De Compliance-Manager - Europese Fiscale Studies

De Compliance-Manager:De Moderne Toezichthouderbinnen Douane Schiphol-CargoDoor: Mr. R.S. Makka 2012/2013

Inhoud1. Inleiding .................................................................................................. 22. Douane .................................................................................................. 52.1 De Europese Douane ...................................................................... 52.2 De Nederlandse Douane-(functie) ............................................... 52.3 De Douane-Ambassadeur .............................................................. 63. Compliance ............................................................................................ 73.1 Historie .............................................................................................. 73.2 Compliance bedrijfsleven ............................................................... 83.3 Nederlands Compliance Instituut ................................................. 83.4 Andere (compliance) ontwikkelingen in Nederland .................. 94. Toezicht ............................................................................................... 104.1 Toezichthouder .............................................................................. 104.2 Soorten toezicht ............................................................................ 104.3 Nederlandse toezichthouders ...................................................... 114.4 Van Nationaal naar Internationaal Toezicht ............................. 124.5 Compliance in Horizontaal Toezicht ........................................... 145. Modernisering Klantmanagement ........................................................ 165.1 Algemeen ........................................................................................ 165.2 Pilot Customized ............................................................................ 165.3 Compliance binnen Schiphol ....................................................... 175.4 Profiel Compliance Manager ........................................................ 195.5 Compliance behandelplan bij Klant A ........................................ 205.6 Modernisering Toezicht ................................................................ 216. Conclusies en aanbevelingen .............................................................. 226.1 Modern, Toezicht en Compliance ............................................... 226.2 Compliance een reis, geen bestemming ................................... 23Literatuurlijst ............................................................................................... 251

1. InleidingEen verhandeling met als thema “de compliance manager, de modernetoezichthouder binnen Douane Schiphol Cargo” heeft een speciale ratio datallereerst verduidelijking behoeft. Voor dit thema is bewust gekozen alsprikkel voor een beter functionerende en moderne Douane (kantoor). De visieachter het onderwerp is enigszins een management en/of organisatie gerichtebenadering, in het kader van passende dienstverlening. Het doel is om tekomen tot een innovatieve en een functiegerichte Douane.Dit onderwerp kan mijns inziens niet adequaat worden behandeld, zonder dein deze passage voorkomende kerntermen: modern, compliance,management en toezicht, in juiste (Douane) perspectief te plaatsen.Deze kerntermen zijn vooral in de praktijk ontzettend belangrijk in het licht vande economische activiteiten op Schiphol Rijk. Dit, tegen de achtergrond vansnelle en veilige logistieke dienstverlening. Het regiokantoor van de Douane,het kantoor Schiphol Cargo, stemt haar werkzaamheden op deze specifieke“economie” met haar snelheid op maat af. Althans, dit Douanekantoor dient indeze “jurisdictie” efficiënt haar werkzaamheden te kunnen uitvoeren.Bij de bestudering van deze kerntermen vervat in literatuur of in diverseinterne- en externe documenten valt op, dat de klassieke en originele taakvan het Bestuur nog levendig is: het zorgen voor (handhaving van) wet- enregelgeving. Maar er zijn de laatste jaren vele nieuwe ontwikkelingen inDouaneland waarneembaar, bijvoorbeeld: Authorised Economic Operator(AEO), Horizontaal Toezicht (HT) en Modernisering Toezicht Douane (MTD).Ook de doorontwikkeling van een vrij jong en dynamisch proces dan welafdeling bij de Douane, “het Klantmanagement” (KM), geeft moderneimpulsen aan deze nieuwe vorm van handhaving. De hierbij functiegerichtebenaming is, klantmanager.De Belastingdienst waar de Douane ook deel van uitmaakt, heeft als kernvisiede compliance. Daar waar het bedrijfsleven in ruime mate de functie vancompliance manager min of meer volledig operationeel heeft gemaakt, looptde Douane naar mijn mening achter. Of mogen wij a priori concluderen dat deondernemerswereld vooruit loopt? De Douane kent in haar formatie enHuman Resource management model, de functie van Compliance managerniet. Of beter gezegd, nog niet.De Douaneorganisatie met aan het hoofd het DLK (Douane LandelijkeKantoor) heeft een MLTP 1 document geproduceerd met als titel “Toezichtdoen wij samen”. Dit document dat als een vervolg gezien kan worden vanhet eerdere beleidsplan “versterkte buitengrenzen, ander toezicht”, wordtondersteund door talloze notities. Deze notities zijn in de afgelopen jarenbinnen de Douane steeds met groeidocumenten geproduceerd.1 Middellang termijnplan van de Douane 2012-2016.2

In deze memo’s behandelt de Douane het proces van Klantmanagement alsregierol in een dynamisch handhavingspallet. De operationalisering van detwee documenten, “Toezicht doen wij samen en versterkte buitengrenzen,ander toezicht”, heeft vooral voor de nieuwe taken van de Douane maar zekerin de praktijk, steeds toenemende uitdagingen.Uit de Reisgids doorontwikkeling Klantmanagement 2 wordt geciteerd: “hetmoderne toezicht Douane verwacht een moderne klantmanager, die op eenproactieve en dienstverlenende wijze bezig is met het opbouwen, hetonderhouden en uitbouwen van een relatie waarbij de klant centraal staat.Hij is de interne regisseur van het toezicht. Klantmanagement en haarinrichting moeten worden verbeterd”.In het recente verleden is vooral op Schiphol Cargo, de sleutelzin “regie optoezicht en regie op relatie” als invalshoeken gebruikt voor modernklantmanagement. Diverse pilots van regiokantoren en voorbeelden vanklantbehandeling moderne stijl verstevig(d)en de nieuwe toezichtvorm.Maar wat houdt deze moderne toezichtvorm in? Hoe werkt deze in depraktijk?. En heeft de Douane een op maat gemaakte effectieve functie(omschrijving) om deze toezichtvorm (concreet) inhoud te geven?“Compliance is het begrip waarmee wordt aangeduid dat een persoon oforganisatie werkt in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving.Het gaat over het nakomen van normen of het zich er naar schikken. Het issoms ook de aanduiding van de afdeling of cel in een organisatie die decompliance functie vervult: het bijstaan van het Bestuur bij het in controlehouden van de organisatie om in overeenstemming te werken met degeldende wet- en regelgeving” 3 . In simpele bewoordingen en in relatie tot deDouane betekent Compliance: vrijwillige naleving van dedouanevoorschriften.Uitgaande van -naast de authentieke taak van heffing en controle inkomendegoederenstromen- de actuele taakstelling van de Douane als:samenwerkende partner van het bedrijfsleven, co-stimulator van deeconomie, onderdeel van een publiekrechtelijke dienstverlenende organisatie,veiligheidshandhaver vanwege de toename van de goederenstroom, is eencontinue herijking van het toezicht gebeuren in zijn geheel onontbeerlijk.Het Douane regio kantoor Schiphol Cargo gevestigd aan de Handelskade vanSchiphol Rijk met: ongeveer honderd luchtvaartmaatschappijen, meer danvijfhonderd vergunninghouders en driehonderd opslaglocaties, is vanwegehaar rol op de luchthaven “verplicht” om een “quick scan en een quick fix” toete passen. Toenemende goederenvolumes moeten snel en veilig invliegtuigen worden geladen in het kader van export (uitvoer).2 Notitie Versie 1.0. evaluatie pilots 4 november 2010.3 Wikipedia.3

