Financieel - Royal Haskoning

Jaarverslag

Kengetallen 2008ontwikkeling van de ondernemingFinanciële kengetallen x 1 miljoen2008 2007Netto-omzetNetto-omzet 368,5 325,4Omzet (bedrijfsopbrengsten) 372,6 327,1Toegevoegde waarde 281,0 245,2Netto-omzet binnenland/totaal % 55 57ResultaatResultaat voor winstdeling en belasting (Ebps) 23,7 23,2Resultaat voor rente en belasting (Ebit) 14,5 15,5Resultaat voor belastingen 13,2 15,2Resultaat na belastingen 8,7 11,1Rendement op gemiddeld groepsvermogen % 13,8 20,3Geïnvesteerd VermogenBalanstotaal 165,5 162,8Groepsvermogen 66,7 59,9Solvabiliteit % 40,3 36,8Nettowerkkapitaal/Balanstotaal % 23,0 20,1LiquiditeitKasstroom uit operationele activiteiten 6,1 14,7Current ratio % 142,1 135,4MedewerkersTotaal aantal medewerkers per jaareinde 3.463 3.292Gemiddeld aantal medewerkers gedurende het jaar 3.378 3.057Omzet per medewerker ( x 1.000 1) 110,3 107,0Toegevoegde waarde per medewerker (x 1.000 1) 83,2 74,5>> consultants >> architecten >> ingenieurs >> consultants >> architecten >> ingenieurs >> consultants >> architecten >>Inhoudsopgave1 > Kerncijfers 20082-3 > De stakeholders van Royal Haskoning4-5 > Profiel Royal Haskoning6-7 > De wereld van Royal Haskoning8-11 > Verslag Raad van Commissarissen12-20 > Verslag Raad van Bestuur22-41 > Divisies42-44 > Risicoprofiel 200846-57 > Jaaroverzicht58 > Accountantsverklaring59-62 > Uitgebreid profiel Royal Haskoning63 > Operationele structuur64-65 > Management Council enHoofden Support Groepen66 > Juridische structuur67 > Statutaire directies & aandeelhoudersstructuur68-69 > Actieve groepsmaatschappijen & deelnemingen70-73 > Vestigingen74 > Websites76 > Colofon

“Als projectleider startte ik veertien jaar geleden bij Royal Haskoning. Nu ben ik vicepresident vanChuchawal Royal Haskoning. Ik ben er trots op dat ik bij dit internationale bedrijf mag werken,hoewel soms het ‘think global/act local’ principe nog niet helemaal tot uiting komt hier inThailand. Ik hoop dat we ons meer die richting op gaan bewegen. De mogelijkheden voor de lokalestaf om zich binnen de organisatie te kunnen ontwikkelen wordt met beide handen aangegrepenen zeer gewaardeerd. Wij zien Royal Haskoning als een tweede ‘thuis’.”Chaivut Saengaram, Royal Haskoning“Een van de belangrijkste succesfactoren in de uitzonderlijke resultaten van het MK-I project wasRoyal Haskoning’s partnerschapbenadering van projectuitvoering. Royal Haskoning maakte zichde doelstellingen van de projecteigenaar helemaal eigen en wist - dankzij haar filosofie van opencommunicatie - moeilijkheden proactief te identificeren. Dit maakte een gezamenlijke en gerichteaanpak van probleemoplossing mogelijk. Als gevolg hiervan behaalde het project alle belangrijkedoelstellingen op het gebied van veiligheid, kosten, tijd en kwaliteit, ondanks zeer moeilijkemarktomstandigheden. Het project won de prestigieuze Project van het Jaar-prijs binnen deorganisatie van de opdrachtgever.”Z.B. Kotze, Sasol“Het resultaat van het EKO Atlantic Project in Lagos, uitgevoerd in opdracht van de South EnergyxNigeria Ltd. en de Lagos State Government, moet uiteindelijk leiden tot de ontwikkeling van een uitzeegewonnen stedelijk gebied van bijna 9 km 2 . Dit gebied zal gebruikt worden voor uitbreiding van destad. Royal Haskoning is zeer gecommitteerd aan dit project, bestaande uit de supervisie van het maritimewerk en gerelateerde civieltechnische studies, stedelijke planning, stadsontwerp en bijbehorendeutiliteit ontwerp, tot een succes te maken. De toegevoegde waarde die de organisatie meebrengt voorons project door haar kijk op kostenbesparing, innovatie en milieuvriendelijke oplossingen, met daarbijde flexibiliteit van traditionele oplossingen, worden door ons zeer op prijs gesteld.”David Frame, SENL“De relatie tussen Buitenlandse Zaken en Royal Haskoning begon in 1988 met eenstedenbouwkundige studie voor een kanselarij in Abuja. Sindsdien is Royal Haskoning betrokkengeweest bij restauratie van de residentie in Berlijn en nieuwbouw van de kanselarij in Accra.Duurzame installatietechniek wordt steeds meer het uitgangspunt. Wij betrekken adviseurs al inhet conceptuele stadium bij de planvorming, rondom het energieconcept en de installatie, zoals nubij de nieuwe kanselarij in Canberra. Daar heeft Royal Haskoning uitstekend werk verricht, net alsbij de renovatie van een villa in Amman, waar duurzaamheid centraal staat in de verbouwing.”Duc Boorsma, ministerie van Buitenlandse Zaken“LUKOIL heeft in juni 2007 het volledige netwerk van servicestations in België van het AmerikaanseConocoPhillips overgenomen. Hoewel we al jaren samenwerkten met Royal Haskoning in België,heeft LUKOIL het partnerschap met Haskoning bevestigd, gelet op onze nood aan een consultantdie lokaal sterk is verankerd. Wat me opvalt, is die typisch proactieve, klantgerichte aanpak.Royal Haskoning staat ons niet alleen bij in de strategische langetermijnontwikkelingen van hetbedrijf, maar steeds vaker in die gevallen waarin snel en accuraat een oplossing nodig is. Er is eengoed begrip van onze werkwijze en van de manier hoe deze op de werkplek wordt vertaald.”Fabrice Vanhoucke, LUKOILjaarverslag 2008 >>3

4

Wij zijn Royal HaskoningprofielprofielWij zijn consultants, architecten en ingenieurs. Samen, 4.400 professionals sterk, vormen wij Royal Haskoning, wereldwijdopererend. Onze onafhankelijke professionele opstelling wordt gesteund door onze eigendomsstructuur; het eigendom is inhanden van een onafhankelijke stichting. Wij onderscheiden ons door ons elan, dat tot uiting komt in proactief handelen.normen en waardenWij erkennen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Onze kernwaarden en gedragscode vormen de basis voor onshandelen en zorgen voor onderling vertrouwen, goede samenwerking en het succes van de onderneming.missieWij creëren oplossingen voor vraagstukken die de duurzame interactie tussen de mens en zijn omgeving betreffen. Daarbijrichten wij ons op belangrijke thema’s als mobiliteit, verandering van ruimte, klimaatverandering, veiligheid, leefbaarheidin de werkomgeving en esthetica. Deze maatschappelijke binding vormt een bron van inspiratie. Met onze oplossingenstaan wij midden in de samenleving.visieWij zien onze toekomst in het voortdurend vergroten van de toegevoegde waarde van onze diensten voor onze opdrachtgevers.De vraagstukken van onze opdrachtgevers rekenen we tot de onze.doelstellingWij willen tot de top van onze markt behoren en onze continuïteit waarborgen door een goede winstgevendheid. Als‘employer of choice’ bieden we onze medewerkers meer dan alleen een werkomgeving.strategieWe bereiken onze doelstelling met een lange termijn strategie die rust op drie pijlers: Clients First, Operational Controlen Employer of Choice. Daarnaast identificeren we nieuwe uitdagingen en bepalen we waar en hoe op korte termijnstrategische bijsturing nodig is.organisatieWij zijn een netwerk van kennis, kantoren, partners en relaties. Dit stelt ons in staat om onze adviezen lokaal aan te bieden,persoonlijk en effectief, gebaseerd op onze wereldwijd opgebouwde ervaring, kennis en kunde. Wij zijn één bedrijf dat zijnopdrachtgevers een totaalpakket aan diensten levert.Een uitgebreid profiel is op pagina 59 t/m 62 van dit jaarverslag te vinden.jaarverslag 2008 >>5

De wereld van Royal Haskoningkantoren wereldwijdregio vestiging* projectkantoren** medewerkers***Nederland 21 0 2512Verenigd Koninkrijk 17 1 728België 2 0 87Russische Federatie 2 2 125Thailand 1 0 354Indonesië 1 2 69Vietnam 2 0 136India 2 2 78Afrika 2 9 144Midden-Oosten 2 4 66Overig wereldwijd 8 7 130Totaal 60 27 4429* Kantoor voor permanente aanwezigheid** Kantoor gekoppeld aan een beperkt aantal projecten*** Totaal van medewerkers inclusief uitzendkrachten, stagiaires en medewerkers uit lokale deelnemingenper 31-12-2008vestigingenprojectkantoren6

Kustbescherming, Monrovia, LiberiaDonJon, Nijmegen, NederlandRichmond Park, Londen,Verenigd KoninkrijkStadsfeestzaal, Antwerpen, BelgiëBusan-Geoje Fixed Link, Zuid-Koreajaarverslag 2008 >>7

Raad van Commissarissen(v.l.n.r.) Pieter Paul van Besouw, Hans Opschoor, Klaas de Vries, Marry de Gaay Fortman, Jan Veraart.8

J.J.M. (Jan) VeraartVoorzitter > Lid RvC sinds 2001 > Einde zittingstermijn eind 2012 > Geboortejaar 1939 > Nationaliteit Nederlandse > voorzitterRvC Koninklijke De Vries Scheepsbouw B.V., voorzitter Stichting ING Aandelen, bestuurslid Stichting Kasteel De Haar >Functie in het verleden president RvB Hollandsche Beton Groep Einde zittingstermijn eind 2011 > Geboortejaar 1946 > Nationaliteit Nederlandse > Directeur-eigenaarSMALLTAILS.COM, adviesbureau > extern lid auditcie ministerie OC&W, vice-voorzitter Raad van Toezicht RDW, voorzitterBeleggingsadviescommissie SPW, voorzitter Raad van Toezicht Medisch Centrum Haaglanden, voorzitter Stichting Pek,bestuurslid van de Stichting Cordeans > Adviseur RvC Optiver Holding B.V., Commissaris Total Specific Solutions B.V. >Functie in het verleden Voorzitter RvB Bank Nederlandse Gemeenten Einde zittingstermijn eind 2009 > Geboortejaar 1965 > Nationaliteit Nederlandse > Advocaat enpartner bij kantoor Houthoff Buruma, advocaten, notarissen en belastingadviseurs > voorzitter Raad van Toezicht AMREFFlying Doctors, lid Raad van Toezicht ParnassiaBavo Groep, lid Raad van Toezicht Ziekenhuis St. Jansdal Harderwijk, lid Raadvan Toezicht Waarborgfonds Kinderopvang, lid Raad van Toezicht Stichting Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen,lid Raad van Toezicht Nederlands Danstheater, bestuurslid John Adams Institute, lid Dagelijks Bestuur De NederlandseBachvereniging, lid Raad van Toezicht Stedelijk Museum Amsterdam Einde zittingstermijn eind 2012 > Geboortejaar 1944 > Nationaliteit Nederlandse > hoogleraar Instituteof Social Studies > hoogleraar Vrije Universiteit Amsterdam, Lid Curatorium (Raad van Toezicht) Afrika Studie Centrum,lid KNAW en voorzitter van de Commissie Internationaal Beleid van de KNAW, lid Nationale UNESCO-Commissie, lidVN-Committee for Development Policy > Functies in het verleden rector Institute of Social Studies, voorzitter Raad voorRuimtelijk, Milieu- en Natuur Onderzoek, vice-voorzitter Raad van Advies voor Onderzoek Ontwikkelingsvraagstukken ende Nationale Advies Raad voor Ontwikkelingsbeleid (NAR), directeur Instituut voor Milieuvraagstukken Einde zittingstermijn eind 2010 > Geboortejaar 1943 > Nationaliteit Nederlandse > lid Eerste Kamer derStaten Generaal, Voorzitter RvC Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V., lid RvC ENECO, voorzitter bestuur NederlandsLiterair Produktie- en Vertalingsfonds (NLPVF), voorzitter bestuur Nederlands Muziek Instituut, voorzitter bestuur StichtingCentrum Arbeidsverhoudingen Overheidspersoneel > Functies in het verleden Lid Tweede Kamer der Staten-Generaal,minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,voorzitter van de Sociaal Economische Raad, hoofddirecteur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten >9

Verslag van de Raad van Comissarissenaan de algemene vergadering van aandeelhoudersJaarrekening en jaarverslagDe jaarrekening en het jaarverslag van Royal Haskoning over het jaar 2008 zijn opgesteld door de Raad van Bestuur.De jaarrekening is gecontroleerd door de accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. De goedkeurendeaccountantsverklaring is bij het jaarverslag opgenomen. De omzet is opnieuw sterk gestegen, voornamelijk door autonomegroei. Het resultaat voor winstuitkering en belasting steeg van 1 23,2 miljoen over 2007 naar 1 23,7 miljoen over 2008. Denettowinst over 2008 bedroeg 1 8,7 miljoen, hetgeen overeenkomt met een netto marge van 2,3 procent (3,4 procent in2007). Op de divisie Architectuur & Bouw na, hebben alle bedrijfsonderdelen positief aan de resultaten bijgedragen. Wijstellen u voor de Raad van Bestuur te dechargeren voor zijn bestuur en de Raad van Commissarissen voor zijn toezicht ophet bestuur.Corporate governanceDe Raad heeft in twee vergaderingen gesproken over het eigen functioneren en het functioneren van de Raad van Bestuur.Daarbij werd tevens vastgesteld welke aspecten van het bedrijfsbeleid bijzondere aandacht van de Raad verdienen. Hetbeloningsbeleid is gedurende het verslagjaar ongewijzigd. De Raad keurde een verder uitgewerkte integriteitscode enklokkenluidersregeling goed. De Raad heeft tevens geconstateerd dat Royal Haskoning voldoet aan de voorwaarden voorgoed corporate governance. Naar oordeel van de Raad is iedere commissaris onafhankelijk in de zin van de CorporateGovernance Code. Voorts heeft de Raad zich gebogen over de herbenoeming van twee van haar leden. De heren JanVeraart en Hans Opschoor zijn vervolgens herbenoemd per 1 januari 2009.Samenstelling Raad van BestuurIn goed overleg met de Raad heeft de heer Leo Visser, sinds 1 mei 2001 lid van de Raad van Bestuur, besloten zijndienstverband te beëindigen. De Raad dankt Leo voor zijn grote inzet en aanzienlijke bijdragen aan de groei en bloei vanRoyal Haskoning en wenst hem veel succes bij de voortzetting van zijn loopbaan. De Raad beraadt zich over de invullingvan de hierdoor ontstane vacature.WerkzaamhedenDe Raad heeft acht keer met de Raad van Bestuur vergaderd over de gang van zaken waarbij de accountant eenmaalaanwezig was. Naast de gebruikelijke onderwerpen is een aantal specifieke aangelegenheden besproken.Een van de vergaderingen was gewijd aan het vaststellen van het Middellange Termijn Plan voor de periode 2008-2013.Het plan combineert autonome groei en groei door acquisities, gericht op het bereiken of versterken van topposities inde gekozen product-marktcombinaties. Die kunnen een lokaal en een mondiaal karakter hebben. Het plan gaat uit vanhet zogenoemde ‘one company concept’. Dit houdt in dat in de gehele groep systemen en werkwijzen worden gebruiktdie soepele uitwisseling van kennis en samenwerking mogelijk maken. De verschillende vakdisciplines kunnen zo optimaalworden benut voor het aanbieden van integrale oplossingen aan de klanten.Op personeelsgebied werd speciale aandacht besteed aan de toekomstige invulling van de hogere managementposities. Erwordt naar gestreefd de opvolging waar mogelijk vanuit het bedrijf zelf te doen plaatsvinden, zonder te ontkennen dat ookinstroom van buiten waardevol en noodzakelijk kan zijn.De innovatie werd besproken, meden in het licht van de plannen die het bedrijf mede heeft geïnitieerd, zoals versterkingvan de kustverdediging, een vliegveld in de Noordzee, Natuurlijk Afsluitdijk, de DeltaCompetition en de leerstoelCradle-to-Cradle aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.10

Tijdens een van de vergaderingen werd het onderwerp projectmanagement besproken. Gestreefd wordt om, met behoudvan de specifieke vereisten in de verschillende vakgebieden, te komen tot een aantal algemeen geldende principes enwerkwijzen. Daarmee kan zowel ex- als intern de efficiency en effectiviteit worden vergroot.Veel aandacht werd besteed aan de financiële resultaten, de financiering van de groep, de beheersysteem en de toepassingvan informatietechnologie. Ook werd een nieuw systeem voor risicomanagement vastgesteld. Met name gedurende delaatste maanden van 2008 werd diep ingegaan op de mogelijk tegenvallende marktontwikkelingen en de mogelijkhedendie het bedrijf ter beschikking staan om die het hoofd te bieden.De Audit Commissie, bestaande uit de heren Pieter Paul Van Besouw (voorzitter) en Jan Veraart, heeft driemaal vergaderd,samen met de Raad van Bestuur, de directeur Corporate Finance en de accountant. Daarbij zijn onder andere de jaarrekening2007, het controleplan 2008, de managementletter, de interne beheersing van de bedrijfsvoering en de financiering vande onderneming besproken. De bevindingen van de Audit Commissie lagen ten grondslag aan de beraadslagingen in devoltallige Raad.Een aantal malen overlegde de Raad met de gekozen vertegenwoordigers van de Stichting Beheer Aandelen Haskoning. Ditoverleg had met name betrekking op de strategie, de financiële resultaten en het profiel en de samenstelling van de Raadvan Bestuur. Voorts werd de aandeelhoudersstructuur zelf tegen het licht gehouden; hierover zal de gedachtewisseling in2009 worden voortgezet.Alle leden van de Raad namen eenmaal deel aan overlegvergaderingen met de Ondernemingsraad. De contacten met deOndernemingsraad waren wederom zeer openhartig en constructief.Door individuele leden van de Raad werd overlegd met leden van de Raad van Bestuur op specifieke gebieden ondermeer van financiële, juridische of technologische aard. Verder werden verschillende werkbezoeken gebracht aanbedrijfsonderdelen en projecten in binnen- en buitenland.ToekomstDe wereldwijde economische teruggang zal niet aan Royal Haskoning voorbijgaan. De Raad heeft de eventueleconsequenties diepgaand met de Raad van Bestuur besproken. Gelukkig gaat het bedrijf het jaar 2009 in met een gezondeorderportefeuille, gemotiveerde medewerkers, een degelijke structuur en een hoge mate van flexibiliteit. De Raad is ervanovertuigd dat het bedrijf ook in de komende jaren succesvol zal blijven in het aanbieden van duurzame oplossingen waar deklanten behoefte aan hebben. De Raad dankt alle medewerkers en leidinggevenden voor hun inspanningen en de bereikteresultaten en wenst hen, ook in de komende lastige periode, voortgaand succes en voldoening bij hun werk.Nijmegen, 25 maart 2009de raad van commissarissen,Jan Veraart, president-commissarisPieter Paul van BesouwMarry de Gaay FortmanHans OpschoorKlaas de Vriesjaarverslag 2008 >> 11

Raad van BestuurJ. (Jan) Bout (voorzitter)Benoemd per 01-10-2001 als lid van de Raad van Bestuur >Voorzitter sinds 2002 > Geboortejaar 1946 > NationaliteitNederlandse > Lid Rijkscommissie Export-, Import- enInvesteringsgaranties, Lid Raad van Toezicht Nuffic,Lid Regieraad Bouw, Lid Raad van toezicht Deltares, LidStrategische Advies Raad van het kerngebied TNO Bouwen Ondergrond, Voorzitter werkgroep `Economischewederopbouw Afghanistan (WeWa)’, Lid TopBrainstorm`Talent naar de Top’ > Vorige functie managing directorTebodin Consultants & Engineers B.V. Geboortejaar 1952 > NationaliteitBritse > Lid NEECA Strategic Framework Board, LidAssociation for Consultancy and Engineering InternationalBusiness Group > Vorige functie Divisiedirecteur Kust &Rivieren en Maritiem van Royal Haskoning. Internationalecarrière in haven en maritieme sector

