Maatschappelijke Zorg en Pedagogisch Werk - Profi-leren

2 Doelstellingen MZ en PWEen MMZ/PW werkt met jongeren, volwassen en ouderen. De MMZ/PW begeleidtmensen met een hulpvraag. Dat doet een Sociaal-Culureel Werker (SCW’er) of een Sociaal-MaatschappelijkeDienstverlener (SMD’er) echter (doorgaans) ook. Wat is dan typischMZ/PW? Oftewel, wat is het beroepsbeeld van een MMZ/PW?• De MMZ/PW werkt in de primaire leefsituatie; dit is de omgeving waar de cliënt leeft,woont (of overdag verblijft).• De MMZ/PW werkt meestal met een groep cliënten.• De MMZ/PW bevordert de ontwikkeling, zelfredzaamheid en zelfstandigheid vancliënten.Hierbij komen we dan ook tot de doelstelling van MZ/PW. Het doel is, zorgen dat menseneen beter welzijn hebben, door zelfstandigheid en zelfredzaamheid te vergroten. Hoe kaneen MMZ/PW daarvoor zorgen? Dit kan op verschillende manieren: verzorgend, begeleidend,stimulerend en recreatief.Het doel van Maatschappelijke Zorg enPedagogisch Werk:zelfstandigheid en zelfredzaamheid van cliëntenverbeteren, door in het dagelijks leven cliënten teverzorgen, begeleiden, stimuleren en met ze terecreëren2Als je cliënten verzorgt, dan ondersteun je de cliënt in het dagelijks leven, zoals helpen bijeten en drinken, wassen, kleden en onderdak. Vaak zul je een deel van de verzorging overnemen,maar je bedoeling is meestal zo dat mensen zoveel mogelijk zélf kunnen doen.Bij begeleiding ondersteun je bij het leven, werken, leren en ontspannen. Ook hierbijgeldt, dat je adviezen aan cliënten zult geven en cliënten zoveel mogelijk zelf laat doen. Stimulerendben je wanneer je cliënten op weg helpt. Wanneer je cliënten helpt in hun vrijetijd of bij ontspanning, dan ben je recreatief bezig.2SAW Digitale Content

De MMZ/PW geeft dus (bege)leiding aan het leven van alledag of begeleidt bepaalde activiteiten.Wanneer je op een kinderdagverblijf werkt, kun je te maken hebben met groepenvan twaalf kinderen. Je zult dan niet in je eentje op de groep staan, maar meestal met eenandere leid(st)er. Zo werkt een MMZ/PW meestal in een team met meerdere MZ/PW-ers.3 De geschiedenis van MZ/PWVroeger waren er naast de kerk en de armenzorg geen organisaties die zich richtten op dezwakkeren in de samenleving. Bij ziekte, invaliditeit en ouderdom moesten de mensenaankloppen bij familie. De meeste families waren gelukkig groot in die tijd. Zo woondenkinderen, vader en moeder en opa en oma nog bij elkaar. Het was ook heel gewoon dater meerdere families bij elkaar woonden: men noemde families daarom grootfamilies. Bijde grootfamilies was er vaak werk. Degenen die niet voor zichzelf konden zorgen, werdenopgevangen binnen de grootfamilies.Geschiedenis van Maatschappelijke Zorgen Pedagogisch Werk:• industriële revolutie tot 2de wereldoorlog: allerleiorganisaties (o.a. kerken) zijn gericht op concretehulpverlening• na 2de wereldoorlog: hulpverlening meer opsociaal/geestelijk welzijn gericht3Industriële revolutieRond 1870 begon de industrie zich te ontwikkelen: de industriële revolutie. Door de veleindustrie kon er veel geproduceerd worden en veel mensen begonnen geld te verdienen.Het werk dat vroeger bij de families werd gedaan, kon de strijd niet aan met de machinesvan de fabrieken. Dus de families moesten wel in de fabrieken gaan werken om aan hungeld en daarmee ook aan hun eten, kleding en onderdak te komen. De sterke band in defamilies werd daardoor minder. Iedereen van de familie moest in de fabrieken gaan werken.De kinderen werden hierdoor niet meer echt opgevoed en dus kwamen er scholen omdie taak over te nemen. Door het uiteenvallen van de families konden zieken, invaliden enouderen niet meer rekenen op steun van de familie.SAW DC 2 Maatschappelijke Zorg en Pedagogisch Werk3