2. Douane2.1 De Europese DouaneDe Europese Douane is een organisatie die haar fundament qua beleid enwerkzaamheden ontleent aan wat de Wereld Douane Organisatie (WDO) enEuropese Unie (EU) bepaalt en bespreekt. Elk EU land heeft metinachtneming van haar specifieke politieke wensen, enige mate van nationalevrijheid. Zo zijn het Horizontaal Toezicht gebied (HT) en de VGEM bepalingen(veiligheid, gezondheid, economie en Milieu) regelgeving van nationale orde.Om de route: Europese Unie (EU)- Douane- vergunninghouder (klant), gerichtop Compliance af te leggen is het van eminent belang om de overwegingenvermeldt in de preambule van het Communautaire Douane wetboek (CDW) inogenschouw te nemen: Allereerst wordt er rekening gehouden met het adviesvan het Europees Economisch en Sociaal Comité. Benadrukt wordt dat deGemeenschap gegrondvest is op een Douane-unie, een interne markt. Deinsteek is om snelle en gestandaardiseerde douaneregelingen en procedureste faciliteren met gebruik van moderne instrumenten en technologieën.De rol van de Douaneautoriteiten worden/zijn ingrijpend gewijzigd waarbij eenleidende rol in de toeleveringsketen aan de Douane is toebedeeld, met eenfunctie van katalysator in toezicht en beheer van internationale handel voorhet concurrentievermogen van landen en bedrijven.Het bovenstaande is naar mijn mening heel omvangrijk doch in de praktijkduidelijk waarneembaar. Wanneer aspecten als Elektronisch Douane (E-Customs), een verdere harmonisering, een gelijk en neutraalconcurrentieklimaat, de ontwikkeling van het marktdeelnemerschap, de roepop een one-window shop, de veiligheid en beveiliging et cetera continue inbeweging zijn, dan is het overduidelijk: Nederland als lid van de EU dient haarorganisatie op toezicht niveau anders inhoud te geven.Immers, in titel 1 Algemene bepalingen, hoofdstuk 1 met name artikel 2 vanhet CDW staat de missie van de Douaneautoriteiten 5 met als kernopdracht:De Douane dient toezicht te houden en dient hieromtrent maatregelen tetreffen.2.2 De Nederlandse Douane-(functie)De (Nederlandse) Douane is van oudsher een soort “tolbeambte”. Het heffenvan invoerrechten was het primaire doel. Het is een liberaal douanestelselvanwege voorgestane politiek van vrijhandel.Thans kent de Nederlandse douanewetgeving een stelsel van formaliteiten entoezicht waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de belangenvan het bedrijfsleven. De douanebehandeling is soepel 6 .5 Reader: Effecten op de Nederlandse Douane-functie, H. van Bodegraven, pagina 9.6 Beschikking d.d. 29 oktober 1981, nr. B71/20422 paragraaf 22.5

Ontwikkelingen op het gebied van automatisering en vooral AEO geven meereigen verantwoordelijkheid aan bedrijven. Wij denken hierbij aan het systeemvoor de Automatische gegevensverwerking met betrekking tot invoeraangiftenmet toepassing van terminals voor het doen van aangifte (Sagitta), devergunningen Domiciliëringsprocedure (Domproc) maar ook de verplichtingenvanwege marktdeelnemerschap als bedoeld in het CDW 72.3 De Douane-AmbassadeurNu al, maar zeer zeker in de toekomst wil de Douane zich beijveren om eenprudente toezichthouder te zijn. Een overheidsdienst die op eendienstverlenende manier faciliteiten biedt, maar haarhandhavingwerkzaamheden niet verwaarloost als het gaat om veilig eninteger grensoverschrijdend verkeer. De groene brigade of de goederenpolitieis de naam voor het Douanekorps die nog volop gebezigd worden.Maar steeds komt de naam of functie van de Douane als een ambassadeuropduiken. In het project van HT (horizontaal toezicht) waren een viertalDouaneambtenaren die officieel Douane ambassadeurs genoemd werden.De hoogste functionaris van de Douane 8 gaf onder meer in een voordrachtaan “dat we als Douane Nederland internationaal behoorlijk op de kaartstaan”. Hij zei letterlijk: “Ik vind overigens dat iedere collega zich bewust moetzijn van het internationale facet van zijn of haar werk, niet alleen onzeattachés of andere medewerkers die regelmatig vanuit hun functie in hetbuitenland vertoeven. De discussie over compliance, de internationaledoorvertaling in de praktijk en het bewust zijn van logistieke vraagstukkenstart al op de werkvloer. Niet voor niets noemen we al onze medewerkersambassadeur. Het is een weliswaar onbezoldigde maar zeer belangrijkefunctie.”Deze benadering vertaalt op de werkvloer, zeker op Schiphol Cargo, wordt inde praktijk levendig, indachtig de rol van onder andere de afdeling(en)Klantmanagement. Van de zevenhonderd medewerkers op Schiphol Cargozijn er drie teams, die werkzaam zijn op de Afdelingen Klantmanagement. Indeze teams zijn er Klantmanagers werkzaam, waarvan een aantaltegelijkertijd AEO onderzoekers zijn. Weer anderen doen en denken mee indiverse projecten en pilots. Gelet op de (moderne) taken van de klantmanagerals: eerste aanspreekpunt van het bedrijf, “spin in het web”, regisseur,inspecteur zijnde de ondertekenaar van de nieuwe of gewijzigde vergunning,in elk geval de accountmanager van het bedrijf die de brug vormt tussenDouane en bedrijf, heeft de traditionele “tolbeambte” zich “geconverteerd totde moderne toezichthouder: de “Douane ambassadeur”. Eigenlijk, een soortCompliance manager.7 artikel 4 terdecies, lid 1, TVO, CDW, zie ook Handboek Douane paragraaf 2.50.00.8 De heer W.Rovers is Directeur Douane en Lid van het Managementteam Belastingdienst.6