Royal Haskoning in 2008verslag van de raad van bestuurGroei van omzet en krimp van nettoresultaatVoor Royal Haskoning was 2008, ondanks de financiële crisis en economische recessie in het laatste kwartaal, opnieuween jaar van groei. Wereldwijd werd een omzet behaald van 1 373 miljoen, een toename van 14 procent ten opzichte van2007. Zonder de waardevermindering van het Britse pond zou de omzetgroei 18 procent zijn geweest. In totaal werd voorruim 1 400 miljoen aan nieuwe opdrachten verworven. De winst voor winstuitkering en belasting bedroeg 1 23,7 miljoen(1 23,2 miljoen in 2007). De winstuitkering aan medewerkers bedroeg 1 10,6 miljoen. Het nettoresultaat kwam uit op 1 8,7miljoen (1 11,1 miljoen in 2007). De ontwikkeling van het resultaat na belastingen werd beïnvloed door een lager resultaatuit deelnemingen, een hogere winstuitkering aan het personeel (1 2,6 miljoen hoger dan in 2007), sterk opgevoerdeinvesteringen in ICT (1 4,9 miljoen hoger dan in 2007) en een hogere belastingdruk. De omzetgroei voldoet ruim aan onzedoelstelling van 5 procent, terwijl de nettowinstmarge met 2,3 procent, onder de doelstelling van 2,7 procent bleef. Zowelde solvabiliteit als de liquiditeit van Royal Haskoning lieten een positieve ontwikkeling zien. De kasstroom uit operationeleactiviteiten kwam op 1 6,1 miljoen. Door belastingbetalingen van 1 8,0 miljoen in 2008 kon niet worden voldaan aan dedoelstelling dat deze kasstroom minimaal gelijk blijft aan de nettowinst.Ontwikkeling en continuïteitIn 2008 werkte Royal Haskoning met ruim 4.400 professionals in 37 landen voor bijna 4.300 opdrachtgevers in circa 16.000projecten. De thuismarkten Nederland, het Verenigd Koninkrijk en België blijven met een omzetaandeel van 73 procent vangroot belang voor de continuïteit van de onderneming. Het omzetaandeel van de private sector is 53 procent. We groeienop eigen kracht sneller dan de markt. In 2008 droegen alle divisies (met uitzondering van de divisie Architectuur & Bouw)positief bij aan de winstgevendheid. Royal Haskoning werd opnieuw genomineerd voor de FD Gazellen Award voor de snelstgroeiende Nederlandse ondernemingen. De toenemende internationalisering en voortdurende schaalvergroting in onzeorganisatie leidde in 2008 tot extra aandacht voor corporate governance en betere beheersing van de bedrijfsvoering.AanpassingsvermogenIn 2008 is ons risicomanagement en aanpassingsvermogen in een krimpscenario onderzocht. Uit de analyse van onzeveerkracht is gebleken dat we in staat zijn om adequaat op verslechterende marktomstandigheden in te spelen. Deeconomische achteruitgang werd in 2007 al zichtbaar en in 2008 bleek een recessie onvermijdelijk. Nieuwe bedreigingendienen zich in 2009 aan, waaronder vraaguitval, overcapaciteit, verminderde cashflow en prijserosie. We moeten ernstigrekening houden met de mogelijkheid dat de groei stopt. Hoe we adequaat omgaan met de economische onzekerheid iseen belangrijk vraagstuk voor Royal Haskoning. De vinger stevig aan de pols houden, extra alert zijn op kansen en risico’s,en blijven uitgaan van onze eigen kracht zijn in elk geval deel van het antwoord. De snelheid waarmee Royal Haskoningzich aan de economische veranderingen kan aanpassen, kan al op korte termijn van groot belang zijn.>> omzetgroei ondanks economische situatie>> tegenvallende ontwikkeling nettowinst>> marktomstandigheden vragen om aanpassingsvermogenjaarverslag 2008 >> 13

Analyse van uitdagingenverslag van de raad van bestuurSTERKTEZWAKTEOne Company Concept• Echt multidisciplinair• Integrale projectbenadering• Sterke cultuur, structuur ennetwerkEmployer of ChoiceErkenning als Employer of Choice(top 25 NL)OnafhankelijkheidZelfstandigheid enflexibiliteit dooreigendomsstructuurInnovatief• Vrijheid vandenken• CreatiefUitdaging• Van producten naaroplossingen• Van projecten naarprogramma’sUitdagingBeheersing van debedrijfsvoering op hogerplan brengenUitdagingProductfocusTe weinig gerichtop cross-divisioneleactiviteiten• Van ad hoc projectkantorennaar permanentevestigingen in minderlandenBedrijfsvoeringBeheersing vanbedrijfsvoering blijftachter bij groeiDichtheidOmzet in veel landente laagKANSBEDREIGINGOne-stop-shoppingKlanten zoeken éénintegrale partnerDuurzaamheidKlant vraagt omduurzame oplossingenArbeidsmarkt• Minder gespannen arbeidsmarkt• Steeds meer hoogopgeleide vrouwen enallochtonenUitdaging• Verbeterenwinstgevendheid• Meer waarde creërenUitdaging• Employer of Choiceblijven• Verhoging van diversiteitConsolidatieGlobalisering veroorzaaktconsolidatie van de marktOvercapaciteit• Gevaar voor overcapaciteitin onze markt• Gevaar voor prijserosieEconomische onzekerheid• Kredietcrisis• Risico van vraaguitval• Verslechterend betalingsgedrag14

Ontwikkeling in de ondernemingverslag van de raad van bestuurOnafhankelijkheid en wendbaarheidWe willen de verwachtingen van opdrachtgevers het liefst overtreffen. Daarvoor moet onze organisatie scherp zijntoegesneden op de eisen en wensen van klanten, maar ook op te verwachten marktontwikkelingen en op innovatie. Eenanalyse van onze sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen laat voor 2008 enkele verschuivingen zien. In economischonzekere tijden is onze eigendomsstructuur en financiële onafhankelijkheid een sterke basis voor continuïteit. De marktvraagt om vernieuwende oplossingen en meer snelheid en flexibiliteit in projectuitvoering. In 2008 heeft Royal Haskoningzich verder ontwikkeld als integrale dienstverlener met een wereldwijd kennisnetwerk. Voortdurende verbetering, incombinatie met onze onafhankelijkheid en bewegingsvrijheid, maakt van de steeds hogere klantverwachtingen een kans.Groeistuipen en de bedrijfsvoeringRoyal Haskoning ontwikkelt zich van een van oorsprong Nederlands bedrijf met internationale activiteiten tot eenmultinationale onderneming. Dit proces gaat gepaard met groeistuipen. De afgelopen jaren maakten we een groteexpansie door, maar de ontwikkeling in de bedrijfsvoering hield niet in alle opzichten gelijke tred met de snelle uitbreidingvan activiteiten. Een betere beheersing van de bedrijfsvoering is nodig om het tempo bij te houden en de organisatorischestabiliteit te verhogen. Ook is het van belang om daarmee in te spelen op mogelijke bedreigingen van overcapaciteit enprijserosie in onze markt. In 2008 zijn daarom nieuwe ervaren medewerkers aangetrokken op het gebied van financieelmanagement, marketing en communicatie, facilitair management en kennis- en informatiemanagement. We investerenfors in ICT-middelen en de harmonisatie van systemen om grensoverschrijdende kennisuitwisseling en locatieonafhankelijkwerken effectief te maken. De ICT-kosten stegen in 2008 met 52 procent tot 1 14,3 miljoen. De nadruk lag daarbij op eenstabiele infrastructuur door vereenvoudiging en standaardisatie. In totaal is op 1.600 werkplekken de hardware vervangenen kregen meerdere grote vestigingen een nieuwe ICT-infrastructuur.Ontwikkeling innovatiebeleidRoyal Haskoning werkt niet alleen met ICT aan systematische innovatie, maar ook door samenwerking met anderegespecialiseerde partijen en intensieve contacten met kennisinstituten. De in 2007 opgerichte Innovation Board stimuleertinnovatie door alle kansen en mogelijkheden op het gebied van techniek, de organisatie, contracten of marketing tebeoordelen en verdere ontwikkeling te faciliteren. Conform de in 2007 geformuleerde doelstelling werd in 2008 de internecommunicatie over innovatie verbeterd en zijn trainingen gestart. De Da Vinci Competition is in het leven geroepen alsaanmoediging voor talentvolle medewerkers om vernieuwende ideeën te ontwikkelen, presenteren en verspreiden.Versteviging van de organisatieDoor de globalisering doet zich in vele markten een consolidatieslag voor. Die leidt niet alleen tot een kleiner aantalmarktpartijen en potentiële klanten, maar ook tot hogere eisen aan toeleveranciers. Royal Haskoning maakt vandeze bedreiging een kans door mee te groeien met de internationalisering en schaalvergroting. De overname van hetadviesbureau First Marine International in 2008 verstevigt onze positie in de scheepvaartwereld. In Libië, waar we al ruimtien jaar werken aan haveninfrastructuur, groeien de activiteiten in Olie & Gas, Kustwaterbouw en Water. De nieuwevestiging in Tripoli draagt bij aan omzetspreiding buiten onze thuismarkten, de ontwikkeling van projectkantoren totpermanente vestigingen, en de ontwikkeling van projecten naar programma’s.>> onafhankelijkheid en bewegingsvrijheid belangrijk in onzekere tijden>> kwaliteitsimpuls in bedrijfsvoering ter ondersteuning van de groei>> verdere ontwikkeling kennisnetwerk en structurele innovatie15jaarverslag 2008 >>

Ontwikkeling op de marktenverslag van de raad van bestuurOne-company conceptProjecten worden groter en complexer, vooral de infrastructurele projecten van overheden. Opdrachtgevers wordenkritischer en willen steeds vaker één betrouwbare partner die multidisciplinaire en geïntegreerde dienstverlening kanbieden. Met ons one-company concept hebben we een sterke uitgangspositie om in die vraag te voorzien en marktkansente benutten. Bovendien draagt dit concept bij aan de omslag van producten naar oplossingen en van projecten naarprogramma’s. Als één bedrijf met een groeiend internationaal netwerk heeft Royal Haskoning de afgelopen jaren eensterke ontwikkeling doorgemaakt, in omzet en resultaten, de tevredenheid van klanten en medewerkers, en ook in naamen faam. Het one-company concept heeft zich bewezen als fundament voor groei. Om de voordelen volledig te benutten,werkten we in 2008 verder aan de ontwikkeling van een uniforme ICT- en financiële infrastructuur, de volledige integratievan kantoren buiten onze thuismarkten en verbetering van de communicatie.Kwaliteit in ontwikkelingOns continue online klanttevredenheidsonderzoek liet in 2008 zien dat onze kwaliteit op alle relevante aspecten stijgt.Royal Haskoning opereert in meerdere vakdisciplines in de top van de markt. Om onze voorsprong te behouden, moetenwe overal in het netwerk de kwaliteit scherp blijven bewaken. Een klantonderzoek in 2008 wees uit dat kwaliteit voorveel opdrachtgevers meerdere dimensies heeft. Royal Haskoning wordt gewaardeerd om de kwaliteit van adviezen enontwerpen, maar vooral ook om de manier van samenwerken en communiceren, onze oprechte interesse in vraagstukkenvan klanten, en onze passie in de zoektocht naar de beste oplossingen. In een vergelijkend NEECA-onderzoek behaalden wede hoogste score voor onze dienstverlening in het raamcontract met de Britse Environment Agency.Verbetering door samenwerkingWe willen onze dienstverlening voortdurend verbeteren en zoeken altijd nieuwe vormen van samenwerking die voor onzeopdrachtgevers meerwaarde opleveren. Als partner in het consortium Nethwater zijn we actief in de markt van industrieenafvalwater in het Midden-Oosten en China. Met Ingrepro tekenden we in 2008 een intentieovereenkomst voor deontwikkeling van Powerfarms®, waarin afvalstoffen met behulp van algen worden omgezet in voedingsstoffen of energie.Met PricewaterhouseCoopers ging de samenwerking en kennisbundeling van start op het gebied van REACH, de Europesewetgeving voor veiligheid in transport, opslag en gebruik van chemische stoffen.Schaalvergroting en globaliseringMet schaalvergroting en globalisering als belangrijkste markttrends is de schaal waarop Royal Haskoning zelf opereertook van belang. Overheden en multinationale ondernemingen, die substantieel aan onze omzet bijdragen, willen steedsvaker hun risico’s beter beheersen en het aantal leveranciers verminderen. Ze verwachten een ‘one-stop-shop’. Tot nu toeslagen we erin om deze belangrijke opdrachtgevers nationaal en internationaal op maat te bedienen. In onze niches op demarkten willen we topposities innemen door duidelijke meerwaarde voor opdrachtgevers te creëren. De uitdaging is omtegelijkertijd onze winstgevendheid verder te verbeteren. We streven daarom naar meer complete dienstverlening vanuitminder landen, waarbij sommige landen een regiofunctie zullen vervullen. In 2008 hebben we het aantal vestigingenen projectkantoren buiten onze thuismarkt teruggebracht van 59 naar 46. Tegelijkertijd groeide de omzet buiten onzethuismarkt met 19 procent.>> one-company concept fundament voor verdere groei>> voortdurende kwaliteitsverbetering en nieuwe samenwerkingsvormen>> meegroeien met schaalvergroting en internationalisering16

Royal Haskoning in 2009verslag van de raad van bestuurMarktperspectief in onzekere tijdenDe economische vooruitzichten zijn lange tijd niet zo ongunstig geweest als op dit moment. We moeten ons voorbereidenop krimp. Zowel de werkvoorraad (7,3 maanden) als onze solvabiliteit (40,3 procent) zien er eind 2008 goed uit. Deomzetverhouding tussen de Europese thuismarkten en internationale markten, evenals de robuuste mix van private enpublieke opdrachtgevers, zorgt voor risicospreiding. Van de eerder als veelbelovend geïdentificeerde marktsectoren blijvende Zorg, Water en Olie & Gas perspectiefrijk, terwijl bij PPS de aandacht verschuift van cofinanciering naar samenwerking.We zullen flexibel op veranderende marktomstandigheden moeten blijven inspelen. In de private sector moeten werekening houden met uitstel en prijsdruk. In de publieke en nutssector, samen goed voor 44 procent van de omzet, mogenwe daarentegen verwachten dat investeringen in onder meer infrastructuur op peil blijven of zelfs zullen toenemen.Publieke opdrachtgevers laten in toenemende mate naast de prijs ook kwaliteit meewegen in hun besluitvorming overopdrachtverlening. Hier liggen dus kansen, ook in onzekere tijden.Ontwikkeling in de bedrijfsvoeringLeo Visser trad in januari 2009 terug als statutair directeur en verlaat de Koninklijke Haskoning Groep per 1 mei 2009. Alslid van de Raad van Bestuur heeft hij sinds 2001 veel bijgedragen aan de integratie van bedrijfsonderdelen en de bloei vanonze onderneming, waarvoor wij hem zeer erkentelijk zijn. Om nog gerichter in te spelen op marktkansen in het VerenigdKoninkrijk is in 2009 de nieuwe divisie Development & Transport opgericht. Deze divisie vormt een springplank voor delandgebonden activiteiten van divisies die tot dusver minder vertegenwoordigd waren in het Verenigd Koninkrijk. De in2008 in gang gezette verbetering van de beheersing van de bedrijfsvoering zal in 2009 worden voortgezet. De uitdagingis om de bedrijfsvoering op een hoger plan te brengen. Het samenspel tussen front- en backoffice moet en kan beter. Wegeven aan dit proces van synchronisatie krachtig invulling door meer proactiviteit in de staf- en supportgroepen en extrakwaliteitsimpulsen, zoals verbeteringen in ons financieel management, invoering van CRM en forse investeringen in deICT-infrastructuur.DoelstellingenFinancieelOmzet: Royal Haskoning houdt voor 2009 rekening met een omzetkrimp van 5 procent. Winst: Voor 2009 zetten wein op een nettowinstmarge van minimaal 2,7 procent. Verbetering van de winstgevendheid willen we onder meerbereiken door een versterkte focus op de mogelijkheden van interdivisionele cross-selling en verbeteringen in project- encontractmanagement. Liquiditeit: De beheersing van werkkapitaal blijft belangrijk, zeker in tijden van krimp. Ook in 2009,wanneer de cashflow risico’s naar verwachting groter zullen zijn, moet de kasstroom uit operationale activiteiten tenminste gelijk aan de nettowinst blijven. Kostenbeheersing: Royal Haskoning blijft streven naar verdere optimalisatie vanondersteunende diensten en benutting van schaalvoordelen.Employer of ChoiceVoor 2009 willen wij (net als in 2008) in het jaarlijkse onderzoek van Intermediair naar werktevredenheid in Nederlandseorganisaties tot de Top 25 behoren.BedrijfsvoeringWij streven er naar om voor eind 2009 op mondiale schaal een uniform systeem voor projectbeheersing te hebbeningevoerd.>> snelle aanpassing capaciteit belangrijk in krimpende markt>> streven naar verbetering van winstgevendheid>> beheersing bedrijfsvoering op hoger plan brengen19jaarverslag 2008 >>

21jaarverslag 2008 >>

Ruimtelijke OntwikkelingdivisiesDe divisie Ruimtelijke Ontwikkeling adviseert op het terrein van ruimtelijke ordening en de uitwerking van duurzameconcepten voor de inrichting van stedelijk en landelijk gebied. De dienstverlening richt zich vooral op een procesmatigeaanpak van complexe projecten. Water is in Nederland het ordenend principe op ons vakgebied geworden, zodathydrologische en ecologische kennis in de divisie is geconcentreerd. Opdrachtgevers zijn voor het overgrote deel overheden,die gebruikmaken van onze strategische inbreng in beleidsprocessen en onze integrale aanpak van multidisciplinaireprojecten. Ons architectenbureau VHP heeft een heldere visie op land en water en produceert internationaal aansprekendestedenbouwkundige en landschappelijke ontwerpen.De omzet van de divisie Ruimtelijke Ontwikkeling groeide in 2008 met 5 procent tot 1 22 miljoen. Daarmee zijn we terug ophet omzetniveau van het recordjaar 2006. Onze markt bestaat voor ruim 90 procent uit overheden en laat een voorspoedigeontwikkeling zien. Uit onze opdrachten spreekt geen bezuinigingsdrang, maar juist een enorme ambitie. De adviesgroepStrategie & Proces groeit zoals voorzien sterk met strategische advisering over beleids- en organisatieontwikkeling. VoorVerkeer & Waterstaat werken we onder meer aan een concreet uitvoeringsprogramma voor het Nationaal Waterplan. VoorVROM aan de conceptvorming voor de Structuurvisie Randstad 2040. We zijn daar trots op en willen laten zien waartoeonze divisie en Royal Haskoning in staat zijn.De adviesgroep Water & Ecologie werkt onder meer aan de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water en de Bodemrichtlijn.De gewijzigde Wet Ruimtelijke Ordening verplicht Nederlandse gemeenten om bestemmingsplannen op orde te brengenen een structuurvisie voor de lange termijn te ontwikkelen. Dit leidt voor onze adviesgroep Stad & Landschap tot veelopdrachten. We zullen onze staf verder versterken en ook mensen detacheren om in deze markt alle kansen te benutten. Desterke groei in overheidsadvisering moet in 2009 het substantieel verminderde aantal opdrachten voor VHP compenseren.Grootschalige projectontwikkeling is internationaal bijna tot stilstand gekomen, inclusief het project voor de APECconferentiein Vladivostok waaraan onze architecten werkten. We richten ons nu op andere mogelijkheden, waaronderaanbestedingstrajecten bij overheden.De divisie Ruimtelijke Ontwikkeling verwacht in 2009 bescheiden groei te kunnen realiseren. We streven naar 5 procentomzetverhoging en verdere verbetering van het resultaat. We zullen daarvoor in elke opdracht onze creativiteit entoegevoegde waarde moeten laten zien. Onze adviesgroepen zijn succesvol in de versnelling van planontwikkeling en hetontzorgen van opdrachtgevers. De komende jaren willen we in de klantcontacten en nazorg nog beter worden. De divisieopereert met hoogwaardige beleidsadvisering middenin het krachtenveld van nieuwe planvorming en ontwikkeling. Wewerken veel samen met experts van andere divisies. Onze goede relaties met kennisinstituten blijven van groot belangvoor verdere verhoging van het kwaliteitsniveau in de dienstverlening. Bovendien leidt onze participatie in universitaireonderzoeksteams en de samenwerking met onder meer het COB, NIROV, SKB, Habiforum en Deltares tot interessantenieuwe marktkansen.>> omzet terug op niveau van recordjaar 2006>> groei in strategische advisering en beleidsontwikkeling>> vergroten van toegevoegde waarde met kwaliteit en snelheid22

projecten>> Structuurvisie Randstad 2040In de Structuurvisie Randstad 2040 zethet kabinet de koers uit om de Randstadte ontwikkelen tot een duurzame enconcurrerende Europese topregio in 2040.Het is de eerste rijksstructuurvisie op basisvan de nieuwe Wet ruimtelijke ordening.Het kabinet kiest voor opschaling van hetGroene Hart naar een Groenblauwe delta,versterking van de steden door verdichtingvan woon- en werkmilieus, verbetering vanprojectmanager >> Pascal Lamberigtsde regionale bereikbaarheid en nieuweinternationale verbindingen. Royal Haskoningheeft het ministerie van VROM begeleidt in deontwikkeling van de Structuurvisie. We stelden het procesplan en de structuurvisie op. Tevens voerden we het secretariaatvan het Platform Randstad 2040, dat de minister adviseerde over de uitvoering. Verder ontwikkelden we het concept van‘uitvoeringsallianties’. Deze zijn inmiddels van start gegaan.>> Harmonised River Basins Strategies North Sea (HARBASINS)Harmonised River Basin Management(HARBASINS) is een Europees project, gerichtop onderlinge afstemming en samenwerkingin het beheer van delta’s rondom deNoordzee. De Europese richtlijnen (waaronderde Kaderrichtlijn Water, Mariene Strategieen de Vogel- en Habitatrichtlijn), maar ookeconomische belangen, natuurbehouden bescherming tegen overstromingenhebben elk een eigen focus en eisensoms tegenstrijdige beheermaatregelen.projectmanager >> Lisette HeuerRoyal Haskoning organiseerde alleinternationale bijeenkomsten en driethemaconferenties in Antwerpen, Hull en Rotterdam. We hadden een begeleidende rol in een proces van verbanden leggentussen verschillende vakgebieden en het formuleren van een gezamenlijke, integrale boodschap. Die boodschap, waarinhet ecosysteem centraal staat, is gericht op de EU als opsteller van de Europese milieurichtlijnen, en op de beheerders engebruikers van de delta’s rondom de Noordzee.23jaarverslag 2008 >>