In deze tijd ontstaan er verschillende organisaties die zich richten op de hulpbehoevendenin de samenleving, zoals scholen, ziekenhuizen en bejaardenhuizen. Vanuit de kerkenworden er ook veel organisaties opgericht om mensen te helpen.Al snel treedt er grote armoede op onder de bevolking. De mensen wonen slecht, hebbenhonger, lijden aan ziektes en verzwakken. De fabriekseigenaren zien dat dit niet goed is,maar ze kunnen (en willen) er weinig aan doen. Vanuit de politiek komen er wetten diede situatie van de arbeiders moeten verbeteren, onder andere het Kinderwetje van VanHouten (1874), Arbeidswet (1889), Leerplichtwet (1900).Tot na de Tweede Wereldoorlog is de hulp zeer concreet gebleven: mensen voedsel, kledingen onderdak geven. Na de Tweede Wereldoorlog komt de wetenschap m.b.t. gezondheiden welzijn op, waardoor de gezondheidszorg zich meer ontwikkelt en de wetenschap ookgaat kijken hoe mensen een beter welzijn kunnen bereiken.Sociaal en geestelijk welzijnDaarnaast stijgt het materieel welzijn van mensen en hebben mensen dus minder zorgnodig op het terrein van kleding, voedsel en onderdak. De invloed van de kerken wordtminder en de gezinnen worden kleiner. Mensen worden meer teruggeworpen op zichzelfin plaats van op de familie. De hulpverlening verschuift van materieel naar geestelijkwelzijn.In de jaren zestig en zeventig zie je wel dat veel groepen in de maatschappij protesterentegen de politiek. Binnen het welzijnswerk ontstaat dan de alternatieve hulpverlening, diehet accent meer op het veranderen van de maatschappij legt en heel nauw bij de cliëntwil aansluiten. Voorbeelden hiervan zijn: JIP(Jongeren Informatie Punt), Blijf van mijnlijf huizen, kamertrainingcentra e.d. Het is ook de tijd dat het economisch goed gaat metNederland en er ontstaan in die tijd veel peuterspeelzalen.In de jaren tachtig gaat het slechter met de Nederlandse economie, waardoor veel mensenconcrete hulpvragen hebben die verband houden met hun materieel welzijn. De cliënt ismondiger geworden, wil als individu benaderd worden, dit is het begin van ‘zorg op maat’(zie volgende paragraaf).4SAW Digitale Content

Joost is 30 jaar en woont nu, met drie medebewoners, in een huis voor begeleid zelfstandigwonen voor mensen met een verstandelijke handicap: ‘Merelstraat 8’. Joost heeft een individuelebegeleidster, Semma, die met hem bekijkt wat hij wél kan, in plaats van wat hij niet kan.Semma heeft zich ingespannen om Joost in een ‘gewoon’ bedrijf aan het werk te krijgen. Dat isgelukt. Joost werkt in een magazijn van een Philips-vestiging waar hij - in een iets lager tempo- TL-armaturen inpakt.Hoe zou het Joost vergaan zijn als hij in een andere tijd geleefd had?In 1700 woont Joost tot zijn dood bij zijn familie. Hij werkt op het land. Als Joost’s moederoverlijdt, zorgen Joost’s zussen voor hem. In het dorp wordt er veel om (en met) Joost gelachen.Als Joost druk wordt, begint hij met zijn hoofd te bonken, dan bindt z’n moeder een doek omz‘n hoofd en stuurt hem naar buiten. Als Joost’s zus zou overlijden, zou Joost volledig aan z’n lotovergelaten worden; alleen de liefdadigheid van de Kerk houdt Joost dan in leven.In 1900 wordt Joost in een zwakzinnigeninstituut geplaatst. Zijn familie ziet hij nooit. Hij wordt(alleen lichamelijk) goed verzorgd. Als Joost begint te bonken, wordt hij op bed vastgebonden.In 1970 woont Joost in een inrichting voor geestelijk gehandicapten. Joost krijgt bezoek vanzijn familie. Overdag gaat hij regelmatig naar de activiteitenbegeleiding. Er wordt onderzochtof er medicijnen zijn tegen het bonken van Joost.SAW DC 2 Maatschappelijke Zorg en Pedagogisch Werk5