3. Compliance3.1 HistorieDe oorsprong van compliance ligt in de Verenigde Staten van Amerika, waarin de jaren ‘30 van de 20e eeuw de noodzaak van vergaande regulering vanonder andere de financiële sector werd ingezien 9 . “To comply” betekent“voldoen aan”.In Nederland is compliance bij de Nederlandse financiële instellingeningevoerd rond de jaren negentig. Voor deze tijd stelde compliance niet veelvoor. Eind jaren tachtig werd misbruik van voorwetenschap in Nederlandstrafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. In 1992 werd dit artikelopgenomen in de Wet toezicht effectenverkeer. De strafbaarstelling vanmisbruik van voorwetenschap was voor enkele financiële instellingenaanleiding geweest tot het aanstellen van een Compliance Officer.Het begrip is vooral actueel geworden na de beursschandalen zoals Enron enAhold, wat leidde tot het opstellen van de Corporate Governance Code.Compliance wordt sindsdien gezien als het voldoen aan alle relevantewetgeving.Compliance betekent letterlijk “naleving” 10 . Het wordt in een adem genoemdmet ethisch gedrag, moraal en integriteit. Voor de fiscus betekentCompliance, de vrijwillige bereidheid om wettelijke verplichtingen na tekomen. Hierbij speelt dienstverlenende houding en adequate communicatieeen heel belangrijke rol.Bij de Douane is compliance rond 2009 nadrukkelijk opgedoken in diversenota’s. Tijdens studiedagen en vergaderingen (nationaal en internationaal)komt compliance anno 2012 steeds meer voor. Hoewel dit begrip namens hetpolitieke beleid officieel niet als “wettig begrip” is geformuleerd, verwijst hetMeerjaren Termijn Planning document (MTPL) hier wel naar.Op het kantoor van Douane Schiphol Cargo wordt het woord “compliance”haast elke werkdag gebruikt waarbij geconstateerd mag worden datcompliance steeds meer leeft: een optie voor het opzetten van een bijzonderteam of een “compliance-club” is al op een themadag besproken. Ook is eenpilot studie binnen een klantmanagement team getiteld “Customized” aluitgevoerd of in operatie. Ten slotte zijn individuele behandelplannen gerichtop compliance binnen het kader van Modernisering Toezicht Douane reeds invoorbereiding. Een Compliance behandelplan inclusief een modernCompliance model wordt ontworpen en zal in 2013 aan het Management vanSchiphol Cargo worden aangeboden.9 Wikipedia.10 Verhandeling Mw. Y. Tang EFS, De grenzen van AEO, pagina 12.7

3.2 Compliance bedrijfslevenDe term Compliance is de afgelopen jaren vooral in het bank- enverzekeringswezen steeds vaker gebruikt. Bij De Nederlandsche Bank (DNB)afkomstige Regeling organisatie en beheersing (Rob) wordt compliancegedefinieerd als de naleving van wet- en regelgeving, evenals het werkenvolgens de normen en regels die een instelling zelf heeft opgesteld 11 .Haast elke financiële instelling beschikt over een compliance-regeling dievoorschriften bevat waaraan de in die instelling werkzame personen zichdienen te houden, evenals voorschriften over de wijze van controle op denaleving ervan. Ook veel instellingen die raakvlakken hebben met definanciële sector zoals pensioenfondsen, beschikken over een complianceregeling.Een dergelijke regeling bevat bijvoorbeeld voorschriften over dewijze waarop functionarissen voor eigen rekening in effecten mogenhandelen, restricties in de omgang met zakenrelaties en de omgang metvertrouwelijke informatie.Na de komst van de Wet toezicht effectenverkeer (WTE) werden steeds meerwetten en regelingen aangenomen die tot doel hadden de integriteit van definanciële instellingen en de financiële markten te waarborgen. Door detoegenomen regelgeving werd de compliance functie steeds verderuitgebreid.Op 1 januari 2007 is een groot deel van de financiële wetgeving vervangendoor de Wet op het financieel toezicht (Wft). In deze wet, zijn bijbehorendeAMvB’s 12 en de nadere regelingen over de functie van compliance en decompliance officer beschreven. Daarnaast is duidelijk gemaakt welketoezichthouder op welk gebied van compliance toezicht houdt.3.3 Nederlands Compliance InstituutIn 1991 is het Nederlands Compliance Instituut (NCI) opgericht. Dit instituut iseigenlijk een advies- en opleidingsinstituut. Zij adviseert (financiële)ondernemingen over compliance in de ruimste zin van het woord enverzorgen een breed assortiment aan opleidingen. Zij is verder eenkwaliteitsorganisatie. Al enkele jaren selecteert zij compliance officers voorrelaties.Uit navraag bij een aantal van twintig douanemedewerkers en managers,blijkt geen van hen het NCI te kennen. Het kan zijn dat de overheid, dan welhandhavingorganisaties, weinig of geen contact heeft of hebben met het NCI.11 Er is zelfs een compliance corner www.dnb.nl/publicatie/publicaties-dnb/nieuwsbriefbanken/nieuwsbrief-banken-augustus-2012/dnb277417.jsp.12 Is Algemene maatregel van bestuur, een uitvoeringsbesluit met algemene werking.8

De NCI medewerkers beschikken over specifieke kennis en kunde op hetgebied van (financiële) toezichtswet- en regelgeving, compliance enintegriteit. Zij zijn specialisten in maatwerk. Of dit nu de uitoefening vande externe compliancefunctie, de behandeling van compliancevraagstukken,de selectie van compliance officers of een interne opleiding betreft, zij zijnop flexibele wijze in staat om aan de vraag van de opdrachtgever praktischeinvulling te geven. De NCI aanpak kenmerkt zich door alle aspecten vancompliance 13 .Het NCI heeft samenwerkingspartners zoals:Erasmus Universiteit Rotterdam en Nyenrode Business Universiteit.Het NCI kent de compliance award, het periodieke compliance congres, hetcompliance boek en tal van andere activiteiten. Kern is, dat het NCI bijdraagtaan de bevordering van de naleving van wet- en regelgeving.3.4 Andere (compliance) ontwikkelingen in NederlandDoor de Amerikaanse Sarbanes-Oxley wetgeving ("SOX") is het begripCompliance op de managementagenda van en in Nederland terechtgekomenen heeft het een zwaardere lading gekregen. Zo is er inmiddels extraaandacht voor het voldoen aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens(WBP) en milieuwetgeving. De WBP kent zelfs een wettelijk erkende,bijzondere vorm van Compliance Officer, de zogenaamde functionaris voor deGegevensbescherming (artikel 62 Wet Bescherming persoongegevens,WBP).De laatste ontwikkeling op het gebied van logistiek, douane en security is denieuwe EU-regelgeving over Authorised Economic Operator.13 http://www.compliance-instituut.nl.9

4. Toezicht4.1 ToezichthouderDe toezichthouder is een door de overheid aangestelde, onafhankelijk enonpartijdig instituut dat toeziet op naleving van wet- en regelgeving doororganisaties. Toezicht wordt gedefinieerd als het verzamelen van informatieover de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gesteldeeisen, het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueelnaar aanleiding daarvan interveniëren.Toezicht is gericht op:het voorkomen van maatschappelijk ongewenste effecten;de bescherming van zwakke belangen (bijvoorbeeld milieu);het voldoen aan kwaliteitseisen (bijvoorbeeld onderwijs ofgezondheidszorg);beperking van risico’s (bijvoorbeeld opslag van gevaarlijke stoffen);goede werking van markten (bijvoorbeeld de post- en telecommarkt);bedrog en concurrentievervalsing etc.Toezicht verhoogt daarmee de kwaliteit van de samenleving en vergroot hetgevoel van veiligheid en het vertrouwen van individuele burgers in diesamenleving.Door middel van toezicht wordt het gedrag van de onder toezicht staandeorganisatie beïnvloed zodat deze aan de gestelde eisen voldoet. Dat kan opverschillende manieren: met het verstrekken van kennis (voorlichting), hetaanreiken van hulp (compliance assistance) en het toepassen van dwang(boete, stillegging, publicatie, bestuursdwang, etc.). Het toepassen van dezemaatregelen wordt handhaving genoemd.Opsporing is onderzoek naar strafbare feiten. Meestal is er dan sprake van(een vermoeden van) een misdrijf. De regering heeft in 2005 in de tweedeKaderstellende Visie op Toezicht, zes basisprincipes voor toezichtvastgesteld: transparantie, onafhankelijkheid, professionaliteit, samenwerking,selectiviteit en slagvaardigheid 14 .4.2 Soorten toezichtEr zijn volgens de literatuur 15 vier verschillende soorten toezicht:1. Nalevingstoezicht: toezicht op de naleving van wetten en regels.Voorbeeld: de Arbeidsinspectie die toezicht houdt ter bestrijding vanillegale arbeid.14 Juli 2001, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 40 pagina tellenddocument, kabinetsstandpunt over toezicht.15 http://www.velders-imc.nl/html/toezicht.html.10