Infrastructuur & TransportdivisiesDe divisie Infrastructuur & Transport ontwerpt wegen, bruggen, spoorwegen, tunnels en stedelijke infrastructuur,organiseert de bouw of aanleg en adviseert over beheer en onderhoud. We leveren het complete programma datinfrastructurele projecten doorlopen: van haalbaarheidsonderzoek en milieueffectrapportage, economische analyses enplanstudies tot de vergunningsprocedure, ontwerpen, directievoering en bouwbegeleiding. We zijn een creatieve partnerin de bouwsector en assisteren overheidsinstellingen bij de ontwikkeling van verkeersbeleid en het integrale beheer vanopenbare ruimte.In 2008 maakte de divisie opnieuw een sterke groei door. De omzet steeg met 18 procent tot 1 49 miljoen, terwijl dedoelstelling 10 procent was. Hoewel de Nederlandse inframarkt belangrijk blijft, valt de groei voornamelijk toe te schrijvenaan buitenlandse activiteiten. De omzet in België neemt snel toe. Nadat ons werk aan de verkeersinfrastructuur inAntwerpen werd stopgezet voor onderzoek naar alternatieve wegtracés, bracht de divisie de werkvoorraad binnen tweemaanden weer op peil. In Dubai werkten we onder meer aan de prestigieuze Iconic Bridge, die de Palm Jebel Ali met hetvasteland verbindt. In Nigeria zijn we actief in gebiedsontwikkeling en verkeerssystemen.Infrastructuur & Transport is minder gevoelig voor de gevolgen van de financiële crisis dan sommige andere marktsectoren.Onze projecten maken meestal deel uit van meerjarige overheidsplanningen. Daarnaast houdt de divisie meerdere ijzers inhet vuur om te kunnen inspelen op nieuwe groeikansen. Tunnel Engineering Consultants (TEC), ons samenwerkingsverbandmet DHV en Witteveen + Bos, timmert internationaal aan de weg met hoogwaardige expertise. We adviseren momenteelde Chinese overheid over de afstemming van lokale voorschriften op internationale voorschriften bij de ontwikkeling vaneen tunnel-brugverbinding tussen Hong Kong en Macau.Onze divisie heeft vaak een leidende rol in multidisciplinaire projecten waarvoor expertise uit meerdere divisies wordtsamengebracht. Voor onze opdrachtgevers zijn de voordelen van één projectpartner duidelijk. Er is veel minder afstemmingen coördinatie nodig, ook bij complexe, integrale contractvormen. We zijn voorlopers in Systems Engineering en mededaardoor ontstaat meer ruimte voor innovatiekansen. De divisie zoekt in elk project naar mogelijkheden om duurzaamte bouwen. Nederlandse overheden willen vanaf 2010 100 procent duurzaam inkopen, maar de beoordelingscriteria zijnvooralsnog onduidelijk. Onze divisie heeft de expertise om EMS-doelstellingen van opdrachtgevers efficiënt te realiseren.De komende jaren willen we ons met deze meerwaarde onderscheiden.De orderportefeuille van de divisie Infrastructuur & Transport ziet er gezond uit. Onder de huidige economischeomstandigheden verwachten we dat de groei in 2009 wat minder zal zijn dan in voorgaande jaren. De doelstellingis een omzetstijging van ten minste 4 procent. We willen de dienstverlening uitbreiden met advisering over beheer enonderhoud, en zo de hele projectketen bestrijken. De voordelen van Design & Construct-contracten blijven we actief bijlokale overheden onder de aandacht brengen. Kansen op groei zijn er internationaal, maar zeker ook in Nederland. Onzeexperts in verkeer en vervoer zien oplossingen voor vermindering van het aantal verkeersbewegingen en files. Op hetgebied van mobiliteit ligt nog veel ruimte voor verbetering.>> sterke omzetgroei in stabiele markten>> steeds meer internationale vraag naar hoogwaardige advisering>> uitbreidingen in dienstverlening ems en verkeerssystemen24

projecten>> CROW-richtlijnen voor `Turborotondes’De provincie Zuid-Holland introduceerdeeind jaren negentig de eerste `Turborotonde’.Door gescheiden rijstroken vóór en op derotonde werd een grotere verkeersveiligheidén een grotere capaciteit bereikt dan op degangbare tweestrooksrotondes. Sindsdienzijn in Nederland meer dan 70 turborotondesgerealiseerd. Royal Haskoning heeft op verzoekvan CROW, het nationale kennisplatformvoor infrastructuur, verkeer, vervoer enprojectmanager >> Dirk de Baanopenbare ruimte, richtlijnen opgesteld voorde verkeerskundige afweging, het ontwerpen de voorlichting naar politiek en burger.Royal Haskoning heeft nieuwe elementen aan het ontwerp toegevoegd om de verkeersveiligheid verder te vergroten. Deopvallendste daarvan is de rechte hoek in het middeneiland die zorgt voor beter inzicht in de gevolgde routes van het verkeerop de turborotonde.>> Koelwaterbuffer Universiteit TwenteRoyal Haskoning ontwikkelde in opdracht van de Universiteit Twente een innovatief koelsysteem voor de gebouwen rondomhet Onderwijs & Onderzoek-centrum opde campus. ‘s Nachts koelt het systeemmet goedkope elektriciteit water dat wordtopgeslagen in een buffer, waaraan de `koudeenergie’overdag weer wordt onttrokken.Het systeem voorkomt pieken in hetstroomverbruik en zorgt zodoende voor eenenergiebesparing. Daarmee zijn binnen enkelejaren de investeringskosten terugverdiend.De waterbuffer van 7.000 m 3 is geïntegreerdin een open vijver. Om algengroei op dewarmtewisselaars te voorkomen, wordt hetprojectmanager >> Herman Meurkeskoelwater gezuiverd met een helofytenfilter. Indit multidisciplinaire project is veel aandachtbesteed aan inpassing in de landschappelijke omgeving van de groene universiteitscampus.25jaarverslag 2008 >>

Bouwmanagement & AdviesdivisiesDe divisie Bouwmanagement & Advies verzorgt het management van bouwprocessen in de bouw en infrastructuur engeeft integraal advies op het gebied van huisvesting en vastgoed. Kenmerkend is onze benadering vanuit een technischeen vakinhoudelijke achtergrond. Daarnaast bieden we specialistische kennis in de ontwikkeling van langetermijnhuisvestingsvisies in de gezondheidszorg en utiliteitsbouw. Als onafhankelijk bouwmanager en adviseur werkt de divisiesamen met veel partijen voor een breed scala van opdrachtgevers in de publieke en private sector.Na de eerdere integratie van de overgenomen adviesbureaus BM en IM werkt de divisie sinds 1 januari 2008 metsucces onder de merknaam Royal Haskoning BM. De divisie behaalde in 2008 conform de begroting een omzet van circa1 17 miljoen en benaderde daarmee de omzet van het topjaar 2007. Terwijl de activiteiten op het gebied van infrastructuuren locatieontwikkeling enigszins afnamen, kreeg de divisie juist meer adviesopdrachten in vastgoedrenovatie enhuisvestingsvraagstukken.We werken voor grote Nederlandse banken en ondervinden door meerdere stop gezette projecten de directe gevolgenvan de kredietcrisis. Dankzij een toename van opdrachten in onder meer de gezondheidszorg en onze groeiende rol alstechnical advisor in PPS-projecten slaagden we erin om toch de omzetdoelstelling te realiseren. We verwachten in 2009en daarna een groeiende vraag naar onze expertise in gebouwgebonden PPS-projecten, waarbij financiering, ontwerp,levering en beheer als geheel worden uitbesteed.De ontwikkeling van onze dienstverlening sluit aan op de toenemende vraag naar één deskundige partij voor totalengineering, ook al blijven overheden meestal voor opsplitsing kiezen. Er is veel belangstelling voor het integraleontwikkelingsmodel van Gelre ziekenhuizen. Als one-stop-shop werken we samen met Gebouwinstallaties, Architectuur &Bouw en andere divisies, maar ook met andere gespecialiseerde partijen. Duurzame principes zijn in onze markten steedsvaker het uitgangspunt. Door te kijken naar de totale exploitatiekosten van een gebouw tijdens de hele levensduur zijnhogere investeringskosten vaak goed terug te verdienen. Met life-cycle denken ontstaat meer ruimte voor innovatieve enduurzame oplossingen. In de huisvestingsadviesmarkt werkten we in 2008 onder meer aan het toekomstbestendig makenvan werkplekken.De divisie richt zich vooral op de Nederlandse markt en is maar beperkt internationaal actief. Daarbij zijn we vooral gerichtop het ondersteunen van de overige divisies en het uitwisselen van kennis. Onze divisie houdt voor 2009 rekening met eenbeperkte omzetdaling. De effecten van de crisis in de bankwereld en vastgoedmarkt willen we compenseren met extraactiviteiten in de infrastructuur, de gezondheidszorg en het onderwijs. In deze laatste sector heeft Royal Haskoning eengoede reputatie verdiend met innovatieve gebouwen voor universiteiten, ROC’s en hogescholen. Op deze markten zullenwe dan ook versterkt inzetten, met de bijbehorende verdere ontwikkeling en aanpassing van de organisatie.>> omzetdaling blijft beperkt ondanks kredietcrisis>> meer adviesopdrachten in vastgoedrenovatie en huisvestingsvraagstukken>> extra activiteiten in infrastructuur, gezondheidszorg en onderwijs26

projecten>> Nieuwbouw GGZ Dimence in ZwolleDimence, een specialistische instelling voorgeestelijke gezondheidszorg die is ontstaanuit een fusie van meerdere organisaties,verhuist vanuit Raalte naar de stedelijkeomgeving van Zwolle. Hiervoor zijn drienieuwe klinieken gerealiseerd die elk eeneigen doelgroep bedienen. Dichtbij hetZwolse stadscentrum ligt een polikliniekvoor verslavingszorg, naast het ziekenhuiseen kliniek voor acute psychiatrie, en in eenprojectmanager >> Peter van der Eijkbuitenwijk een kliniek voor ouderen- enneuropsychiatrie met accommodatie voorlangdurig zorgafhankelijken. Royal Haskoningheeft voor de drie nieuwbouwprojecten de contractvorming met de uitvoerende partijen tot stand gebracht en was tijdensde bouwperiode verantwoordelijk voor het toezicht en de directievoering.>> Hoogwaardige huisvesting voor ShellShell International Exploration & Productionwordt vanaf eind 2009 deels gehuisvest inde nieuwe Alaska Building bij het EPiCentregebouw in Rijswijk. Royal Haskoningbegeleidt met andere partners van Shell deontwikkeling van deze nieuwe huisvestingvoor ongeveer 1.500 medewerkers. Zij werkenmomenteel nog in zes verschillende pandenrondom het EPICentre. We stelden hetProgramma van Eisen op en ondersteundenShell in de contractonderhandelingen metde ontwikkelende partij over de huur van eenprojectmanager >> René Karremanduurzaam `tailor-made’ casco. We droegen bijaan een toekomstbestendig werkplekconcept,dat vervolgens is uitgewerkt tot een Programma van Eisen voor het inbouwpakket. Royal Haskoning is verantwoordelijkvoor het projectmanagement en levert aanvullende adviesdiensten op het gebied van Health, Safety & Environment (HSE),logistiek en facilitaire organisatie.27jaarverslag 2008 >>

Architectuur & BouwdivisiesDe divisie Architectuur & Bouw ontwerpt niet alleen gebouwen voor mensen zoals kantoren, hotels, winkelcentra, scholenen verpleeg- en ziekenhuizen, maar ook gebouwen voor industriële processen, distributie en energievoorziening. Daarnaastis de divisie gespecialiseerd in civiele kunstwerken, waaronder bruggen.De omzet van de divisie Architectuur & Bouw steeg in 2008 tot 1 34 miljoen, van 1 21 miljoen in 2007. Deze forse groei isdeels autonoom gerealiseerd en deels door toevoeging van een groot deel van de Architectuur & Bouwactiviteiten van devoormalige divisie Royal Haskoning Asia. In Nederland hebben omzet en winst zich nagenoeg volgens budget ontwikkeld.Internationaal vielen de resultaten tegen, mede door project- en koersverliezen. De optelsom was een negatief resultaatvoor de divisie. Eind 2008 werd de kredietcrisis in de utiliteitsbouw en architectuur ook in Nederland duidelijk zichtbaar.De energiemarkt blijft daarentegen flink groeien. Aangezien onze Adviesgroep Energie een leidende positie heeft in dezebranche, liggen hier kansen voor 2009.De divisie werkte in 2008 aan de vormgeving van bouwwerken als de Iconic Bridge in Dubai en grote brouwerijen in Rusland,Azië en Afrika. Deze projecten dragen internationaal bijdragen aan de reputatie van Royal Haskoning. De constructieveontwerpen in de hoog- en utiliteitsbouw en integrale opdrachten in de zorg en energiemarkt in Nederland behoren tot debeste projecten van het jaar. In Azië zijn we onder meer actief voor internationale investeerders in het onderwijs en voorindustriële projecten. Onze toenemende betrokkenheid en samenwerking met andere divisies opent perspectieven naarnieuwe markten en producten. De toegevoegde waarde van Royal Haskoning zit vaak in slimme combinaties van dienstenmet een brede multidisciplinaire aanpak.De optimalisering van bedrijfsprocessen en professionalisering van projectmanagement is in 2008 voortgezet. We biedenhoge kwaliteit in een transparant proces en effectieve kennisuitwisseling. Hiermee sluiten we steeds beter aan op deverwachtingen van opdrachtgevers. Onderdeel van deze ontwikkeling is het vernieuwde Markt-Managementprogramma,waarin vier aandachtsgebieden zijn geïdentificeerd: Energie, Duurzaamheid, Fast Moving Consumer Goods enGezondheidszorg. Het programma zal ons inzicht in de problematiek van opdrachtgevers versneld verhogen en maakt onsin een vroeg stadium tot gesprekspartner. In 2009 start het Royal Cradle-project, dat gericht is op praktische toepassingvan duurzaamheidsprincipes.In 2009 streeft de divisie Architectuur & Bouw naar stabilisatie van het huidige omzetniveau en terugkeer naar een gezondewinst. Mogelijk kan een omzetstijging in andere markten de verwachte terugval in de utiliteitsbouw compenseren. Hoewelde spanning op de arbeidsmarkt is afgenomen, is het nog altijd moeilijk om goede constructieve ontwerpers te vinden.We willen onze positie en naamsbekendheid behouden in de top van de markt, waar onze meerwaarde het duidelijksttot uiting komt. Het werkgebied blijft breed en internationaal. In de landen waar het minder goed gaat, zullen we onssterker richten op toonaangevende en spraakmakende projecten. In de marktsectoren waar wel groei wordt verwachtzoals energie, zal Architectuur & Bouw laten zien de projectpartner bij uitstek te zijn.>> omzet groeit in 2008 mede door toevoeging activiteiten in azië>> kansen in energiemarkt>> focus buiten thuislanden op toonaangevende projecten28

projecten>> Woontoren ‘het Strijkijzer’ in Den HaagHet Strijkijzer is met 132 meter de hoogstewoontoren van Den Haag. Het markantegebouw, ontworpen door architect PaulBontenbal in opdracht van Vestia, staat opeen kleine kavel en biedt ruimte aan 300woonstudio’s voor jongeren en 51 groterehuurappartementen. Mede door een vernuftigconstructief ontwerp van Corsmit RaadgevendIngenieurs, onderdeel van Royal Haskoning,werd het haalbaar om sociale woningbouwprojectmanager >> Jan Font Freidein ambitieuze hoogbouw te realiseren.Omtrekwanden zorgen voor stabiliteit enmaken het mogelijk om met grote openingenin de bouwwanden de woninggrootte te variëren, ook bij toekomstige aanpassingen. De onderste lagen zijn onder meerbestemd voor bedrijfsruimte, een wasserette en een grand café, en op de bovenste verdiepingen biedt een restaurant metpanoramaterras een schitterend uitzicht over Den Haag.>> Flevocentrale in LelystadIn 2008 begon in Lelystad de bouw van deultramoderne en zeer energie-efficiëntenieuwe Flevocentrale. Met twee stoomengas (STEG-)eenheden, elk met eenvermogen van 435 MW en een rendementvan 59 procent, wordt de Flevocentrale deschoonste gasgestookte elektriciteitscentraleter wereld. De nieuwbouw verrijst vlakbijde oude Flevocentrale, die in de jaren zestighet eerste bedrijfsgebouw in de nieuwepolder was. Naast de grote turbinehalprojectmanager >> Haye Reitsmabestaat de nieuwbouw onder meer uit eengasontvangststation, een kantoorgebouw eneen werkplaats. Royal Haskoning is verantwoordelijk voor het constructieve en bouwkundig ontwerp van alle gebouwen,voor de infrastructurele werken op het nieuwbouwterrein en voor het conceptuele ontwerp van kantoor en werkplaats. DeFlevocentrale gaat vanaf 2010 meer dan 1,6 miljoen huishoudens van elektriciteit voorzien.29jaarverslag 2008 >>

