150 jaar Diergaarde Blijdorp - Vrienden van Blijdorp

e v e n b i j p r a t e nBeste Vriendinnen en Vrienden,Het jubileumjaar komt nu flink op stoom! Wat een leuke verrassing van Blijdorp om deaanwezige Vrienden na de ALV een feestbuffet aan te bieden! Heeft u het prachtige jubileumboekal? Nee? Koop het dan snel met Vriendenkorting in de winkels in de Diergaarde.Het zal u niet verbazen dat in dit jubileumjaar ook in Vriendennieuws wordt terug geblikt.Theo vd Velde ‘graaft autobio’ zou Kees van Kooten zeggen. Monique van Leeuwen’sbotanische rubriek kijkt terug op de geschiedenis van het ‘tuinieren’ in Blijdorp.i n h o u dVriendennieuws 2/2007Even bijpraten 2Algemene Ledenvergadering 2007 3Nieuws uit Blijdorp 5Botanisch Blijdorp:Tuinieren door de tijd 10Iets groots en buitengewoons:Jubileumboek en DVD150 Jaar Rotterdamse Diergaarde 12De kleine panda,bedreigd en beschermd 14Zomerexcursie naar ZOOMGelsenkirchen 16Lijn 13: Komen en gaan! 17Neerkijkers, het bekijken waard 18VIP Rondleiding voor Vrienden 20Vrienden-knuffels 21Najaarsreis naar Overloon 22Blijdorp, Toen en Nu 23Berekoel! 25Mutaties in de Diergaarde(2 januari - 25 april 2007) 27Agenda 28Colofon 28Heeft u nog guldens? 28Steller zee-arend - foto: Yvonne RaaijmakersHet wordt een druk Vriendenjaar. De jubileumtaart voor de medewerkers is nog niet opof we gaan full speed aan de slag met het verder verfraaien van de Diergaarde. Na de ALVkon u al een blik werpen op de nieuwe natuurlijke wand die dankzij uw giften in de Victoriaserreis gerealiseerd. Binnen een paar maanden openen we de verblijven voor poedoes/caviasen servals (het is eindelijk gelukt om het eens te worden met de monumentencommissie).Peter Biesta is niet te stoppen. In dit nummer vindt u alweer twee reisaanbiedingen!Vanwege het succes van de speciale zomerreis van afgelopen jaar heeft Peter ook dit jaareen extra reis gepland. Dit keer gaan we naar Gelsenkirchen. Een tuin waar ik persoonlijkheel enthousiast over ben.Misschien vraagt u zich af waarom de voorpagina wordt gesierd met een foto van eenvan Blijdorp’s Steller zee-arenden? Dat heeft een speciale reden. Op verzoek van Blijdorpgaan de Vrienden zorgen voor een prachtig nieuw verblijf voor deze magnifieke vogelsbij het Oceanium! Binnenkort meer informatie hierover in uw Vriendennieuws.Ik wens u prachtige zomermaanden waarin u volop kunt genieten van Blijdorp.Vergeet niet om af en toe even te kijken naar de vorderingen van het ijsberenverblijf,ons grandioze jubileumgeschenk!Marcel Kreuger,Hoofdredacteur.Klok van Linnaeusn i e u w sVanaf half mei kun je de klok van Linnaeus inde tuin beleven. Op de plek waar jarenlangeen vijver met waterlelies was, is de ‘Horologiumflorae’ nagebouwd. Linnaeus ontwierpde klok met behulp van Aequinoctales;dat zijn planten die op vaste uren hunbloemen openen of sluiten. Net als mensenhebben planten een inwendige klok en slapenzij op vaste tijden. Sommige soortenbloeien in de ochtend, andere ontluikenmidden op de dag en weer andere ontluikenpas tegen de avond. Een voorbeeld daarvanis de Teunisbloem. De helgele bloemengaan pas ’s avonds open.Carl von Linne (latijnse naam: Linnaeus)publiceerde in 1751 het resultaat van zijnobservatie naar de tijden waarop bloemengedurende de dag open en dicht gaan.Op 23 mei is het 300 jaar geleden dat Linnaeus geboren werd. Dat wordt over de helewereld herdacht, ook in Blijdorp met deze klok.Vanaf een verhoging is te zien hoe de klok werkt. De planten worden geplant in vakkendie verbonden zijn met de tijden op de klok. Met buxushaagjes zijn de uren en wijzers vande klok verbeeld. Na de ijsheiligen zijn de planten in de vakken te zien.2

Algemene Ledenvergadering 2007De Algemene Ledenvergadering (ALV) van de Vrienden vanBlijdorp in het Eauditorium was deze keer niet zoals gebruikelijkin de ochtend, maar ’s middags om 2 uur. En dat had te makenmet een verrassing die de Diergaarde Blijdorp aan het einde vande middag voor de Vrienden geregeld had, meer daarover later.Tekst: Alex Schoutenen Angeline PetersMisschien kwam het door de aangekondigdeverrassing, maar er waren deze keerongeveer 375 (!) Vrienden en Vriendinnenaanwezig bij de ALV en daarmee warenzowel het Eauditorium als de Haaienzaalafgeladen.Zoals gebruikelijk zat onze voorzitster,Tineke Groenhorst, de vergadering voor.Zij ging in op de Vrienden-projecten diebinnenkort op stapel staan. En dat zijn erde komende 12 maanden in totaal 4:• Allereerst wordt in september het langverwachte servalverblijf geopend. In hetlaatste Vriendennieuws van 2003 (!)wisten we op rijm nog het volgende tevermelden:De servals krijgen binnenkort een groter huiswant hun huidige stekkie was niet meer pluisDe vrienden dragen hun steentje bijen de Diergaarde is daarmee heel blijAllerhande vergunningen en regeltjesgooiden roet in het eten. Maar gelukkigbleek uitstel geen afstel te zijn, wantbinnenkort is het dus zover!• In het nieuwe deel van de Diergaardewordt in september ook het verblijfvoor de poedoe’s en wilde cavia’sgeopend. Hier heeft de vereniging eenbedrag van €30.000,- voor geschonken.• Het lukt helaas niet om ons jubileumcadeauaan de Diergaarde in het jubileumjaarte openen. Het grootste cadeau datde Vrienden ooit geschonken hebben(1,2 miljoen euro!) wordt nu begin 2008geopend. Ach, als er dan een metersneeuw ligt is het wel erg sfeervol!Het beeld dat door Ineke Roelfzemain opdracht van de Vrienden wordtgeschonken, zal dan uiteraard ookgereed zijn. Mogelijk worden (verkleinde)replica’s gemaakt die dan te koopzijn.• Het bestuur heeft voor 2008 als ‘klein’project gekozen voor een nieuw verblijfvoor de Steller zeearenden. Deze fantastischevogels huizen nu nog in de volièrein het Aziatische moeras en krijgenvoor €50.000,- bij Arctica een anderewoning. De opening hiervan is geplandvoor maart/april 2008, tegelijk met deopening van de andere onderdelen vanArctica (poolvossen, lemmingen ensneeuwuilen).Vervolgens kwamen de wat meer officiëleonderdelen van de vergadering aan deorde, zoals het verslag van de kascommissie,de herbenoeming van de bestuursledenen het verslag over de promotie-werkzaamheden.Bij de herbenoeming van HenkGerritse kwam de verrassende mededelingdat dit zijn laatste termijn gaat worden.Over 3 jaar zullen Greet en Henk stoppenmet de promotie-werkzaamheden voor de3

Bestuur geniet van speech koningin Constance- foto: J. StoutKoningin Constance en hofdame - foto: J. StoutVrienden, waaronder ook het beheervan de winkels vallen. De secretarismoest helaas constateren dat op 1april circa 15 % van de leden haarcontributie nog niet betaald heeft.Na de vergadering overhandigde deheer Dorresteijn, directeur van deDiergaarde, aan alle bestuursleden eenexemplaar van het jubileumboek: getiteld“Iets grootsch & buitengewoons,150 jaar Rotterdamse Diergaarde”.Na de vergadering was het tijd voorde vertoning van de jubileum DVD tergelegenheid van het 150-jarig jubileumvan de diergaarde. Een soort korte,bewegende vertaling van het boek.De beide zalen zaten ademloos naarde ‘voorstelling’ te kijken. Met namede filmbeelden van de oude Diergaarde,die tot kort voor de 2e wereldoorlogin het centrum van Rotterdam wasgelegen, maakte indruk. Boek en DVDzijn voor de Vrienden met een kortingte kopen in de winkels in de Diergaarde.Elders in dit Vriendennieuws wordtuitgebreid ingegaan op boek en DVD.Koningin Constance en hofdame - foto: J. StoutVervolgens hadden de Vrienden ruimeen uur de tijd om met het prachtigeapril-weer de dierentuin te bekijken.Het was de bedoeling geweest omgezamenlijk de weidevogel-volière tebezoeken, maar de groep was daarvoorte groot.Om half zes werd iedereen terug verwachtin de Haaienzaal, het Eauditoriumen het Caribische terras voor eenwarm buffet. Het buffet was ter gelegenheidvan het 150 jarig jubileumaangeboden aan de Vrienden door deDiergaarde. Het buffet was perfectgeorganiseerd, het eten smaakte voortreffelijken de sfeer was gezellig enontspannen. Ook kregen we nogbezoek van Koningin Constance enhaar hofdame! Kortom, een zeergeslaagde middag én avond.4Koningin Constance toast met het bestuur- foto: J. Stout

Blijdorp n i e u w sTekst: Gerda NijssenMet dank aan Lex Noordermeer (DiergaardeBlijdorp) en de Nieuwsbrief vande Vrijwilligers van Blijdorp.hoofd. Zij houdt van douchen. Om debeurt mogen de tapirs een dagje in hetbinnenverblijf. Elke dag wordt het bassinschoongemaakt en opnieuw gevuld. Dus alsu een tapir onder de douche ziet staan, isdat hoogstwaarschijnlijk Ganesha’s dag.Timber - foto: Joost HubeekHet is stil op de Takin-rots. In november vorig jaar overleed debok en in maart een van de twee geiten van onze waardevolleSzechuan takins. In Blijdorp kregen ze in totaal acht jongen:op twee na allemaal mannetjes. Het laatste jong (geboren op17 februari j.l.) was een van die twee vrouwtjes. Uitgerekenddat jong stierf heel kort na de geboorte. Twee jongen zijn verhuisdnaar Berlijn en vier bokken naar Frankrijk. Er rest nu nogslechts één bok (geboren in 2005 in Blijdorp). Hij is naast derhesus-apen, de enige bewoner van onze takin-rots. Het is nogonduidelijk hoe het verder moet.Van Taman Indah is onze bul Alexandervertrokken. Hij is op reis. Eerst naar Antwerpenom daar een aantal vrouwtjes tebezwangeren en vervolgens gaat hij verdernaar Sevilla, Spanje. Het was nog spannend,want de vrouwtjes in Antwerpen waren inhun vruchtbare periode. Die duurt maarkort. Dus moet het transport op tijd geregeldzijn. Zoals het er nu naar uitziet isAlexander op tijd in Antwerpen om zijnbest te doen. Zo’n transport van een olifantenmannetjeis geen sinecure. Een containerwaar hij in past, een kraan waar hij metcontainer aan kan hangen, Alexander decontainer in loodsen, dat moet allemaalkloppen. Met een gewicht van 5.300 kilokun je geen fouten maken. Alexander krijgtdrie nieuwe vrouwen tot zijn beschikking.Wij krijgen er een jongeman voor terug.Een oude bekende van ons, Timber is op26 april teruggekeerd vanuit Sevilla naarzijn geboortedorp Taman Indah. Hij krijgtde tijd om volwassen te worden en aanzijn nieuwe verblijf en dames te wennen.In maart is tapir Ganisha uit Antwerpennaar Taman Indah gekomen. Haar roots liggenin Blijdorp, want zij is een kleindochtervan onze onvolprezen Wandaloo. U herkentGanesha aan haar wat kleine en smalleGorilla nieuwsHet gorilla trio Dango, Quenta en Astra isdonderdag 12 april veilig gearriveerd inde dierentuin van Sjanghai. In de Chinesemiljoenenstad zijn de mensapen ondergebrachtin een speciaal voor deze groepgebouwd verblijf, waarvoor kosten nochmoeite gespaard zijn. Het Sjanghai-transportvond uiteraard plaats met goedkeuringvan EAZA, de Europese vereniging van dierentuinenen aquaria, die verantwoordelijkis voor alle Europese fokprogramma's(EEP's) en stamboeken (ESB's).Hoewel Dango, Quenta en Astra uit Europavertrokken zijn, is het uitgangspunt datzij deel blijven uitmaken van het gorilla-EEP.Met het transport van de gorilla's heeftBlijdorp ook deze keer niets aan het toevalovergelaten. Een Blijdorp-medewerkerheeft de aankomst van de gorilla's inSjanghai voorbereid en een andere mensapenverzorgeruit Blijdorp heeft de dierentijdens hun lange reis naar China begeleid.Eerder waren er al mensapen-verzorgersuit Sjanghai op stage in de RotterdamseDiergaarde geweest om hier de kneepjesvan het gorilla-vak te leren. Bovendienhebben de gorilla's in Rotterdam al kunnenwennen aan het voedsel dat in Sjanghai ophun menu staat. De toch wel ingrijpendeovergang van Rotterdam naar Sjanghai iszodoende zo gemakkelijk mogelijk voorde gorilla's gemaakt.Het vertrek van de gorilla’s komt tengoede aan de witkruinmangabeys. Zij hebbenhet veel ruimere verblijf van de verhuizersovergenomen en kunnen naar buitenin het koepelbuitenverblijf. Zij hebben hetdaar zo te zien prima naar hun zin.De twee mannetjes krijgen over niet al telange tijd gezelschap van drie vrouwtjes dienu nog elders in Europa op hun verhuizingwachten. Naast hun verblijf zijn de pinché5