2. Kwaliteitstoezicht: toezicht op het verzorgen van voldoende kwaliteitdoor de onder toezichtstaande. Voorbeeld: de onderwijsinspectie dietoezicht houdt op scholen.3. Interbestuurlijk toezicht: toezicht door de ene overheid op de uitvoeringvan taken door de andere overheid. Voorbeeld: de inspectie dietoezicht houdt op de uitvoering van wettelijke milieutaken doorgemeenten.4. Markttoezicht: toezicht op de goede werking van de markt. Voorbeeld:de mededingingsautoriteit die er op toeziet dat bedrijven geen kartelsvormen.4.3 Nederlandse toezichthoudersEr zijn op rijksniveau in Nederland een flink aantal verschillendetoezichthouders. Een aantal wordt hieronder genoemd. De Douane ontbreekthierbij natuurlijk niet:Agentschap Telecom (AT);Inspectie SZW (waarin per 1-1-12 de Arbeidsinspectie, Inspectie Werken Inkomen en de Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst zijnopgegaan);Autoriteit Financiële Markten (AFM);College Bescherming Persoonsgegevens (CBP);Consumentenautoriteit (Ca);De Nederlandsche Bank (DNB);Erfgoedinspectie;Inspecteur-generaal der Krijgsmacht (IGK);Inspectie van het onderwijs (IvhO);Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGz);Inspectie Veiligheid en Justitie (waarin per 1-4-2012 de InspectieOpenbare Orde en Veiligheid en de Inspectie voor deSanctietoepassing zijn opgegaan);Inspectie Leefomgeving en Transport (waarin per 1-1-2012 deInspectie Verkeer en Waterstaat en de VROM-Inspectie zijnopgegaan);Inspectie Jeugdzorg (IJZ);Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), waaronder deEnergiekamer en de Vervoerkamer;Nederlandse Emissie-autoriteit (NEa);Nederlandse Zorgautoriteit (NZa);Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (OPTA);RDW, Rijksdienst voor het Wegverkeer;Staatstoezicht op de Mijnen (SodM);Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA, waarin per 1-1-2011de Algemene Inspectiedienst en de Voedsel en Warenautoriteit en dePlantenziektenkundige Dienst zijn opgegaan) enKansspelautoriteit (opgericht per 1-1-2012).11

Daarnaast hebben ook andere overheidsinstanties zoals gemeente, provincieen waterschap belangrijke toezichthoudende taken. Ook mogen de Douane,Marechaussee, Kustwacht, Belastingdienst, Rijkswaterstaat,Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en de politie nietonvermeld blijven in deze opsomming.Voorts zijn er niet-overheidsinstellingen die een wettelijke taak hebben zoalsGemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD), Inspectie Leerbedrijven, Stichtingter Exploitatie van Naburige Rechten (SENA), Bureau Financieel Toezicht,Centraal Fonds Volkshuisvesting, Commissariaat voor de Media,Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK), Landelijke InspectieDierenbescherming (LID; onderdeel van de Dierenbescherming), Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) et cetera.4.4 Van Nationaal naar Internationaal ToezichtIn het Management Team van de Douane van 3 april 2012 16 kwam de notaStrategie Internationaal Douane aan de orde. Een van de Directeuren binnende Douane 17 gaf tekst en uitleg bij het onderwerp. Volgens deze Directeurschetst de nota “op een redelijk abstract niveau de internationale logistiekeontwikkelingen en de invloed daarvan op de positie van Douane Nederland.Hij zei letterlijk: “Je ziet handelsstromen uit landen als India, China en Braziliëopkomen en wereldwijd nieuwe logistieke centra ontstaan. Denk aanSingapore, Dubai en Panama. Daardoor zie je de sleutelpositie van Europalangzamerhand overgaan in een rol als medespeler binnen de internationalehandel. Dit brengt met zich mee dat de besturing voor ons een steedsEuropeser karakter krijgt: Nederland sluit zich aan bij EU-besluiten, enonmiskenbaar is dat ook het geval voor het toezicht op die regelgeving. Dusgaan we van nationaal toezicht meer en meer naar internationaal toezicht.Het is wel van belang dat internationale afspraken en activiteiten deoperationele kracht van onze dienst niet inperken, maar juist ondersteunen.We willen de ruimte houden om onze processen zelf -op maat- te kunneninrichten. Dit betekent dat we waar mogelijk invloed moeten uitoefenen op debesluitvorming op verschillende manieren. Meedoen, meedenken enmeebewegen in de internationale organisaties en internationale overleggendragen bij aan beïnvloeding.”Dit Directielid gaf hierbij een voorbeeld van de deelname van Nederland aaneen conferentie in Denemarken. Als gastspreker trad de Algemeen Directeurvan de Douane op. Op de agenda stond het onderwerp “compliance” envolgens het verslag, een begrip (compliance) dat binnen de Europese Uniesteeds meer wordt omarmd. De termen safety en security, ook bekend vanuitde AEO-certificering, krijgen gezelschap van de basisgedachte dat voldoenaan verplichtingen -dus ook Europese- vanzelfsprekend is. De AlgemeenDirecteur heeft de gelegenheid aangegrepen om de Nederlandse visie opcompliance toe te lichten: “De Douane wil sturen op effect, sturen op het16 Uit Intranetpagina Belastingnet 4 april 2012.17 De Directeur Vaktechniek en Internationaal E. Maas.12