GebouwinstallatiesdivisiesDe divisie Gebouwinstallaties adviseert over en ontwerpt technische installaties voor de utiliteitsbouw en degezondheidszorg. De divisie heeft zich als gerenommeerd adviseur in de markt gepositioneerd met duurzametotaaloplossingen. Met de overname en integratie van Raadgevend Technisch Buro Van Heugten beschikt de divisie overalle benodigde expertise en een grote diversiteit aan referenties en opdrachtgevers. Gestroomlijnde werkmethodiekenmaken een snelle uitvoering mogelijk van adviesstudies en projecten die sterk uiteenlopen in omvang en complexiteit.In 2008 bleef de omzet van de divisie met 1 23 miljoen op hetzelfde niveau als in 2007. We opereren voornamelijk in hettopsegment van de Nederlandse markt, waar momenteel nauwelijks volumegroei is te verwachten, maar het rendementgoed blijft. De utiliteitsmarkt liet begin 2008 nog wel ontwikkeling zien, maar de kredietcrisis kondigde zich al aan. Door definancieringsproblemen zijn meerdere grote projecten in de tweede helft van 2008 ‘on hold’ gezet of komen te vervallen.In Azië en het Midden-Oosten heeft de divisie in 2008 volgens plan nieuwe activiteiten ontplooid, vooral op het gebiedvan duurzame installatietechniek.De totale levensduur van gebouwen en efficiënt gebruik van energie en water komen in het werk steeds meer centraal testaan. De divisie Gebouwinstallaties wil met een versterkte focus op duurzaamheid de koppositie op dit gebied vergroten.Op initiatief van Royal Haskoning krijgt Michael Braungart een leerstoel aan de Erasmus Universiteit om Cradle-to-Cradlewetenschappelijk te onderbouwen. Braungart gaat met Peter Luscuere, directeur binnen de divisie en hoogleraar Installatiesaan de TU Delft, samenwerken aan de toepassing van nieuwe energiesystemen en biologische kringlopen in gebouwen. In2008 is begonnen met de inrichting van Royal Cradle, waarbij intern mensen worden opgeleid in een andere manier vandenken over energiegebruik, recycling en upcycling van materialen, en combinaties van efficiency en effectiviteit.De divisie Gebouwinstallaties is voorloper op het gebied van installatietechniek in de gezondheidszorg, waar we deveranderingen in de financieringsstructuur en vastgoedbenadering op de voet volgen. Nieuwe kansen ontstaan in deverbinding tussen gezondheidszorg en stadsvernieuwing die met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) isbegonnen. Verder biedt onze groeiende rol in het analyseren van de prestaties van energie- en klimaatsystemen goedeperspectieven. Daarmee zijn veelal grote besparingen in energiegebruik mogelijk of blijken nieuwe investeringen inaanvullende capaciteit overbodig. Met deze vorm van ‘troubleshooting op niveau’ wordt ook in Azië actief de marktbewerkt.In 2009 verwachten we geen groei, voornamelijk omdat de utiliteitsbouw een slecht jaar tegemoet gaat. Het streven is omhet huidige omzetniveau te behouden door stapsgewijze uitbreiding van internationale activiteiten en door samen metandere divisies naar voren op te schuiven in ontwikkelingstrajecten. De kracht en de meeste toegevoegde waarde ligt inde integratie van specialistische kennis tijdens de planvorming van projecten. Voor de toepassing van duurzame principesis die integratie zelfs een voorwaarde. De expertise zal op een steeds hoger niveau gebracht worden, zodat de belangrijkevraagstukken van de toekomst kunnen worden aangepakt.>> omzet blijft gelijk bij teruggang in utiliteitsmarkt>> kansen in gezondheidszorg en internationale markten installatietechniek>> ontwikkeling hoogwaardige expertise met focus op duurzaamheid30

projecten>> Duurzame installaties voor Fortis CircustheaterHet Fortis Circustheater in Scheveningenbehoort tot de toonaangevendemusicaltheaters van Europa. Niet iedereenrealiseert zich dat de installatietechniek eenessentiële bijdrage levert aan het welslagenvan de spektakelstukken. Royal Haskoningonderhoudt nauwe banden met hetCircustheater en ontwierp en begeleidde eengrootschalige upgrading van de installaties,waarmee het theater is voorbereid opprojectmanager >> Martien Artseen toekomst met steeds grotere enspectaculairdere producties. Ontwerp enrealisatie zijn uitgevoerd tijdens de ombouwvan het theater voor de musical Tarzan. Dit gebeurde binnen een extreem korte werkperiode van twee maanden. Alsonderdeel van de energievoorziening is ook een warmte-koudeopslagsysteem gerealiseerd, dat een grote bijdrage levert aanhet duurzaam en energie-efficiënt functioneren van het Circustheater.>> Perfecte energiebalans in hoofdkantoor INGHet nieuwe hoofdkantoor van ING is voorzienvan een gebouwinstallatie die trendsetteris op het gebied van duurzaamheid. Eenwarmtepomp, het hart van de installatie,produceert in de winter koude die wordtopgeslagen in de bodem voor koeling inde zomer. Andersom wordt de in de zomeropgeslagen warmte benut voor verwarmingin de winter. Uit energiemonitoring bleekdat de bezetting en de bedrijfstijdenafwijken van de uitgangspunten tijdensprojectmanager >> Gerard Jansende ontwikkeling van het gebouw.Royal Haskoning signaleerde deze afwijkingen initieerde een aanpassing van de regel- en besturingsstrategie van de warmtepomp. Sindsdien levert deze vrijwel allebenodigde warmte en wordt minder CO 2 uitgestoten. Deze vorm van monitoring levert in veel gebouwen winst op: voorhet milieu en in de vorm van lagere energiekosten en tevreden gebruikers.jaarverslag 2008 >> 31

Industriële InstallatiesdivisiesDe divisie Industriële Installaties biedt gespecialiseerde kennis van technische installaties en procestechnologie. Belangrijkemarkten zijn (petro)chemie, olie & gas, food & beverage, op- en overslag, energieopwekking en afvalverwerking. Weleveren advies en ontwerpen voor het hele scala van deelinstallaties tot en met complete fabrieken. Onze kracht ligt ingestroomlijnde dienstverlening en ondersteuning gedurende de hele cyclus van industriële projecten, van pre-projectconsultancy en voorbereiding tot uitvoering en operations tot de end-of-life-cycle. Onze adviseurs zijn gespecialiseerd inhet reduceren van time-to-market en de investeringskosten. Ze hebben zich bewezen in een grote verscheidenheid aansectoren.De divisie Industriële Installaties behaalde in 2008 een omzet van 1 32 miljoen. Dit betekent een stijging van 28 procentin vergelijking met 2007, terwijl onze doelstelling tien procent was. De groei is geheel autonoom tot stand gekomen alsgevolg van de toenemende vraag naar onze adviesdiensten, zowel in de thuismarkten als in Azië, het Midden-Oosten enAfrika. Het aantal medewerkers groeide navenant met een kleine 20 procent. Deze ontwikkelingen vroegen ook in 2008om verdere verbetering van kennismanagement en efficiënte benutting van alle beschikbare expertise in een steedsinternationaler netwerk. We hebben binnen Royal Haskoning een koppositie als het gaat om projectmanagement enfungeren vaak als katalysator voor integrale projectontwikkeling.De divisie Industriële Installaties is met onder meer een afdeling procurement & contracting helemaal ingericht opcomplete dienstverlening aan zowel multinationale als kleinere opdrachtgevers. In de industriële markten is veel aandachtvoor veiligheid, van oudsher nog belangrijker dan duurzaamheid. Aandacht voor milieu en energiebesparing is inmiddelsvanzelfsprekend in ons werk.Het dienstenpakket van de divisie is in 2008 volgens plan verbreed met Industrial Project Management en adviseringin Manufacturing Enterprise Solutions, de schakel tussen procesautomatisering en Enterprise Resource Planning. Wehebben verder belangrijke stappen gezet in de integratie van laserscanning in 3D-design. Hiermee kunnen we bestaandefabrieken volledig in kaart brengen met een precisie die zeer accurate metingen mogelijk maakt. Dit product is nog verderontwikkeld tot 4D-design door de factor tijd toe te voegen. Deze technieken leveren grote voordelen op in projectplanningen aanpassingen in het fabrieks- en procesontwerp. We lopen hiermee internationaal in de frontlinie en willen onze kennisde komende jaren verder uitbouwen en beter gaan vermarkten.In 2009 wil de divisie een omzet van 1 35 miljoen realiseren. De orderportefeuille is goed gevuld, onder meer met nieuweopdrachten in Zuid-Afrika, in de op- en overslagsector en de petrochemie. Tankfarming laat wereldwijd een goedeontwikkeling zien. De arbeidsmarkt ziet er in 2009 positiever uit. We zullen meer goede medewerkers moeten aantrekkenom aan alle verplichtingen te voldoen. De divisie wil de procurementactiviteiten uitbreiden en zich in de projectketenverder naar voren positioneren. Aan de ‘front-end’ is met conceptuele creativiteit meer ruimte voor ontwerpen waarmeewe de toegevoegde waarde van onze dienstverlening nog duidelijker kunnen demonstreren.>> autonome omzetgroei van twintig procent>> sterk dienstenpakket met procurement en 3d-laserscanning>> goede perspectieven op verdere groei32

projecten>> Algentechnologie in de industrieDe zoektocht naar groene energie leidt naarde meest uiteenlopende bronnen, waaronderalgen. De kweek van algen is een echte cradleto-cradleoplossing, want afval is hier letterlijkvoedsel: organische reststromen uit delandbouw, industrie en huishoudens wordenopgenomen in een gesloten kringloop enomgezet naar hoogwaardige biomassa ofbiodiesel. Dit proces levert ook nog zuurstofen schoon water op. Algentechnologie isprojectmanager >> Rikus Oortwijneen veelbelovend concept dat algenkweekook economisch aantrekkelijk maakt.Royal Haskoning wil op dit gebied vooroplopenen gaat algentechnologie samen met algenspecialist Ingrepro verder ontwikkelen. De divisie Industrial Installations werktsamen met Milieu en Water aan de praktische toepassing bij onze opdrachtgevers.>> Nieuwe tankput voor Vopak Terminal VlaardingenKoninklijke Vopak N.V. is wereldmarktleiderin de onafhankelijke opslag van vloeibarebulkgoederen. Vopak Terminal Vlaardingengaf Royal Haskoning opdracht voor ontwerpen constructiebegeleiding van een nieuwetankput. Het project is de eerste fasevan een tienjarenplan en gericht op detoekomstige vraag naar hoogwaardigetankopslag voor biodiesel en plantaardigeolie. Een verouderde tankput met 44 tanksen een capaciteit van 15.000 m 3 wordtprojectmanager >> Teus Walpotvervangen door een nieuwe tankput metachttien tanks en een capaciteit van 75.000m 3 . Nieuwe leidingverbindingen voor schip-naar-tankverlading zijn ook onderdeel van het project. Vopak Vlaardingen gafin januari 2009 opdracht voor het basisontwerp van de tweede stap in het tienjarenplan. Dit omvat de realisatie van nogeen nieuwe tankput en de optimalisatie van een bestaande tankput.33jaarverslag 2008 >>

MilieudivisiesDe Divisie Milieu biedt overheden en bedrijfsleven gespecialiseerde kennis van bodem, water, lucht, (afval)stoffen, geluid,energie en veiligheid. De vraagstukken van onze opdrachtgevers zijn vaak complex van aard en vragen naast (technische)haalbaarheid om maatschappelijke acceptatie en organisatorische inbedding. Onze experts combineren beleidsmatige,technische en juridische kennis met ervaring in de hele procesketen. Naast milieutechnische oplossingen worden preventieen risicobeheersing steeds belangrijker voor opdrachtgevers.In 2008 bleef de omzet van de divisie Milieu met 1 67 miljoen iets achter op het niveau van 2007, terwijl we een bescheidengroei hadden voorzien. De sterke groei in het Verenigd Koninkrijk heeft zich doorgezet, maar werd tenietgedaan door eenlichte daling van de internationale omzet en achterblijvende omzet op het gebied van Chemicals Regulatory Compliance.In 2007 is de divisie begonnen met de versterking van onze lokale aanwezigheid in de markten van het Midden-Oostenen Azië. Juist daar werden aan het eind van 2008 de effecten van de kredietcrisis op de omzet van de divisie zichtbaar. Dechemische sector reageerde zeer afwachtend op de REACH-regelgeving en besteedde minder werk uit dan verwacht.De Divisie Milieu kent een relatief stabiele marktpositie. Naast de noodzakelijkheid van activiteiten voortvloeiend uitwet- en regelgeving, is de aandacht voor milieu en duurzaamheid inmiddels verankerd. bij veel van onze klanten. ‘Goodgovernance’ blijft hoog op hun agenda staan en wordt gezien als een belangrijke basis voor duurzaam succes. De algemeneeconomische omstandigheden leiden wel soms tot het opschorten van (nieuwe) initiatieven en daarmee tot druk op demarkt. Op deelgebieden leidt dit tot overcapaciteit en prijsdruk.Samen met andere divisies van Royal Haskoning bieden we een breed palet van diensten. We zijn in verschillendesectoren met meerdere divisies actief om vanuit het klantperspectief de belangrijke thema’s te bepalen en naarintegratiemogelijkheden in de dienstverlening te zoeken. Op deze wijze willen we ons sterker profileren als geïntegreerdeservice provider, die klanten op internationale schaal kan ondersteunen in het realiseren van oplossingen.Voor 2009 houden we rekening met een krimp van de omzet van 10 procent. We blijven echter gericht op verhoging vanonze toegevoegde waarde voor klanten, en daaraan gekoppeld ook van onze winstmarge. Dit willen we bereiken met eensterkere focus op sectoren. Door nog beter onze klant te begrijpen en de vraagstukken in zijn sector te kennen zullen we instaat zijn meer maatwerk te bieden en een grotere bijdrage te leveren aan het oplossen van zijn problemen of het realiserenvan zijn initiatieven. Onze aandacht gaat in 2009 vooral uit naar vaste klanten in stabiele, minder conjunctuurgevoeligemarktsectoren als overheden, olie & gas, afval, energie, de chemische en procesindustrie, infrastructuur en havens.>> omzetniveau daalt licht in minder dynamische markten>> aandacht voor duurzaamheid basis voor continuïteit>> focus op maatwerk voor vaste klanten in stabiele marktsectoren34

projecten>> Milieurapportage voor de regio Kribi in KameroenDe regio Kribi in Kameroen heeft door zijnnatuurlijke rijkdommen en strategische locatieeen aanzienlijk ontwikkelingspotentieel.Er zijn projecten gepland in de sectorenolie & gas, mijnbouw, industrie enhavenontwikkeling, plantages, visserij, (eco)toerisme en natuurbehoud. Royal Haskoningstelde een regionale milieurapportage op enleverde strategisch advies ter ondersteuningvan de duurzame ontwikkeling van deprojectmanager >> Anna Corriolregio Kribi. De eerste fase omvatte eeninschatting van de cumulatieve effecten opde regio, gebaseerd op een overzicht van alleactiviteiten, institutionele kaders en milieu- en sociale omstandigheden. Onze aanbevelingen bestonden uit een milieuensociale beheerstrategie met maatregelen op het gebied van mitigatie, toezicht en het opbouwen van institutionelecapaciteit. Daarnaast bood Royal Haskoning begeleiding bij duurzame ontwikkeling en alternatieve oplossingen voorbestemmingsplannen en zonering, transportinfrastructuur en natuurbehoud.>> Groen licht voor SeaGen getijdenenergieDe samenwerking tussen Royal Haskoningin Edinburgh en Marine Current Turbines(MCT) aan het SeaGen getijdenturbineproject begon in 2004. SeaGen is de eerstegetijdenstroomturbine op productieschaalter wereld en kan 1,2 MW aan schone,duurzame energie opwekken. Omdat SeaGenis gebouwd in de Strangford Lough, eenbeschermd marien natuurgebied in Noord-Ierland, staat het project onder intensmilieutoezicht. Royal Haskoning heeft deprojectmanager >> Frank FortuneMilieu Effect Rapportage (MER) voor hetproject met succes afgerond, verkreeg allenoodzakelijke instemmingen en toestemmingen en maakte zo in april 2008 de installatie van SeaGen mogelijk. In 2009beheren we het toezichtsprogramma voor dit baanbrekende project, waarin we onder meer gegevens verzamelen over deecologie van de zeebodem, vogels, getijdenstromingen en zeezoogdieren.35jaarverslag 2008 >>

WaterdivisiesHet jaar 2008 werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Jaar van de Sanitatie. Hierdoor heeft water wereldwijdnadrukkelijk in de belangstelling gestaan. De uitdagingen zijn groot, want de waterproblematiek is divers en complex. Oméchte oplossingen te bieden, brengt de divisie Water technische, milieukundige, economische en bestuurskundige ervaringbijeen. Zowel voor de waterketen als voor watersystemen combineren wij wereldwijde ervaring met state-of-the-artoplossingen op het gebied van drinkwater, afvalwater, industriewater, riolering en waterbeheer.In 2008 bedroeg de omzet van de divisie Water ruim 1 29 miljoen, een toename van 14 procent ten opzichte van 2007.Hiermee werd de omzetdoelstelling gehaald. Ongeveer 43 procent van deze omzet werd in Nederland gerealiseerd en57 procent in het buitenland. De werkvoorraad van de divisie nam in 2008 belangrijk toe, van elf naar veertien maanden.De satellietkantoren die de divisie Water in 2007 heeft geopend, in Amsterdam, Groningen en Dubai, hebben bijgedragenaan de groei van de werkvoorraad.In het Midden-Oosten is in 2008 aan aansprekende projecten gewerkt, zoals het ontwerp van de infrastructuur ennutsvoorzieningen van verschillende eilanden van The World, en de ontwikkeling van Falcon Islands, een nieuweeilandengroep voor de kust van Dubai. In Qatar werd een strategische studie afgerond naar de toekomstige vraag naarenergie en water. Hetzelfde thema, ‘Water & Energie’, is ook actueel op de binnenlandse markt. Zo was de divisie Waterbetrokken bij innovatieve projecten als de Energiefabriek en bij de Natuurlijke Afsluitdijk, waar met behulp van ‘BlueEnergy’ energie uit water kan worden gewonnen.Water is een publiek goed en investeerders in watervoorzieningen hebben dan ook minder te lijden onder de kredietcrisisdan producenten van luxe consumptiegoederen. Toch merken ook wij dat een aantal klanten, vooral in de internationaleprivate sector, investeringen uitstelt als gevolg van de kredietcrisis. Hierbij gaat het vooral om projecten gericht opcapaciteitsuitbreiding van installaties. Voor 2009 wordt daarom ingezet op verbetering van de winstmarge bij een beperkteomzetgroei van zes procent.Om deze doelstelling te bereiken zal de divisie zich nog nadrukkelijker profileren rond het thema ‘Water & Energie’. Vooralde gepatenteerde oplossingen die we kunnen aanbieden op het gebied van afvalwaterzuivering en slibverwerking zijndaarbij kansrijk, net als innovatieve oplossingen voor energieopwekking en hergebruik in de waterketen. Daarnaast zal dedivisie Water in 2009 doorgaan met investeren in die landen waar Royal Haskoning een sterke positie heeft. In 2009 zal dedivisie daarbij voor het eerst ook de Britse markt opgaan.Ook voor de lange termijn blijft de divisie bijdragen aan het vinden van duurzame oplossingen voor de waterproblematiek.Met Wetsus wordt de samenwerking op het gebied van ontzilting voortgezet. Bij sanitatie krijgt ons idee voor financieringvan installaties met mesokrediet steeds meer internationale aandacht. Als partner van het ‘Waterfootprint’ netwerk zetde divisie zich ook actief in voor een bredere bewustwording van het mondiale waterverbruik.>> inzetten op margeverbetering bij beperkte groei>> ‘water & energie’ als centraal thema>> focus op landen waar royal haskoning een sterke positie heeft36

projecten>> Jakarta Flood ManagementEen consortium van Nederlandse bedrijven,met Royal Haskoning als penvoerder,werkt in Indonesië aan Jakarta FloodManagement (JFM). Dit project, gefinancierddoor Partners voor Water, bouwt voort opde in 2007 behaalde resultaten en richtzich vooral op bestuurlijke samenwerkingom overstromingsrisico’s te verminderen.Perceptieverandering in de richting van`leven met water’ en nauwere afstemming opprojectmanager >> Roy Timmerverschillende beleidsterreinen als waterbeheeren ruimtelijke ordening komen centraal testaan. JFM is geografisch geconcentreerd opde stad Jakarta, maar houdt rekening met regionale stroomgebieden. Onderdeel van JFM zijn onder meer het doorlichten vanhet online monitoringsysteem, de ontwikkeling van publieke informatiecampagnes en een bottom-up planningsmodel voorcommunity participation, evenals aanbevelingen voor `early flood warning’. Dit vernieuwende en ambitieuze project gaatpas op lange termijn vruchten afwerpen.>> De rioolwaterzuivering als energiefabriekWaterschap Aa en Maas won in 2008 eenprijsvraag van de Unie van Waterschappenmet het idee van de Energiefabriek: eenrioolwaterzuivering die voorziet in haareigen energiebehoefte of zelfs netto-energieproduceert. Het uiteindelijke doel is om desector van waterschappen energieneutraalte maken. Royal Haskoning, Grontmij,Procedé en AEF assisteren Aa en Maas bij deuitwerking van dit nieuwe energieconcept.Ook de waterschappen Rivierenland enprojectmanager >> André VisserVeluwe en het hoogheemraadschap HollandsNoorderkwartier zijn intensief betrokken bijhet project. Dit heeft geresulteerd in realistische concepten die toepasbaar zijn op nieuwe rioolwaterzuiveringen én opbestaande installaties. Afvalwater als energiebron is een concrete toepassing van de Cradle-to-Cradle filosofie en brengthet duurzaam zuiveren van afvalwater weer een stap dichterbij.37jaarverslag 2008 >>