Vliegkooi in aanbouw - foto: Fred van Tielaapjes gehuisvest. U weet wel daar waar‘vroeger’ de orang oetans verbleven. Inhun vroegere verblijf waren ze nauwelijkste zien, nu krijgen ze weer de aandachtvan de bezoekers die zij verdienen.n i e u w sHet jong van Tamani is een meisje. Haarnaam is Thirza (de eerste letter van haarmoeder’s naam – zoals voorgeschreven -en ook de voornaam van de stagiaire diehaar moeder 3 maanden lang bestudeerde).Adira, jonge dochter van Aya en Thirzagroeien als kool. Aya is de meest zorgzamemoeder van de twee. Tamani houdt ookerg van haar rust. De puberzoon Thomaswil namelijk nog wel eens een beetjeplagen en aandacht voor zichzelf opeisen.Hij zou dolgraag met de baby’s spelen.Maar Aya vindt dat geen goed idee en geefthem op zijn kop. Bokito, de vader van detwee baby’s speelt wel met Thomas.Ze kunnen samen lekker ravotten, eenlust voor het oog. Op onze websitewww.vriendenvanblijdorp.nl kunt u eensfeerverslag lezen van Anneke Oberman.De colobusapen hebben een tweede jong.Ga vlug kijken naar het spierwitte jong,want binnenkort wordt zij net als haarouders en tantes zwart met een beetje witop de borst en staart. De scoutinggroepBurgemeester van Haaren heeft hun eilandopgeleukt met verschillende speel- en vermaaktoestellen.Vanaf de terraszaal kunt uze vrolijk zien buitelen.Alia - foto: Joost Hubeek6

Zwartkoppita voert zijn broedend vrouwtje - foto: Anneke ObermanOkapi nieuws: Lisala is helaas op 8 februarioverleden. Zij had al een tijd lang last vanbenauwdheid. Sectie heeft uitgewezen datze een lekkende hartklep had en veel teveel vocht in het hart. Toen werd ookbekend dat zij al 10 weken zwanger was.Lisala is slechts 16 jaar geworden. Dan iseen okapi in de bloei van haar leven. In devrije natuur kunnen ze wel 30 jaar oudworden. Op 3 april is een nieuw vrouwtjeaangekomen uit Kopenhagen. Hopelijk is zesnel gewend aan haar nieuwe maatjes.Onze Anton heeft bewezen dat ook hij eengoede zwemmer is. Hij duikt regelmatigmet moeder Janneke onder in het dwergnijlpaardenbad. Je houdt je hart vast, wanthij blijft lang onder, maar komt dan proestendweer boven.Bij de tijgers heeft een wisseling plaatsgevonden.Onze tijgerin Musi is verhuisd naarde Lisieux zoo in Frankrijk. Musi mag geennakomelingen meer krijgen, omdat haarbloedlijn al oververtegenwoordigd is. EnBlijdorp wil graag fokken met haar tijgerman.Daarvoor is de jonge tijgerdame Aliauit Wuppertal (Duitsland) naar Rotterdamgekomen. De eerste tijd moet zij in quarantainein haar binnenverblijf blijven, maarbinnenkort krijgt zij de ruimte in haar eigenriante buitenverblijf. En hopen we over nietal te lange tijd tijgersbaby’s te bewonderen.De kroeskoppelikanen zijn weer terug inhun vijver aan de Van Aerssenlaan. Ik moetnog uitvinden of ze nu wel of niet gejongdhebben. De aalscholvers moeten weer eenbeetje inschikken, want de pelikanennemen hun ruimte goed in beslag. Vlakbijstaan de witnekkraanvogel-ouders methun jong te pronken. Blijf een beetje uitde buurt, want zij dulden geen mensendichtbij hun kroost.Kroeskoppelikaan - foto: Yvonne RaaijmakersDe oropendola’s zijn druk bezig met devoortplanting. De zwarte (recht tegenoverhet Caribische café in het Oceanium) hebbende manden die voor hen opgehangenzijn als nesten gebruikt om er een eigennest onder te hangen. Je kunt toch maarbeter je eigen huis bouwen. De groeneoropendola’s vliegen sinds kort los in deVictoriaserre. Daar doen ze het best naeen eerste periode van pikken naar de verzorgers.Zij maken gebruik van de mandenom hun eieren in uit te broeden. Slechtseen paar extra sliertjes waren nodig om zevoor hun doel geschikt te maken.De Victoriaserre is trouwens een bezoekweer meer dan waard. De vier verblijvenvan de toekans zijn opgeknapt. Ze zijn zoingericht dat het een geheel lijkt. Het decorvan het ene verblijf loopt over in het andere.Verder is er –dankzij een gulle gift vande Vrienden- een kleimuur gemaakt waarprachtige planten hangen; een ware lustvoor het oog. De groep gestreepte muisvogelsis opgesplitst. Het waren er maar liefst30 in totaal. Dat zorgde voor teveel vogelpoep.Een deel is verhuisd naar de krokodillenhal.De zwartkoppitta’s hebben maar liefsttwee nesten gemaakt. Deze lijken nog hetmeest op trechters gedraaid van plantenstengels.Ze zien er heel kunstig uit. Eenvan de nesten is nog te zien in het achterstedeel op een plateau. Er zijn drie jongenuitgevlogen, maar die zijn tot nog toeonvindbaar. Een daarvan is helaas overleden.Zij bewoonden eerst het middenstuksamen met onder andere de molonetaspreeuwen, maar dat bleek voor het jongeouderpaar te druk. En daar kan ik me watbij voorstellen.Verderop in de Victoriaserre groeit de VictoriaAmazonica. Er zijn al diverse bladerente zien. De randen van de bladeren krullenom zodat er uitzien als grote dienbladen ophet water. Ze zullen nog veel groter groeien,zo groot en stevig dat een kind eropkan zitten. Met genoeg uren zonneschijnkrijgen we weer een prachtige bloem. Diebloem is slechts korte tijd te bewonderen,dat wordt dus opletten geblazen.De kikkerhoek in de Rivierahal heeft eennieuwe bewoner. Er is een pipa bijgekomen.De pipa is een platgeslagen pad.Althans hij lijkt veel op dubbeltje, zo plat ishij. Oorspronkelijk komt hij uit Suriname.Tegelijk met het mannetje zijn drie damesaangekomen, maar die blijven nog een tijdjeachter de schermen. U moet enigemoeite doen om de pipa te ontdekken.Meestal zit hij tegen de achterwand van hetaquarium geplakt. Met je neus tegen hetglas kun je hem ontdekken. Let op: hij ishelemaal bruin en hij heeft een driehoekigekop met een spitse neus. De eitjes groeienin de huid van het vrouwtje en kruipen naongeveer 3 maanden uit de huid naar buiten.Ook uit Suriname is een heuse grietjebiegearriveerd. Wie ooit in Suriname isgeweest, kent zijn roep en vergeet datnooit meer. Deze leuke gele rakker is demeest voorkomende vogel van Paramaribo.Hij roept de hele dag zijn eigen naam.Dus al onze stadsgenoten met Surinaamsefamilie kennen hem zeker.In het publiekslaboratorium zit een sepiadie uiteindelijk in het aquarium bij deingang van het Oceanium moet komen.Het valt niet mee om sepia’s te kweken.Althans ze worden wel geboren, maarzodra ze voor het publiek in aquariageplaatst worden, gaan ze snel achteruit.Blijkbaar zijn ze stress gevoelig. Nu worden >7

ze achter de schermen grootgebracht endan hoger geplaatst in het lab. Daar lijkenze het prima te doen. Het zijn levendigedieren met een leuk ‘rokje’ waarmee zezich voortbewegen.De vissen collectie is uitgebreid met 30neerkijkers. Mijn collega redactielid schreefdaarover een interessant artikel dat verderopin dit Vriendennieuws staat. Schijnbedriegt: Er zijn 30 rode kanaries gearriveerd.Die zijn wel rood maar geen vogelsmaar vissen (volgens een goede kennisbrondie Lex heet). Verder nog twee rock beauty’s(gele driehoekige vissen met een grotezwarte vlek) en 50 pork fish (gele strepenen een gele staart). Allemaal zijn ze afkomstiguit de buurt van Florida.Verderop in het Caribische deel hebben derenkoekoeken het een tijdje zonder elkaarmoeten doen. Ze kwamen maar niet tothet uitbroeden van hun eieren. Het vrouwtjetoonde zich te bazig. De verzorgsterverzon een list en zette het vrouwtje eentijdje apart. Het mannetje kreeg de ruimtein hun verblijf. Na drie weken mochten zeelkaar weer zien. Dat lijkt een goed resultaatte hebben, de rollen zijn omgedraaid.Het mannetje is de baas, maar voor hoelang weten we nog niet en ook niet of hetnu wel tot nakomelingen komt. Hun medebewoners,de konijnenuilen doen het beter.Zij hebben voor drie nakomelingengezorgd.Veel nieuwe verblijvenDe nieuwe vliegvolière voor weide- entrekvogels is geopend: Een aantal typerendeweidevogels zoals de tureluur, grutto,kemphaan, en lepelaar nemen half aprilhun intrek in een grote doorloopvolière.Met dit nieuwe verblijf (2.000 m²) beoogtBlijdorp het verhaal te vertellen van de reisdie veel van onze inheemse vogels elk jaarnaar Afrika maken om daar te overwinteren.Het project komt tot stand in samenwerkingmet de stichting Zuid-HollandsLandschap en de Vogelbescherming.Niet ver van de vliegvolière wordt drukgebouwd aan het Savannehuis. In dat huiskomen bijeneters, krokodillen, giraffen ennog veel meer interessante dieren zoalsverschillende soorten schildpadden. Beginvolgend jaar hopen we door het nieuwehuis te kunnen lopen. Wordt vervolgd.Aan de kant van het Oceanium zijn ooktwee nieuwe verblijven in aanbouw. In meiverwacht men de vliegvolière voor rodeibissen en ara’s te openen. Deze kleurrijkevogels komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika.En passen dus in het deel bij deSpoorbaan waar het Zuid-Amerika continentzetelt. Het poedoeverblijf tegenoverde volière is naar verwachting in juli klaarom haar bewoners te ontvangen. Dankomen eindelijk de cavia’s in beeld.Tot slot is er vlakbij de spoorwegtunnel eenmoerasgebied aangelegd. Er zijn wilgentakkengebruikt om afrastering van te makenen ook de beschoeiing van de waterpartijenis van dat natuurlijk materiaal. Het geheelstraalt een Biesboschachtige sfeer uit. Waarhet er nu nog redelijk kaal uitziet, staat binnenkorteen groene zee van boompjes enstruiken. De eerste visjes en schaatsenrijdertjeszijn al gesignaleerd. Het wachten isop kikkers. Ook handig voor de ooievaarsdie dichtbij nestelen.De ooievaars zijn weer terug op hun nestboven het spoor aan de Kanaalweg. Evenverderop richting Blijdorp zit een tweedestel te broeden. De toren bij de oudeingang is ook weer in gebruik door tweepotentiële ooievaarouders. Het vierde stelheeft een nieuw nest gebouwd op degrond bij de flamingo’s. Het mannetje heeftzich dit jaar eerder neergelegd bij het feitdat het vrouwtje niet naar het nest op deoude ingang kan vliegen. Al had dat wel zijnvoorkeur. Het bijna 20 jaar jongere mannetjeis een felle. Flamingo’s in de buurt is totdaar aan toe, maar reigers duldt hij niet bijzijn vrouw.Historische tram: tijdens vakanties en feestdagenlaat de RET ter gelegenheid van hetjubileum de ‘Historische diergaarde tram’(lijn 11) rijden. De route loopt vanaf Centraalstation (Blijdorp zijde) naar de stadsingangvan Blijdorp (Rivierahal zijde) en viceversa. Met de voordeelbon die u bij hetdagretour ontvangt, krijgt u € 1,50 kortingop de entreeprijs.Tot slot heeft op 24 april onze koningin hetfeestelijke jubileumjaar geopend. Daarbij iseen kunstwerk onthuld op het plein bij deoude ingang. Het belooft een jaar vol activiteitenvoor jong en oud te worden. U kuntgeen week missen.8Prins Alfredhertjes, moeder Akira met zoon Dico - foto: Anneke ObermanGroene Oropendola - foto: Anneke Oberman