daadwerkelijk nakomen van verplichtingen. Dat kan ook door de regelgevingeenvoudig te houden.”Het fenomeen van Horizontaal toezicht (HT) wordt als toezichtinstrument altijdgenoemd. Binnen het nationale toezichtstelsel is HT, HET VOORBEELD. Metde introductie van HT(Douane) is compliance binnen de Douane wederombenoemd en aangedikt. Gesproken is over een Governance RiskManagement en Compliance (GRM), waarin de elementen zijn: risicoinventarisatie en beoordeling, control (beheersmaatregelen), hard controls(procedures, automatisering,) soft controls (houding en gedrag, normen enwaarden), maar zeer nadrukkelijk regelnaleving (Compliance).Volgens het Landelijk Kantoor van de Douane in Rotterdam is HT eenbonusniveau van compliance indien de Douane het Tax Control Frame work(TCF) in acht neemt. Het verschijnsel “Compliance tour ” is ook benoemdwaarbij de aanbevelingen van de WWR in acht worden genomen 18 . Ditfenomeen wordt gezien als een eerste opmaat voor open normen.De achterliggende gedachte van HT is zonder twijfel Compliance. Complianceis ook de visie van belastingdienst. De ingrediënten van deze visie zijn: hetbevorderen van de vrijwillige betaling van belastingen, gedragsbeïnvloedingen aandacht per categorie. Voor de Douane geldt er een duidelijke evolutie inde aanpak van de compliance klanten: van fysiek toezicht naaradministratieve controle, van controle achteraf naar voorwaarden vooraf, vantransactie gericht naar systeemgericht, van controle naarzelfverantwoordelijkheid of zelfredzaamheid.In het Management Team Douane van 29 november 2011 kwam onder meerhet Handhavingsplan 2012 aan de orde. De Directeur Handhaving enStrategie 19 gaf tekst en uitleg bij dit onderwerp onder de titel: “Toezicht doenwe samen”. Deze Directeur gaf het volgende mee: “Het handhavingsbeleidkrijgt elk jaar een motto mee. De afgelopen jaren heeft de Douane specialeaandacht geschonken aan Versterking. Hiermee werd bedoeld de versterktebuitengrenzen zoals verwoord in de Inleiding. Ook in dit handhavingplan werdaandacht geschonken en gevraagd voor het fenomeen van complaince.Ook bij de WDO (Wereld Douane Organisatie) wordt er aandacht aancompliance geschonken. Er zijn in het kader van compliance, zelfs devolgende functies vacant: Technical Officer in the Compliance and FacilitationDirectorate en Technical Officer (CEN) in the Compliance and FacilitationDirectorate.Ten slotte biedt bijvoorbeeld ook een studiebezoek van de Douane Mongoliëaan de Douane Nederland, een aanknopingspunt.18 WWR is Wetenschappelijk Raad van de Regering, WWR pleit voor een beter presterendeoverheid, voor metatoezicht, voor nieuwe vormen van regulering, voor combinatie vantoezicht.19 Mw. T. van der Poel.13

Een delegatie van vijftien (plaatsvervangend) directeuren van de douaneMongolië bezocht in 2012 Nederland voor een training over leiderschap. DeDouane verzorgde trainingen waarin zij de compliance strategiepresenteerde.4.5 Compliance in Horizontaal ToezichtOm HT goed te kunnen evalueren en richting Compliance management tekoersen is het recente rapport van “Commissie Stevens” 20 heel belangrijk. Deopdracht van de Commissie luidde naast de evaluatie, om een voorstel tedoen voor verdere ontwikkeling van HT en effectmeting. Over HT zegt dehoogleraar: “Het is horizontaal noch toezicht”. In het vakblad “Het Register” 21zegt Stevens dat Horizontaal Toezicht “Vertizontaal” is, doelende op somsverticaal en soms horizontaal.Belangrijkste conclusie in dit rapport is, dat de Belastingdienst een goedekeuze heeft gemaakt door het concept Horizontaal Toezicht te introduceren.De commissie prijst de Belastingdienst voor het doorzetten van deze omslagin de toezicht filosofie. Ook onderschrijft de commissie het concept‘handhavingsregie’. Stevens constateert dat Horizontaal Toezicht zijn plaatsheeft tussen andere vormen van toezicht, zoals (starters)voorlichting,boekencontroles en strafrechtelijke onderzoeken door inzet van de FIOD.Bij het in ontvangstnemen van het rapport Stevens door de staatssecretaris(F. Weekers) van Financiën, zei de bewindspersoon belast met de fiscaleagenda onder meer: “Het advies van de commissie Stevens bevat deelementen om Horizontaal Toezicht volwassen te maken. De Belastingdienstkan hier zijn voordeel mee doen en gaat daar dan ook mee aan de slag”.Handhavingsregie betekent eenvoudig gezegd dat elke belastingplichtige debehandeling moet krijgen die hij verdient. "Een welwillende belastingplichtigekan met informatie en dienstverlening worden bediend, terwijl fraudeurs opeen harde aanpak kunnen rekenen. Horizontaal en Verticaal Toezicht zijndaarmee twee loten aan dezelfde stam”, aldus Weekers.Hoogleraar Stevens geeft nog ademruimte aan de belastingdienst. Hij wil inde toekomst “in deze tijden van economisch woelig vaarwater breder kijkennaar verbetermogelijkheden”. De Commissie constateert dat een deel van demedewerkers niet voldoende is meegegroeid met ontwikkeling horizontaaltoezicht.Omdat het belangrijk is om Douanemedewerkers goed mee te nemen in dehele breedte van de handhavingsaanpak van de Belastingdienst startte debelastingdienst c.q. de Douane een intern traject waarin gesprekken metmedewerkers over de handhavingsaanpak zijn/worden gevoerd.20 Prof. Dr. L.G.M. Stevens deed in opdracht van de tweede kamer een onafhankelijkonderzoek naar de resultaten van HT, november 2011.21 Vakblad voor Register Belastingadviseurs, augustus 2012.14

Voor wat betreft de vertaalslag van dit rapport naar de werkvloer vond er opvrijdag 29 juni 2012 een bijeenkomst plaats. Hier kwamen vijftigbelastingmedewerkers inclusief Douane bij elkaar om een terugkoppeling tekrijgen over dit rapport. Centraal in deze bijeenkomst stond de vraag wat deconclusies van het rapport betekenen voor de handhaving van de Douane.Het Managementteam, regiomanagers en specialisten op het gebied vanHorizontaal Toezicht en Modernisering Toezicht Douane staken de koppen bijelkaar. Een teamleider Klantmanagement van Schiphol Cargo 22 ging in optwee onderwerpen die de Commissie Stevens heeft genoemd. Zij sprak overde mate waarin beperking van lastendruk kan worden ervaren en deedsuggesties voor het omgaan met Steven’s waarschuwing overbelangenverstrengeling.De hoogste Directeur van de Douane, de Algemeen directeur, concludeerdeaan het eind van de bijeenkomst dat HT verder uitgewerkt moet wordenbinnen de kantoren en werkvloer. Dit proces is nog (steeds) gaande.De eindconclusie is, dat het resultaat van Horizontaal Toezicht nuttig is; Welmoet HT worden gebruikt als onderdeel van het Handhavingspalet 23 , niet als“in plaats van” maar “en-en”. Verder moet HT een verdere ontwikkelingondergaan met: gefundeerd vertrouwen, transparantie, wederzijds begrip.HT is een niet goed begeleide cultuuromslag. Er is nog een kloof tussenenerzijds bijvoorbeeld het proces Douane fysiektoezicht enaangiftebehandeling en anderzijds klantmanagement.Indien de resultaten en conclusies op een rijtje worden gezet, is er aanleidingvoor een grijpkans: en precies hier liggen aanknopingspunten dan weldoorzetpunten om de toezichtfunctie verder te ontwikkelen richtingCompliance.22 Mw. J.H. van der Tonnekreek, belast met portefeuille HT en AEO.23 Dit palet is een toezichtmix van horizontale en verticale maatregelen.15

