondenhet fijn dat ik ondanks de moeilijkesituatie van het land gekomen was enniet thuis was gebleven. De fysiekeproblemen rond de rampen heb ik nietmeegemaakt, behalve dan een flinkeaardbeving in Tokyo, maar wel heb ikervaren hoe iedereen erbij betrokkenwas en hoe iedereen het goede voorhadmet de gehele gemeenschap enniet eigen belang voor liet gaan.Ik heb het ervaren als een zegenom te mogen delen in de dialoogtussen christenen en boeddhisten,een dialoog die zo verrijkend kanzijn voor allen, jong en oud. Voor mijwas deze pelgrimstocht in Japan eenvoortzetting van mijn voettocht naarCompostella. Mijn gedachten overdeze pelgrimstochten zijn ook te lezenop mijn blog: Engelbertink.blogspot.com. Natuurlijk is ook veel te lezenhierover op internet: Shikoku, 88tempels, de henro tocht.Natuurlijk heb ik ook genoten van hetJapanse leven: het eten, de baden,de eenvoudige kamers, de omgeving,speciaal ook de zen-tempels metde gezangen en rituelen van demonniken. Met tien woorden Japansen een routeboekje kun je de tocht welondernemen.Ben Engelbertink mhmOhenro-sanBen Engelbertink met vrienden na een gastvrij onthaal op een regenachtige dag.8

MIJMERINGEN BIJ DE KIKARMissie is een tweerichtingsverkeer, een dialoog van getuigen en ontvangen, eenlevenslang proces met eenieder die je tegenkomt. En onderweg verandert je bagagevoortdurend. Als je mij vraagt naar missie en wederkerigheid, dan vertel ik graagenkele ervaringen, mijmeringen van een pastor en directeur van een technischeschool in Pakistan.De kikar is geen boom naar mijn hart.Het lukt de kikar veelal niet uit tegroeien tot een volwaardige boom;wanneer het zich uit de grond heeftgeworsteld, verwordt het al gauw toteen struikgewas. Een struikgewasmet scherpe naalden, dat wel. Hetfaalt de kikar want zijn kleine blaadjeslaten nog veel zon door. Eén ding moetin haar faveure gezegd worden: ze istaai. Niets weerhoudt de kikar om zichrijkelijk uit te spreiden. Voor mij staatde kikar symbolisch voor het leven inPakistan.vormt een natuurlijke barrièrewaar geen mens of dier ongestraftdoorheen loopt. In de streek rondJosephabad - een van de weinigekatholieke dorpen in Pakistan waarik als kapelaan werkzaam was - zijn ervanwege de zoute ondergrond weinigandere ‘echte’ bomen. De dorpelingenvlechten twee-drie scheuten vande kikar samen in de hoop dat hetzal uitgroeien tot een schaduwschenkende boom. Met achtenveertiggraden in de zomermaanden is elkeschaduw welkom. Ook in dit opzichtTijdens mijn bootreis naar Pakistanin 1967 – langs Kaapstad en Colombo,een reis van acht weken op de Rondo,een Nederlands vrachtschip metpassagiersaccommodatie – las ik eenvergelijkende sociologische studieover de rol van minderheden, omprecies te zijn van de zwarte bevolkingin Amerika enerzijds en de christenenin Pakistan anderzijds. De schrijver,een lutherse dominee, liet weten datwanneer je een derde van de psychevan een minderheid leert begrijpen, jein je handen mag klappen. Voorwaar9