Tuinieren door de tijdb o t a n i s c h b l i j d o r pHet is al jaren een traditie: een botanische tentoonstelling naastde Terraszaal. Dit maal staat deze tentoonstelling natuurlijk inhet teken van het 150-jarig bestaan van de Diergaarde.Er staan drie enorme foto’s opgesteld met opnamen uit 1890,1955 en heden. De omgeving is aan de betreffende foto aangepast,waardoor het lijkt of je zó de foto kunt binnenstappen.Het contrast tussen de foto uit 1890, met de keurig aangeharkteVictoriaanse bloemperken, en die van het hedendaagse Blijdorp,met zijn natuurlijke beplanting, is enorm.Tekst: Monique van Leeuwen-MaatMet dank aan:Arie van Duyvenboden, Jaap vanHouwelingen, Hans Huyzers, Reinierde Jong, Jacques Radder en Martinde Zeeuw (Diergaarde Blijdorp)Fotografie: Koos van LeeuwenIn het jubileumboek, dat onlangs is uitgekomen,wordt uitgebreid ingegaan op het feitdat Blijdorp ook een Botanische tuin is.De oude Diergaarde, met onder andereindrukwekkende kassen, wordt uitgebreidbeschreven. Ook de aanleg van de nieuwetuin, in de Blijdorp-polder komt daarin aanbod.De botanische afdeling heeft medewerkersdie al tientallen jaren in de Diergaarde werken.Zij hebben in de afgelopen veertigjaar het nodige meegemaakt. Met name deinvoering van het Masterplan in 1990 zorgdevoor grote veranderingen. In een reekskorte gesprekken hebben zij over hunervaringen verteld.Van takkenbezem totveegwagenHet Blijdorp van Van Ravensteyn zag erheel anders uit dan het huidige Blijdorp.Dieren- en plantenwereld waren striktgescheiden. Van biotopen had nog niemandgehoord. De botanische afdeling was toennog de ‘boeren- en tuindersafdeling’.De bloemperken en borders dienden terverfraaiing van de tuin. Het werk voor dehoveniers bestond voornamelijk uit hetschoonhouden van de tuin, de aanleg enhet onderhoud van bloemperken en hetmaaien van de grote weiden. Op de eigenkwekerij van de Diergaarde werden eenjarigeperkplanten gekweekt. Er was slechtséén kas waar planten aan het publiek werdententoongesteld: de Victoriaserre. Laterkwamen daar de Reesemakas en Kosterkasbij. Die zijn bij ons nu bekend als de vlinderkas.Iedere ochtend, inclusief de zondag, trokkende hoveniers en kasmedewerkersgewapend met een takkenbezem door deDiergaarde om alle paden schoon te vegen.Een klus die van 7 tot 10 uur duurde! Enniet alleen het schoonmaken ging met dehand. Er was nog geen groot materieel enalles gebeurde met kruiwagen, emmer enschop. Het maaien ging met een zeis of eensimpele maaimachine. Ook zware klussen, >10

zoals het uitgraven en verplaatsen vanbomen, gebeurde handmatig. Het was danook belangrijk dat het gereedschap goedscherp werd gehouden. Zo kon het gebeurendat een van de medewerkers bij hetuitgraven van een boom met zijn spa eendikke telefoonkabel doormidden stak.Waardoor er vervolgens twee dageniemand van de PTT bezig was om allesweer in orde te maken.Tegenwoordig is er veel meer materieel inde tuin waardoor dit soort zware klussenveel sneller en gemakkelijker kunnen wordenuitgevoerd. En met alle bouwwerkzaamhedenis aannemer Molhoek ook altijdin de tuin aanwezig en bereid om af en toeeen hand, of beter gezegd een kraan, uit testeken. Ook de takkenbezems zijn al enigejaren verleden tijd. Blijdorp beschikt overeen professionele veegwagen die zijn rondemaakt vóórdat het publiek de tuinbetreedt.Over zware jongens en fikkiestokenDe grote palmen die elke zomer de Diergaardeopsieren, brengen tegenwoordig dewintermaanden door in een kas in hetWestland. Met groot materieel worden dezware jongens, die inclusief de bak wel1500 tot 2000 kilo wegen, van hun onderstelgehaald en in de vrachtwagen gezet.Dat ging vroeger wel anders. Toen was ereen pompwagen met daarop een pallet omdie palmen te verplaatsen. In die tijd overwinterdende palmen nog in de Rivièrahal.Met man en macht werd de palm op zo’npallet gezet en vervolgens met zes maneromheen naar de plaats van bestemminggereden. Bij ieder hobbeltje dreigde hij omte kiepen. Zie zo’n gewicht dan maar eenste houden!Net als op boeren-en tuinbouwbedrijvenwerd het groenafval verbrand op eenbrandstapel. Dat gebeurde op verschillendeplekken in Blijdorp. Achter de Himalayarotswas zo’n plek en het gebeurde herhaaldelijkdat de kerk aan de Van Aerssenlaangehuld was in dikke rookwolken. Een anderestookplaats lag bij het spoor. Ook daarwerd regelmatig een fikse stapel in debrand gestoken. Dit tot groot ongenoegenvan de NS. De toenmalige directeur van deDiergaarde drukte de jongens op het hartom toch vooral goed rekening te houdenmet hoe de wind stond. Want anders stondin no time de brandweer op de stoep.Maar toch ging het niet altijd goed. Op eendag waren ze weer eens een flinke fik aanhet stoken. Er lag nog wat oud hout,afkomstig uit de slaaphokken van de leeuwen.Dat ging ook op de stapel. Er zatenechter nog wat resten rubber bij en er waseen enorme rookontwikkeling. Het waszwart als de nacht op het spoor en alletreinen moesten afremmen. Het hele schemavan de NS draaide de soep in! Toen washet natuurlijk afgelopen met het fikkie stoken.Met de huidige milieueisen zou ditinmiddels helemaal niet meer mogen. Blijdorpzamelt dan ook al jaren het afval zoveel mogelijk gescheiden in.Van perkplanten naar collectieplantenDe kwekerij achter de schermen is er nogsteeds. Maar zowel in uiterlijk als in werkwijzeis er veel veranderd. Er zijn nieuwekassen gekomen omdat de oude, houtenkassen zo lek waren als een mandje. Bij eenfikse regenbui renden de kasmedewerkersvan hot naar haar om bijzondere plantenzoveel mogelijk uit de drup te houden. Dietijden zijn gelukkig veranderd, hoewel deindeling van die oude kassen perfect was.Met de invoering van het Masterplan en deovergang naar een biotopentuin is er watbetreft de plantencollectie heel veel veranderd.De kweek van eenjarige perkplantenwerd stopgezet. Dit was ontzettendarbeidsintensief en het bleek voordeligerom perkplanten te betrekken bij gespecialiseerdekwekers. Nu kregen de kasmedewerkersde handen vrij om meer bijzondereplanten te gaan kweken. Voor de diversebiotopen zijn specifieke planten gewenst.Die zijn niet altijd zomaar te koop in dehandel. Juist zulke planten opkweken isinteressant. De zaden komen van botanischetuinen van over de hele wereld. Ookheeft Blijdorp een grote orchideeëncollectieen beheert zij de nationale bromelia enprimulacollectie.Meer zeggenschapHet Masterplan vereist van de medewerkersvan de Diergaarde veel meer samenwerking.Plant -en dierenwereld zijn nietlanger gescheiden. Blijdorp wil de dieren inhun natuurlijke omgeving laten zien. Deplanten staan niet langer in keurige bloemperken,maar maken deel uit van het verblijf.Dat levert ook wel eens frustratie op.Een hovenier wil nu eenmaal dat zijn plantjeser mooi bijstaan en baalt ervan als zeworden opgegeten of ondergescheten doorde dieren. Maar over het algemeen heersttoch het gevoel dat het werk veel interessanteren aantrekkelijker is geworden.Vroeger was er veel meer hiërarchie. Jehad maar te doen wat er gezegd werd enhet was ook niet gauw goed. Tegenwoordigis er op alle fronten veel meer overleg. Demedewerkers hebben meer zeggenschapen meer verantwoordelijkheden gekregen.Toch was het vroeger niet slecht. Het waseen andere tijd. En met je collega’s kon jewel eens lekker één van de bazen in demaling nemen.Hoewel er veel veranderd is in de afgelopenjaren zijn er ook dingen die al decenniaop dezelfde wijze gaan. Een mooi voorbeelddaarvan is de Victoria Amazonica, degrote waterlelie waarvoor destijds speciaalde Victoriaserre is gebouwd. Traditiegetrouwwordt zij begin januari gezaaid en,nadat de planten gekiemd zijn, uitgezet inde ronde vijver van de serre. Alleen de restvan de serre is veranderd. Leek het vroegerop een keurige bloemenzaak, nu lijkthet meer op een stukje tropisch regenwoud,waar ook vogels vrij rondlopen envliegen.De gesprekken met de medewerkersleverden een hoop leuke verhalen op. Envoldoende inspiratie om in volgende artikelenop een aantal zaken terug te komen.11

ZOO’N BOEK IETS GROOTSCH EN BUITENGEWOONSIets grootsch en buitengewoons150 jaar Rotterdamse DiergaardeOp 18 mei 1857 ging de eerste spa de grond in voor de aanleg van een echte Diergaardein Rotterdam. Daarvoor was er al een dierentuintje naast het station Delftsche Poort.Toch wordt algemeen 1857 als beginjaar van de Rotterdamsche Diergaarde beschouwd.Deze Diergaarde verhuisde in 1940, versneld door de grote stadsbrand, naar de wijkBlijdorp. Dit kon zonder overdrijving als de redding van de Diergaarde beschouwd worden,want in 1936 stond de Vereniging Rotterdamsche Diergaarde op de rand van eenbankroet. Ook Diergaarde Blijdorp dreigde in de jaren ‘80 van de vorige eeuw failliet tegaan. Dankzij een Masterplan, een initiatief van de medewerkers zelf, raakte Blijdorp uithet slop. En nu is de Diergaarde opnieuw een toonaangevende dierentuin in de wereld.De lotgevallen van de Rotterdamse Diergaarde, met zijn geboorte en verscheidene wedergeboorten,wordt door acht auteurs beschreven in het jubileumboek, dat vanaf 25 april2007 te koop is voor € 29,50. Het beschrijft een stuk Rotterdamse geschiedenis dat u nietmag missen. De bijbehorende historische DVD kost € 7,50. De combinatie boek en dvdkost € 35,- . Vrienden kunnen het boek of de combinatie in bezit krijgen met € 5,- korting(voor respectievelijk € 24,50 of € 30,-) tegen inlevering van onderstaande bon bij deBlijdorpwinkels of de Vriendenwinkels.——————————————‘Iets grootsch en buitengewoons’Uitgave van de Koninklijke Rotterdamse Diergaarde BlijdorpRedactie drs. Ardaan Gerritsen / Blijdorp304 blz. rijk geïllustreerd in kleur en zwart-wit, genaaid gebonden, met hard kaftKortingsbonJubileumboek presentatie - foto: Archief BlijdorpTegen inlevering van deze bon ontvangt u –zolang de voorraad strekt- € 5,-korting bij de aanschaf van boek en/of DVD ‘Iets grootsch en buitengewoons’over 150 jaar Diergaarde Blijdorp.€ 5,- kortingBijzonderegeboorte:een boekInterview metArdaan GerritsenHet Jubileumboek over 150jaar Rotterdamse Diergaardeis in eigen productie tot standgekomen dankzij een gewaardeerdemedewerker vanBlijdorp: Ardaan Gerritsen.In onderstaand artikel leest uwat aan de publicatie voorafging en welke ‘tranen’ vergotenzijn voor dit prachtige boekvan de drukker kwam.Op een zonnige voorjaarsochtend spreek ikArdaan in zijn gezellige kantoor dat hij deeltmet zijn collega Lex Noordermeer. Zij zittenop de begane grond achter het schuifhekbij de oude ingang. Als u een blik naarbinnen werpt, ziet u de oude publicatiesvan Blijdorp Blad en vele archiefdozen metmateriaal. Lex en Ardaan zijn de wandelendekennisbronnen voor collega’s en vrienden.Ardaan is redacteur van het Blijdorp bladdat hij al 12 jaar verzorgt. Hij vertelt mijhoe het boek met, volgens eigen zeggen,‘bloed, zweet en tranen’ tot stand gekomenis. Een boek van een dergelijke omvang hadhij nog nooit gepubliceerd. En een archiefwurmis hij niet. Er is maanden gezochtnaar de foto’s bij de verschillende artikelen.En vervolgens was het een hele klus om bijde foto’s die gepubliceerd zijn de juiste bijschriftente krijgen. Hopelijk is dat allemaaluiteindelijk goed in het boek gekomen.Ardaan vond het erg ingewikkeld om allesprecies te achterhalen.Van Fernande Hazewinkel (Gemeentearchief)lag er een stuk geschiedenis als voorbereidenddeel klaar. Na een gesprek metmevrouw Hazewinkel is afgesproken omhaar werk voort te zetten en uit te breidenmet bijdragen van andere schrijvers. Maarliefst 9 schrijvers vanuit verschillende disciplineszijn aan de slag gegaan en hebbenhun kennis beschikbaar gesteld. Door dekeuze voor deze multidisciplinaire samenwerkingvan auteurs is er een interessantemix ontstaan waarbij de geschiedenis en de>12