5. Modernisering Klantmanagement5.1 AlgemeenDe afdeling klantmanagement heeft als doelstelling om compliant gedrag tebevorderen. Hierbij kunnen twee hoofdverantwoordelijkheden wordenonderscheiden: het voeren van regie op relatie maar ook regie op toezicht.Er zijn individuele- en generieke klanten afhankelijk van klantweging.Bij individuele klanten is vanwege de grote fiscale belangen, het aantalaangiften et cetera, de klantmanager de zogenaamde ‘spin in het web’. Hijbepaalt de toezichtmix, ziet toe op de uitvoering van het vergunningbeheer,de dossiervorming en fungeert als vaste gesprekspartner voor zijn klanten.Het is ook zijn verantwoordelijkheid erop toe te zien dat het douanetoezichtmet betrekking tot ‘zijn’ klanten efficiënt en effectief wordt uitgevoerd.Per hoofdtaak vallen een aantal deel-verantwoordelijkheden teonderscheiden: belangrijkste gesprekspartner van het bedrijfsleven, hetaanspreekpunt bij de Douane (intern), stimuleren van de ‘zelfredzaamheid’van de klant, uitwisselen van actuele klantinformatie en risicoanalyses, hetopstellen van een behandelplan, uitvoeren van Klant ComplianceOnderzoeken (KCO).Om de verantwoordelijkheden te kunnen dragen zijn de volgende zaken vanbelang: een professionele relatie met de klant en vooral goede communicatie.Voor de (ontwikkeling) van de functie van klantmanager wordt -naast dehandhaving en opsporingstaken- een gedegen competentiemanagementverwacht. Momenteel worden er opleidingen op het gebied van moderniseringvan toezicht, AEO en themadagen georganiseerd.De klantmanager moet de uitgangspunten van het moderne toezichtonderschrijven. Verder moet hij voldoen aan de volgende competenties:dienstverlenende houding, proactief, maar vooral alles doen aan de hand vanhet compliance behandelplan en compliance onderzoeken.5.2 Pilot CustomizedVanuit de Douane zijn vorig jaar een drietal pilots in het kader van(Modernisering van) Toezicht opgestart. Het Douanekantoor Nijmegen enEindhoven hadden respectievelijk “De klant centraal” en “Singel point ofcontact (Spoc)” als pilot.Binnen Klantmanagement Schiphol is er in 2011 door een team vanklantmanagers de pilot ‘Herinrichting Klantmanagement (KM)’ opgezet. Dezepilot werd/wordt ‘Customized’ genoemd. Het doel is/was het bundelen van deplannen van aanpak, het samenvoegen van de tussenrapportages, hetbesteden van extra tijd en het bevorderen van de samenwerking met hetbedrijfsleven ter verbetering van de dienstverlening.16

Het AEO onderzoek richt zich uit hoofde van het CDW op de volgendeonderdelen:Passende staat van dienst;Deugdelijke financiële, logistieke en douaneadministratie;Solvabiliteit enVeiligheid.Met name wordt bij het AEO onderzoek ingezoomd op de douaneroutines enautomatisering.Inmiddels zijn er in Nederland 1275 bedrijven gecertificeerd, waarvan 117binnen de jurisdictie van de Regio Schiphol. 24In het proces van AEO binnen Schiphol is vastgelegd dat de klantmanager bijhet eerste oriënterende gesprek of bij het laatste gesprek aanwezig moet zijn.Als spin-off van het Cargo Café worden medewerkers belast met fysiektoezicht uitgenodigd om mee te lopen met de rondgang door het bedrijf in hetkader van AEO veiligheid.Er is veel proactief optreden, een algemene email-postbus, projectgerichtebegeleiding voor brancheaanpak 25 brochures met contactgegevens, met alsdoel compliance verhoging en modernisering.Alle informatie wordt op enig moment in het nieuw geïntroduceerde KlantRelatie Management (KRM), een digitaal bewaarprogramma, geplaatst.Customized is de pilot geworden die wellicht niet de nieuwste producten,instrumenten of ideeën over structuren, of inrichtingen heeft opgeleverd. Maarwel hebben de klantmanagers van Customized in een half jaar tijd eenomgeving gecreëerd met twee essentiële kenmerken: een omgeving waarinnieuw beleid tot leven komt en compliance. De wijze waarop Customized devernieuwing in gang heeft gezet en in beweging houdt, is de vernieuwing zelf.Het belangrijkste product, de compliance speelt hierbij alsvernieuwingsproces de hoofdrol. Een omgeving waarin wordt bewogen vanrisicogericht naar effectgericht handhaven. De klantmanagers binnen de pilotbeginnen zich beelden te vormen van een integrale klantaanpak, waarbij deregie op de klant (zowel toezicht als relatie) altijd in het teken staat van heteffect dat de Belastingdienst al tientallen jaren als strategischebeleidsdoelstelling hoog in het vaandel heeft staan: compliancebevordering.Het vernieuwingsproces wordt als een onderwerp verandermanagement,informatiemanagement, competentiemanagement (zelfsturing), kennis op hetgebied van gedragsbeïnvloeding en dienstverlenende processen ingebracht.En dan ziet men een team dat stap voor stap tot het besef is gekomen datdeze onderwerpen er echt toe doen. Onderwerpen die (ook) van deklantmanager zijn.24 peildatum 28-11-2012.25 bijvoorbeeld (oosterse keuken), een onderzoek naar 17 vestigingen van toko producten.18

Onderwerpen die passen bij een moderne organisatie die ernaar streeftvoorop te lopen in (maatschappelijke) ontwikkelingen. En dan komt beleidineens tot leven: De Compliance!De basisvraag waarop het antwoord gevonden moet worden is, wat wil deBelastingdienst en Douane bereiken? Compliancebevordering is het antwoordsinds jaar en dag. Onder deze paraplu vinden alle moderniseringen plaats.Het is het baken waarop ook de Douane en haar medewerkers koersen. Hetblijkt nog steeds een bron van vernieuwing in de praktijk. Welk effect wil deDouane bereiken? Alles wat de Douane doet moet uiteindelijk leiden tot eenvergroting van de compliance.Een andere centrale vraag die binnen de pilot is gesteld was/is: Wat heeft deklantmanager de afgelopen periode concreet gedaan om de compliance bijvergunninghouders of klanten te bevorderen?Sinds begin 2010 is een vast agendapunt van het maandelijks werkoverlegvan het hele klantmanagementteam: ´Wat heb jij de afgelopen maand gedaanom de compliance bij onze klanten te bevorderen?’ Twee of drie deelnemersaan het overleg bespreken een casus, een situatie of een moment in hunwerk. De link met compliance bevordering staat daarbij centraal. Devoorbeelden die medewerkers aandragen variëren van een dienstverlenendeaanpak tot strikt repressieve benaderingen. Telkens wordt verkend welk effectde aanpak op de compliance heeft gehad. Met vaak verhelderende ookverrassende conclusies.Kortom: Het compliance denken is inmiddels stevig verankerd in het doen enlaten van de klantmanagers. Het vormt de leidraad bij de regie op de klant. Debehoefte groeit om dit in een model om te zetten. Een denkraam waarbinnende klantmanager zijn strategie kan bepalen. En waaraan alle ter beschikkingstaande instrumenten kunnen worden gekoppeld en in samenhang wordeningezet. Dit denkraam werd de Compliancelijn genoemd.Een ontdekkingsreis wordt ontwikkeld. De pilot “Customized” heeft mijnsinziens bijgedragen tot een betere dienstverlening, waarbij geconcludeerd kanworden: ”het managen van compliance is een reis, geen bestemming”. 265.4 Profiel Compliance ManagerDe pilot Customized heeft als effectmeting gehad dat de modernisering vanhet toezicht ook een transitie van het klantcoördinatorschap naarklantmanagement betekent. En in de actualiteit, van klantmanagement naarCompliance management. Het gaat dus niet alleen van verticaal naarhorizontaal, of de tussenstap “vertizontaal”, maar grondige vernieuwingen indenken, handelen en steeds bijsturen. Maar de transitie heeft ook te makenmet innovatie en het beïnvloeden van het gedrag van de klant.26 Ook een titel van een presentatie van een teamleider Mw. S. Biraj.19