geen uitzicht waar ik op zat tewachten. Wel een waarschuwing aanhet begin van mijn missionaire leven.Of ik veel begrepen heb van het levenin Pakistan weet ik niet. Ik kan alleenmaar zeggen dat ik er met veel plezieren vreugde heb gewerkt, ook al is hetzeker geen gemakkelijk land. Sindsdienlaat het land mij niet meer los.Het begon al in Karachi waar ik doorde familie van de franciscaansebisschop Bonaventura werduitgenodigd voor een picknick op hetstrand. Deze hartelijke familie zetteme een echt Goanese maaltijd voor.Het eten was zo heet dat de tranenover mijn wangen rolden. Tot grootvermaak van de familie. Ik leerde algauw pepers en kruiden waarderenwant het Europese eten smaakte inde zomermaanden flauw en futloos.Het voedsel tijdens een rondreis inde parochie bestond vaak uit chapati(een soort ongedesemde pannenkoek)met als groente aardappelen in eencurrysaus van rode pepers. Voor armemensen was dit het dagelijks voedseldat zeker niet voldoet aan de eisenvan een voedzaam dieet. Geen wonderdat alleen de sterksten overleven. Ikheb verbaasd gestaan over de taaiheidvan de boerenbevolking. Velen vanons westerlingen zouden het nietoverleven.Pakistan is een land van grotecontrasten met woestijnen in hetzuiden, vruchtbare gebieden in hetmidden en prachtig bergland inhet noorden waar de Himalaya eenongekende schoonheid tentoonspreidt.In het noorden, in Swat, – hetZwitserland van Pakistan - ben ik mijnpastoraal leven begonnen. De zusters,die er de toen enige meisjesschoolleidden voor de dochters van de elitevan deze vallei, en ik waren de enigechristenen. Missionaris zijn in Pakistanis vooral getuigen, via onderwijs enziekenzorg. In Swat zag je op straatalleen mannen met geweren; vrouwenzag je zelden want die moesten binnende ommuurde woningen blijven.Zoiets als de woning van Osama binLaden in Abottabad. In de hoofdstadvan deze streek, Mingora, maakte ikkennis met opiumrokers, wat versuftemannen die slurpten aan hun metopium gevulde waterpijp. Opmerkelijkwas de vriendelijkheid waarmee deToneelgroep straalt op Maria feest.omgeving hen bejegende. Er warentoen in de zestig-zeventiger jaren ooknogal wat hippies die aan de oevervan de rivier een soort permanentkamp hadden opgericht en genotenvan de hasjiesj en marihuana die inovervloed te verkrijgen was.Mijn eerste indruk was dan ookdat Pakistan een mannenland is.Gelukkig is de rest van het landwat vrouwvriendelijker en kunnenvrouwen zich wat vrijer bewegen.Maar je kunt in Pakistan beter nietals vrouw geboren worden. Tochzijn de mensen gek op hun kinderen,zowel op jongens als op meisjes.Maar zodra een meisje een jaar of tienwordt, krijgt ze te maken met allerleivoorschriften. Buiten spelen is er nietmeer bij, want jongens zijn een grootgevaar. Vrouwen moeten binnenshuisblijven al is dat bij arme mensen diezich geen ommuurde woning kunnenveroorloven nauwelijks mogelijk.Vrouwen mag je ook niet te lang10

aankijken; dat zou verkeerd uitgelegdkunnen worden. Vrouwen houdendaarom vaak een hoofddoek of sjaalhalf over hun gezicht. Boodschappendoen in de levendige bazaar, naar decinema gaan of gewoon wandelenop straat, het zit er voor de meestevrouwen niet in. Omdat in de stedenveel christenen arme straatvegers zijn,is de ‘purdah’ (letterlijk het gordijndat het vrouwenverblijf scheidtvan de rest van het huis, maar ookverwijst naar de hoofddoek) moeilijkte handhaven. Voor mij als pastor enbuitenlander was het niet moeilijk ommet een vrouw in gesprek te gaan, alhoorde ook ik haar niet voortdurendaan te kijken. Dat wegkijken werd eenvreemde gewoonte die ik eenmaal weguit Pakistan weer moest afleren.Illustratief is de gebeurtenis op deMaria-mela, een soort religieus festival,dat in de stad Sargodha werd gehoudentijdens de oktobermaand. Sargodhawas in de zeventiger jaren al een groteparochie met ruim 15.000 katholieken.Naast de kerk waren er internatenvoor jongens en meisjes van demiddelbare school (klas 9 en 10) en destudenten van de technische school.De eucharistievieringen werdenaltijd goed bezocht, ook al omdatdit een van de weinige gelegenhedenwas voor deze jonge mensen omnadien wat met elkaar te praten.Tijdens een Maria-mela waar grotegroepen parochianen op afkomen,kwam het tot een gevecht tussen defamilie van een meisje en een van detechnische studenten omdat hij ‘naarhun dochter gekeken zou hebben’.Kijken en praten met een meisje,het is bijna overspel. Als directeurvan de technische school bracht iktijdens de les maatschappijleer deman-vrouw relatie al vragend tersprake. Dat veroorzaakte altijd eenlevendige discussie. De jongens zagenzichzelf vooral als beschermers vanvrouwen. Dat vrouwen meer vrijheidzouden willen genieten was volgenshen vooral westers gedacht. Een vande dingen die mij in Pakistan is gaantegenstaan is de houding van mannenten opzichte van vrouwen. Het wasmaar goed dat we zusters haddenmet wie je een gewoon gesprek konvoeren. Zo vergat je niet dat zoietsheel normaal is. (wordt vervolgd)Ben Pex mhm11