Door: JGerda NijssenBlijdorp)Ardaan Gerritsen - foto: Gerda Nijssentoekomst van Blijdorp in een boek tot uitdrukkinggekomen is. Het voelt voorArdaan als een compleet beeld dat velebezoekers en vrienden zal weten te boeien.Voor hem zijn de meest bijzonderestukken: De wandeling beschreven doorFrans Ramack (schoonvader van Lex Noordermeer)die van alles verzamelde over degeschiedenis. Plus de geschiedenis beschrevendoor Fernande Hazewinkel. Daarinvertelt zij onder andere over het terugvindenvan de vierkante bloembak die in deoude Diergaarde stond en nu midden in dehuidige Lijnbaan.Ardaan’s hoogtepunt in dit hele proceswaren de drukproeven. Toen hij deze voorhet eerst in handen kreeg, voelde hij zichapetrots op het resultaat. Hij realiseerde opdat moment wat er tot stand gekomen isdankzij alle inspanningen van vele medeschrijversen medezoekers. Het masterplanis het (voorlopige) eindpunt. Deze publicatiemarkeert hoe directeur, educatievemedewerkers, ontwikkelaars en verzorgersnadenken over de combinatie van botanischetuin, beschermer van natuur en fokkervan vele diersoorten, educatieve taken enaantrekkelijke plek voor bezoekers metvele achtergronden en interesses. Dezecomplexe combinatie van functies maaktonze Diergaarde tot een dierentuin vanwereldformaat. Blijdorp is de enige diergaarde.Dat gaarde is echt onderdeel vande naam, alle andere noemen zich dierentuin.Diergaarde wordt dan ook meestalmet een hoofdletter geschreven. Dat allesis te lezen in de 300 pagina’ s die deze jubileumuitgavetelt. De oplage telt exact 3.486exemplaren. Als u een van die exemplarenin huis wilt halen of aan iemand cadeau wildoen, mag u wel voortmaken, want hetgaat zeker storm lopen.Wat begonnen is als een spoortuin naar eenidee van spoorwegbeambten, is uitgegroeidtot de tuin die nu een verzameling vanbotanische en dierlijke schatten herbergt.De notabelen namen later de tuin over enbouwden er verder aan met onder andereeen deftige sociëteit waar menig huwelijkspartnergevonden is. De foto van de barvan de sociëteit kwam voor de drukkerjammer genoeg net te laat, maar zal zekerop de tentoonstelling in de Rivièrahal tezien zijn. De eerste spa is op basis van eenontwerp van Zochers in 1857 in de grondgezet. De zorg van de grondleggers en huidigebouwers aan de dierentuin komen inhet boek bij elkaar.In het boek staan ook recente historischevondsten. Het obstakelonderzoek (aan deDiergaardesingel tegenover het huidigeCentraal station) voor de bouw van deRandstadrail leverde bijvoorbeeld nieuwehistorische gegevens op over de oorspronkelijkegebouwen van de oude dierentuin.Onder andere kwamen fundamenten vangebouwen boven de grond die in verhalenovergeleverd zijn, maar niet op foto’s oftekeningen terug te vinden waren.Verhalen ook over de herkomst van deeerste dieren. De eerste vogels zijn gekropenuit eieren die via eierrapen zijn binnengekomen.Zeelieden brachten de eersteapen mee en een bruine beer. De spoorwegbeambtenhebben ze een plek gegevenin de oude dierentuin in het centrum vanRotterdam. Dit soort sappige historischefeiten heeft Ardaan verzameld compleetmet bijpassende foto’s en schetsen.Tot op het laatste moment zijn er tekeningenen foto’s boven water gekomen.Ardaan is de vele mensen die zich vrijgevigtoonden en hem met unieke beelden hielpen,erg dankbaar. Zonder hun hulp washet boek een stuk minder interessantgeworden. De allerlaatste toevoeging is eenoude plaat op linnen die een meneer opzolder vond. Naast het boek is er ook eendvd gemaakt. Daar ben ik zelf erg nieuwsgierignaar, want daar heb ik nog niks vanmee gekregen. Eind april kreeg de koninginhet eerste exemplaar van die dvd samenmet het boek aangeboden. Het is sindsdienvoor anderen te koop. De prijs kan geenprobleem zijn, het boek is te koop “vooreen prikkie” aldus Ardaan. Vrienden krijgenmet een bon korting op de aanschafprijs.Een boek dat u zeker niet mag missen.Natuurlijk zijn er ook nadat de drukproevenklaar waren nog foto’s en tekeningenbinnengekomen. Deze vinden een plaatsin de tentoonstelling die de komendemaanden opgesteld staat in de tuin. Verderis de tijdreis in vijf containers verspreidover Blijdorp een prachtige aanvulling opde geschiedenis zoals die in het boek verwoordstaat. Het worden spannende maandendie voor elk wat wils bieden. Laten weer een gedenkwaardig jaar van maken envooral genieten.Dank Ardaan voor je mooie verhaal.13

De kleine panda, bedreigd en beschermdHet is soms even zoeken, want deze dieren zijn meestal nietgewoon in hun verblijf te vinden, maar brengen veel tijd doorhoog boven in hun verblijf. Ik heb het over de kleine of rodepanda, een van de meest schattig uitziende dieren van Blijdorp.Op het voorplein van de Rivièrahal is hun verblijf, dat meteenopvalt door de twee grote bomen. De panda’s zitten vaak hoog inde boom. Opgerold op een tak doen ze wat ze een groot deel vande dag doen, slapen.. Maar soms tref je een panda op ooghoogte,terwijl hij zich te goed doet aan wat bamboe. Dan valt direct zijnprachtige, roodbruine pels op en zijn dikke, gestreepte staart.Hij ziet eruit als een levend knuffeldier!De rode pandaDe rode panda (Ailurus fulgens) werd voorhet eerst ontdekt in 1821, 48 jaar eerderdan de reuzenpanda. Hij vertoont gelijkenissenmet de reuzenpanda, maar ook metde wasbeer. En als hij zich wast, heeft hijzelfs iets weg van de huiskat. Al tientallenjaren wordt gediscussieerd over bij welkefamilie de rode panda nu eigenlijk hoort.Recent onderzoek plaatst de rode panda ineen eigen subfamilie, de Ailuridae. Dezesubfamilie maakt deel uit van de groterefamilie waar het stinkdier, de wasbeer ende wezel toe behoren. De rode panda ishet enige dier ter wereld in zijn soort. Hijwordt wel beschouwd als een levend fossiel,omdat hij geen levende verwantenheeft. Zijn naaste, fossiele voorouders leefdenzo’n drie tot vier miljoen jaar geleden.De rode panda is dus geen beer, en daarmeegeen familie van de reuzenpanda.De rode panda leeft in het Himalayagebergte,in Nepal, Noordoost-India, Bhutanen een deel van China. Hij leeft daar inbosrijke gebieden, op een hoogte van 2.000- 4.800 meter. Dit zijn bamboebossen,want de kleine panda eet vooral heel veelbamboe. Hij deelt dit leefgebied met eenandere ‘bamboespecialist’, de reuzenpanda.De rode panda heeft, net als de reuzenpanda,een verlengd bot in zijn voorpoten.Met deze extra ‘duim’ kan hij de takkenen blaadjes die hij eet goed vasthouden.De vacht van de rode panda is dik en heeftverschillende kleuren: roodbruin op zijnrug, bijna zwarte poten en in zijn gezichtrood met wit. Deze vacht beschermt hemgoed tegen de kou, maar zorgt er ook voordat de panda het snel warm heeft. Depanda houdt het meest van gemiddeldetemperaturen, tussen de 10 en 25 gradenCelsius. Stijgt de temperatuur hier boven,dan is het voor de panda te heet. Hij zaldirect de schaduw van de bladeren in debomen opzoeken.Rode panda’s zijn nachtdieren. Overdagrusten ze in bomen, opgerold op een takmet de staart voor hun gezicht. ‘s Avondszoeken ze al rennend over de grond naareten. Het zijn uitstekende klimmers enkunnen hun voedsel ook in de bomen vinden.Naast bamboe eten ze verschillendesoorten groenten en fruit en als aanvullingwel eens een ei of een klein dier.>Kleine panda - foto: Aart Pijl14