Kust & RivierendivisiesKlimaatverandering staat de laatste jaren bovenaan op de wereldagenda. De behoefte aan expertise van wereldklasse is nognooit zo groot geweest. The divisie Kust & Rivieren is goed gepositioneerd om op deze vraag in te spelen. We bestrijken alleaspecten van kusten en rivieren, waaronder identificatie en voorspelling van de gevolgen van klimaatverandering, herstelenverbetermaatregelen en passende ontwerpen om de groeiende bedreiging het hoofd te bieden.In 2008 continueerde de divisie haar sterke ontwikkeling en behaalde een recordomzet van 1 34 miljoen. Deze toenamevan 20 procent in vergelijking met 2007 en omzetverdubbeling sinds 2004 weerspiegelt onze stevige marktpositie. HetVerenigd Koninkrijk liet een krachtige ontwikkeling zien, zowel in het aantal medewerkers als opdrachten. Een aanzienlijkdeel van ons werk is voor klanten in de publieke sector, vaak binnen kaderovereenkomsten voor de lange termijn. Dit is eenbelangrijke aanjager van groei in onzekere economische tijden. In 2008 nam ons werk voor de Environment Agency en lokaleoverheidsinstanties beduidend toe.Een belangrijk succes, dat we de laatste jaren hebben gepland en waar we naartoe hebben gewerkt, is het winnen vannegen van de twaalf concurrerende inschrijvingen voor het ontwikkelen en herzien van kustbeheerplannen in Engeland enWales. Deze strategische documenten zijn gericht op het begrijpen van de risico’s van kusterosie en zeeoverstromingenvoor mens en natuur, gebouwde omgeving en erfgoed in de komende 20, 50 en 100 jaar, en het selecteren van passendebeleidsmaatregelen om die risico’s te beheersen. Voor de plannen, waarin de divisie Kust & Rivieren het voortouw neemt,gebruiken we ook expertise uit de divisies Milieu en Maritiem om duurzame beheermethodes voor de lange termijn teontwikkelen.In Nederland blijven we marktleider voor het programma Ruimte voor de Rivier. Daarnasst droegen we bij aan het rapportvan de Deltacommissie, dat de regering adviseert over bescherming tegen overstromingen voor de komende 100 jaar. Onzesterke positie, in het Verenigd Koninkrijk, Nederland en internationaal, stelt ons in staat om experts in overstromingsbeheerbijeen te brengen en de uitwisseling van kennis, beleidsmaatregelen en best practices te vergemakkelijken.Onze activiteiten buiten de thuismarkten werden uitgebreid met nieuwe opdrachten in overstromingsbeheer enkustontwikkeling in New Orleans, Trinidad, Nigeria, Liberia, Senegal, het Midden-Oosten en Rusland. We breiden onzewerkzaamheden in Rusland uit en werken samen met partners aan een haalbaarheidsstudie voor een Beslis OndersteunendSysteem (BOS) voor de stormvloedkering in Sint-Petersburg. In Nigeria zijn we hoofdconsultant voor de ontwikkeling vaneen nieuw zaken- en financieel centrum dat moet worden gerealiseerd door landaanwinning in de Atlantische Oceaan.In 2009 streven we naar een omzetverhoging van 10 procent en het uitbouwen van onze huidige sterke marktpositie. Dedivisie begint 2009 met een goed gevulde orderportefeuille. Dat is een goede basis voor het bereiken van onze voornaamstedoelstelling: een verbetering van de winstgevendheid. Het ontwikkelen van relaties met opdrachtgevers in de publiekesector blijft belangrijk. We zullen gericht blijven op de uitbreiding van onze capaciteiten in internationale markten.>> voortzetting sterke groei dankzij nadruk op publieke sector>> focus op uitbreiding van internationale capaciteiten>> verbetering van winstgevendheid hoofddoelstelling voor 200938

projecten>> Aanpassing aan klimaatveranderingDe studie North East Climate ChangeAdaptation is de eerste die aanpassing aanklimaatverandering onderzoekt voor eenhele regio. Dit omvat de hoogste lokalebestuurslaag in Engeland. De studie werduitgevoerd door Royal Haskoning en boodonze opdrachtgever Sustainability NorthEast meer bekendheid met de verwachteklimaatveranderingen rond 2050. Tevenskregen zij een goede inschatting vanprojectmanager >> Nick Cooperde effecten op de gebouwde omgevingen de regionale economie. De studieidentificeerde ook aanpassingsmethodesom de regio veerkrachtiger te maken. Tot de belangrijkste gevolgen van klimaatverandering behoren een verhoogdrisico op overstromingen in de winter, hittegolven in de zomer en veranderingen van het zeeniveau. De studieresultaten,beschikbaar op www.adaptne.org, worden gebruikt door lokale overheidsorganen voor hun Adaptation Action Plans.>> Kustbescherming in Trinidad & TobagoKusterosie, aardverschuivingen en gebrekkigeafwatering bedreigen de integriteit van dewegen langs de noordkust van Trinidad. Dezevormen vaak de enige toegang vormen tot deplaatselijke dorpen en visserijvoorzieningen.Zorgen over de toestand van de wegenleidden recentelijk tot protesten. Toerismeis op Trinidad geen grote industrie, maaromdat de noordkust bekendstaat alsnestplaats van lederschildpadden en welbezoekers naar de baaien trekt, zou deprojectmanager >> Tamzen Strudwickregering graag het ecotoerisme ontwikkelen.Het ministerie van Publieke Werken enTransport gaf Royal Haskoning opdracht voor een haalbaarheidsstudie om de probleemgebieden te identificeren en degevolgen van overstromingen en erosie te minimaliseren. We verzorgen ook het detailontwerp, de uitvoeringsplanning en deaanbestedingsdocumentatie voor de geprioriteerde maatregelen.39jaarverslag 2008 >>

MaritiemdivisiesDe divisie Maritiem blijft voortbouwen op haar internationale reputatie als wereldwijde marktleider in de ontwikkeling vanhavens en maritieme infrastructuur. Tot onze kernactiviteiten in ontwerp en consultancy behoren haalbaarheidsstudies,vergunningen, projectuitvoering, financiële planning, onderhoud en operationele ondersteuning.De snelle ontwikkeling van de divisie werd in 2008 met een totale omzet van 1 80 miljoen voortgezet. Twee strategischeovernames hebben bijgedragen aan deze verhoging van 21 procent in vergelijking met 2007. Denis Wilson Partnership isgespecialiseerd in logistiek en transportplanning. Het in 2008 overgenomen en nu al volledig geïntegreerde First MarineInternational levert adviesdiensten van hoog niveau in de sectoren scheepsbouw en scheepsreparatie. De niche-expertisevan deze nieuwe groepsbedrijven brengt Royal Haskoning hogerop in de waardeketen van maritieme markten.In onze thuismarkten waren de activiteiten van de divisie in 2008 gericht op containerterminals. In het Verenigd Koninkrijkwerken we voor Costain in de haven van Felixstowe aan de nieuwste uitbreiding van installaties. Belangrijke geplandeontwikkelingen in Merseyside and Teesside gaan door. We dragen tevens bij aan nieuwe LNG-faciliteiten en in Nederlandwerken we aan de havenvoorzieningen op Maasvlakte II, in de haven van Amsterdam en in Zeeland Seaports.Over de hele wereld worden de effecten van de kredietcrisis zichtbaar. Opdrachtgevers willen hun opstartkostenverminderen en uitstellen. Zelfs in het Midden-Oosten is een duidelijke daling te zien in het aantal nieuwe initiatieven, ookal worden lopende projecten wel afgerond. Niettemin verwierven we meerdere grote nieuwe projecten in Qatar, Bakoe enOman. We werken verder aan Libische haveninfrastructuur en aan nieuwe en opgewaardeerde havenfaciliteiten in Aqabain Jordanië. We hebben ook belangrijke activiteiten in Afrika en Zuidoost-Azië, waar we op de middellange termijn nogsteeds grote mogelijkheden zien.Als we naar 2009 en de jaren hierna kijken, mogen we ondanks de huidige economische situatie voorzichtig optimistischzijn. Ons doel is om de omzet over 2009 iets boven het niveau van 2008 uit te laten komen. Om onze doelen qua omzeten winst te behalen, moeten we een aantal stevige uitdagingen aangaan. We zullen ons vooral moeten concentreren opde zorg voor onze klanten en op onze eigen werkprocessen en procedures. Daarnaast willen we onze technische expertisebeter profileren en onze efficiëntie en productiviteit verbeteren.De divisie Maritiem zal sterk gericht blijven op onze belangrijkste markten: scheepswerven, containerterminals enhavenfaciliteiten voor olie en gas, metalen en mineralen. We willen onze goede relaties met belangrijke multinationaleopdrachtgevers verder ontwikkelen. Onze orderportefeuille voor 2009 ziet er gezond uit. We verwachten wel dat hetverwerven van nieuwe opdrachten vanaf het tweede kwartaal steeds moeilijker wordt, deels als gevolg van de prijsdrukvan de concurrentie die aan het einde van 2008 al merkbaar werd.>> strategische overnames dragen bij aan sterke groei>> grote nieuwe opdrachten ondanks de kredietcrisis>> focus op werkprocessen om hogere efficiëntie en productiviteit te bereiken40

projecten>> Scheepswerf in haven Ras Laffan in QatarEen nieuwe scheepswerf van 120 hectarevoor vaartuigen tot en met VLCC formaat(Very Large Crude Carrier) is onderdeel vande uitbreiding van de haven van Ras Laffan inQatar. Royal Haskoning kreeg opdracht voorhet ontwerp en bouwtoezicht van de marieneen onshore contracten voor de eerste tweefasen van een ontwikkelingsplan in vijf fasen.De mariene werken omvatten de bouw vantwee grote droogdokken, 2.400 meter kadesprojectmanager >> David Greenhalghen pieren, en aanleg- en toegangsfaciliteitenvoor twee drijvende dokken. De onshorewerken bestaan uit de bouw van 100.000 m 2aan werkplaatsgebouwen voor gespecialiseerde bedrijven, en 50.000 m 2 aan voorzieningen en kantoorgebouwen. De werfmoet begin 2010 bedrijfsklaar zijn. Royal Haskoning verleent ook diensten voor de fasen 4 en 5 van de ontwikkeling.>> Capaciteitsuitbreiding in haven van Felixstowe, Groot-BrittanniëHet Felixstowe South Reconfiguration projectdraagt bij aan de capaciteit die op langetermijn nodig is om te voorzien in de Britsebehoefte aan diepzeecontaineroverslag.Bij de volledige herontwikkeling vande havenlocatie van 28 hectare wordtgoed gebruikgemaakt van bestaandeinfrastructuur. In de eerste fase van ditproject ontwierp Royal Haskoning een nieuwecontainerterminal met twee ankerplaatsenvoor Hutchison Ports UK. De bouw van eennieuwe 730 meter lange kademuur, eenprojectmanager >> Nabil Abdul-Rahimbuis-op-buis keerconstructie met een totalehoogte van 40 meter, begon in januari 2009.Het project brengt 3,34 miljoen m 3 baggerwerken, 150.000 m 3 droog schraal beton en 330.000 m 2 bestrating met zich mee.Op het hoogtepunt van de werkzaamheden maakten 33 ervaren ingenieurs met maritieme, geotechnische, droogleggingsentransportexpertise deel uit van het projectteam.41jaarverslag 2008 >>

Risicoprofiel 2008royal haskoningMarktfactorenRoyal Haskoning heeft in 2008 circa 16.000 projecten uitgevoerd in meer dan 40 landen voor zo’n 4.300 opdrachtgevers.Hierbij werd 53 procent van de omzet behaald uit opdrachten voor in de private sector (2007: 50%). De omzet voor deoverheid, nationaal en internationaal, bedroeg 36 procent (2007: 37%). De omzet behaald bij nutsbedrijven bedroeg8 procent (2007: 8%). Deze spreiding dempt schommelingen in de resultaten en draagt zo bij aan de continuïteit van deonderneming. De marktspreiding over de verschillende divisies is evenwichtig.De werkvoorraad steeg in 2008 naar een hoger niveau en bedroeg ultimo 2008 7,3 maanden (2007: 6,5 maanden). Hiermeeis het risico van onderbezetting als gevolg van een plotseling tegenvallende markt beperkt.ArbeidsmarktOnze positie op de arbeidsmarkt is van wezenlijk belang voor de continuïteit van de onderneming. Juist in de arbeidsmarktwil Royal Haskoning daarom ook een topbedrijf zijn.Door de verslechterende economische situatie zal de arbeidsmarkt naar verwachting ruimer worden. Ook zal het aantalvacatures bij Royal Haskoning verder dalen. Om overcapaciteit te vermijden, zal bij afnemende omzet vooral het aantalmedewerkers met een tijdelijk contract en het aantal uitzendkrachten afnemen. Verder ligt de prioriteit bij het zo optimaalmogelijk inzetten van de personele capaciteit binnen ons bedrijf. Ultimo 2008 bedroeg het aantal medewerkers in degeconsolideerde groepsmaatschappijen 3.463 (ultimo 2007: 3.292), een toename van 171 (ruim 5%).projectrisico’sRoyal Haskoning is een projectenorganisatie. De omzet op de 16.000 uitgevoerde projecten varieert van enkele duizendentot miljoenen euro’s per project. Gezien de hoeveelheid en verscheidenheid aan projecten is beheersing van projectrisico’svan groot belang. Daartoe worden onder meer de volgende beheersinstrumenten gehanteerd:ProjectwaarderingRoyal Haskoning hanteert uniforme waarderingsgrondslagen voor alle projecten. De snelheid en transparantie waarmeeprojectinformatie via het centrale financiële systeem Agresso toegankelijk is, draagt sterk bij aan een goede bewaking encontrole van projecten. Ook buiten West-Europa hadden de belangrijkste werkmaatschappijen toegang tot Agresso.Onderhanden werk wordt pas gewaardeerd nadat een orderbevestiging is ontvangen. Winst wordt per project bepaald opbasis van voortgang; verliezen worden genomen zodra zij vast komen te staan. Op risicovolle buitenlandse projecten wordtpas winst genomen bij een voortgang van het project van meer dan 50 procent. Vorderingen inzake projecten die ouderdan 180 dagen zijn, worden voor 50 procent voorzien en bij een ouderdom van 360 dagen volledig, tenzij betalingsgarantiesschriftelijk zijn overlegd. Het totaal aan handelsdebiteuren bedroeg per balansdatum 1 76 miljoen, ofwel 21 procentvan de omzet (2007: 23%). Daarnaast bedroegen de voorzieningen voor oninbaarheid per balansdatum 1 7,8 miljoen(2007: 1 8,2 miljoen).ProjectmanagementDe uniforme waarderingsgrondslagen dragen ertoe bij dat projectrisico’s in voldoende mate worden onderkend.Tegenslagen op projecten kunnen echter altijd voorkomen. Om hier tijdig en adequaat op te reageren, stimuleertRoyal Haskoning een cultuur van openheid. Door de introductie van het bedrijfsbrede programma PM@RoyalHaskoningwil Royal Haskoning belangrijke verbeteringen in het projectmanagement realiseren. De beheersingsmaatregelen rondprojecten zijn een belangrijk aandachtspunt. Conform ons kwaliteitssysteem worden projecten onderworpen aan interneen externe projectevaluaties.42

Risicoprofiel 2008royal haskoningRisicovolle projectenHet kwaliteitssysteem van Royal Haskoning omvat een risicomatrix waarmee al in het acquisitiestadium risicovolleprojecten worden geïdentificeerd. Hierbij onderscheiden wij risico’s op technisch, financieel en contractueel vlak. Dezeprojecten worden speciaal beoordeeld op risico’s door de afdelingen Juridische Zaken en Corporate Finance. Het eindoordeelover het aangaan van contractuele verplichtingen voor dergelijke projecten ligt bij de Raad van Bestuur. Uiteraard heeftRoyal Haskoning de voor de branche gebruikelijke (beroeps)aansprakelijkheidsverzekeringen.overige operationele risico’sToeleveranciersBij de uitvoering van projecten wordt voor ongeveer 24 procent aan materialen ingekocht en werk van derden ingehuurd.Vanuit ons kwaliteitssysteem vindt een systematische evaluatie van de kwaliteit van deze toeleveranciers plaats. Ultimo2008 bedroegen de handelscrediteuren ruim 1 25 miljoen (2007: 1 22 miljoen).SystemenVoor de uitwisseling van projectinformatie en voor de ondersteunende bedrijfsprocessen is ICT onmisbaar. De impactvan mogelijke uitval van ICT-systemen op de bedrijfsvoering neemt daardoor toe. Het beheer en onderhoud van hetgroepsbrede ICT-netwerk en de ondersteuning van onze standaard software is uitbesteed aan Siemens. In het Service LevelAgreement met Siemens zijn afspraken gemaakt over responstijden bij uitval. Daarnaast voert PricewaterhouseCoopersjaarlijks een EDP-audit uit op onze financiële ICT-systemen als onderdeel van de controle op de jaarrekening.financiële risico’sValutarisicoIn 2008 werd over twee procent van de omzet valutarisico gelopen. Over het algemeen betreft dit een risico ten opzichtevan de Amerikaanse dollar, maar ook minder courante valuta komen in onze portfolio voor. Het valutarisico wordt voor demeer gangbare valuta op de termijnmarkt afgedekt, of via optiecontracten voor langlopende projecten. Eind 2008 bedroegde waarde van termijn- en optiecontracten circa 1 12,8 miljoen op expiratiedatum (2007: 1 9,1 miljoen).Voor die valuta waarvoor geen directe termijnmarkt bestaat, wordt het risico waar mogelijk afgedekt door ofwel eenpositie te nemen in een verwante munteenheid, of de inkomsten zo veel mogelijk te matchen met uitgaven in dezelfdevaluta. Daardoor is het totale valutarisico bij de uitvoering van onze projecten relatief gering.Garanties, rente- en kredietrisicoBij projecten worden regelmatig bankgaranties gesteld. Ultimo 2008 stond voor 1 23 miljoen aan bankgaranties uit bijopdrachtgevers en toeleveranciers (2007: 1 25,9 miljoen).Sommige opdrachtgevers vragen voor de uitvoering van een project om een uitvoeringsgarantie van demoedermaatschappij. Het is beleid van Royal Haskoning om dergelijke garanties te beperken. Mede hierom wordt eenintern balansbeleid gevoerd, waarbij de solvabiliteit van de verschillende werkmaatschappijen voldoende is om zelfstandigin de markt te kunnen opereren.43jaarverslag 2008 >>