EEN ZEGENING VAN DE OUDERENLemek is een klein handelscentrumaan de rand van de beroemde MaraGame Reserve in Kenia. In de laatstetwintig jaar is het uitgegroeid van tweetot een kleine tien winkels, waarvanenkele blijkbaar permanent dichtwaren. Aan het begin van de zestigerjaren was het slechts een bijstatiedie regelmatig vanuit de hoofdstatieNarok bediend werd. In 1980 werd heteen zelfstandige missiepost.In 1983 besloten we om daar eenechte kerk van stenen te bouwen.De voorbereidingen werden flinkaangepakt. De bouw verliep naarwens en de eerste steen werd doorde voornaamste chief van de streekgelegd. De eerste steen, of liever eenplakkaat, heeft aan de rand stukjesobsidium steen en potscherven vande prehistorische volken die in diestreek woonden voordat de Maasaidaar omstreeks 1750 neerstreken. DeLemek vallei is rijk aan plaatsen vanprehistorische nederzettingen. Wevonden dat de vroegere bewoners ooktot de grote familie van Gods kinderenbehoorden en dat kleine overblijfselenvan hun voorwerpen en handwerkenhun aanwezigheid in de nieuwe kerkzichtbaar moesten maken.Toen de bouw klaar was, het dak eroplag en de kerk geschilderd en vanzitplaatsen was voorzien, was de tijdgekomen de kerk in gebruik te nemen.De Maasai hebben een wonderlijkegewoonte, al-amel geheten, waarbijenkele afgevaardigden van degemeenschap de huizen afgaan inverschillende kralen om voor de grotefeestelijke gebeurtenis bijdragen op tehalen. Die afvaardiging bestaat uit eenaantal daartoe gekozen mensen diede verschillende gezinnen in de buurt12

afgaan. Zij worden goed ontvangen,met eerbied behandeld en krijgenspijs en drank aangeboden.De parochieraad besloot dezegewoonte te volgen en geld en giftenvoor het feest in te zamelen. Dezou ’s morgens om elf uur plaatsvinden, Keniaanse tijd, wel te verstaan!Enkele dagen vóór de kerkwijdingkregen we een aantal ouderlingenop bezoek. Zij gingen plechtig in deschaduw van wat bomen zitten. Wijrespons was overweldigend. Wehadden slechts enkele christenen inde streek, maar iedereen van heindeen verre wist wat er op de missiestatieging gebeuren en wilde een bijdragevoor de festiviteiten leveren. Wijhaalden zes slachtstieren op, nogeens zoveel geiten, kratten biervoor de mannen en meer dan dertigkratten frisdrank voor de vrouwen enkinderen. En natuurlijk werden wij vanonze kant verondersteld potten chai,zoete inlandse thee, klaar te maken.Maar voordat we zover waren, moestenwe een programma van de festiviteitenopstellen waarbij iedereen betrokkenzou worden. De bisschop zou komen,uitgerust met mijter en staf. Wimpelsen vlaggen moesten van verschillendemissieposten gehaald worden om hetterrein te versieren. De kerkzegeningboden hun thee aan en groetten elkaaruitbundig. De ouderlingen kwamenbij ons voor een belangrijke kwestie.Zij hadden een probleem. Op hungebruikelijke en vriendelijke manierom ons niet van de wijs te brengenvroegen zij wat wij ervan dachteneen gebouw in te zegenen zonderniet eerst alle aanwezige mensente zegenen alvorens zij het gebouwzouden betreden. De mensen zijntoch belangrijker dan stenen! Daarwerden wij betrapt op onze westerseefficiënte, maar onpersoonlijke maniervan handelen zonder recht te doenaan het protocol en gevoelens van deMaasai. Wij die zo trots waren op onsnieuwe gebouw, van schuldenlastenvrij, beschouwden het als een staaltjevan kunnen. De Maasai konden daarinkomen, maar waren, terecht, meergesteld op de levende stenen van de13

kerk, het Volk Gods, dan op de dodestenen van het gebouw.Dus, voordat het gebouw in gebruikwerd genomen en gezegend, lasten wijeen lange ceremonie van gebeden enzegeningen in, waarbij de ouderlingende aanwezigen met honingbier en melkzouden zegenen. Zij zouden een slokvan het vocht uit de bokalen nemen,die hun door prachtig uitgedostemeisjes zouden aangeboden wordenom het dan zachtjes over de gezetenmenigte te blazen bij wijze van zegen.Toen dat moment aangebroken wasschreden zij twee aan twee in cirkelsrond de mensen die in groepjes ophet gras voor het kerkgebouw zaten.De mensen zaten in een cirkel en zijdie zich buiten de cirkel bevondenhaastten zich om een plaats binnende cirkel te veroveren. Niemand wildeonder geen beding dat gedeelte vande ceremonie missen, want die zegenhield een belofte in van vergeving vooralle fouten en tekortkomingen.Tot ieders verbazing kwam juist op dat ogenblik een zachte regen uit de hemelvallen!Frans Mol mhm14