Tekst: Trix VermeulenMet dank aan Angela Glatston(Diergaarde Blijdorp)Het bestaan van de rode panda is solitair.Alleen in de paartijd zoeken de mannetjesen vrouwtjes elkaar op. Dit gebeurt vaneind december tot midden februari. Vaneind mei tot begin juli worden de jongengeboren, gemiddeld twee per worp. Na degeboorte maakt de moeder haar jongenschoon. Dit is nodig, omdat ze zo haar jongdirect kan herkennen aan zijn specifiekegeur. De ogen van de jongen zijn nog dichtals ze geboren worden. Zodra ze open zijn,kleuren de ogen langzaam van grijs tot bijnapikzwart. Wanneer de volgende paartijd inzicht komt, worden de jongen verstotendoor hun moeder.Rode panda’s in BlijdorpIn Blijdorp wonen op dit moment drie panda’s.In de roofdierenrotonde zit het mannetjeRex. Hij is in 1986 in Madrid geboren.Rex is de oudste panda die in Europa (ofzelfs in de wereld) in gevangenschap leeft.Hij heeft voor veel nakomelingen gezorgd.Rex is vast en zeker de bekendste pandavan Nederland, doordat hij in de zomer van2006 het landelijke nieuws haalde met zijnontsnapping. Hoe hij uit zijn verblijf is gekomen,is niet helemaal duidelijk. Hij kanvanaf een hoge tak gesprongen zijn, maarer zou ook een tak afgebroken kunnen zijndoor de droogte. Rex heeft een tijdlang ineen boom op het Statenpad in de wijk Blijdorpdoorgebracht. Nadat hij met een verdovingspijltjeverdoofd was, kon hij weeruit de boom worden gehaald. Rex mankeerdegelukkig niks, maar het verblijfmoest wel weer ‘pandaproof’ wordengemaakt!Kleine panda - foto: Peter van NordeIn het verblijf bij de Rivièrahal woont eenstel rode panda’s. Het mannetje is bijnadrie en komt uit Italië, het vrouwtje is bijnatwee en komt uit Frankrijk. Omdat hetmannetje niet goed kon opschieten met hetvorige vrouwtje, is dat vrouwtje gewisseldvoor een ander. Dit nieuwe vrouwtje is injanuari van dit jaar gearriveerd, precies inde paartijd van de kleine panda. Het voortplantingspatroonvan de rode panda is striktseizoensgebonden. De kans is daarom kleindat het vrouwtje nu al zwanger is, omdatze een groot gedeelte van de paartijd inquarantaine doorgebracht heeft. De tweekunnen het goed vinden samen, dus hopelijkzijn er volgend jaar al jonge panda’s tebewonderen in de Diergaarde.Bedreigd en beschermdHet gebied waar de rode panda leeft, dehellingen van het Himalaya-gebergte, is eenvan de minst toegankelijke gebieden terwereld. Het is daarom ook een van deminst bestudeerde streken van de wereld.Het precieze aantal kleine panda’s dat erleeft is daarom niet bekend. Wel is bekenddat het voortbestaan van de kleine pandawordt bedreigd. De bossen waar depanda’s leven worden met grote snelheidgekapt. Het hout is nodig als brandstofvoor de plaatselijke bevolking en op deweilanden die ontstaan door kappen kunnenbijvoorbeeld yaks gehouden worden.Een andere, natuurlijke oorzaak is het feitdat rode panda’s relatief weinig jongen krijgen.Bovendien is het sterftecijfer onder dejongen hoog. Er wordt ook gejaagd op depanda. De vacht is veel geld waard. InChina worden er hoedjes van gemaakt diegebruikt worden bij huwelijksceremoniën.De panda heeft nu in alle landen de statusvan bedreigde en beschermde diersoort.Gelukkig bestaan er verschillende projectenmet als doel het behoud van de rodepanda. Blijdorp steunt het Pude Kudo projectin Nepal. Dit project wil de rode pandabeschermen en zijn natuurlijke leefomgevingbehouden. Om dit goed te kunnen, ishet belangrijk inzicht te krijgen in de groottevan de populatie panda’s en hun leefgedrag.Met behulp van de plaatselijke bevolkingprobeert men hier zicht op te krijgen.De mensen, die gebruik maken van de bossenwaar de panda’s leven, zullen samenmet studenten observaties doen. Ook zullenzij samen proberen de plaatselijkebevolking te interesseren voor het behoudvan de panda. De rode panda en zijn leefgebiedworden bedreigd doordat bossenworden gekapt om boerenbedrijven tebeginnen. Dit project wil alternatieven biedenaan de bevolking, waardoor de kansdat de panda’s het zullen redden toeneemt.Blijdorp steunt dit bedrijf financieel en doorde deskundigheid van Blijdorp-biologeAngela Glatston aan te bieden. Zij heeftveel onderzoek gedaan naar het gedrag vande rode panda’s.In Blijdorp wordt zowel het EEP, EuropeanEndangered Species Programme, als hetwereldwijde stamboek van alle kleine panda’sin gevangenschap bijgehouden. Met defok van de rode panda gaat het niet goed.In 2006 zijn er 23 jongen geboren, waarvaner maar 15 het overleefd hebben. Het aantaloudere dieren dat in 2006 overleed wasook 15, waardoor de populatie gelijk bleef.Er bestaat een wachtlijst van dierentuinendie rode panda’s kunnen plaatsen, dus eenuitbreiding van de populatie is zeer welkom.Hopelijk zal het nieuw gevormde stelin Blijdorp in de toekomst voor veel nakomelingenzorgen!Kleine panda - foto: Peter van Norde15

v r i e n d e nZomerexcursiewacht niet te lang metinschrijven,want vol is vol!!Op (boot)safari door Afrika en wandelen door AlaskaOp zaterdag 21 juli 2007 kunt u erbij zijn in ‘ZOOM Erlebniswelt Gelsenkirchen’De volgende punten zijn vooru van belangMaximaal aantal deelnemers is 50/100. Bij70 deelnemers of meer gaat een tweedebus rijden. Wacht daarom niet te lang metopgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt inde bus een rookverbod. Op de heenreis zaleen koffiestop gehouden worden (inclusief).Op de terugweg is er een gezamenlijkdiner (inclusief).LET OP!NIEUWE VERTREKLOCATIE!Na het succes van de extra zomerreis van vorig jaar is er dit jaarweer een zomerexcursie. Op zaterdag 21 juli 2007 organiseertde Vereniging Vrienden van Blijdorp een zomerexcursie naar dedierentuin van Gelsenkirchen in Duitsland. Net als vorig jaarwordt het weer een complete dagtocht!Vertrek: 8.00 uur vanaf het Willemspleinte Rotterdam (bij de Spido). Het Willemspleinis makkelijk te bereiken met de metro(halte Leuvehaven) en met tramlijn 7 vanRotterdam CS naar het eindpunt Willemsplein.Ook de tramlijnen 8, 20, 23 en 25stoppen bij Leuvehaven.Aankomsttijd in Gelsenkirchen ca. 12.00uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdamca. 22.00 uur.ZOOM ErlebnisweltGelsenkirchenGelsenkirchen? Daar ligt toch de Ruhrzoozullen vele Vrienden denken. Dat is verledentijd, daar lag de Ruhrzoo! De Vriendenhebben in het jaar 2000 deze oude en triestogende Ruhrzoo nog bezocht. Niet langdaarna is de tuin flink uitgebreid en geheelop de schop gegaan. Wat nu nog herkenbaaris, is het oude entreegebouw en hetmooie eikenbos. De rest is nieuw…..De tuin is opgezet naar voorbeeld van‘Erlebniszoo Hannover’. Er komen slechtsdrie thema’s. Alaska en Afrika zijn af. Azië isnog in aanbouw. Alles is veel ruimer opgezetdan in Hannover, maar de detaillering inGelsenkirchen is wat grover. Het is een ergprettige wandeltuin met maar een kleinhoogteverschil. Als u de twee wandelgebiedenbij elkaar optelt is het hele traject vijfkm. U kunt ook één werelddeel overslaan,maar u mist dan wel een hoop.Hoogtepunten in Alaska:- Het startgebied in het bos met o.a.bevers, elanden en stinkdieren;- Een enorm grizzlyberenverblijf meteen woeste rivier en grote waterval;- Europa’s grootste zeeleeuwenverblijfmet een grote onderwatertunnel;- Het liefdevol opgevangen gehandicapteijsbeertje met hele korte pootjes.Hoogtepunten in Afrika:- De mooi aangelegde wandelpaden doorde savanna’s;- De ‘African Queen Bootsafari’;- Het gecombineerde tropenhuis voornijlpaarden en chimpansees;- Het ‘Regenwald’ gebied.ZOOM Erlebniswelt heeft drie themarestaurants.Bij de ingang het ‘GrimbergerHof’, in Alaska het ‘Alaska Diner’ en tot slotin Afrika de ‘Afrika Lodge’. Niet te veelbestellen want we hebben ’s avonds nogeen gezamenlijk diner!Dit is een speciale reis naar een zomersebestemming en wordt bijna geheel inclusiefaangeboden. Wij maken op de heenwegeen stop bij het restaurant ‘De Hof’ voorkoffie met gebak. Op de terugweg staat inhetzelfde restaurant een 3-gangen diner(schnitzel) voor u klaar. Vegetarisch is ookmogelijk. Wel graag van tevoren opgeven.Kosten voor leden bedragen: € 57,50.Niet leden betalen € 60.Gaat u ook mee met de najaarsexcursie naarOverloon….Graag een aparte overschrijvingom verwarring te voorkomen…Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekeringdient u zelf af te sluiten.16

gehele groep. Vanaf 6 april 2006 kunnenwe de huidige groep bezichtigen. Hijbestaat uit 45 nog niet volgroeide dieren.De neerkijkers krijgen per dag circa 400gram voedsel. Dit bestaat uit steurgarnalen,mosselen, spiering, gesneden sprot en somsgesneden inktvis. Zijn de stukjes te grootdan kan een neerkijker enige tijd blijvenrondzwemmen met een wijd open bek.Dit kan geen kwaad, want uiteindelijkekrijgt het dier het voedsel echt wel weg.Toch proberen de verzorgers dit te voorkomen,omdat het voor de bezoekersniet zo’n leuk gezicht is.Het water in de huidige bak is met 19 gradenCelsius wat koeler dan in de oude bakin de Rivièrahal. Dit is gedaan om uitwendigeparasieten tegen te gaan. In het aquariumbevinden zich geen planten, alleen watgrote stenen. Dit is simpelweg omdat er inhet natuurlijke biotoop van de neerkijkerook geen plantengroei voorkomt.Alhoewel er af en toe wel paringsgedragwordt waargenomen is het niet de bedoelingvan Blijdorp om te kweken met dezevissensoort. De neerkijkers zwemmen afen toe in paren zij aan zij door de groepheen. Tot ei-afzetting zal het wellicht nietkomen, omdat een magrovegebied vanuitdit aquarium niet te bereiken is.Schoon waterHet water moet uiteraard goed gezuiverdworden. Daarvoor gaat het door een uitgebreidfiltersysteem. Als eerste wordt hetwater een eiwitafschuimer ingepompt. Hetvuil komt met het schuim bovendrijven enwordt dan afgevoerd. Om het effect hiervante versterken wordt er ozon aan toegevoegd.Het ozongehalte wordt gemetenmet redox-sensoren die in de gaten houdenof het gehalte tussen de 300 en 350millivolt blijft. Automatisch wordt geregelddat de toevoer van ozon start of juist stopt.Door een fout in dit systeem kwam devorige groep neerkijkers dus om het leven.Het nu relatief schone water wordt nudoor een zandfilter gedrukt. Vervolgenskomt het nog in een biologisch filter, waarinbacteriën het overige vuil afbreken. Hiernakan het water via een by-pass langs het UVfilteren stroomt het weer terug in de neerkijkerbak.Het biologisch en UV filter zijn tevergelijken met de filters die te koop zijnvoor tuinvijvers, alleen zijn ze in dit gevaluiteraard vele malen groter. De 153 kubiekemeter water van de neerkijkers en vande Gibraltarbak zijn aangesloten op éénfilter.MedebewonersOnderin het aquarium lopen 6 grote beerkreeften(Scyllarides latus). De dierenbewandelen normaal gesproken de bodemvan de Middellandse Zee en de Atlantischekusten van Frankrijk, Spanje, Portugal enNoord Afrika. Dit is niet echt het verspreidingsgebiedvan de neerkijkers, maar komtqua temperatuur wel overeen. Ze worden45 centimeter groot en ongeveer 3 kilogramzwaar. Ze hebben geen grote scharenom zich te verdedigen of aan te vallen.Daarom zoeken ze graag de beschermingop van rotsen en vertrouwen ze op huncamouflage. Door vlug hun staart te openenen weer te sluiten kunnen ze eventueelsnel achteruit verdwijnen. De kreeften zittenbij de neerkijkers in de bak zodat er inhet onderste gedeelte van het aquariumook wat te zien valt, aangezien de neerkijkersvaak in het bovenste gedeelte van hetwater zwemmen. Verder is het mooi meegenomendat zij het afval van de neerkijkersopruimen. Hopelijk kunnen de beerkreeftennog lang opkijken naar deze groepneerkijkers en kunnen deze neerkijkers noglang neerkijken op ons. Door de ervaringenmet de vorige neerkijkersscholen moet hettoch mogelijk zijn dat we deze dieren watlanger kunnen bekijken dan hun onfortuinlijkevoorgangers.Neerkijkers - foto’s: Yvonne Raaijmakers>19