Risicoprofiel 2008royal haskoningSteeds vaker zijn opdrachtgevers bereid om een aanbetaling te doen bij de start van een project. Hier wordt doorgaanseen aanbetalingsgarantie door de onderneming tegenover gesteld. Het totaal aan aanbetalingsgaranties bedroeg ultimo2008 1 11,2 miljoen (2007: 1 14,9 miljoen).Royal Haskoning wil de invloed van de financiële lasten op het bedrijfsresultaat beperken. Daartoe wordt gestreefd naareen gezonde kaspositie – mede om de afhankelijkheid van externe financiers te beperken – en worden rentetarievenregelmatig in overleg met de banken aan een beoordeling onderworpen.PensioenenRoyal Haskoning kent ‘defined contribution’ regelingen. Hierdoor wordt voorkomen dat de volatiliteit van bezittingenen verplichtingen van pensioenfondsen de balans van Royal Haskoning te zeer beïnvloedt. Tegelijk wordt hiermee ook decontinuïteit van pensioenfondsen zelf op langere termijn bevorderd. In het Verenigd Koninkrijk bestaat daarnaast nog eensinds 2005 gesloten ‘defined benefit’ regeling. In Nederland zijn de belangrijkste risico’s van het Pensioenfonds middelseen zogenaamd garantiecontract tot eind 2014 herverzekerd.Met ingang van het verslagjaar 2005 worden de pensioentekorten, in verband met de gewijzigde Richtlijnen voor deJaarverslaggeving (RJ271), in de jaarrekening verwerkt. Ten opzichte van het vorige jaar is het tekort door een vrijval vanniet langer benodigde voorzieningen alsmede door koersverschillen met 1 4,3 miljoen afgenomen tot 1 4,2 miljoen. Ditbedrag heeft uitsluitend betrekking op in het Verenigd Koninkrijk opgebouwde verplichtingen; in 2007 bedroeg dit tekort1 5,9 miljoen.Overige balansrisico’sRoyal Haskoning heeft dochterondernemingen in het buitenland. Voor zover het deelnemingen buiten de eurozone betreft,zit hier een koersrisico aan verbonden: de waarde van de deelneming fluctueert met het koersverschil. Het is beleid vanRoyal Haskoning om zich, anders dan bij projecten, tegen dit translatierisico niet in te dekken. Vanuit de doelstelling vancontinuïteit van de onderneming houdt Royal Haskoning deze deelnemingen voor de langere termijn. Op grond van ditcontinuïteitsbeginsel is daardoor de horizon verschillend van die van projecten met een vaste einddatum. In 2008 leiddedit tot een nettovermogensmutatie van 1 2,1 miljoen negatief (2007: 1 0,7 miljoen negatief), voornamelijk ten gevolge vande sterk gedaalde wisselkoers van het Britse Pond.Royal Haskoning schrijft bij overnames betaalde goodwill af. Per balansdatum bedragen de geactiveerde goodwill enoverige immateriële activa 1 19,6 miljoen (2007: 1 20,9 miljoen). Bij de beoordeling van de geactiveerde goodwill en overigeimmateriële activa was in 2008 geen noodzaak tot versnelde afschrijving (‘impairment’). De reguliere afschrijving over2008 bedroeg 1 1,5 miljoen (2007: 1 1,0 miljoen).44

45jaarverslag 2008 >>

Balansjaaroverzichtgeconsolideerde balans per 31 december 2008 (voor voorstel resultaatbestemming) x 1 1.00031.12.2008 31.12.2007activavaste activaImmateriële vaste activa 19.595 20.948Materiële vaste activa 14.905 13.328Financiële vaste activa 2.571 3.15937.071 37.435vlottende activaOnderhanden werk 22.882 18.920Vorderingen 89.714 86.306Liquide middelen 15.812 20.146128.408 125.372totaal 165.479 162.807passivagroepsvermogenEigen vermogen 66.488 59.839Aandeel derden 244 13466.732 59.973voorzieningen 5.703 9.837langlopende schulden 2.664 393kortlopende schulden 90.380 92.604totaal 165.479 162.80746

Winst & verliesjaaroverzichtgeconsolideerde winst-en-verliesrekening x 1 1.00020082007Netto-omzet 368.495 325.453Mutatie onderhanden werk 3.842 1.507Overige bedrijfsopbrengsten 257 206som van de bedrijfsopbrengsten 372.594 327.166Materiaal en werk van derden 91.335 81.767Lonen en salarissen 158.458 136.411Sociale lasten 34.102 32.082Afschrijvingen op materiële- en immateriële vaste activa 6.998 4.976Overige bedrijfskosten 67.249 57.470Som der bedrijfslasten 358.142 312.706bedrijfsresultaat 14.452 14.460Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 61 411Rentelasten en soortgelijke kosten (1.396) (729)(1.335) (318)resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 13.117 14.142Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening (4.426) (4.075)Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 122 1.089Groepsresultaat na belastingen 8.813 11.156Aandeel derden (72) (35)resultaat na belastingen 8.741 11.12147jaarverslag 2008 >>

Kasstromenjaaroverzichtgeconsolideerd overzicht van kasstromen x 1 1.0002008 2007kasstroom uit operationele activiteitenBedrijfsresultaat 14.452 14.460Aanpassingen voor:Afschrijvingen 6.998 4.976Verkoopresultaat materiële vaste activa (206) (156)Mutaties voorzieningen exclusief belastingen (2.991) (768)3.801 4.052Veranderingen in werkkapitaal:Onderhanden werk (5.075) (1.831)Vorderingen (7.345) (13.861)Kortlopende schulden 9.517 12.854(2.903) (2.838)kasstroom uit bedrijfsoperaties 15.350 15.674Ontvangen / betaalde interest per saldo (1.436) (351)Ontvangen dividend van deelnemingen 173 1.061Ontvangen (betaalde) winstbelasting (7.975) (1.689)(9.238) (979)kasstroom uit operationele activiteiten 6.112 14.695kasstroom uit investeringsactiviteitenVerwerving deelnemingen inclusief verstrekte leningen (1.460) (11.185)Desinvesteringen deelnemingen inclusief aflossing leningen u/g 0 160Investeringen in (im)materiële vaste activa (7.917) (8.460)Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa 206 686inclusief opbrengst laboratoriumkasstroom uit investeringsactiviteiten (9.171) (18.799)(3.059) (4.104)kasstroom uit financieringsactiviteitenMutatie langlopende schulden 2.271 (210)Mutatie aandeel derden exclusief aandeel resultaat 38 66kasstroom uit financieringsactiviteiten 2.309 (144)nettokasstroom (750) (4.248)Transport (750) (4.248)48

jaaroverzicht2008 2007Transport (750) (4.248)Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen 328 104Geldmiddelen nieuwe consolidaties (geen investeringsactiviteit) 0 0toename/(afname) geldmiddelen (422) (4.144)Liquide middelen 01/01 20.146 18.082Bankkrediet 01/01 (9.516) (3.308)10.630 14.774Mutatie geldmiddelen (422) (4.144)Liquide middelen 31/12 15.812 20.146Bankkrediet 31/12 (5.604) (9.516)10.208 10.630jaarverslag 2008 >> 49

Algemene toelichting 2008Aard van de activiteitenKoninklijke Haskoning Groep B.V. is de houdster van alle aandelen, via Haskoning Advies Beheer B.V., van de vennootschappenbehorende tot de Koninklijke Haskoning Groep.ConsolidatieGeconsolideerd worden vennootschappen waarin Koninklijke Haskoning Groep B.V. beslissende zeggenschap uitoefent.De in de financiële overzichten van de geconsolideerde deelnemingen vermelde posten worden voor 100 procent in deconsolidatie meegerekend. Het belang van derden in het geconsolideerde vermogen en in het geconsolideerde resultaatwordt afzonderlijk vermeld als aandeel derden.De belangrijkste in de consolidatie begrepen vennootschappen zijn:Koninklijke Haskoning Groep B.V.Haskoning Advies Beheer B.V. 100%Haskoning Nederland B.V. 100%Raadgevend Technies Buro van Heugten B.V. 100%BM Managers van het bouwproces B.V. 100%IM Infra consultancy en management B.V. 100%Dordtse Engineering B.V. 100%Corsmit Raadgevend Ingenieurs B.V. 100%VHP Stedebouwkundigen + Architekten + Landschapsarchitekten B.V. 100%Haskoning UK Holdings Ltd. 100%Haskoning UK Ltd. 100%The Denis Wilson Partnership Group Ltd. 100%First Marine International Ltd. (vanaf 11 februari 2008) 100%Haskoning Belgium B.v.b.A. 100%Haskoning International B.V. 100%Haskoning Asia B.V. 94%Op pagina 68 en 69 van dit jaarverslag is een compleet overzicht opgenomen van de groepsmaatschappijen endeelnemingen van de Koninklijke Haskoning Groep.Toelichting op het geconsolideerde overzicht van kasstromenHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaanuit de liquide middelen en het bankkrediet opgenomen onder de kortlopende schulden. Kasstromen in vreemde valuta zijnomgerekend tegen de gemiddelde koers.(Des)investeringen in groepsmaatschappijen worden verwerkt tegen de transactieprijs onder aftrek van binnen debetreffende groepsmaatschappij aanwezige geldmiddelen.50

Algemene toelichting 2008grondslagen van waardering en van bepaling van het resultaatAlgemeenDe jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stelligeuitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving.Vreemde valutaFunctionele valutaDe posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta vande economische omgeving waarin de groepsmaatschappij voornamelijk haar activiteiten uitoefent. De geconsolideerdejaarrekening is opgesteld in euros, de functionele en presentatievaluta van de Koninklijke Haskoning Groep B.V.Transacties, vorderingen en schuldenTransacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode worden in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op detransactiedatum. Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Deuit de afwikkeling en omrekening voortvloeiende koersverschillen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening.Voor zover ter dekking van het koersrisico op monetaire activa en passiva dekkingstransacties zijn afgesloten, worden deonderliggende instrumenten gewaardeerd tegen de koers per balansdatum en worden de hieruit voortvloeiende resultatenin de winst-en-verliesrekening verwerkt.Omrekeningsverschillen inzake intragroepsleningen op lange termijn die feitelijk een uitbreiding of inkrimping vande nettoinvestering van buitenlandse deelnemingen zijn, worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigenvermogen gebracht in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen. Indien leningen zijn aangegaan om de nettoinvesteringin een buitenlandse deelneming te financieren, worden de koersverschillen verwerkt in de wettelijke reserveomrekeningsverschillen voor zover de lening effectief is als dekking van de koersverschillen op de nettoinvestering in debuitenlandse deelneming.GroepsmaatschappijenDe activa en passiva van de in de consolidatie opgenomen buitenlandse deelnemingen in vreemde valuta wordenomgerekend tegen de koers per balansdatum, en de baten en lasten tegen de gemiddelde koers gedurende het boekjaar.Goodwill en aanpassingen naar reële waarde van identificeerbare activa en passiva worden gezien als een onderdeel vande buitenlandse deelnemingen en worden per balansdatum eveneens omgerekend tegen de koers per balansdatum. Dehieruit resulterende omrekeningsverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebrachtin de wettelijke reserve omrekeningsverschillen.51jaarverslag 2008 >>

Algemene toelichting 2008Acquisities van groepsmaatschappijenVanaf de overnamedatum worden de resultaten en de identificeerbare activa en passiva van de overgenomen vennootschapopgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De overnamedatum is het moment dat overheersende zeggenschap kanworden uitgeoefend in de desbetreffende vennootschap.De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of equivalent dat is overeengekomen voor de verkrijging van deovergenomen onderneming vermeerderd met eventuele direct toerekenbare kosten.Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva,wordt het meerdere als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa. Indien de verkrijgingsprijs lager is dan hetnettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva, wordt het verschil (negatieve goodwill) hetzij inmindering gebracht op de reeds bestaande goodwill uit andere transacties hetzij als overlopende passiefpost opgenomen.De in de consolidatie betrokken maatschappijen blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat zij zijn verkocht;deconsolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen.toegepaste waarderingsgrondslagenImmateriële vaste activaBetreft betaalde goodwill en octrooien, waarbij de volgende grondslag wordt toegepast:> geactiveerde goodwill en overige immateriële vaste activa met een verkrijgingsprijs tot 1 500.000 worden in vijf jaarafgeschreven> investeringen boven 1 500.000 worden in twintig jaar afgeschrevenOp balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardeverminderingonderhevig kan zijn. Hiervan is sprake als de boekwaarde hoger is dan de realiseerbare waarde. Bij het vaststellen vande realiseerbare waarde wordt de representatieve kasstroomgenererende eenheid beoordeeld. Dit kan zijn het individueleactief, dan wel de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. De realiseerbare waarde is de hoogste vande opbrengstwaarde of de bedrijfswaarde. De opbrengstwaarde wordt bepaald met behulp van de actieve markt. Debedrijfswaarde wordt bepaald met een standaard waarderingsmethodiek. Hierbij worden een relatieve waardering tenopzichte van de markt en een absolute waardering, op grond van de contante waarde van de toekomstige kasstromen, metelkaar vergeleken. Een bijzondere waardevermindering wordt rechtstreeks als last in de winst-en-verliesrekening verwerkt.Indien wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of isafgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indiengeen bijzondere waardevermindering zou zijn verantwoord.Negatieve goodwill wordt op de balans gesaldeerd met positieve goodwill en wordt ten gunste van de winst-enverliesrekeninggebracht op basis van achtereenvolgens:> toerekenbaarheid aan verwachte toekomstige verliezen en lasten waarmee rekening gehouden is in het overnameplan,doch die nog geen identificeerbare verplichting vormen op de overnamedatum> toerekenbaarheid aan de reële waarde van de bij overname identificeerbare niet-monetaire activa> toerekenbaarheid aan overige factoren52

Algemene toelichting 2008Materiële vaste activaDe bedrijfsgebouwen, inventarissen en vervoermiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder aftrek vanlineaire afschrijvingen, gebaseerd op de verwachte economische levensduur. Terreinen worden gewaardeerd tegenverkrijgingsprijs. Indien er indicaties zijn dat (een groep) activa met een boekwaarde boven 1 500.000 aan een bijzonderewaardevermindering onderhevig kan zijn, wordt de realiseerbare waarde van (de groep) activa bepaald. Een bijzonderwaardeverminderingsverlies wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.Financiële vaste activaDeelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefendworden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode zoals deze is afgeleid uit de laatst beschikbarefinanciële gegevens van de deelnemingen. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij eenaandeelhoudersbelang van meer dan 20%. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend,worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Vorderingen, inclusief belastingvorderingen, worden gewaardeerd tegennominale waarde onder aftrek van een voorziening van oninbaarheid.Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd.Indien en voor zover de groep in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan welhet stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorzieningterzake getroffen.De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passivaop het moment van acquisitie. Voor vervolgwaarderingen worden, uitgaande van de waarden bij de eerste waardering, degrondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening.LeasingFinanciële leaseDe vennootschap least een deel van de inventaris en de overige vaste activa. Hierbij heeft de vennootschap grotendeelsde voor- en nadelen verbonden aan de eigendom van deze activa. Deze worden geactiveerd in de balans op het momentvan aangaan van het leasecontract, tegen de reële waarde van het actief of de lagere contante waarde van de minimaleleasetermijnen. De te betalen termijnen worden verdeeld in een aflossings- en rentecomponent. De leaseverplichtingenworden exclusief rentevergoeding opgenomen onder de langlopende schulden. De rentecomponent wordt naar gelangvan de leasetermijnen verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De activa worden afgeschreven over de resterendeeconomische levensduur, of, indien korter, over de termijn van het leasecontract.Operationele leaseLeasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen verbonden aan de eigendom niet bij de vennootschap ligt,worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele lease worden, rekening houdendmet ontvangen vergoedingen van de leasemaatschappij, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over delooptijd van het leasecontract.53jaarverslag 2008 >>

Algemene toelichting 2008Financiële instrumentenWaar afgeleide financiële instrumenten zijn aangemerkt als afdekkingsinstrument van risico’s worden waardeveranderingenin de winst-en-verliesrekening verwerkt.Onderhanden werkOnder het onderhanden werk worden opgenomen de per balansdatum nog niet gedeclareerde, aan opdrachten bestedetijd en kosten. De bestede tijd wordt tegen de geldende tarieven aan de projecten toegerekend. De tarieven zijn gebaseerdop de integrale kostprijs. Voor de projecten, waarbij de winst op de reeds verrichte prestaties op verantwoorde wijze kanworden bepaald, wordt aan het onderhanden werk, naar evenredigheid van de stand van het werk, winst toegerekend.Voor onderkende risico’s en verwachte verliezen op projecten zijn voorzieningen getroffen. Voorzieningen voor verwachteverliezen worden genomen in de periode waarin komt vast te staan dat er sprake is van verliesgevende projecten, enworden in mindering gebracht op de post onderhanden werk. Verder zijn op de post onderhanden werk de gedeclareerdetermijnen in mindering gebracht. Aanbetalingen worden als ontvangen financieringsvoorschotten opgenomen onderkortlopende schulden.VorderingenVorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid.De bepaling van de noodzakelijk geachte voorziening voor oninbare vordering is als volgt: vorderingen ouder dan180 dagen worden voor 50 procent voorzien en ouder dan 360 dagen voor 100 procent, tenzij schriftelijke betalingsgarantieszijn overlegd.Liquide middelenLiquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor niet-vrijtransferabelevaluta.Aandeel derdenHet aandeel derden als onderdeel van het groepsvermogen wordt gewaardeerd tegen het bedrag van het nettobelangin de desbetreffende groepsmaatschappijen. Voor zover de betreffende groepsmaatschappij een negatievenettovermogenswaarde heeft, worden de negatieve waarde alsmede eventuele verdere verliezen niet toegewezen aan hetaandeel derden, tenzij de derden-aandeelhouders een feitelijke verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen voorhun rekening te nemen.Voorzieningen – algemeenVoorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan,waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijzeis te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn omde verplichtingen per balansdatum af te wikkelen.54

Algemene toelichting 2008Voorziening pensioenenDe Koninklijke Haskoning Groep B.V. heeft een aantal pensioenregelingen, waaronder toegezegde pensioenregelingen.Onder een toegezegde pensioenregeling wordt verstaan een regeling waarbij het actuariële risico, inclusief hetbeleggingsrisico, bij de Groep ligt.De in de balans opgenomen pensioenvoorziening is de contante waarde van de pensioenaanspraken uit hoofde van detoegezegde pensioenregeling onder aftrek van de reële waarde van de fondsbeleggingen. Hiermee wordt verrekend deniet-verwerkte actuariële winsten en verliezen en nog niet opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd. Jaarlijkswordt de pensioenvoorziening actuarieel berekend door onafhankelijke actuarissen.De contante waarde van de verplichting wordt berekend door het contant maken van de geschatte toekomstigekasstromen. Hierbij wordt uitgegaan van rentetarieven die gelden voor hoge kwaliteit ondernemingsobligaties die eenlooptijd hebben die ongeveer gelijk is aan de looptijd van de gerelateerde pensioenverplichting.Actuariële winsten en verliezen die het gevolg zijn van wijzigingen in actuariële veronderstellingen die uitkomen boven10 procent van de hoogste van de pensioenaanspraken en de reële waarde van de fondsbeleggingen per het begin van hetboekjaar worden ten gunste of ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht gedurende de verwachte gemiddeldetoekomstige dienstjaren van de desbetreffende werknemers.Voorziening overige personeelsbeloningenDe Groep heeft in de arbeidsvoorwaarden toezeggingen opgenomen voor jubileumuitkeringen en loondoorbetalingen bijziekte. Voor de aan verstreken dienstjaren toe te rekenen rechten is een actuarieel berekende voorziening opgenomen.Voorziening belastingenDe latente belastingverplichtingen hebben betrekking op de verplichtingen die voortvloeien uit de verschillen in waarderingvan activa en passiva in de jaarrekening en de fiscale waardering, alsmede eventuele belastingvrijstellingen en risico’s opbuitenlandse projecten (vaste inrichtingen). Actieve latenties worden gewaardeerd indien in redelijkheid mag wordenaangenomen dat realisatie te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. De latenties worden gewaardeerd tegen de nominalewaarde waarbij wordt uitgegaan van het geldende belastingtarief, of van de in komende jaren geldende tarieven, voorzover reeds bij wet vastgesteld.Overige activa en passivaDeze worden gewaardeerd tegen nominale waarde.55jaarverslag 2008 >>

Algemene toelichting 2008resultaatbepalingAlgemeenHet resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten enandere lasten over het jaar. De resultaten worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen zodrazij voorzienbaar zijn. Voor projecten wordt een op voorzichtige wijze, naar evenredigheid van de stand van het werk,gecalculeerde winst verantwoord.netto-omzetOnder netto-omzet wordt verstaan de aan derden in rekening gebrachte bedragen voor de in het verslagjaar geleverdediensten exclusief omzetbelasting.BedrijfslastenDe bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.AfschrijvingenDe afschrijving op materiële vaste activa wordt berekend op basis van vaste percentages van de aanschaffingswaarde.BelastingenDe belasting over het resultaat wordt berekend door toepassing van het geldende tarief op het resultaat van het boekjaarnaar geldende bepalingen, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen tussen de winstberekeningvolgens de jaarrekening en volgens de fiscale winstberekening. Deze verschillen worden verwerkt in de belasting over hetresultaat uit gewone bedrijfsuitoefening.Financiële risico’sHet valutarisico op (buitenlandse) projecten wordt afgedekt, voor de meer gangbare valuta, op de termijnmarkt of viaoptiecontracten voor langlopende projecten. Hierbij wordt uitgegaan van de groepsbrede kasstroom in vreemde valuta.Voor valuta waarvoor geen directe termijnmarkt bestaat, wordt het risico waar mogelijk afgedekt door een positie in tenemen in een verwante munteenheid.Garanties, rente- en kredietrisicoIn het kader van projecten worden regelmatig bankgaranties gesteld, vaak ten behoeve van een aanbetaling maar somsook als uitvoeringsgarantie. Sommige opdrachtgevers vragen voor uitvoering van projecten om een garantstelling door demoedermaatschappij. Dergelijke garanties worden zo veel mogelijk beperkt door een intern balansbeleid te voeren waarbijde solvabiliteit van de werkmaatschappijen voldoende is om zelfstandig in de markt te opereren.Overige balansrisico’sVanuit de doelstelling van continuïteit van de onderneming wordt voor dochterondernemingen buiten de eurozone, andersdan bij projecten, het koersrisico niet afgedekt.56