Nieuws uit de regioOntmoetingsdag: missionaire presentiein de traditie van Charles de FoucauldGerard Moorman, theologisch stafmedewerkervan het Centraal MissionairBeraad Religieuzen, voerde ons 24september mee in de wereld van drieUtrechtse buurtpastores, die werkzaamzijn in een wijk in een buurthuisof speeltuin. Ze ontmoeten mensen,sluiten vriendschap, zijn een luisterendoor en gaan steeds meer voor demensen betekenen. Daarbij worden zemethodisch begeleid door Prof. AndriesBaart. Hij heeft een boek geschrevenover deze presentiebenadering.Gerard ziet in deze methode een herontdekkingvan het leven van Charlesde Foucauld te midden van de Toearegsin de Sahara. Na veel zoeken en veelomzwervingen zocht Charles de eenzaamheid.Hij vestigde zich te middenvan de Toearegs in Tamanrasset in hetAlgerijnse Hoggargebergte. Hij wildeslechts als een van hen in vriendschapleven. Alleen maar aanwezig zijn, presentzijn. In 1916 werd hij vermoord.Gerard Moorman.Pas na zijn dood, als René Bazin een biografie heeft gepubliceerd, wordt zijn verlangentot navolging werkelijkheid. Er ontstaan gemeenschappen van kleine broedersvan Jezus, ook groepen van kleine zusters en uiteindelijk elf congregaties,zeven lekengemeenschappen en een priestergemeenschap. Aanvankelijk richttendie zich vooral op onderwijs en medische zorg, maar onder invloed van het TweedeVaticaans Concilie verbreden zich hun doelstellingen. Het gaat er nu om iets tedoen aan de kloof tussen arm en rijk en ze raken steeds meer betrokken bij het lotvan de armsten. Zij willen ook religies en culturen met elkaar verzoenen en zoekennaar een nieuwe duurzame levensstijl en zo willen zij dichter bij God komen.Na de lunchpauze spraken we in kleine groepen over een van deze vier uitdagingenvan deze tijd: De kloof tussen arm en rijk, de spanning tussen de culturen, deecologische crisis en onze relatie met het goddelijke. Onze groep dacht vooral naover de multiculturele samenleving. Voor ons was het duidelijk, dat vreemdelingenhaatniet overeen komt met wat Jezus van Nazareth ons heeft voorgeleefd. Wijzijn allen kinderen van God. Migratie levert altijd problemen op. Je moet wennenaan elkaar. Waar komt dan toch die angst vandaan? De angst voor de vreemde wordtdoor media versterkt, maar je kunt de media ook gebruiken om tot meer begrip tekomen. Je kunt mensen helpen door ze Nederlands te leren, door te helpen bij hetinvullen van formulieren of het bezoek aan een arts of de sociale dienst. Je kunt15

hen lid laten worden van jouw sportclub of hen ontmoeten bij de volkstuintjes ofzelf klant worden van een Turkse winkel of een Marokkaanse marktkoopman. Zoklaag je niet over te weinig integratie, maar je doet daadwerkelijk iets aan de integratieproblemenin onze Nederlandse multiculturele samenleving. John JornaOntmoetingsdag, 25 februari 2012De eerstvolgende ontmoetingsdag houden wij op zaterdag 25 februari. Wehebben Monique de Bree, buurtpastor in Utrecht, bereid gevonden ons diedag te onderhouden met als onderwerp:EEN PRESENTIE-ERVARING UIT EEN BUURTPASTORAATOOSTERBEEK ST. JOZEFHUIS 25 FEBRUARI 2012Monique begon jaren geleden te werken volgens presentiebenadering.Ze liep over straat, ging op een bankje zitten in de speeltuin in de Daalsebuurt. Kinderen en andere buurtbewoners begonnen met haar te spelenen te praten, en ze werd uitgenodigd om binnen te komen. Door bij hen tezijn, in hun dagelijks leven met hen op te trekken, ontstonden er relaties,en leerden zij aan haar wie ze voor hen kon en moest zijn. De problemen inde wijk en vooral de persoonlijke problemen van de mensen zijn immens:ziekte, armoede, conflicten, opvoeding en onderwijs, werkeloosheid, slechtehuisvesting. Maar ook is er het goede, dat wat wel lukt, daar worden krachten talenten zichtbaar, saamhorigheid en liefde. Ook daarvan is ze getuige endeelgenoot. Als je haar verhalen leest, beginnen je ogen te prikken. Buurtpastoresdoen wat Jezus van Nazareth heeft gedaan. Is hun werkwijze demanier (of benadering) om als Kerk present te zijn in onze geseculariseerdesamenleving?Monique’s inleidingen en eigentijdse invulling zullen leiden tot interessantegedachtenwisselingen en persoonlijke verrijking. Alle Millhillers, familieledenen vrienden van Mill Hill zijn welkom. Bent u geïnteresseerd? Meldt udan vóór 31 januari bij Frans Kwik, Johannahoeve 2, 6861 WJ Oosterbeek ofvia fhkwik@mhmobk.nl16