v r i e n d e nVIP-Rondleiding voor VriendenDe vereniging ‘Vrienden van Blijdorp’ had een mooi planbedacht. Door een actie wilde men proberen zoveel mogelijkenieuwe leden binnen te halen. Vrienden die nieuwe vriendenaanbrachten deden mee met een loterij, waarvan de vijf gelukkigewinnaars een VIP-tour achter de schermen van Blijdorp zoudenkrijgen van niemand minder dan directeur Ton Dorresteijnhimself. Tijdens de nieuwjaarslezing in januari 2007 werd debalans opgemaakt en de trekking verricht. Het aantal van 42nieuwe leden viel wat tegen, maar elk nieuw lid is er één.Op 24 maart was het zover; De Tour-de-Blijdorp kon beginnen.Om 10.00 uur werden we verwacht, maarom 9.45 uur was de groep al compleet.‘Meneer Koos’ (zoals Koos van Leeuwenliefkozend werd genoemd door een baliemedewerkervan de bezoekersinfo) liet dedirecteur dus maar wat vroeger oppiepen.De winnaars E. Bosma (Rotterdam), J.Wuyster (Maassluis), J. Bloemers (Alblasserdam)en J. Breedijk (Capelle aan den IJssel)en hun familie hoefden niet lang te wachtenvoor de trip begon. L.H. van Broeckhuysenis de vijde winnaar, maar hij was nog opvakantie en krijgt een alternatief programmaaangeboden op een later tijdstip.Ton Dorresteijn leidde ons eerst richtinghet Oceanium. Voor we naar binnen gingenmoest de groep van ‘meneer Koos’ eersteven op de foto.Tekst: Jan BreedijkTon vertelde eerst voor de schermen éénen ander over de Bassrock, de Noordzeeaquaria,de Gibraltarbak, de haaientunnel,de walvissen en het publieke laboratoriumvoor we echt achter de schermen verdwenen.Zo hoorden we dat alle vogels vanBassrock in Rotterdam geboren zijn enafkomstig zijn van eieren uit een IJslandsesupermarkt. Waar ik persoonlijk erg vanopkeek was dat de twee open ‘noordzeebakken’gemaakt zijn om je handen in tekunnen steken. Dit om het leven van dezee beter waar te nemen dan alleen metde ogen.Eenmaal door een ‘geheime’ deur, ging ereen nieuwe wereld voor ons open. Tweederdevan het Oceanium bevindt zich achterde schermen en dat gingen we nu beleven.We kregen een uitleg over filters,alarmsystemen en noodaggregaten enkwamen toen achter Bassrock terecht.Een keuken met een overheersende visluchtbood de toegang tot het verblijf zelf,waar we net over de drempel even binnenmochten kijken. Via een andere deurkwamen we in de rots terecht. Die is holen bestaat uit cement en staalconstructies.De nestgangen van de vogels zijn van pvcen kunnen vanuit deze tunnel geopend endus in de gaten gehouden worden. Eenderde deur gaf ons een blik op twee ziekeeidereenden in een zwembadje die daardoor het voedsel hun medicijnen kregentoegediend.De weg terug bracht de groep in de quarantaineafdelingvoor zeedieren. Met nameVIPtour winnaars in Taman Indah - foto: Koos van Leeuwen20VIPtour en hun introducees - foto: Koos van Leeuwen

de inktvissen trokken de aandacht. Tonvertelde ons dat een octopus de intelligentiehad om uit zijn bak te klimmen, overeen bak heen te kruipen en in het derdeaquarium te duiken, omdat daar voedselaanwezig was. Na deze ervaring kwamenwe weer ’te voorschijn’ bij het koraalaquarium.Via de magrovebak kwamen we bijhet Caribische café waar de directeur onseen kop koffie aanbood. Hij is van allemarkten thuis, want als een vakkundigeserveerster bracht hij een ieder zijn ofhaar drankje.Via het Eauditorium, met een prachtig uitzichtin de haaientunnel, liepen we doornaar boven en konden toen het grote bassinvan de haaien van bovenaf zien. Als eerstebracht onze directeur ons bij drie terrariadie ietwat verloren in deze groteruimte stonden. Uit één van de bakkenhaalde hij een rattenslang die een iedermocht aanraken of zelfs vasthouden. Debedoeling was te ontdekken dat reptielenhelemaal geen slijmerige, enge dieren zijn.Na informatie te hebben ontvangen overhet voeren van haaien en het schoonmakenvan dit verblijf door duikers, begaven weons richting de koningspinguïns. De dierenkonden prachtig van bovenaf bewonderdworden. Het volgende uitstapje bracht onsin het laboratorium waar we o.a. zeepaardjesin alle maten zagen en natuurlijkde wereldberoemde kweek van koralenvan dichtbij bekeken.De klok bereikte inmiddels de magische 12uur en de rondleiding zou ongeveer 2 uurduren, maar Ton Dorresteijn was niet testoppen. De hele groep moest hem nogvolgen naar het olifantenverblijf. Even laterstonden we in de Taman Indah het uitzichtvan de olifanten te bekijken. Jawel, we liepenecht in het verblijf en door de ‘kantelstellage’die Nelcon ontworpen heeft omzieke olifanten te kunnen behandelen.Nog enige minuten later stonden we buitenoog in oog met Alexander die knuffeldemet zijn ‘tochtige’ vriendinnetje van datmoment. Teder legden ze de grote koppentegen elkaar en draaiden hun slurven toteen vlecht.Toen Alexander zenuwachtig liet blijken dathij alle extra belangstelling een beetje zatbegon te worden verlieten we het verblijf.We maakten nog even een uitstapje naarhet tijgerverblijf, maar dat was dan heteinde van de VIP-tour. Ton Dorresteijnnam onder onze dankzegging afscheid enhad zich uiteindelijk toch zo’n 2 uur en3 kwartier voor ons vrijgemaakt.Koos bracht ons in de Lepelaar naar eentafel waar we een lunch geserveerd kregenvan heerlijke broodjes. De twee kinderenonder ons gingen echter liever aan depatat. Na de lunch ging ieder zijns weegs.Er was nog tijd genoeg om de prachtigeDiergaarde van voor de schermen te gaanbekijken. En dat is en blijft natuurlijk demoeite waard.Vrienden-knuffels voorzieke kinderenEnige tijd geleden werden Henk enGreet Gerritse benaderd door ledenvan Rotaract Club Scheveningen.Deze club bestaat al meer dan 25 jaaren is opgericht door Rotary ClubScheveningen. Zij bestaat uit ledentussen de 18 en 30 jaar, en organiseertjaarlijks een aantal activiteiten tenbehoeve van een goed doel.Bij het bezoek aan een van onze winkels en het kopen van een pluche ijsbeer ten behoevevan de bouw van ons nieuwe ijsberenverblijf, kwam een van de leden van RotaractClub Scheveningen op het idee om een beach volleybalwedstrijd te organiseren. Met deopbrengst hiervan zouden dan bij de Vrienden kuffels gekocht kunnen worden, die vervolgensgeschonken zouden worden aan de kinderen van het Juliana Kinderziekenhuis teDen Haag. Op deze manier zou het mes aan twee kanten snijden: de Vrienden kunnenveel knuffels verkopen en de zieke kinderen worden blij gemaakt met een pluche olifant,tijger, panter of leeuw!Rotaract Club Scheveningen liet ons op enig moment weten dat zij de opbrengst vandeze volleybalwedstrijd zouden verdubbelen en uiteindelijk op een bedrag van € 1.000,-uit- kwamen! Voor dit bedrag zijn bij de Vrienden een heleboel knuffels aangeschaft.Greet Gerritse heeft persoonlijk alle dozen in cadeaupapier verpakt en voorzien vanfeestelijke strikken. Uit elke doos prijkte een knuffeldier.Via een persbericht werd door Rotaract Club Scheveningen melding gemaakt van het feitdat op zaterdag 17 februari de knuffels officieel aan het kinderziekenhuis zouden wordenovergedragen in het Ronald McDonald Huis, dat op het dak van het ziekenhuis isgebouwd. Op die dag togen Henk en Greet Gerritse en ik met een volgepakte autorichting Scheveningen. De manager van het Ronald McDonald Huis gaf ons een korterondleiding door het Huis, waar ouders van zieke kinderen uit het kinderziekenhuisvoor korte of lange tijd kunnen verblijven om zo dicht mogelijk in de buurt van hunzieke kind te kunnen zijn.Met deze actie werden twee goede doelen in één keer gesteund.Tineke Groenhorst21

v r i e n d e nHeeft u interesse?Dan graag voor1 september reageren!NajaarsexcursieIngetogen en natuurlijk…de grootste van de kleinenZoo Parc Overloon. Een nieuwe bestemming.Tekst en foto’s: Peter BiestaHeeft u vorig jaar van NaturZoo Rheinegenoten? Dan zal Zoo Parc Overloon uzeker bevallen!Zoo Parc Overloon heeft een beperktehorecavoorziening, maar prima voor eenhapje en een drankje. De tuin is makkelijkte lopen en heeft nauwelijks hoogteverschillen.Kortom bijna iedereen kan mee!De volgende punten zijn voor u van belangMaximaal aantal deelnemers is 50/100. Bij70 deelnemers of meer gaat een tweedebus rijden. Wacht daarom niet te lang metopgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt inde bus een rookverbod. Er wordt, geziende afstand, onderweg niet gestopt.LET OP!NIEUWE VERTREKLOCATIE!Op zaterdag 22 september organiseert de Vereniging Vriendenvan Blijdorp de najaarsexcursie naar Zoo Parc Overloon. U kunthier weer aan deelnemen.Vertrek: 9.00 uur vanaf het Willemsplein teRotterdam (bij de Spido). Het Willemspleinis makkelijk te bereiken met de metro(halte Leuvehaven) en met tramlijn 7 van>Zoo Parc OverloonHet bekendste park van ZodiacZoos!De organisatie die streeft naar natuurlijkeverblijven. Zoo Parc Overloon is eenbestaande botanische tuin uitgebreid meteen groot dierentuingebied. Het zal danook niemand verbazen dat het een landschappelijkfraai aangelegde tuin is. Zekernu de beginjaren achter ons liggen en hetnieuwe groen niet meer zo pril is. De dierenen de presentatie ervan, is anders danin Blijdorp. Geen hele bijzondere diersoorten,maar minder ‘delicate’ soorten in veeldoorloopverblijven of eilanden. Het mooisteis misschien wel de ‘Maidan’. Een glooiendgrasland om een meertje met Axisherten,Indische antilopen, kraanvogels,streepkopganzen en kroeskoppelikanen….tussen de bezoekers….Hoogtepunten in Overloon:de Maidan;de vlindervallei;de botanische tuin;de vele doorloopverblijven.22

Rotterdam CS naar het eindpunt Willemsplein.Ook de tramlijnen 8, 20, 23 en 25stoppen bij Leuvehaven.Aankomsttijd in Overloon ca. 11.00 uur.Geplande aankomsttijd in Rotterdam ca.18.30 uur.Kosten voor leden bedragen: € 30. Nietleden betalen €32,50.Gaat u ook mee met de zomerexcursienaar Gelsenkirchen….Graag een aparteoverschrijving om verwarring te voorkomen…Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekeringdient u zelf af te sluiten.In de reissom zijn inbegrepen:de busreis Rotterdam – Overloon v.v.toegang tot de dierentuin;fooi voor de chauffeur.Aanmelden voor deze reisHet verschuldigde bedrag dient u over temaken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.Vereniging Vrienden van Blijdorp, Vroesenlaan28-A 3039DV Rotterdam onder vermeldingvan ‘Overloon’ + uw telefoonnummeren voor leden het lidmaatschapsnummer.De overschrijvingen dienen uiterlijk 1september 2007 te zijn ontvangen. Uwoverschrijving is uw bewijs van deelname.U ontvangt geen verdere bescheiden ofmededelingen, tenzij de bus vol is. Hiervankrijgt u dan zo snel mogelijk bericht en hetvolledige bedrag wordt teruggestort.Foto 1Blijdorp,Toen en NuTekst: Theo van de VeldeBlijdorp van toen. Wanneer is dat ‘toen’ eigenlijk? Voor een enkelingis ‘toen’ de Diergaarde van voor de oorlog. Voor veruit demeesten is het juist de tijd erna. Voor mij is Blijdorp ‘van toen’de dierentuin van de zestiger jaren. De ‘oude tuin’ was in diejaren op haar mooist. Het groen lag er na de eerste 20 jaar mooibij. Er was een grote verscheidenheid van dieren die allemaal inverblijven zaten waarin je ze goed kon zien. De visie op de eisenwaaraan een verblijf moest voldoen, was natuurlijk niet tevergelijken met deze tijd. Ik neem u mee in mijn herinnering.Het is niet mogelijk het betaalde bedrag terestitueren voor afmeldingen die na 1 septemberworden ontvangen. Eventuelerestituties vinden plaats onder inhoudingvan €2,50 administratiekosten.NB. De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseertvoor haar leden jaarlijks een aantal reizen naar binnenenbuitenlandse dierentuinen. De prijsstelling van dezereizen is gebaseerd op een inschatting van de reiscoördinator.Het kan voorkomen dat de werkelijke kostenhoger uitvallen. Soms zijn de werkelijke kosten lager,omdat een dierentuin bijvoorbeeld op het laatstemoment besluit vrije toegang te verlenen. Is aan heteind van het boekjaar het saldo van reizen positiefdan stort de reiscoördinator het positieve saldo in dealgemene kas van de Vereniging ten gunste van heteerstvolgende geschenk aan Blijdorp. Een negatief saldokomt ten laste van de Verenigingskas. Wanneer u deelneemtaan een vriendenreis verklaart u akkoord te gaanmet deze regeling.Voor de meeste mensen waseen dagje dierentuin niet ietswat je even tussendoordeed. Voor de gemiddeldebezoeker was de toegangsprijsvoor het hele gezin eendrempel. De dag werd allang van tevoren gepland.Doorgaans ging je niet iedere Foto 2maand naar de dierentuin!Als het dan eindelijk zoverwas en de tram reed deBentincklaan op, dan sloeg deonrust toe als de ingang in zichtkwam. De kaartjes werdengekocht en de gezinnen passeerdehet hek. Ook toen waser al een fotograaf. Ik kan meniet herinneren of hij al bij deingang stond. Wel kon je kinderenlaten fotograferen in eenautootje (foto 1). Verder haddensommige bezoekers zelfeen fototoestel bij zich; wijhadden zo’n boxje, zwart grooten vierkant. Daar moest thuisvoorzichtig een rolletje vanFoto 3twaalf foto’s in gestopt wordenmet een lange strook papiereraan. Schoot het rolletje uit je hand danwas het reddeloos verloren.Ook toen werden de bezoekersrechts bij de ingang al door flamingo’sopgewacht. Als je linksaf ging kwamje bij het verblijf van de bruine beren.Ik vond het prachtig. In mijn kinderfantasiezag ik het verveelde gedragaan voor de onrust die paste bijwoeste dieren. Leunend over de randkeek je in een ‘diepte’ met onderindonker water. Ditmoest voorkomen datde beren hun dodelijkewerk buiten hun verblijfzouden kunnen verrichten(foto 2).Iets verder lag de speeltuindie pas veel laterop de dag aan de beurtkwam. Vooral de hangbrugmet het opspattendewater was mooi.Wij gingen hier zo laatmogelijk naartoe omdatde kans op nat wordendaar wel heel erg grootwas. Overigens was hetheel gewoon om je vooreen dagje Diergaardenetjes aan te kleden,ook kinderen ontkwamen daar niet aan(foto 3).>23