Algemene toelichting 2008Op grond van wettelijke en statutaire bepalingen zijn de volgende mutaties reeds in de balans per 31 december 2008verwerkt.> toevoeging aan de dividendreserves 1 229.446> onttrekking aan de reserves 1 (74.247)1 155.199Deze mutaties zijn verwerkt ten laste van de overige reserves. De dividendreserve per aandeel is conform de statutentoegevoegd naar evenredigheid van het aantal geplaatste aandelen.De Raad van Bestuur stelt voor de winst over 2008 ad 1 8.741.273 toe te voegen aan de overige reserves. Dit voorstel is nogniet in de jaarrekening verwerkt.Nijmegen, 25 maart 2009de raad van bestuur,Jan Bout, voorzitterHenry Rowe57jaarverslag 2008 >>

Accountantsverklaringaan de raad van commissarissen en aandeelhoudersvan koninklijke haskoning groep b.v.accountantsverklaringopdrachtWij hebben gecontroleerd of het in dit jaarverslag op pagina 46 tot en met 57 opgenomen jaaroverzicht van KoninklijkeHaskoning Groep B.V. te Nijmegen over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening2008 van Koninklijke Haskoning Groep B.V. Bij die jaarrekening hebben wij op 25 maart 2009 een goedkeurendeaccountantsverklaring verstrekt. De Raad van Bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen van hetjaaroverzicht in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van Koninklijke HaskoningGroep B.V. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake het jaaroverzicht te verstrekken.werkzaamhedenWij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onzecontrole zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het jaaroverzicht opde juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening.Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.oordeelNaar ons oordeel is het jaaroverzicht in alle van materieel belang zijnde aspecten op een juiste wijze ontleend aan dejaarrekening.toelichtingWij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent definanciële positie en de resultaten van de vennootschap en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controlehet jaaroverzicht dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmedemet de door ons daarbij op 25 maart 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geenafbreuk aan ons oordeel.Arnhem, 8 april 2009PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.A. Groenenboom RA58

Wij zijn Royal Haskoninguitgebreid profielPROFIELWij zijn consultants, architecten en ingenieurs. Samen, 4.400 professionals sterk, vormen wij Royal Haskoning, wereldwijdopererend. Onze onafhankelijke professionele opstelling wordt gesteund door onze eigendomsstructuur; het eigendom is in handenvan een onafhankelijke stichting. Wij onderscheiden ons door ons elan, dat tot uiting komt in proactief handelen.Royal Haskoning richt zich op hoogwaardige dienstverlening en kwaliteit. Daarmee kiezen we voor een positie inhet topsegment. In de top streven we naar een concurrerende prijsstelling, gekoppeld aan meerwaarde voor onzeopdrachtgevers.NORMEN EN WAARDENWij erkennen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Onze kernwaarden en gedragscode vormen de basis voor ons handelenen zorgen voor onderling vertrouwen, goede samenwerking en het succes van onze onderneming.Elke dag werken onze adviseurs aan duurzame technische oplossingen voor de mens en de inrichting van zijn leefomgeving.De aard van ons werk brengt duidelijke verantwoordelijkheden met zich mee. Aandacht voor alle effecten van onzeactiviteiten was voor Royal Haskoning altijd al vanzelfsprekend. Nieuwe inzichten en ontwikkelingen in MaatschappelijkVerantwoord Ondernemen (MVO) nemen wij graag in deze traditie op.maatschappelijk verantwoord ondernemenVoor ons is de essentie van MVO: een manier van ondernemen gericht op het vinden van een duurzame balans tussen Mens,Milieu en Winstgevendheid, meestal aangeduid als de ‘3P-balance’ (People, Planet, Profit). MVO krijgt bij ons aandacht eninhoud op vier vlakken: kernwaarden & beleid, producten & advisering, bedrijfsvoering en maatschappelijke betrokkenheid.Royal Haskoning is een kennisorganisatie, waarin mensen centraal staan. Gelijkwaardigheid is het fundament voor de goedesamenwerking en kwaliteit die we nastreven. Onze volwaardige medezeggenschapsstructuur past in het streven naartoenemende betrokkenheid van medewerkers bij het succes van de onderneming. We werken aan grotere diversiteit en wezijn ervan overtuigd dat een beter evenwicht tussen het aantal mannen en vrouwen de onderneming ten goede komt.Zo goed mogelijk zorgen voor de wereld waarin we leven: dit geven onze medewerkers in hun dagelijks werk de hoogsteprioriteit. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn we gecertificeerd op basis van ISO 14001. Deze standaard omvat hethele primaire proces, in ons geval de uitvoering van projecten en inhoud van adviezen. Belangrijke milieudoelstellingen vanRoyal Haskoning zijn minder afval en een efficiënter energiegebruik. Winstgevendheid dient in de eerste plaats de continuïteitvan onze onderneming. Elders in dit verslag wordt uitgebreid bericht over de financiële en bedrijfseconomische ontwikkelingvan Royal Haskoning. Om onze economische toegevoegde waarde verder te verbeteren, is naast winstgevendheid ook hetbenodigde werkkapitaal een belangrijk aandachtspunt.kernwaarden en resultatenBij goed ondernemerschap hoort een goed ontwikkeld verantwoordelijkheidsbesef. Vanzelfsprekend hebben we onzeprofessionele verantwoordelijkheid jegens onze opdrachtgevers en zakelijke partners. Als consultants, architecten eningenieurs voelen we bovendien de maatschappelijke verplichting om onze werk- en leefomgeving naar beste eer engeweten te ontwikkelen. Onze gedragscode is een richtsnoer voor de omgang met deze verantwoordelijkheden, die in onswerk tot complexe vraagstukken en afwegingen kunnen leiden. Voor technisch, zakelijk én maatschappelijk verantwoordsucces is in onze ogen goede samenwerking de belangrijkste voorwaarde. Die samenwerking kan worden bevorderd dooroverlegvormen, structuren en procedures, maar bovenal door vertrouwen. Gemeenschappelijke kernwaarden geven aanwat wij belangrijk vinden in ons gedrag en scheppen dus onderling vertrouwen. Onze vier kernwaarden respect, openheid,teamgeest en integriteit (R.O.T.I.) zijn daarmee de basis voor succesvolle en verantwoorde (project)resultaten.jaarverslag 2008 >>59

Wij zijn Royal Haskoninguitgebreid profielMISSIEWij creëren oplossingen voor vraagstukken die de duurzame interactie tussen de mens en zijn omgeving betreffen. Daarbijrichten wij ons op belangrijke thema’s als mobiliteit, verandering van ruimte, klimaatverandering, veiligheid, leefbaarheid in dewerkomgeving en esthetica. Deze maatschappelijke binding vormt een bron van inspiratie. Met onze oplossingen staan wij middenin de samenleving.We verrichten onze diensten om er geld mee te verdienen. De winst ondersteunt de continuïteit van het bedrijf, zodatwe ook in de toekomst maatschappelijk verantwoorde adviezen kunnen blijven verstrekken en onze medewerkers eeninteressante en uitdagende werkomgeving met een goed inkomen kunnen blijven bieden.VISIEWij zien onze toekomst in het voortdurend vergroten van de toegevoegde waarde van onze diensten voor onze opdrachtgevers.De vraagstukken van onze opdrachtgevers rekenen we tot de onze.Toegevoegde waarde voor onze opdrachtgevers houdt in dat we niet alleen een oplossing bedenken voor de vraag diewordt gesteld, maar dat we ons ook verdiepen in de vraag achter de vraag. We richten ons op de missie en visie van onzeopdrachtgever. Toegevoegde waarde betekent voor de opdrachtgever onder meer: kortere doorlooptijden, minder risico, lagereinvesterings- of exploitatiekosten, zorgvuldige besluitvorming door het aanbieden van alternatieven en duurzame oplossingen,transparantie en rechtmatigheid, meer veiligheid, geen negatieve verrassingen en een beter (bedrijfs)resultaat.DOELSTELLINGWij willen tot de top van onze markt behoren en onze continuïteit waarborgen door een goede winstgevendheid. Als employer ofchoice bieden we onze medewerkers meer dan alleen een werkomgeving.Tot de top in ons marktsegment behoren betekent dat we een van de beste adviesbureaus willen zijn in dienstverlening,kwaliteit (expertise, ervaring en waarde voor de opdrachtgever), winstgevendheid, naamsbekendheid en reputatie. Eenbedrijf dat niet tot de marktleiders behoort, zal worden geconfronteerd met concurrentie op prijs en moeite hebben omzich op termijn te handhaven. Royal Haskoning stelt zich tot doel een winst te behalen die, over een langere periode gezien,beter is dan die van onze concurrenten. Royal Haskoning wil ook in de arbeidsmarkt een topbedrijf zijn, waar mensengraag willen werken. Royal Haskoning wil employer of choice zijn. We willen een werkklimaat scheppen dat aantrekkelijkis voor zowel jonge als ervaren medewerkers. We willen uitdagend werk bieden en talenten de mogelijkheden gevenzich te ontwikkelen. We streven ernaar dit te doen in een inspirerende en veilige werkomgeving met concurrerendearbeidsvoorwaarden.STRATEGIEWe bereiken onze doelstelling met een lange termijn strategie die rust op drie pijlers: Clients First, Operational Control en Employerof Choice. Met een periodieke SWOT-analyse identificeren we nieuwe uitdagingen en bepalen we waar en hoe op korte termijnstrategische bijsturing nodig is.clients firstOns strategisch programma Clients First blijft het centrale uitgangspunt bij het realiseren van onze doelstelling. We vragenons steeds af of we de opdrachtgever beter kunnen bedienen door het inschakelen van kennis uit andere bedrijfsonderdelenof van buiten Royal Haskoning. We zijn alert op problemen die zich rondom een opdracht voordoen, we waarschuwendaarvoor en bieden oplossingen aan. Topkwaliteit bereiken we door de vraagstukken van onze opdrachtgevers tot de onzete rekenen. In onze markten onderscheiden we ons door de combinatie van consultants, architecten en ingenieurs, ons60

Wij zijn Royal extended Haskoningprofileuitgebreid profielnetwerk en internationale ervaring, onze onafhankelijkheid, het hoge opleidingsniveau van onze medewerkers en hetbundelen van kennis en referenties uit verschillende divisies. Inspelend op de toenemende marktvraag naar integraledienstverlening benutten we deze onderscheidende kwaliteiten in een ontwikkeling van producten naar oplossingenen van projecten naar programma’s. Ons streven naar voortdurende kwaliteitsverbetering wordt in de eerste plaatsondersteund door het kwaliteitssysteem van Royal Haskoning. Daarnaast besteden we veel aandacht aan de wijze waaropwe communiceren met opdrachtgevers en inspelen op hun vraagstukken. Om tot de top in onze markten te blijvenbehoren, moeten we onze meerwaarde duidelijk demonstreren. Waardecreatie staat centraal in onze strategie voor dekomende jaren. We zullen onze opdrachtgevers zo veel mogelijk op maat bedienen met meer aandacht voor hun zorgen enverwachtingen, en meer proactiviteit in het oplossen van problemen en het signaleren van kansen.operational controlMeerwaarde creëren voor onze opdrachtgevers moet samengaan met verbetering van onze winstgevendheid. Dat is vangroot belang voor de continuïteit van de onderneming op langere termijn. Ons belangrijkste aandachtspunt hierbij is eenbetere beheersing van de bedrijfsvoering op projectniveau. Verhoging van de winstgevendheid bereiken we daarnaastmet meer kostenbewustzijn en een hogere bezettingsgraad, maar ook met een verschuiving van ad-hoc projectkantorennaar permanente vestigingen in een kleiner aantal landen, waarbij sommige landen een regiofunctie hebben. We blijveneen breed en hoogwaardig dienstenpakket aanbieden en onze opdrachtgevers overal ter wereld ondersteunen, maar meteen organisatie die scherper is toegesneden op de marktvraag, de economische omstandigheden en benutting van allebeschikbare capaciteiten. Een belangrijke uitdaging voor de komende jaren is de beheersing van de bedrijfsvoering op eenhoger plan te brengen. Meer flexibiliteit en snelle capaciteitsaanpassingen zijn van belang in de verbetering van OperationalControl, net als verdere professionalisering van ondersteunende diensten en de ontwikkeling van persoonlijke kwaliteiten.employer of choicePersoonlijke ontwikkeling staat ook centraal in onze doelstelling om Employer of Choice te zijn. Het vinden en binden vangetalenteerde professionals blijft cruciaal voor de bloei van Royal Haskoning. Onze aantrekkelijkheid als werkgever wordtmede bepaald door beloning en arbeidsvoorwaarden, maar vooral door de mogelijkheden voor persoonlijke groei. Mettrainingen en opleidingen werken we aan verbreding van de horizon en uitbreiding van de inzetbaarheid. Vergroting vande diversiteit binnen de onderneming is een uitdaging die de komende jaren om extra inspanningen vraagt. Een beterevenwicht tussen mannen en vrouwen heeft een gunstig effect op werksfeer, teamprestaties en oplossend vermogen.Diversiteit draagt zo bij aan de kansen, voor individuele medewerkers en Royal Haskoning als geheel, om te excelleren incomplexe projecten en innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor bedrijfsmatige en maatschappelijke vraagstukken.ORGANISATIEWij zijn een netwerk van kennis, kantoren, partners en relaties. Dit stelt ons in staat om onze adviezen lokaal aan te bieden,persoonlijk en effectief, gebaseerd op onze wereldwijd opgebouwde ervaring, kennis en kunde. Wij zijn één bedrijf dat zijnopdrachtgevers een totaalpakket aan diensten levert.Royal Haskoning is een op projecten georiënteerde organisatie. Beheersing van geld, tijd, kwaliteit, veiligheid, organisatie eninformatie staan hierbij voorop. Uitwisseling van medewerkers en kennis binnen het netwerk wordt zo veel mogelijk bevorderddoor harmonisatie van systemen. Door overnames verworven nieuwe kennis en capaciteit worden ingepast, waarbij deoorspronkelijke bedrijfsnaam zal worden gehanteerd als marktpositie en naamsbekendheid daartoe aanleiding geven.De one-company structuur van Royal Haskoning betekent voor onze opdrachtgevers dat elk contact de toegang betekentnaar alle expertise binnen onze organisatie. De meerwaarde van de samenwerking tussen de divisies krijgt vorm dooraccountmanagement, regiomanagement en gecoördineerd inspelen op de grote investeringsstromen. We willen daarmeejaarverslag 2008 >> 61

Wij zijn Royal Haskoninguitgebreid profielbereiken dat professionals uit het gehele bedrijf kunnen worden ingezet, zonder dat de organisatiestructuur ons partenspeelt. Uiteindelijk resulteert dit in meer flexibiliteit en snelheid. Royal Haskoning bestaat uit teams van professionals. Dezeprofessionals geven ons bedrijf een gezicht. Hun individuele contacten bij onze opdrachtgevers zijn vaak bepalend voor deverwerving van nieuwe projecten, en daarmee voor het succes van onze onderneming. We willen slagvaardig blijven doorhet stimuleren van proactiviteit onder onze professionals. Zij krijgen de vrijheden die nodig zijn om hun werk goed uit tevoeren, binnen een infrastructuur van procedures die nodig zijn om de kwaliteit voor onze opdrachtgevers te verzekeren.GEDRAGSCODEonze verantwoordelijkhedenWe erkennen onze verantwoordelijkheden jegens onze opdrachtgevers, onze medewerkers, zakelijke partners,aandeelhouders en de samenleving. Voor onze opdrachtgevers streven we naar toegevoegde waarde door onze adviezenniet alleen te richten op de behoeften van de opdrachtgever zelf, maar ook op die van ‘de klanten van onze klanten’. Vooronze medewerkers willen we een employer of choice zijn door interessante en uitdagende opdrachten te bieden binneneen goede en veilige werkomgeving, die de ontwikkeling van talent stimuleert en die concurrerende arbeidsvoorwaardenkent. Met onze zakelijke partners – leveranciers, (onder)aannemers, joint-venturepartners – streven we naar een wederzijdsvruchtbare relatie die is gebaseerd op de principes zoals die zijn neergelegd in deze gedragscode. Voor onze aandeelhoudersstreven we ernaar de waarde van hun investering te beschermen en een acceptabel rendement te genereren. Ten slotte,maar niet in de laatste plaats, streven we er als onderdeel van de samenleving naar om onze zaken ook maatschappelijkverantwoord te doen. In onze adviezen streven we voortdurend naar duurzame oplossingen; voor onze klanten, voor deklanten van onze klanten, en voor onze samenleving. We erkennen dat deze verantwoordelijkheden niet van elkaar zijn tescheiden. Het is daarom onze plicht om bij al onze zakelijke activiteiten zo goed mogelijk in te schatten hoe het evenwichttussen deze verantwoordelijkheden het beste kan worden gevonden en bewaard.onze integriteitWe hechten aan een oprechte en eerlijke benadering in zaken, en verwachten hetzelfde van hen met wie wij zaken doen.In dit verband onderschrijven we de Code of Ethics van de FIDIC (Internationale Federatie van Raadgevende Ingenieurs).We houden ons aan de wetten en regelgeving van de landen waar onze bedrijven en medewerkers actief zijn. Al onze zakelijketransacties worden eerlijk en accuraat in onze boekhouding weergegeven. We vermijden conflicten tussen persoonlijke enzakelijke belangen. Ook vermijden wij, met onze onafhankelijke positie als uitgangspunt, belangenverstrengeling in onzeadviezen voor opdrachtgevers. Bij het zakendoen accepteren we geen giften van significante waarde in welke vorm danook, en we zullen die ook zelf niet aanbieden.onze economische principesWe streven naar een gezond financieel resultaat als middel voor continuïteit. Onze winstgevendheid is voor ons een vertalingvan de waarde die we voor onze klanten toevoegen. Onze doelstelling is het bereiken van duurzame winstgevendheid doorhet verwerven en behouden van een positie in de top van onze markt. Bij het streven naar winstgevendheid laten we onsleiden door het principe van vrije en eerlijke concurrentie, en we zullen anderen er niet van weerhouden om vrij met ons teconcurreren.naleven van onze principesWe zijn ervan overtuigd dat onze gedragscode de waarden van onze onderneming onderbouwt. We beschouwen dezegedragscode daarom als een essentieel onderdeel van het succes van onze onderneming op de lange termijn. Daarbijonderkennen we dat we worden beoordeeld op ons gedrag, en niet op wat we zeggen over ons gedrag. Het is daarom onzeverantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat iedereen deze gedragscode niet alleen kent en het belang ervan erkent, maarook respecteert en naleeft.62

Operationele structuuropdrachtgeversruimtelijke ontwikkelinginfrastructuur & transportdevelopment & transportbouwmanagement & adviesarchitectuur & bouwgebouwinstallatiesindustriële installatiesmilieuwaterkust & rivierenmaritiemCorporate / Support GroepenRaad van Bestuur63jaarverslag 2008 >>

Management Council& hoofden support groepen(v.l.n.r.) Henk Hermans, Erik Oostwegel, Tom Smit, Esther Bosman (secretaris), Henry Rowe, Sarah Budd (plaatsvervangenddivisiedirecteur Kust & Rivieren), Frank Sperling, Craig Huntbatch.raad van bestuurdivisiedirecteurenbouwmanagement & adviesMartien VinkJan Bout VoorzitterHenry Roweruimtelijke ontwikkelingTom Smitarchitectuur & bouwHenk Hermansinfrastructuur & transportPiet van PuttengebouwinstallatiesFrank SperlingDevelopment & TransportCraig Huntbatchindustriële installatiesErik Oostwegelhoofden support groepenSituatie per 1 april 2008facility managementFrits Smedtsknowledge & informationmanagementJohn Beekman a.i.legal affairsBernard van der Voort64