PANDIPIERI VRIENDENDAG 2011Het Kisumu Urban ApostolateProgramme in Kenia heeft zich vanafhet begin in 1977 mogen verheugen ineen grote schare vrienden. Die hebbenop vele wijzen blijk gegeven van hunbelangstelling, omdat zij getroffenwaren door de speciale ideeën die tengrondslag lagen aan dit programma.Het ging er in de eerste plaats niet omom zoveel mogelijk geld in te zamelenter bestrijding van de armoede inde sloppenwijken van Kisumu. Wijbegonnen met de overtuiging dat degemeenschappen in die wijken huneigen problemen zouden moetenkunnen oplossen. Wie aan dit proceswilde meewerken zou daarom eerst zelfeen deel van die gemeenschap moetenworden. Verder wilden wij vooralgebruik maken van de faciliteiten vandie gemeenschap zelf, hoe gebrekkigdie ook waren. En bovenal wilden wijons laten inspireren door het simpeleevangelie.Veel van onze vrienden kwamen in deloop der jaren naar Kisumu om kenniste maken, of stuurden hun kinderenom een tijdlang mee te draaien. Voorwie dit alles niet mogelijk was bestonder altijd nog de mogelijkheid om geldover te maken. We stuurden een paarkeer per jaar een rondschrijfbrief; entijdens mijn verlofperiodes probeerdeik altijd zoveel mogelijk van dezevrienden te bezoeken.Rond het jaar 2000 begonnen weook jaarlijkse Vriendendagen teorganiseren, en wel op verschillendeplaatsen. Een vriendengroep die zichstormachtig ontwikkelde bevondzich in Duitsland in de buurt vanFulda door de bemoeienis van JosephReith, die jarenlang in Kisumu hadgewerkt als lekenmissionaris, engraag in Pandipieri kwam. Een anderebelangrijke vriendengroep groeidein het Brabantse Bergeijk waar deparochie een verbintenis aanging metde Sint Joseph parochie in Kisumu. Enalle 250 mensen die de Vriendenbriefontvingen werden uitgenodigd vooreen jaarlijkse Pandipieri Vriendendagin Oosterbeek.Zo vond ook dit jaar weer deVriendendag plaats en wel opzaterdag 27 augustus. Traditiegetrouwkwam de Werkgroep Vriendendag deavond tevoren bijeen voor een laatstevoorbereiding, een vriendenmaaltijd17

een Keniaanse viering doet denken,met Afrikaanse gezangen en een ergvriendschappelijke sfeer. De laatstepaar jaar wordt de overweginggehouden door Thijs Caspers, de zoonvan mijn zus Marie-José; hij is theoloog,werkzaam in de Mariënburg in DenBosch. Zijn inspirerende gedachtenworden enorm gewaardeerd.Hans Burgman met student.en een gezellig onderonsje. Twaalfjaar geleden begon deze bijeenkomstin het toenmalige St. Jozefhuis. Dehele entourage daar was losjes enongebonden, en de leden van dewerkgroep kampeerden in tentjesen caravans op het grasveld. Bij deoverschakeling naar het nieuwe St.Jozefgebouw hebben we gelukkig eenheel stuk van deze familiesfeer mogenbehouden. Daar zijn wij de bewonersen de leiding van het St. Jozefhuis ergdankbaar voor.De maaltijd bestaat uit eenIndonesische soep gemaakt doorsecretaresse Alida Mulders, enondersteund door kadetjes en Turksebroden. En daarna geef ik zelf altijdeen toespraak, een uiteenzettingover het wel en wee van Pandipieri.Foto’s worden tentoongesteld,financiële overzichten en andereberichten worden gegeven. Het aantaldeelnemers draait de laatste jarenrond de vijftig. Ze zijn niet alleenvrienden van Pandipieri, maar ookvrienden van elkaar geworden. Envrienden van Mill Hill.Vooral ook dit laatse punt verdientaandacht. Vroeger hadden wenatuurlijk de speciaal aangestelde“propagandisten” die alle dagenop weg waren om door middelvan preken, tentoonstellingen,organiseren van zelatricen en hetophalen van missiebusjes het werkvan de Mill Hill missionarissen onderde aandacht van de mensen te brengenen te ondersteunen. Dit belangrijkewerk gaat nog steeds door, zij het inverkleind formaat. Het heeft de vormaangenomen van vriendenkringen enplaatselijke groepen die proberen omop een nieuwe wijze vorm te gevenaan het oude ideaal van Mill Hill:Vestig over de hele Aarde een Rijk vanDienstbare Liefde.Hans Burgman mhmSeptember 2011Wij beginnen zo’n dag altijd met degebruikelijke koffie met cake. Daarnais er een Eucharistieviering die aan18