Het zijn bijzondere competenties die men zou kunnen scharen onder denoemer ‘managementcompetenties’. Om deze profielschets te ontwikkelenheeft de pilot Customized een bijdrage geleverd om echt goed in vorm tekunnen zijn aan modern klantmanagement. Het gaat om tactisch enbestuurlijk inzicht, visie en plannen en organiseren, dienstverlening,vakkennis et cetera. Maar de reis van Compliance management gaat nogverder. Deze reis is nog niet ten einde. Er zijn nog veel wensen enuitdagingen. Het gaat om investeringen in de compliance-lijn om deze verderhanden en voeten te kunnen geven, een andere benadering van evaluatievan vergunningen, in houding en gedrag, regie op toezicht, samenwerkingmet andere douaneprocessen om alles in het web van compliancemanagement te kunnen krijgen. Maar ook om het gedachtengoed verder teverspreiden, nieuwe vormen van vastleggingen te kunnen ontwikkelen. Tenslotte ook om in het AEO-proces minimaal de wettelijke AEO-criteria alsintegraal onderdeel van de klantbehandeling te integreren.5.5 Compliance behandelplan bij Klant AHet behandelplan bij een voorbeeldklant (in dit geval een individuele, fictiefklant A) op Schiphol bestaat in de praktijk en in hoofdlijnen uit de volgendestructuur:(oriënterende) Fase 1:Inleidende, kern- en slotgesprekken tussen Douane en klant over alleprocessen zoals invoer, uitvoer en vervoer. Alle Douanevergunningen(entrepot, sagitta et cetera) worden per proces en douaneroutine geëvalueerden waar nodig geactualiseerd of gemoderniseerd. De klantmanager past eenscore model toe bij voorbeeld: invoer is 6, vervoer is 7, uitvoer is 8 aan dehand van een zestal criteria, veelal AEO en HT criteria. Niet gebruiktebeschikkingen worden ingetrokken. Bepalingen in de geldige vergunningen inde vorm van individuele voorwaarden worden in overeenstemming gebrachtmet actuele omstandigheden. Van Klant A met (in eerste instantie) veelrisico’s wordt een risicomatrix gemaakt, een tijdsschema (drie jaren) en eencomplaincelijn getekend.(Concentrerende) Fase 2:Alle Douanerisico’s zoals douanewaarde, tarief, juiste bescheiden,automatisering, maar ook functiescheiding, solvabiliteit, passende staat vandienst, douanekennis, et cetera worden beschreven en bekend gemaaktbinnen het bedrijf. Deze komt dan ook op het eigen compliance-plan of decompliancelijn van zowel bedrijf als Douane. Er wordt testen en toetsenuitgevoerd middels audits door klant A. De douanekennis of -aandacht binnenhet bedrijf neemt op deze manier toe. In feite loopt deze parallel met deDouane. Er komt een douaneafdeling met douanedeclaranten en opleidingenvoor medewerkers bij Klant A. Er komt periodiek overleg aan de hand van hetincidentregister en monitoringrapport. Maandelijks is er rapportage naar deDouane. De samenwerking groeit, zo ook vertrouwen.20

(Repeterende) Fase 3:Het Douane gebeuren bij het bedrijf wordt “top-down” besproken, dus zowelop Directie (strategisch) evenals op uitvoerend niveau. Indien noodzakelijkworden ketenpartners van klant A (bijvoorbeeld de vervoerder) erbij gehaald.Er is een compliance-medewerker bij het bedrijf als “slot op de deur”. Bij klantA zijn er inmiddels drie douanedeclaranten en vier junior-assistenten op deDouaneafdeling. De fouten worden aanzienlijk minder, het samenwerken metde Douane beter en de bedrijfsresultaten qua douaneactiviteiten nemen toe.De klant is “zelf een beetje van de Douane” en de Douane “een beetje van delogistiek”, zij houden samen toezicht.Kortom: Er is een behoorlijke groei in het (vrijwillig) nakomen van deDouaneregels door Klant A.5.6 Modernisering ToezichtDoor het management van de Douane is het besluit genomen om -naar mijnmening- tegen de achtergrond van compliance, regionale bedrijvencontactpuntenop te zetten. Vanaf 1 januari 2013 beschikken de unitsklantmanagement van de regiokantoren dus ook van Schiphol over eenbedrijvencontactpunt (BCP). Het BCP heeft een centrale plek in deorganisatie en is de verbindende factor tussen de douaneorganisatie en hetbedrijfsleven. Het inrichten van de BCP’s is onderdeel van de MTDontwikkelagenda.27De Doelstellingen van de BCP zijn: Het bedrijf centraal, door de inrichting vande BCP’s wordt invulling gegeven aan de ontwikkelingen met betrekking totklantgericht werken; van ‘buiten naar binnen’ kijken. Het bedrijfsleven wil doorde Douane snel, professioneel en deskundig te woord worden gestaan. HetBCP geeft hier voor klantmanagement een belangrijke invulling aan.De doelstelling van het BCP is tweeledig. Aan de ene kant heeft het als doelde dienstverlening aan het bedrijfsleven nog verder te verbeteren. Het BCPzorgt dat klantmanagement goed bereikbaar is door op te treden als centraleingang. Vragen van het bedrijfsleven worden er telefonisch en per emailafgehandeld. De BCP-medewerkers zetten zich in voor een professionele,deskundige en snelle afhandeling.Aan de andere kant heeft het BCP ten doel om de klantmanager optimaal teondersteunen zodat deze meer tijd heeft voor regie op het toezicht en derelatie. Omdat het BCP de centrale ingang is voor de klantmanager,functioneert het als filter en kan het een groot deel van de vragen opvangenen zelf afhandelen.Ook deze ontwikkeling past binnen het plaatje van compliance managementen bevat aanknopingspunten voor het opzetten van een compliance club, ofeen speciaal opgeleid team of project. Dit zijn althans doorzetpunten voor deontwikkeling van het profiel van Compliance manager.27 Dit staat in de jongste Douane Nieuwsbrief, november 2012.21