(v.l.n.r.) Simon Harries, Jan Bout, René Noppeney, Piet van Putten, Kees Lekkerkerker, Martien Vink, Maartje Bouvy,Herman Klein Entink.milieuHerman Klein Entinkdirecteuren corporate groepenwaterRené Noppeneycorporate financeMaartje Bouvyhuman resources managementKees Lekkerkerkerkust & rivierenHenry RoweDe Raad van Bestuur, divisiedirecteuren en directeuren Corporate Groepen vormensamen de Management Council van Royal Haskoning.maritiemSimon Harriesoverigmarketing & communicationsHans Joostenquality, health & safetyenvironmental managementRay Milwardcompliance officerKees Lekkerkerker65jaarverslag 2008 >>

Juridische structuurKoninklijke Haskoning Groep B.V.Haskoning Advies Beheer B.V.HaskoningNederland B.V.HaskoningUK Holdings Ltd.Haskoning BelgiumN.V.HaskoningAsia B.V.HaskoningInternational B.V.diverse werkmaatschappijenHaskoning UK Ltd.diverse werkmaatschappijendiverse werkmaatschappijendiverse werkmaatschappijen66

Statutaire directies & aandeelhoudersstructuurStatutaire directiesKoninklijke Haskoning Groep B.V.raad van commissarissenJan Veraart President-CommissarisPieter Paul van BesouwMarry de Gaay FortmanHans OpschoorKlaas de VriesBernard van der Voort Secretaris van de vennootschapraad van bestuurJan Bout VoorzitterHenry RoweHaskoning International B.V. DirectieHaskoning Advies Beheer B.V.AandeelhoudersstructuurStichting Beheer van Aandelen HaskoningdoelHet beheren van aandelen in de Koninklijke HaskoningGroep B.V. en B.V. Gemeenschappelijk Bezit AandelenHaskoning.(De aandelen van laatstgenoemde vennootschapzijn gecertificeerd in verband met participatie vande medewerkers in het aandelenkapitaal van deonderneming.)Haskoning Advies Beheer B.V. DirectieJan Bout VoorzitterHenry RoweHaskoning Nederland B.V. DirectieHaskoning Advies Beheer B.V.Haskoning UK Holdings Ltd. BoardJan Bout VoorzitterHerman Klein EntinkSimon HarriesHenry RoweCraig HuntbatchHaskoning Belgium N.V.College van zaakvoerdersHerman Klein Entink VoorzitterMaartje BouvyHaskoning Asia B.V. BoardJan Bout VoorzitterHenry RoweMaartje BouvyledenJan Veraart VoorzitterJan Bout SecretarisHans OpschoorErik HuberWim SteutelWim ZweersStichting Pensioenfonds HaskoningdoelHet toekennen van pensioenaanspraken aan medewerkersen het doen van pensioenuitkeringen aan gepensioneerdenof nabestaanden van deelnemers, gewezen deelnemers ofgepensioneerden.ledenMarcel Brussee Bestuurder A, VoorzitterLood van Velsen Bestuurder B, SecretarisMaartje Bouvy Bestuurder AFrank Sperling Bestuurder AJan-Dirk Schepers Bestuurder AAnton Driesse Bestuurder BMadeleine Inckel Bestuurder BHenk Haas Bestuurder CHet bestuur bestaat uit acht leden, waarvan er vier wordenbenoemd door de werkgever (leden A), drie leden dooren uit de deelnemers (leden B) en één lid door en uit depensioengerechtigden (leden C).Situatie per 1 april 200967jaarverslag 2008 >>

Actieve groepsmaatschappijen & deelnemingendeelnemingspercentageHaskoning Advies Beheer B.V., Nijmegen 100Haskoning Nederland B.V., Nijmegen 100Haskoning B.V., Nijmegen 100> V.o.F. Segmeer, Capelle aan de IJssel> Ketel Raadgevende Ingenieurs B.V. 100De Weger Adviesgroep B.V., Rotterdam 100> De Weger Architecten- en Ingenieursbureau B.V., Rotterdam 100< Adviesbureau Noord/Zuidlijn V.o.F., Amsterdam< Grontmij-De Weger V.o.F., RotterdamIWACO B.V. Adviesbureau voor Water en Milieu, Rotterdam 100> Haskoning France SARL, Frankrijk 100> BERA S.A.R.L., Burkina Faso 30Maritime & Transport Business Solutions B.V., Rotterdam 60B.V. Clementine Partners, Nijmegen 100> Raadgevend Technies Buro van Heugten B.V., Nijmegen 100< Van Heugten Engineering B.V., Capelle aan de IJssel 100< Consulting Partners N.V., Suriname 20< Ontwikkeling Maaslandziekenhuis Van Heugten/Huygen I.A. V.o.F.< Ontwikkeling Atrium Santé Van Heugten / Huygen I.A. V.o.F., NijmegenBM Managers van het bouwproces B.V., Hoofddorp 100IM Infra consultancy en management B.V., Hoofddorp 100< Maatschap IM Infra consultancy en management, Hoofddorp 3Dordtse Engineering B.V., Dordrecht 100Haskoning Romania SRL, Roemenië 30VHP Stedebouwkundigen + Architekten + Landschapsarchitekten B.V., Rotterdam 100Corsmit Holding B.V., Rijswijk> Corsmit Raadgevend Ingenieurs B.V., Rijswijk 100> Van Rossum – Corsmit samenwerkende ingenieurs v.o.f.V.o.F. Tunnel Engineering Consultants, VeenendaalProtected Storage Engineering V.o.F., NijmegenMuziekcluster Poeme Enschede V.o.F., EnschedeV.o.F. NUKAB, RotterdamHaskoning Belgium BVBA, België 10068

deelnemingspercentageHaskoning UK Holdings Ltd., Verenigd Koninkrijk 100Haskoning UK Ltd., Verenigd Koninkrijk 100> Posford (Malaysia) Sdn Bhd, Maleisië 100> Posford Haskoning Environment Gulf (WLL), Bahrein 49> JPH (Holdings) Limited, Walton on Thames 100> The Denis Wilson Partnership Ltd., Walton on Thames 100> First Marine International Ltd., Londen 100Haskoning Asia B.V., Nijmegen 94Chuchawal – Royal Haskoning Ltd., Thailand 49> Design 103 International Ltd., Thailand 20Design 103 International Ltd., Thailand 40> Interior Architecture 103 Co., Ltd., Thailand 100> Management 103 Co., Ltd., Thailand 100> Chuchawal – Royal Haskoning Ltd., Thailand 1PT. Haskoning Indonesia, Indonesië 99,8Haskoning Vietnam Ltd., Vietnam 100Haskoning Philippines Inc., Filippijnen 100Haskoning Consultants, Architects and Engineers (Tianjin) Co., Ltd., China 100Haskoning Cambodia Ltd., Cambodja 100Haskoning International B.V., Nijmegen 100Haskoning International Services B.V., Nijmegen 100> Haskoning Inc., Delaware, Verenigde Staten 100Haskoning Ireland Ltd., Dublin, Ierland 100Haskoning Romania SRL, Roemenië 70Haskoning India Pvt. Ltd., India 100Haskoning Caribbean Ltd., Trinidad 100Haskoning Engineering Consultants (Nigeria) Ltd., Nigeria 60Haskoning S.A., Gabon 100O.O.O. Haskoning Sakhalin, Rusland 10O.O.O. Haskoning Consultants, Architects and Engineers, Rusland 100> O.O.O. Haskoning Sakhalin, Rusland 90PT. Haskoning Indonesia, Indonesië 0,2Haskoning Libya JSC, Libië 65Situatie per 31 december 2008jaarverslag 2008 >> 69

Vestigingenroyal haskoningNederlandAmsterdamEntrada 301 | Postbus 942411090 GE AmsterdamTel +31 (0) 20 569 77 00E-mail info@amsterdam.royalhaskoning.comRTB Van HeugtenSylviuslaan 5 | Postbus 81289702 KC GroningenTel +31 (0) 50 527 25 55E-mail rtbg@van-heugten.nlNijmegenBarbarossastraat 35 | Postbus 1516500 AD NijmegenTel +31 (0) 24 328 42 84E-mail info@nijmegen.royalhaskoning.comCapelle aan de IJsselVH EngineeringBongerd 2 | Postbus 6922900 AR Capelle aan de IJsselTel +31 (0)10 264 09 00E-mail info@vh-engineering.nlDordrechtRoyal Haskoning Dordtse EngineeringLaan der Verenigde Naties 325 | Postbus 3933300 AJ DordrechtTel +31 (0)78 6522 522E-mail industrialinstallations@royalhaskoning.comEnschedeColosseum 3 | Postbus 267500 AA EnschedeTel +31 (0) 53 483 01 20E-mail info@enschede.royalhaskoning.comGoesStationspark 27c | Postbus 44460 AA GoesTel +31 (0) 113 246000E-mail Info@goes.royalhaskoning.comGroningenChopinlaan 12 | Postbus 80649702 KB GroningenTel +31 (0) 50 521 42 14E-mail info@groningen.royalhaskoning.comHedel (Meetdienst)Kronenburgpark 16a5321 JM HedelTel +31 (0) 73 599 45 48E-mail meetdienst@royalhaskoning.com’s-HertogenboschBoschveldweg 21 | Postbus 5255201 AM ’s-HertogenboschTel +31 (0) 73 687 41 11E-mail info@den-bosch.royalhaskoning.comHoofddorpRoyal Haskoning BMWieger Bruinlaan 100 | Postbus 1002130 AC HoofddorpTel +31 (0)23 561 29 71E-mail info@hoofddorp.royalhaskoning.comMaastrichtRandwycksingel 20 | Postbus 17546201 BT MaastrichtTel +31 (0) 43 356 62 00E-mail info@maastricht.royalhaskoning.comJonkerbosplein 52 | Postbus 65826503 GB NijmegenTel + 31 (0) 24 328 42 84E-mail Info@nijmegen.royalhaskoning.comWijchenseweg 132 | Postbus 1126500 AC NijmegenTel +31 (0) 24 366 75 76E-mail info@nijmegen.royalhaskoning.comRTB Van Heugten / VH EngineeringWijchenseweg 132 | Postbus 3056500 AH NijmegenTel +31 (0)24 366 76 67E-mail rtb@van-heugten.nlOirschotVH EngineeringKoestraat 2a | Postbus 1945688 ZK OirschotTel +31 (0)499 32 00 70E-mail info@vh-engineering.nlRijswijkCorsmitWinston Churchill TowerSir Winston Churchill laan 366BPostbus 2082280 AE RijswijkTel +31 (0)70- 394 93 05E-mail rijswijk@corsmit.nl70

Vestigingenroyal haskoningRotterdamGeorge Hintzenweg 85 | Postbus 85203009 AM RotterdamTel +31 (0)10 443 36 66E-mail info@rotterdam.royalhaskoning.comRTB Van HeugtenGeorge Hintzenweg 85 | Postbus 85203009 AM RotterdamTel +31 (0)10 286 55 33E-mail rtb@van-heugten.nlMeetdienstVlambloem 1313068 JG RotterdamTel +31 (0)10 4200899E-mail meetdienst@royalhaskoning.comVHP stedebouwkundigen + architekten +landschapsarchitektenPrins Hendrikkade 14 | Postbus 90313007 AA RotterdamTel + 31 (0) 10 452 0744E-mail vhp@vhp.nlSteenwijkStationsplein 10 | Postbus 1658330 AD SteenwijkTel +31 (0) 521 53 46 00E-mail info@steenwijk.royalhaskoning.comZwolleRoyal Haskoning BMVan Nahuysplein 17 | Postbus 12128001 BE ZwolleTel +31 (0)38 423 98 18E-mail info@zwolle.royalhaskoning.comVerenigd KoninkrijkBathDenis WilsonTel +44 (0) 1225 442455E-mail info@bath.royalhaskoning.comBirminghamDenis WilsonTel +44 (0) 121 2366555E-mail info@birmingham.royalhaskoning.comBodminTel +44 (0) 1208 75947E-mail info@exeter.royalhaskoning.comChertseyDenis WilsonTel +44 (0)1932 569566E-mail info@chertsey.royalhaskoning.comEdinburghTel +44 (0) 131 555 0506E-mail info@edinburgh.royalhaskoning.comExeterTel +44 (0) 1392 447999E-mail info@exeter.royalhaskoning.comGlasgowTel +44 (0)141 222 5960E-mail info@glasgow.royalhaskoning.comGlasgowDenis WilsonTel +44 (0)141 222 5965E-mail info@glasgow.royalhaskoning.comHaywards HeathTel +44 (0) 1444 458551E-mail info@haywards-heath.royalhaskoning.comLeedsTel +44 (0)113 2512018E-mail info@leeds.royalhaskoning.comLiverpoolTel +44 (0) 151 236 2944E-mail info@liverpool.royalhaskoning.comLondenTel +44 (0) 20 7222 2115E mail info@london.royalhaskoning.comManchesterDenis WilsonTel +44 (0) 161 236 1018E-mail info@manchester.royalhaskoning.comNewcastleTel +44 (0) 191 211 1300E-mail info@newcastle.royalhaskoning.comPeterboroughTel +44 (0) 1733 334455E-mail info@peterborough.royalhaskoning.comRochdaleTel +44 (0) 1706 714575E-mail info@rochdale.royalhaskoning.comSolihullTel +44 (0) 121 709 6520E-mail info-solihull@royalhaskoning.comjaarverslag 2008 >> 71

Vestigingenroyal haskoningRest van EuropaBelgiëHaskoning Belgium,MechelenTel +32 (0) 15 405656E-mail info@haskoning.beHaskoning Belgium, NamenTel +32 (0) 81 408656E-mail info@haskoning.beRussische FederatieHaskoning Consultants, Architectsand Engineers, MoskouTel +7 495 739 85 83E-mail info@moscow.royalhaskoning.comHaskoning Consultants, Architectsand Engineers, Sint PetersburgTel +7 812 494 91 98E-mail info@moscow.royalhaskoning.comAziëCambodjaHaskoning Cambodia, Phnom PenhTel +855 23 223581E-mail info@rhcambodia.comIndiaHaskoning India, New DelhiTel +91 120 4260160 / 4260161E-mail admin@haskoningindia.comFrankrijkHaskoning France, Villeneuve d’AscqTel +33 (0) 3 20 19 02 40E-mail info@lille.royalhaskoning.comHaskoning France, OrangeTel +33 (0)4 90512205E-mail orange@royalhaskoning.comHaskoning India, MumbaiTel + 91 22 416 15000E-mail n.singh@haskoningindia.co.inIndonesiëPT Haskoning Indonesia, JakartaTel +62 21 7394500 / 7395661E-mail general@royalhaskoningindonesia.comIerlandHaskoning UK, DublinTel +353 16 34 53 53E-mail info@dublin.royalhaskoning.comMaleisiëPosford (Malaysia), Kuala LumpurTel +60 3 62 01 23 90 / 1E-mail posfordm@tm.net.myRoemeniëHaskoning Romania, BoekarestTel +40 21 31 68359E-mail office@royalhaskoning.roThailandChuchawal Royal HaskoningTel +66 2 2591186 – 89 / 22602507 – 80E-mail alko.p@chuchawalroyalhaskoning.comVietnamHaskoning Vietnam, HanoiTel +84 4 772 4773E-mail info@rhvietnam.comHaskoning Vietnam, Ho Chi Minh CityTel +84 8 899 2505E-mailinfo@rhvietnam.com72

Vestigingenroyal haskoningAfrikaLibiëRoyal Haskoning representative office, TripoliTel +218 (21) 4446919E-mail mtd@mawardly.comNigeriaHaskoning Engineering ContractorsNigeria, AbujaTel/Fax +234 9 67 02 963E-mail info@haskoningnigeria.comoverige landenBahreinPosford Haskoning Environment Gulf,ManamaTel +973 1753 3259E-mail phegulf@batelco.com.bhTrinidad & TobagoHaskoning Caribbean, Port of SpainTel +1 868 62 09 737E-mail h.maas@royalhaskoning.comVerenigde Arabische EmiratenRoyal Haskoning, DubaiTel +971 (0) 4 345 3644E-mail i.keogh@haskoning.aeVerenigde StatenHaskoning Inc., New OrleansTel +1 504 274-8324E-mail m.vanledden@royalhaskoning.com73jaarverslag 2008 >>

Websitesroyal haskoningRoyal Haskoningwebsites van royal haskoningRoyal Haskoning landenHaskoning Asia Government Sector ConsultancyHaskoning BelgiëRoyal Haskoning in RoemeniëRoyal Haskoning in RuslandRoyal Haskoning in het Verenigd KoninkrijkHaskoning Inc. (USA)Royal Haskoning in Vietnamwww.royalhaskoning.comwww.royalhaskoning-hagsc.comwww.haskoning.bewww.royalhaskoning.rowww.royalhaskoning.ruwww.royalhaskoning.co.ukwww.haskoninginc.comwww.rhvietnam.comRoyal Haskoning groepsmaatschappijen & deelnemingenRoyal Haskoning BMwww.royalhaskoningbm.comChuchawal Royal Haskoningwww.chuchawalroyalhaskoning.comCorsmitwww.corsmit.nlDenis Wilson Partnershipwww.deniswilson.co.ukDesign 103www.d103group.comFirst Marine Internationalwww.firstmarine.co.ukRTB Van Heugtenwww.van-heugten.nlVan Heugten Engineeringwww.vh-engineering.nlVHPwww.vhp.nlRoyal Haskoning thema’sClimate ChangeDeltaCompetitionDeltaDialoguesKlimaatveranderingRoyal Haskoning dienstenBe-REACHableChemicals ManagementDe Omgevingsvergunningen (Wabo)Ecological EngineeringGeo Informatie ManagementGezondheidszorgHydraulic Engineering Research Centre (HERC)Industrial InstallationsLandfillsMaritime websiteREACH Only Representative ServicesREACH Shared service DeskRoyal Haskoning ArchitectenStortpaginaStrategie en ProcesWater en IndustrieWater in de stadWaterloketRoyal Haskoning producten (software)DAWACODIAF (digitaal aanvraagformulier milieuvergunning)EaSI-PROSESOM (milieuvergunningen)Triwacowww.change-of-climate.comwww.deltacompetition.comwww.deltadialogues.comwww.change-of-climate.comwww.bereachable.comwww.chemicalsmanagement.nlwww.rh-omgevingsvergunning.nlwww.ecological-engineering.nlwww.gimdata.nlwww.royalhaskoning-gezondheidszorg.comwww.rh-herc.comwww.industrial-installations.comwww.landfills.nlwww.maritime-rh.comwww.reachonlyrepresentative.euwww.reach-ssd.nlwww.royalhaskoningarchitecten.comwww.stortpagina.nlwww.royalhaskoning.com/strategie-en-proceshttp://industrialwater.royalhaskoning.comwww.waterindestad.nlwww.waterloket.infowww.dawaco.comwww.diaf.nlwww.easi-pro.comwww.sesom.nlwww.triwaco.com74

75jaarverslag 2008 >>

ColofonproductieRoyal Haskoning, Marketing & CommunicationstekstenRoyal HaskoningThe Freelance Connection, LochembasisontwerpPPGH/JWT - Colors, Amsterdamdesign en electronic artworkCharles Whalley Advertising Ltd, Peterborough (UK)fotografieRoyal HaskoningFotografie Bart Nijs (portretten)David G Erwin (Projectfoto Marine Current Turbines. Pagina 35)EGM Interieurgroep, Rotterdam (Projectfoto Shell. Pagina 27)Peter Atkinson (Projectfoto North East England Climate Change Adaptation Study. Pagina 39)druk en lithografieVerenigde Offset-bedrijven B.V., Hardenberg.Dit jaarverslag is gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt papier.Dit jaarverslag is te downloaden op www.royalhaskoning.com. Ook is het verkrijgbaar in het Engels.Royal Haskoning geeft ook een Sociaal Jaarverslag en een MVO-verslag uit. Mocht u hiervoor belangstelling hebben, stuurdan uw verzoek per e-mail met uw adresgegevens naar info@royalhaskoning.com.© Royal Haskoning, 200976

ingenieurs >> consultants >> architecten >> ingenieurs >> consultants >> architecten >> ingenieurs >> consultants >>

Koninklijke Haskoning Groep jaarverslag 2008Royal HaskoningBarbarossastraat 35Postbus 1516500 AD Nijmegen+31 (0)24 328 42 84 telefoon+31 (0)24 323 93 46 faxinfo@royalhaskoning.com e-mailwww.royalhaskoning.com internet