UIT DE ANNALEN VAN ROOSENDAALNIEUWJAAR 1900ZALIG NIEUWJAARZALIG NIEUWJAAROfschoon sneeuw, ijs en gure wind hunnen schepter nu zwaaien over ons landen alles kil en koud maken, toch klopt ons hart niet minder warm en vooral nietheden bij de wisseling der jaren. Er is reeds heel wat papier en tijd verspildover de kwestie of 1900 het eerste jaar der twintigste of het laatste jaar dernegentiende eeuw is; ons heeft dit vraagstuk nooit veel belang ingeboesemd. ’t Isvoor ons genoeg te weten, dat één jaar dankbaar gesloten en een ander hoopvolgeopend wordt.Twaalf doffe zuchten ontglippen den gewiekten tijd,En somber, onder ’t pijlsnel vluchten, stort zich een jaar in de eeuwigheid.Het is een plechtig oogenblik, hetmiddernachtelijk uur van Sylvester.De nadreun van de twaalfden slag derklok is alles wat nog overblijft van hetjaar. Wederom heeft zich een jaar in deeeuwigheid gestort, wederom valt er eenschakel meer in het verleden, dat echterde moeder der toekomst is. Aan het eindevan een gedeelte onzer pelgrimsreishier op aarde gekomen, staan wij eenoogenblik stil, als de reiziger doet, omterug te zien op den afgelegden baan,en, God dank, wij zien met dankbaarheidterug.Zeventien moedige missionarissen van19

onze Societeit sloten zich dit jaar aan bij de lange reeks van Christus’Apostelen;zeventien van brandende harten gingen arme heidenen deelgenooten maken vanhet goddelijke vuur, dat hen verteert; zeventien jeugdigen geloofshelden werddoor hunne achterblijvende broeders het afscheidslied toegezongen:“O broeders gaat ! St. Joseph’s jeugdig legerLiet een’ge helden op het oorlogsveld.Trekt op! Vult aan de rangen uwer broed’ren,Die strijdend naar hun dood zijn toegesneld.”Doch onze wensen en verwachtingen zijn niet zelfzuchtig, maar betreffen ookU, waarde lezers, sluiten ook alle weldoeners van ons Missiehuis in. Daaromnogmaals herhaald, wat wij reeds zoo dikwijls getuigden, dat wij, naast God, aanU het welslagen van ons werk danken.Voor U dus onze beste wenschen bij de intrede van dit pasgeboren jaar, Godsbeschermende hand zij dit jaar over uwe hoofden uitgestrekt, want:“Hij weet wat ’t jeugdig jaar omsluiert in zijn schoot,Hij, Hij alleen is Heer van leven en van dood.”‘Aan het einde van een gedeelte onzerpelgrimsreis‘.20