Over de toren is al veel gezegd en geschreven.Ik denk niet dat er nu nog veel mensenwarmlopen om op een toren van 45meter te staan. Toen wel. Men dacht dat detoren op instorten stond omdat er betonrotwas geconstateerd. De sloper heeftechter de grootste moeite gehad om hetbouwwerk neer te krijgen. De afbraak waseen grote vergissing, maar wederopbouwzou het weer zijn (foto 4).De leeuwen en tijgers zaten in vergelijkingmet de andere katachtigen in riante verblijven.Later heb ik me afgevraagd waaromleeuwen in een ruimte met Ionische zuilenzaten. Als kind vond ik het niet vreemd.Koning der dieren, dus zuilen is een paleis.Wat dacht u van de ijsberen? Als je foto’sziet van hun verblijven van toen, dan zie jeeen kale ruimte met een glijbaan. Naar dehuidige opvattingen volstrekt onvoldoende.Het is echter wel het verblijf waarinopzienbarende fokresultaten zijn behaald.Als je een nieuw verblijf bouwt dan willenwe graag de natuurlijke situatie nabootsen.Dat is wel zo educatief. Maar of een ijsbeerhet ook zo ervaart dat blijft de vraag (foto5). Uiteindelijk is een ijsbergtoch ook behoorlijk kaal.Waar nu de Lotusserre gevestigdis, waren destijds de reptielenondergebracht. Als je doorde dubbele deur binnenkwam Foto 5sloeg de vochtige warmte jetegemoet. Ik zie het nog zo voor me. Blijdorphad een indrukwekkende collectieslangen. Ik voel mijn teleurstelling nog bijhet zien van de cobra. Een olijfgroen dunbeestje met de naam brilslang die natuurlijkzijn nek niet breed wilde maken. In hetFoto 4midden stond een groot terrarium mettwee netpythons. Als ze gevoerd werdendan stapte de verzorger in het verblijf, hieldeen reusachtige rat aan zijn staart en hieldhem voor de python zijnneus. De snelheid waarmeehet 50 kilo zwarelijf van de grond kwamen de rat omwikkeldewas imponerend. Ikdenk dat verzorgers ditvandaag de dag nietmeer in hun hoofd zouden halen. Ook hadmen nog een Gabonadder. In die dagenwerden ze nog gevoed tijdens het bezoek.Niet dat er een show van werd gemaakt,maar gewoon omdat niemand het vreemdvond. Later vond men het beter om ditzoveel mogelijk buiten bezoektijden tedoen omdat slangen vaak levend voer moetenhebben. Natuurlijk is het niet leuk omte zien hoe een slang een muisje vangt.Niet leuk, maar ik vond het machtig interessant.Op de plaats waar nu de keukenvan de Lotusserre is, daar zaten toen eenpaar oude krokodillen. Ook hier weer, zehadden weinig ruimte maar zijn heel oudgeworden. Maar goed, tegenwoordig willenwe dat de dieren zo veel mogelijk getoondworden in een nabootsing van hun natuurlijkeomgeving. Het liefst met hun natuurlijkegedrag. Heeft het dier echter afwijkendetafelmanieren, dan houden we dat eenbeetje buiten beeld.Sommige herinneringen gaan verder terug. >Foto 624

Maquette ijsberenverblijf - foto: Menno LamDoor: Angeline Peters en Alex SchoutenMet dank aan: Robert van Herk (Diergaarde Blijdorp)en informatie van de ijsberenduwgroepBerekoel!Zoals die van mevrouw Velthuijsen (82)die in 1948 trouwde met de cellist vanThe Allround Stars. Deze band trad opzondagmiddagen op in de Rivièrahal.Nadat de muzikant vroeg: “Mevrouw vindtu de muziek mooi?” was het raak.Nog steeds komt mevrouw Velthuijsengraag in de Diergaarde om herinneringenop te halen. (foto 6).Binnenkort is het zo ver: de ijsberen komen terug in DiergaardeBlijdorp. De leus van de Vrienden ‘Kom over de brug, de ijsberenmoeten terug’ heeft gewerkt, want we hebben een bijdrage vanmaar liefst 1,2 miljoen euro gedaan om een nieuw ijsberenverblijfmogelijk te maken. Het maakt onderdeel uit van het nieuwegebied Arctica, waar allerlei dieren uit het hoge noorden in dekomende jaren een plekje zullen krijgen. Naast de publiekslievelingende ijsberen zijn dat poolvossen, lemmingen, sneeuwuilen,sneeuwhazen en bevers of wasberen. Maar in dit artikel eersteen ‘preview’ van het hoofdverblijf van Arctica: de ijsberen.Van mevrouw Van Leeuwen-Thieme ontvingenwe een knipselboek dat haar vaderdestijds zelf gemaakt heeft. Het is een zelfingebonden werk, een schoolopdracht,waarin de heer J. Thieme destijds 56 bladzijdenmet krantenartikelen over de Diergaardeheeft gebundeld uit 1939 tot en met1941. Door de compleetheid is het eenwaar tijdsdocument geworden. In een laterstadium zal ik hier zeker op terugkomen.Het boekje zal tijdelijk ter beschikking aanBlijdorp worden gegeven.Heeft u nog mooie herinneringen (liefstmet foto) stuur ze dan aan Theo@vriendenvanblijdorp.nlof aan ons postadres.Foto 1: De rode auto 1961Foto 2: bruine beerFoto 3: familie bij papegaaiFoto 4: bouw torenFoto 5: ijsberenFoto 6: orkestEen duwgroepIn 2000 nam Diergaarde Blijdorp afscheidvan de ijsberen Mien en Katrien. Het verblijfbij de brug over de vijver voldeed nietmeer aan de eisen van deze tijd. Een nieuwijsberenverblijf stond voorlopig in de ijskastomdat een dergelijk groot verblijf al snelmiljoenen kost en met alle bouwplannendie al op stapel stonden was de geldkassimpelweg leeg. Het idee van een nieuwijsberenverblijf bleef echter kriebelen bijeen aantal mensen die al jaren verbondenzijn met Blijdorp: Ardaan Gerritsen (redacteurvan Blijdorpblad), Bob Knieze (projectleidervan Blijdorp), Martin van Wees(assistent curator in Blijdorp), HansHorsting (voormalig voorzitter Blijdorp) enMarcel Kreuger (vice-voorzitter en hoofdredacteurvan de Vrienden). Samen beslotenze in 2003 een zogenaamde ‘ijsberenduwgroep’te vormen. Doel van deze duwgroepwas het terugbrengen van de ijsberenin Diergaarde Blijdorp. Het eerste knelpuntdat moest worden aangepakt: hoeziet een goed ijsberenverblijf eruit?Pakket van eisenBij het ontwerpen van een nieuw verblijfwordt een zogenoemd pakket van eisenopgesteld. Hierin worden de eisen en wensendie de toekomstige bewoners stellenaan hun verblijf samengevoegd met deeisen en wensen van de verzorgers, maarook met de voorwaarden die Blijdorp zichzelfoplegt. Het gaat de Diergaarde er nietalleen om dieren aan het publiek te latenzien ter vermaak. Natuurbehoud en educatiebehoren uitdrukkelijk ook tot de doelstellingenvan de Diergaarde. Bij het opstellenvan het pakket van eisen wordt uiteraardgebruik gemaakt van alle mogelijkekennis die er is op het gebied van huisvestingen verzorging van ijsberen. Ondermeer tijdens vakanties zijn diverse ijsbeerverblijvenin andere dierentuinen door deleden van de werkgroep bekeken en is veelinformatie ingewonnen bij experts.OnderscheidendBelangrijkste aspect bij het ontwerpen vaneen verblijf bleek ruimte. IJsberen staan>25