4 Ontwikkelingen binnen MZ/PWIn deze paragraaf beschrijven we enkele belangrijke ontwikkelingen in MZ/PW.4Ontwikkelingen binnen MaatschappelijkeZorg en Pedagogisch Werk:• hulpverleningscircuits• een-loketsysteem• zorg op maat• residentieel zoveel mogelijk voorkomen• van grootschalig naar kleinschalig• familie cliënt wordt belangrijker• wonen, welzijn en zorg (WWZ)• Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)HulpverleningscircuitsDe overheid stimuleert dat hulpverleningsorganisaties gaan samenwerken in hulpverleningsregio’s,waardoor verschillende organisaties niet dezelfde dingen doen en de hulpverleningbeter op elkaar is afgestemd. Het zijn niet alleen regio’s die op elkaar aansluiten, menspreekt ook van hulpverleningscircuits, zoals de psychiatrie die zowel ambulante, semi-residentiëleen residentiële vormen kennen.Voorbeelden van hulpverleningscircuits zijn: arbeidsprojecten voor ex-psychiatrischepatiënten, waardoor er een samenwerking ontstaat tussen de psychiatrie en de arbeidshulpverlening.Een-loketsysteemDaarnaast zie je dat organisaties meer verschillende vormen van hulpverlening in huis halenom cliënten niet van de ene organisatie naar de andere organisatie te laten doorsturen.Je spreekt van een zogenaamd één-loketsysteem, om mensen niet onnodig naar verschillendeloketten te laten doorsturen.Zorg op maatVoorts is er een ontwikkeling op het gebied van het cliënt-gebonden budget. Wat houdtdit in? Ouders van bijvoorbeeld verstandelijk gehandicapten krijgen een budget van de verzekering,waarmee ze zelf kunnen bepalen wat voor soort hulp ze van de welzijnsorganisa-6SAW Digitale Content

ties willen. Hierdoor zullen welzijnsorganisaties vormen van hulpverlening gaan aanbieden,die uniek zijn voor een cliënt, daarom noem je dit ook wel ‘zorg op maat’.Van residentieel naar ambulantDe hulpverlening ontwikkelt zich verder van residentieel naar meer ambulant. Dit isgoedkoper en het voordeel is daarnaast dat mensen in hun eigen leefsituatie blijven. Dus jekrijgt hulpverlening dicht bij huis, zo kort mogelijk en zo tijdig mogelijk.Bij het Family First project van de pleegzorg, worden moeilijk opvoedbare kinderen niet directhet huis uit geplaatst, maar loopt er eerst een hulpverlener dagelijks mee in het gezin enworden opvoedingsadviezen gegeven. Hiermee kan men voorkomen dat kinderen uit huisgeplaatst worden.Van grootschalig naar kleinschaligEen ontwikkeling die samenhangt met ‘Zorg op maat’ is de ontwikkeling van grootschalignaar kleinschalig. Grote voorzieningen maken het moeilijker om cliënten individueel tebenaderen. Daarom openen steeds meer instellingen kleinschaliger woonvoorzieningen.Rol familieDe familie wordt sinds lange tijd weer betrokken bij de hulpverlening aan de cliënt.Waarom is dit belangrijk? In de eerste plaats speelt de familie vaak een rol in het herstellenvan de sociale contacten van de cliënt. In de tweede plaats weet de familie vaak heel veelvan de cliënt, waardoor de hulpverlening sneller en beter kan verlopen.Wonen, welzijn en zorg (WWZ)Met de toenemende vergrijzing wordt de zorg voor senioren te duur, vooral als seniorente vroeg in intramurale woonvoorzieningen gaan wonen waar veel betaalde zorg geleverdwordt. Door projecten op het gebied van wonen, welzijn en zorg wordt daarom geprobeerdsenioren langer zelfstandig thuis te laten wonen. Er worden woningen gebouwd die goedbewoonbaar zijn voor senioren ook al worden zij minder mobiel. Er worden voorzieningengecreëerd als maaltijdvoorzieningen aan huis en een zorgaanbod voor als de senioren thuisin de problemen komen (alarmeringssystemen bijvoorbeeld). En er komen gemeenschappelijkeruimten in buurten waar senioren naartoe kunnen om andere senioren te ontmoeten.Mantelzorgers (familie of buren) en vrijwilligers hebben hier een belangrijke rol in.Van hen wordt verwacht dat zij de dagelijkse hulp bieden die senioren nodig hebben omop deze manier langer thuis te kunnen blijven wonen.SAW DC 2 Maatschappelijke Zorg en Pedagogisch Werk7

Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)In 2007 wordt de Wet Maatschappelijk Ondersteuning in fases ingevoerd. De uitvoeringvan de wet ligt bij de gemeenten. In deze wet worden verschillende beleidsterreinengebundeld zodat er meer samenhang in de uitvoering ontstaat en de ondersteuning vanzorgvragers zal verbeteren. Nu al vallen de Wet voorzieningen gehandicapten en de welzijnswetonder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. In 2007 komen daar delen vande AWBZ en de Openbare Geestelijke GezondheidsZorg (OGGZ) bij. De zorgvragerskrijgen een belangrijke adviesrol bij de totstandkoming van de regels en de uitvoering. Erzijn negen beleidsterreinen waar per gemeente uitvoering aan gegeven moet gaan worden:1 het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken enbuurten;2 op preventie gerichte ondersteuning bieden aan jongeren met problemen met opgroeienen van ouders met problemen met opvoeden;3 het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning;4 het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers;5 het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandigfunctioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleemen van mensen met een psychosociaal probleem;6 het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychischprobleem en van mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van hetbehoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijkverkeer;7 maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang;8 het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van hetbieden van psychosociale hulp bij rampen;9 het bevorderen van verslavingsbeleid.8SAW Digitale Content

5 De rol van de MMZ/PW in de samenlevingDe rol van de MMZ/PW verandert. Cliënten zullen in de besluitvorming steeds meer invloedkrijgen. Zo krijg je binnen welzijnsorganisaties meer te maken met de mogelijkheidom klachten in te dienen, die dan ook officieel afgehandeld dienen te worden.Tevens hebben veel cliënten recht op privacy: zo heeft niet iedereen toegang tot eencliëntendossier. Daarnaast hebben veel welzijnsorganisaties een patiënten-vertrouwenspersoondie optreedt als bemiddelaar tussen de cliënt en de hulpverlener. Bovendien geeft deMMZ/PW informatie aan cliënten over hun rechten en geeft hij informatie aan de directieover wat niet goed loopt in de hulpverlening.Als laatste gaan veel organisaties er toe over om een medezeggenschapsraad voor cliënten inte stellen. Dit gebeurt vooral in de residentiële hulpverlening. Cliënten krijgen dan stemrecht.Door al deze ontwikkelingen verandert de rol van de MMZ/PW zelf ook. De MMZ/PWzal veel flexibeler op moeten treden, moet meer samenwerken en zal dus ook meer moetenweten van andere welzijnsorganisaties.De rol van de MMZ/PW:• flexibeler• meer verantwoording afleggen• verschillender taken• cliënten met zwaardere problematiek5De MMZ/PW zal meer verschillende taken hebben en is op meer plaatsen inzetbaar danalleen in de residentiële instellingen. Toch blijft het werk in de residentiële organisatiesbestaan, maar dan zal het meer gaan om cliënten met een zwaardere problematiek, zoalsbijvoorbeeld verstandelijk gehandicapten van laag niveau, de meervoudig gehandicapten enjeugdigen met ernstige gedragsproblemen.SAW DC 2 Maatschappelijke Zorg en Pedagogisch Werk9