STRALENDE OGEN EN EEN GROOT HARTJohn de HeerGeboren op 27 januari 1930.Tot priester gewijd op 8 juli 1962.Missionaris in Kenia, Ned. Antillen enNederland.Gestorven op 13 mei 2011.John de Heer was iemand die zijn heleleven in dienst heeft gesteld van zijnmedemens in zeer verschillende plaatsen,veraf en dichtbij, onder mensen,zo verschillend van aard, achtergrond,nationaliteit, van visie op geloof en leven.Pas op wat latere leeftijd sloot hijzich aan bij Mill Hill. Daar maakte hijgeen problemen van. Het feit dat hijgeboren was in de grote havenstadRotterdam met zijn schepen uit allerleilanden en windrichtingen, zettehem misschien op het spoor om deschepen achterna te gaan en uit tevinden wat er in die vreemde landengebeurde. Het geloof dat hij van zijnouders ontvangen had wilde hij uitdragenover de grenzen heen.John paste zich goed aan tijdens zijnstudietijd. Wat me erg bijgebleven isdat zijn ogen op een bepaalde manierstraalden, ze hadden iets uitdagends,iets dat duidde op een gevoel voor humor.Hij kon ook om zichzelf lachen.Er staat me nog een anekdote voorde geest waaruit dit duidelijk blijkt.John was een goede bridge speler. Hijwon eens een bridgedrive en werd gevraagdom informeel een speech tegeven. John begon met de woorden:“I am delightful”…..terwijl hij eigenlijkbedoelde: “I am delighted….” Grotehilariteit was het gevolg, maar in diepretoogjes van hem kon je ergens welaflezen dat het misschien helemaalgeen vergissing was .Hij werd benoemd naar Kenia, waarhij uiteindelijk zijn echte stek vondin Ahero bij de Luo bevolking van datland. Daar heeft hij zich 10 jaar langmet hart en ziel ingezetvoor de mensen,die aan hemtoevertrouwd waren,vooral degenen,die met minderekansen doorhet leven moesten.Geprikkeld doorde grote veranderingenin de Kerksinds het Tweede Vaticaans Concilieen het veranderend denken over Missiebesloot hij in 1978 om naar Nijmegente gaan om daar een missionairecursus te volgen. De conclusie die hijvoor zichzelf trok was dat de missionairetaak van de kerk overal ter wereldligt en niet beperkt is tot enkelewerelddelen of landen. Het gevolg wasdat hij ervoor koos om in eigen landzijn ideeën te toetsen aan de werkelijkheidvan de beleving van geloof enleven van de mensen. Ofschoon hijlater toch nog weer naar de Antillenverhuisde om daar voor enige jaren tewerken, keerde hij toch weer terug omin Oude Tonge en Achthuizen de laatstejaren van zijn actief leven door tebrengen.Hij vond het moeilijk om in 2007 naarVrijland te komen en nog moeilijkerom terug te gaan naar zijn geboorteplaatsRotterdam om daar verpleegdte worden in het St. Antonius verpleeghuis.Hij heeft de kelk van zijn Heer, dekelk van lijden en ziekte en verzwakking,tot op de bodem leeggedronken.John, bedankt voor wie je was; dat jeogen voor altijd mogen stralen in Godsaanwezigheid.Rust in vrede.Cor Rothweiler mhm21

OVERTUIGD VAN HET GOEDE IN DE MENSJan ReusenGeboren 6 augustus 1926 te Aalten.Tot priester gewijd op 8 juli 1951.Missionaris in Engeland, Kenia,Nederland.Gestorven op 8 november 2011.“Er is een tijd voor alles”, zegt Prediker.“Maak je niet druk, wacht tot de oogst”,zegt Jezus. Deze twee teksten uit deBijbel zijn tekenend voor het levenvan Jan - Johan voor zijn familie. Toenhij na zijn wijding werd benoemd omin Lochwinnoch, het klein seminarievan Mill Hill in Schotland, les te gaangeven, zal hij, hoewel teleurgesteld, bijzichzelf gezegd hebben: “Ach, nu is ereen tijd om in Schotland les te geven”.Met dezelfde vanzelfsprekendheidtrok hij daarna naar Cambridge omaan deze gerenommeerde universiteiteen B.A. gevolgd door M.A. te gaanhalen in klassieke talen.In 1959 kreeg hij eindelijk zijnbenoeming voor Kenia, waar hij begonals leraar aan de beste school die demissie toen had: St Mary’s SecondarySchool in Yala. Samen met andereMillhillers hielp hij een kader vanmensen te vormen, mensen die eenpositieve bijdrage zouden kunnenleveren aan de ontwikkeling van dejonge Keniaanse natie.Jan gaf zijn leerlingen een kans omzich te bewijzen, of dat nu middelbarescholieren waren in Kenia of, jarenlater, studenten op het filosoficum vanMill Hill te Roosendaal.De tijd waarin Jan leefde als missionariswas een interessante tijd, een tijd vanvernieuwing, van nieuw denken. OokJan vertrok vanuit de oude theologie,liturgie en pastorale aanpak, naar eennieuwe kijk op kerk en pastoraat. Najaren in het onderwijs voelde hij in221977 dat de tijdgekomen was omeen nieuwe uitdagingte aanvaarden.Op het AlgemeenKapittel van 1976was daar met vuurover gesproken:stadsapostolaat!Zo sloot hij zichaan bij een teamvan Millhillers diein de stad Nairobi een vernieuwendepastorale aanpak pionierden: deopbouw van kleine christelijkebasisgemeenschappen.Toen zijn tijd gekomen was om metpensioen te gaan, aanvaardde hij datals een vanzelfsprekendheid, maarwas toch blij dat hem de kans gebodenwerd nuttig te zijn als secretaris vande regionaal. Helaas mocht dat nietlang duren. Door een beroerte geveldkwam hij in een rolstoel terecht,maar je hoorde Jan niet klagen. Hijgenoot van het kijken naar sport enhet dagelijkse uurtje bridgen met zijncollega’s. Nico Wester en HermanKaskens zullen hem ongetwijfeldopwachten aan de hemelpoort metde mededeling: “We hebben nogiemand nodig…”. Jan was een goedemissionaris, loyaal aan zijn collega’s,een goede gastheer, en boven al: netals Jezus geloofde hij in het goede inde mens die hij ontmoette.Arie Braak mhm