ekend als actieve en nieuwsgierige dieren.Het zijn echte kilometervreters (noodzakelijkom in hun ruige leefgebied voldoendevoedsel te vinden) die de mogelijkheidmoeten hebben om te klimmen, rennen,springen, zwemmen, zoeken en graven.Kortom, een ijsberenverblijf moet grootzijn: minimaal 1000 m 2 per dier, waarvaneen kwart (250 m 2 )als watergedeelte.Dit watergedeeltemoet bij voorkeurzout water bevatten.IJsberen levenhet grootste deelvan de tijd solitair,dus het streven waseen verblijf temaken voor éénman en één vrouwwaarbij het verblijfin tweeën gedeeld isbuiten het paarseizoen.Om verveling enstereotype gedrag(‘ijsberen’) te voorkomenmoet deinrichting van hetverblijf voldoendeuitdaging bieden,met mogelijkhedenzich uit het zichtterug te trekken.Kortom:- geen vierkante betonnen bak, maar eenlangwerpig verblijf met een riviertje- een “zandbak” om in te graven- uitlopers van de wanden om zich teverschuilen- bochten in het verblijf om niet alles ineen keer te overzien- grote stenen en boomstronken om meete spelen en waar ze omheen moetenlopen- veel aandacht vanuit de verzorgers voorverrijking in de vorm van “speelgoed”en de manier waarop gevoerd wordt(zoals de bekende vis-ijslolies).Met andere woorden: het gewenste nieuweijsberenverblijf in Blijdorp zou zekeronderscheidend zijn, maar ook heel kostbaar.Maquette ijsberenverblijf - foto: Menno LamGoede VriendenGelukkig heeft Diergaarde Blijdorp goedeen genereuze Vrienden. Met het 150-jarigjubileum in 2007 in het vooruitzicht wildende Vrienden graag een bijzonder cadeauaan de Diergaarde geven. Toen bekendwerd dat Blijdorp plannen had voor deterugkeer van de ijsberen in de Diergaarde,was de beslissing snel genomen. Tijdens deAlgemene Ledenvergadering van de Vriendenin 2004 werd aangekondigd dat er hardgespaard zou gaan worden om in 2007 eenbedrag van 1 miljoen euro te schenken.Toen bleek dat de kosten toch hoger zoudenzijn dan verwacht is de bijdrage van deVrienden zelfs verhoogd tot 1,2 miljoeneuro!!! Een recordbijdrage, maar dan welvoor een bijzonder verblijf.Toendra en ruimteDiergaarde Blijdorp heeft een continentenindeling.Een ijsberenverblijf zou dus nietop zichzelf staan maar onderdeel moetenvormen van een groter gebied (Arctica)waarin ook ruimte is voor andere dieren.Het aspect van ruimte vond de Diergaardeheel belangrijk. Niet alleen voor de dieren,maar ook de bezoeker moet het gevoelvan ruimte krijgen. Er moet een uitstralingvan weidsheid zijn. Daarom is een Amerikaanseontwerper, Ray Robinson, gevraagdte helpen met het ontwerp van een landschappelijkverblijf zonder (zichtbaar)gebruik hekken en muren.Eén van de misverstanden rondom ijsberenis dat ze alleen op de ijsvlaktes van deNoordpool voorkomen. Niets is minderwaar. Als de winter invalt trekken ijsberennaar het noorden, het drijfijs op. Ze gravenuiteindelijk een hol in de sneeuw om dekoudste maanden in winterslaap te ontlopen.In het voorjaar en de zomer, als hetpakijs langzaam smelt, zoeken deze dierende uitgestrekte toendra’s op in het noordenvan Canada, Verenigde Staten, Groenlanden Siberië. Het is dus niet gek een ijsbeertussen een groepje naaldbomen tezien scharrelen op zoek naar iets eetbaarszoals bessen. Juist deze toch wat onbekendekant van de ijsbeer wil Blijdorp latenzien. Arctica moet dus zowel de ijzigepoolcirkel laten zien als de kleurrijketoendra met zijn dwergstruiken, heideen korstmossen.ArcticaDe bezoeker loopt Arctica binnen via eenpad met toendrabegroeiing. Al snel zal hijpoolvossen tegenkomen met op de achtergrondeen ijsbeer. Als de bezoeker verderArctica inloopt staat hij opeens oog in oogmet het ijsbeervrouwtje. Het lijkt net of debezoeker zo door kan lopen het verblijf in.Uiteraard is dit schijn: een diepe drogegracht (vergelijkbaar met de gracht rondomhet olifantenperk) zorgt voor een veilige,maar onzichtbare barrière. Het kraamhok,waar het vrouwtje hopelijk tijdens haarwinterslaap een jongter wereld brengt,ligt verscholen achterin het verblijf.Ver van geluid enonrust. Mocht hetzover komen, dankan de bezoeker viaeen videocamerasysteemalles volgen.De bezoeker looptvervolgens via eensoort mijnschachteen ondergrondseexpositieruimte in.Via grote ruiten kunnende ijsberenonder water wordenbewonderd. Hetwater in de grotebassins maaktonderdeel uit vanhet watersysteemvan het Oceanium.De ijsberen kunnendus zwemmen inecht zeewater. De expositieruimte biedtplaats voor allerlei educatieve aspecten,maar daarover volgt in het volgende nummervan Vriendennieuws meer.De bezoeker heeft inmiddels ook kenniskunnen maken met de ijsbeerman en looptvanzelf weer naar boven. Hier krijgt hijweer zicht op de poolvossen in hun verblijfbovenop de expositieruimte. Om het beeldvan de uitgestrektheid van de toendra niette verstoren is de skyline van Rotterdamverstopt achter een haag van dennenbomen.Behalve de ijsberen en de al genoemdepoolvossen zullen ook lemmingen,sneeuwuilen, sneeuwhazen en bevers ofwasberen een plekje krijgen in Arctica.Tot slotLange tijd heerste in Rotterdam de meningdat het bijna niet mogelijk was een goed ijsberenverblijfte maken dat rekening hieldmet zowel het welzijn van de dieren als deeisen van verzorgers en bezoekers en datdan ook nog financieel mogelijk was. Overeen half jaar moet blijken dat dit toch kan.In oktober krijgen de Vrienden een ‘preview’in Arctica. De bouw zal dan in eeninteressant stadium verkeren en DiergaardeBlijdorp kan dan bewijzen dat zij wederomeen onderscheidend verblijf heeft ontworpen,mede dankzij de vastberadenheidvan de ijsberenduwgroep en de financiëleondersteuning van de Vrienden. De openingvoor het publiek zal waarschijnlijkbegin 2008 plaatsvinden.26

2 januari 2007 - 25 april 2007m u t a t i e sKraanvogel met jong - foto: Fred van TielIn deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde.Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven.Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ookkunnen dieren zich (niet zichtbaar voor publiek) achter de schermenbevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbordop het voorplein tegenover de flamingo’s. Op verzoek gevenwe met ingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerstecijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat hetgeslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.Geboren13-04/0.0.1 witnekkraanvogel, 11-04/1.0.0 Java-banteng (Onslow),11-04/0.0.1 witnekkraanvogel, 07-04/0.1.0 Kirks dik-dik (Olga),22-03/0.0.6 manoel (29/3 1 gestorven), 10-03/0.0.1 pinché, 02-03/1.0.0 zandwallaby, 26-02/0.0.2 roestkat, 17-02/ 0.1.0 Szechuantakin(Een meisje! Helaas gestorven), 23-01/0.0.1 rode reuzenkangoeroe,18-01/0.0.1 franjeaap, 12-01/ 0.0.1 addax, 10-01/0.0.1gorilla (moeder Tamani, vader Bokito), 04-01/0.0.1 Alaotra-bamboemaki,04-01/0.0.1 Prins-AlfredhertGestorvenGestorven01-04/1.0.0 rode reuzenkangoeroe, 04-03/0.1.0 Szechuan-takin,23-02/1.0.0 bosrendier, 16-02/0.1.0 zwartvoetpinguïn, 12-02/1.0.0Madagaskar-reuzendaggekko, 08-02/0.1.0 okapi (Lisala), 31-01/0.1.0onager, 21-01/1.0.0 groen Javahoen, 18-01/0.1.0 zandwallaby, 17-01/0.1.0 groen Javahoen, 16-01/0.1.0 zandwallaby, 08-01/0.1.0 anoa(Aafje)Bamboemaki - foto: Rob DoolaardGearriveerdGearriveerd25-04/1.0.0 Aziatische olifant (Timber, uit Sevilla), 24-04/0.0.30neerkijker, 19-04/0.0.1 witkuifkaketoe, 12-04/1.0.0 zandwallaby (uitSouth Lakes, Engeland), 12-04/1.1.0 Surinaamse pad (pipa), 04-04/0.1.0 Sumatraanse tijger (Alia, uit Wuppertal, Duitsland),04-04/0.1.0 gevlekte hyena (uit Beauval, Frankrijk), 03-04/0.1.0okapi (uit Kopenhagen, Denemarken), 01-04/1.0.0 Aziatische leeuw(uit Moskou), 01-04/1.1.0 dottergele toekan, 25-03/0.0.1 tapijtpython(uit Leipzig), 25-03/0.1.0 Smiths dakschildpad (uit Leipzig), 21-03/1.1.0 wondergekko, 16-03/0.0.18 rode piranha (o.a. uit Keulen),12-03/0.1.0 McCords slangenhalsschildpad (uit Münster), 08-03/0.0.7 rode ibis (uit Ramat Gan, Israël), 08-03/2.3.0 grote textorwever(uit Zodiac Zoos), 07-03/0.0.1 gekko (uit Italië), 06-03/0.1.0olifantspitsmuis (uit Leipzig), 28-02/1.1.0 klipdas (uit Praag), 28-02/1.0.0 kroeskoppelikaan (uit Praag), 16-02/ 0.0.10 kluut (uit Avifauna),03-02/1.3.0 Surinaamse pad (Pipa), 02-02/0.2.0 Mhorrgazelle(uit München), 02-02/3.0.0 bosrendier (uit Burgers’, Arnhem),30-01/0.0.300 doodshoofdkakkerlak (uit Emmen), 24-01/0.0.2 lepelaar(uit Zürich, Zwitserland), 20-01/ 0.1.0 rode panda (uit Douéla-Fontaine,Frankrijk), 20-01/0.0.3 zwarte wouw (uit Beauval,Frankrijk), 17-01/1.0.0 vosmangoeste (uit Apenheul, Apeldoorn),17-01/0.1.0 onager (uit Parijs), 12-01/6.3.0 rode ibis (uit Avifauna)Verzonden Verzonden17-04/1.0.0 Aziatische olifant (Alexander, naar Antwerpen),17-04/0.0.1 swiftvos (naar Spanje), 17-04/0.1.0 pinché (naar Santillanadel Mar, Spanje), 11-04/1.2.0 gorilla (Dango, Quenta en Astranaar Sjanghai, China), 02-04/0.1.0 Sumatraanse tijger (Musi, naarLisieux, Frankrijk), 15-03/2.0.0 gevlekte hyena (naar Planckendael),14-03/1.1.0 VonderDeckentok (naar Burgers’ Zoo, Arnhem),14-03/1.1.0 Braziliaanse tangara (naar Burgers’ Zoo, Arnhem),14-03/1.1.0 driekielstralenschildpad (naar Keulen), 12-03/1.0.0okapi (Kimdu, naar Leipzig), 12-03/1.0.0 McCords slangenhalsschildpad(naar Münster), 08-03/0.0.8 zwartvoetpinguïn (naarZodiac Zoos), 08-03/0.0.25 grote textorwever (naar Zodiac Zoos),27-02/2.2.0 Visaya-wrattenzwijn (naar Chester, Engeland), 27-02/1.0.0 grote koedoe (naar OpelZoo, Duitsland), 14-02/0.0.1 witnekkraanvogel(naar NOP), 07-02/ 1.0.0 Maleise civetkat (naar PontScorff, Frankrijk), 07-02/1.1.0 manoel (naar Pont Scorff, Frankrijk),02-02/0.2.0 Mhorrgazelle (naar München), 02-02/1.0.0 bosrendier(naar GaiaPark, Kerkrade), 31-01/1.0.0 bosrendier (naar Arnhem),21-01/1.0.0 eidereend (naar Zürich, Zwitserland), 17-01/2.0.0 VonderDeckentok(naar Beauval en Arnhem), 10-01/0.1.0 kuifmakaak(naar Omega Park, Portugal)27

c o l o f o n29e jaargang, nummer 2, oplage: 6750Heeft u nog oude briefjes vanvijf, tien, vijfentwintig of meergulden? Investeer het in eennieuw ijsberenverblijf!U kunt al uw oude geld inleverenbij de Vriendenwinkels.Zij zullen het omwisselenin Euro’s voor ons jubileumgeschenkter gelegenheid van150 jaar Diergaarde Blijdorp:een prachtig ijsberenverblijf.Vereniging Vrienden van BlijdorpSonoystraat 6a, 3039 ZT RotterdamVriendennieuws is een uitgave van de VerenigingVrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van DiergaardeBlijdorp”. De jaarlijkse minimale contributiebedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar hetverenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp inRotterdam. Bovendien worden de leden in staat gestelddeel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voorhen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.Secretariaat:K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a,3039 ZT RotterdamVriendenfoon: 010 - 467 66 37Vriendenfax: 010 - 467 66 37Email: info@vriendenvanblijdorp.nlPostbank: 13 57 803IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03BIC: PSTBNL21Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099Wie?komt onspromotieteamversterken?Heeft u een dagje over,kunt u 1 + 1 bij elkaar tellenen leuk met klanten omgaan?Kom dan ons promotieteamversterken.Reizen:P. Biesta, Vroesenlaan 28A,3039 DV RotterdamTelefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)Email: peter.biesta@wanadoo.nlPromotieteam:Fam. H. Gerritse,Sourystraat 1d, 3039 SR RotterdamTelefoon: 010 - 466 36 82Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)Mobiel: 06-40323077Postbank: 62 17 917Voor inlichtingen kunt u bellen naar: 010-4663682.Een briefje is ook welkom: H. Gerritse, Sourystraat 1d,3039 SR Rotterdam.AgendaAdresgegevens Blijdorp21 juli 2007Speciale zomerreis naarZOOM Gelsenkirchen (blz. 16.)22 september 2007Najaarsexcursie naarZoo Parc Overloon (blz. 22)Diergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, RotterdamBezoekersinformatie: 010-4431495Postadres: Postbus 532, 3000 AM RotterdamOpeningstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uurRedactie-adres Vriendennieuws:M. Kreuger, hoofdredacteurGoudsesingel 235d, 3031 EL RotterdamEmail: mkreuger@planet.nlRedactie-medewerkers:J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat,A. Peters, A. Schouten, G. NijssenT. van de Velde, T. VermeulenVormgeving en druk: Argus, RotterdamVrienden van Blijdorp op Internet:Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nlRedactie Website: A. GelderblomSamenstelling Verenigingsbestuur:VoorzitterC.M. GroenhorstVice-voorzitter M. KreugerSecretarisK. van LeeuwenTweede secretaris S. NoordijkPenningmeester A.M. BosLedenH. Gerritse - PromotieP. Biesta - ReizenISSN: 1568-3400Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen demening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van deredactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen inte korten of te weigeren.Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam vande fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve vanactiviteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vriendenvan Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven wordentoegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van deVereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.