6. Conclusies en aanbevelingen6.1 Modern, Toezicht en ComplianceAl langer dan vijf jaren worden termen als modern, (ander) toezicht, klant,keten, modernisering, compliance et cetera binnen de Douane genoemd enbehandeld. Ze komen voorbij in diverse beleidsnota’s, kadernotities,vergaderingen, studiedagen, actualiteiten colleges etc. Elke keer in anderevarianten en gradaties. Naar mijn weten zijn tientallen conferenties enstudiedagen onder deze onderwerpen gehouden. Volgens actuelenieuwsbrieven is er ook geen sprake van gewijzigde beleidsinzichten in deze,sterker nog: er is er sprake van verdiepende inzichten.En de Douane is de komende jaren (nog) niet klaar. Diverse pilots zoals deklant centraal, customized en Singel Point of contact (SPOC) respectievelijkvan douanekantoren Nijmegen, Eindhoven en Schiphol Cargo zijn uitgevoerdof nog in uitvoering voor “testen en toetsen”. Naar mijn mening voor eenandere vorm van toezicht bij klanten. Er wordt gesproken over toezichtdagenbij vergunninghouders waarmee bedoeld wordt, dat samen en inaanwezigheid van de klanten op een bepaald dag(deel) de check op nalevingvan de voorschriften zal plaatsvinden.Als moderne toezichthoudende instantie welke de Douane pretendeert te zijn(in relatie tot de overwegingen van de nieuwe CDW, of het nu MCC is UCC),ontkomt de Belastingdienst en/of de Douane er niet aan om de rol van deklassieke klantcoördinator aan een grondige evaluatie te onderwerpen. Vandeze functie, de klantcoördinator -daar waar die nog voorkomt- moet er zekerbij de Douane definitief afscheid worden genomen.En het profiel van klantmanagers op de plaats van klantcoördinatoren belastmet klantbehandeling van individuele klanten, waarbij diverse branches enmultinationals zitten, zit op een kruispunt. Het is aan evaluatie toe.Beweerd wordt binnen de Douane: de “ideale klantmanager” is er niet. Maarals de WDO, het bedrijfsleven, NCI en andere organisaties over Complianceofficers of Compliance medewerkers beschikken, dan ontkomt de Douane erniet aan om zich hierbij aan te sluiten. Niet in het minst vanwege de zogepredikte gelijkwaardigheid van vertrouwen tussen Douane en bedrijfsleven(AEO). Het is tijd om de koe bij de horens te vatten en man en paard te(be)noemen. Dus ook om Compliance managers op toezichtniveau in testellen.Tot nu toe is Compliance onderbelicht, normatief en formatief niet verpakt ineen functieomschrijving. De relatiebeheerder, de klantcoördinator, deklantmanager indachtig de doorontwikkeling van klantmanagement is aanrevisie toe. De Douane als moderne Dienstverlener moet haar eigen taken enfunctie juridisch, arbeidsrechtelijk en maatschappelijk laten aansluiten bij deactuele omstandigheden.22

De conclusie is: De Douane loopt achter. Belangrijke douaneprocessen zijnomringd door verticale dan wel Vertizontale Douanemedewerkers. Er is ruimtevoor een nieuwe moderne toezichthouder bij de Douane, de ComplianceManager, de nieuwe Douane Ambassadeur. Investeren aan de voorkant ishet devies. De Douane zal “more for less” krijgen. Het is tijd voornalevingsregie in plaats van handhavingsregie. De verkregen informatie vande klant moet analyseerbaar zijn met real-time compliance management.De Staatssecretaris van Financiën noemde in een videofilmpje over hetrapport van de Commissie Stevens, wel tweemaal de term: Compliance.Een bedrijfsproces moet met een compliancelijn worden bekeken: preventief,detectief, correctief en repressief.Klantbeeld en strategisch behandelplan vormen samen het toezichtdossier.6.2 Compliance een reis, geen bestemming“De winst van dit compliance beoordelingstraject is, dat je ook door de ogenvan ondernemers leert kijken naar het functioneren van de Douane. Dat pasthelemaal in de fase waarin de Douane momenteel verkeert, met alleaandacht voor klanttevredenheid. Het juiste woord is Compliance ennogmaals Compliance. Maar het is een reis. De compliance-tour moetdoorgaan, naast de AEO-, HT- en MTD-tour.Er is wel een normenkader nodig met criteria zoals:Vergunningenevaluatie, focus aan de voorkant, minimale verstoring vanlogistieke processen, minimale verstoring van geautomatiseerde systemen,betrouwbare en consistente besluitvorming, geïntegreerd toezicht,Inhoudelijke kennis en deskundigheid, meerwaarde van AEO-certificering,bereikbaarheid en toegankelijkheid, duidelijke communicatie, minimale lastenvoor ondernemers.Kijken wij naar de Modern Customs Code (MCC) of Union Customs Code(UCC) dan lezen wij, dat een bedrijf in de toekomst mogelijk zelf bepaaldeformaliteiten mag uitvoeren die normaal de Douane doet zoals: zelfvaststellen van de in- en uitvoerrechten of zelf uitvoeren van bepaaldecontroles. Maar mogelijk ook het zelf berekenen van de douaneschuld. Dezeontwikkelingen passen in de systeemgerichte benadering van HT en SelfAssessment: administratie van hoge kwaliteit. Een compliance statement,compliance-convenant en compliance keurmerk kan een focus zijn op zwakkeplekken in een keten.De Douane moet tot slot lid worden van de NCI. Zij moet hierin actiefparticiperen, meedenken en een coherent compliance beleid nastrevensamen met het bedrijfsleven. Toezicht doen wij samen, dus ook compliancedoen wij samen, dient de slagzin te zijn! Samenwerkend toezicht, dus ooksamenwerkend compliance.23

Op schiphol met zoveel samenwerkende partijen en een groot economischbelang is deze slagzin niet alleen een must, maar zeer zekerimplementeerbaar.Er is plek, ruimte, maar vooral genoeg inzicht voor de ontwikkeling van (defunctie) compliance manager, de moderne toezichthouder (binnen SchipholCargo). Of is compliance “the never ending story”!24

Literatuurlijst• Stevens, Prof. Dr. L.G.M., Rapport Evaluatie Horizontaal toezicht;• Douane Landelijk Kantoor, Beleidsdocument StrategischeOntwikkelingen Toezicht MLTP 2016;• Tang, Y., Verhandeling EFS Postmaster studie “De Grenzen vanAEO;• Douane, memo handhaving 2012 aan Directeurenoverleg“normatiek Klantmanagement”;• Braithewaite J. en Makkai T., Trust en Compliance 1994;• Maas, E., Nota Directeur Vaktechniek en Internationaal 4 april2012;• S. Biraj, Presentatie “Compliance is een reis, geen bestemming”,lid Management Douane;• van der Tonnekreek J.H., Presentatie Dienstverlening, ManagerAEO en HT Douane Schiphol Cargo;• Effecten van toezicht en handhaving meten, een handreiking,Centrum van criminaliteitspreventie en veiligheid, Utrecht 2011;• Bodegraven, H., Effecten op de Nederlandse Douane Functie;• Bodegraven, H., Customs in the 21st century, Enhancing, Growthand Development through Trade, Facilitations and BorderSecurity, World Customs Organization, Pretoria/Brussel, 2008;• van der Tonnekreek, J.H., Reisverslag Pilot Cargo CustomizedDouane Schiphol Cargo;• Visscher, W., Presentatie voor EFS Postmaster Studie 1 november2012;• Startnota Inrichting Klantmanagement Douane handhaving enStrategie, 01-03-2011.25