AlkmaarRenkumMierloAmsterdamLeeuwardenSingen (Dld)Bolsward VolendamDenekampHeerhugowaardOosterkampDhr. Siem van VeenDhr. J. Berendsen, zwager van Br. Ben SnelderDhr. Antoon De Rooij, broer van Fr. Giel de RooijMw. Agatha Schrever-Hogenes, zus van Fr. G. HogenesMw. Ada Kwik, zus van Fr. F. KwikONZE OVERLEDEN VRIENDENPfarrer Cosmas Dietrich (weldoener van MH in Oostenrijk)Mw. Mw. Hinke Grietje Melchers-van Plat, schoonzus de Zee, van schoonzus Fr. Jaap Mühren van Br. Leo Melchers.Dhr. Henk Kremer, zwager van Fr. Fons EppinkMw. Fr. Marie Willem de Erinkveld Moel-Vlaar, mhm moeder (in Memoriam van Piet de volgt) Moel, ex- Millhiller.Oosterwolde FOTO’S Mw. Ali Tolboom-Burgstede, schoonzus van Zr. Hermina Tolboom.Elma van den Nouland: coverfoto; Archieven Mill Hill: p. 3, 8, 9, 15, 17; Fons Eppink: pp. 4-7;Veldhoven Jacinta van Luijk: pp. Mw. 8-12; Tonnie Hennie van der Wehkamp: Laar-Kuenen, p. 13, schoonzus 14; Theo Raaijmakers: van Fr. Jan van p. der 16; Laar.Kerry Grant: p. 16; Martin Brink: p. 18; Missio Wereldwijd: p. 23.Anna Paulowna Dhr. Ton Preijde, broer van Gerard Preijde +.RoosendaalMw. Riet Smits.Hilversum Lees Missio Mw. WereldwijdHennie Schröder-Trimbach, zus van Br. Jos Trimbach.Ede Tijdschrift Mw. over Sebilla religie Maria en Gerritsen-van samenleving Miltenburg.in de derde wereld.Zenderen 6 Nummers Dhr. voor Jan ter € 10,- Beke, broer van Fr. Alphons ter Beke.www.missio.nlAndelst of telefoon Mw. (070) Albertina 304 74 Maria 44Bitter-Gerritsen, oudmedewerker van Missiehuis Vrijland.MontfoortDhr. Dr Ad Staatsen.WAARHEEN MET UW BIJDRAGEN?Persoonlijke giften voor missionarissenGiro: 1066957 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek.Bank: ABN/AMRO Rek. 40.02.36.311 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, OosterbeekFOTOGRAFIEGiften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en AziëGiro: 939153 t.n.v. Mill Hill OosterbeekDe foto’s zijn geleverd door het Archief en door missionarissen en vrienden van Mill Hill.Bij voorbaat onze hartelijke dankUW TESTAMENT IS NOG BETERWANNEER DE MISSIE DAARIN BEDACHT ISMaak uw legaat voor Mill Hill aldus:De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI onder de RKKerk. Uw giften zijn dus fiscaalaftrekbaar en over uw bijdragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden.waarheen met uw bijdragen?Persoonlijke giften voor missionarissenING: 1066957 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek.Bank: ABN/AMRO Rek. 40.02.36.311 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, OosterbeekGiften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en Azië:ING: 939153 t.n.v. Mill Hill Oosterbeek.Bij voorbaat onze hartelijke dank.23De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI instelling vallend onder de RK Kerkprovincie in Nederland.Door de belastingdienst is op 30 november 2007 een groepsbeschikking afgegeven ten namevan de Bisschoppenconferentie van de Rooms Katholieke Kerkprovincie te Utrecht. Uw giften zijn dusfiscaal aftrekbaar en over uw bedragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden.23

Retouradres:Johannahoeve 46861 WJ Oosterbeek.Contactblad van Mill HillAdministratie & redactieJohannahoeve 46861 WJ Oosterbeek.Telefoon : (026) 339 80 82E-mail : procuur@mhmobk.nlInternet : www.mhmobk.nlDecember 2011Jaargang 45 - nummer 4Verschijnt 4 keer per jaarDrukkerij Voor de Poort - Oosterbeek.