download - CAD Magazine

Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE3April/Mei 2008jaargang 19● Ribbon in plaats van pulldown ● Printen met oog voor milieu● CAD CAM Event ● Techniek ook voor jongerenwww.cadmagazine.nl

ProfessionalDigital Prototyping WorkshopsEen digitaal prototype is een simulatie van eenproduct of installatie die kan worden getest opfunctie, vorm en samenhang. Het prototype bevatnaast de geometrie uit Autodesk Inventor eventueelook de elektrische installatie uit AutoCADElectrical en het leidingwerk. Het prototype isgeschikt voor bewegingsanalyses en sterkte berekeningen.Door tijdens alle ontwerpstadia kennistoe te voegen aan één digitaal prototype gaatgeen kennis meer verloren bij overdracht tussende ontwerpstadia en personen. U bespaartop kosten van fysieke prototypes en voorkomtfouten en frustraties. Leer op onze vrijblijvendeworkshops hoe u betere producten sneller op demarkt kunt brengen tegen lagere kosten. 00800 2255 22322 www.cadac.com www.autodesk.nl www.deboer.com www.digitalprototyping.nl

ColofonCAD-Magazine is een vaktijdschrift voor(po tentiële) gebruikers van CAD, CAM, CAE,Visualisatiesystemen en informeert over de ontwikkelingen en toepassings gebieden, alsmede over software-en hardware-produc ten, leveranciers engebruikers. CAD-Magazine verschijnt 8x per jaar inNederland en België.Directie/uitgever:Dhr. R. GroothuisRedactie:redactie@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Hoofdredacteur:Redacteuren:ruud.groothuis@cadmag.nldrs. J.F.O. van Haaftenjob.van.haaften@cadmag.nldrs. E. van Reeseric.van.rees@cadmag.nlR. Smanrob.sman@cadmag.nlAan deze uitgave werkten mee:Jaap Dubbelaar Lambert-Jan KoopsJean-Pierre van Gastel Renso KusterGerard IJzermans Wim PoirtersDanny JosephJohan VreedeAdvertentie-exploitatie:wilfred.westerhof@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Dhr. W. WesterhofAbonnementenservice:services@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Mw. L. PelsOntwerp:A.F. van der Kolk / CMedia Productions, EmmeloordDruk:Drukkerij Giethoorn ten Brink, MeppelUitgever:CMedia Productions B.V.Noordzijde 2b, 8302 GL EmmeloordPostbus 231, 8300 AE EmmeloordImago van techniekDe technische beroepen krijgen een betere naam, toch zijn er bijzonder veelvacatures die lang onvervuld blijven. De aantallen schoolverlaters blijvenachter bij de behoefte die er is aan CAD-tekenaars en andere technischeberoepsuitoefenaars. Volgens diverse onderzoeksbureaus is het vooruitzichtdat dit tekort alleen maar zal stijgen, met een verdubbeling van het tekort in dekomende vier jaar. Het wordt de hoogste tijd om meer aandacht te geven aantechnische vakken op scholen, en vooral is het nodig om te laten zien hoe leukdie vakken zijn. Om het imago van de technische vakken te verbeteren is hetbelangrijk om naar buiten te treden, te laten zien hoe belangrijk techniek vooronze huidige maatschappij is, en hoe mooi het kan zijn.Gelukkig zijn er diverse initiatieven, veel CAD-leveranciers stellen hunsoftware beschikbaar aan scholen voor gereduceerd tarief. Er zijn lespakkettenmet CAD-applicaties. Er worden wedstrijden georganiseerd op scholen enwat te denken van Vakkanjers, de finale op de TechniShow komt in dit nummerruim aan bod. Op de TechniShow in de jaarbeurs was ook nog een specialefamiliedag om moeders en vaders te laten zien dat techniek niet altijd vuilehanden betekent voor hun kinderen. Vorig jaar was de succesvolle wedstrijdDesign Contest, de winnende auto gaat nu echt door Burton gebruikt wordenbij een nieuw model. Ook een goede stimulans.CAD-Magazine draagt ook een steentje bij met de CAD-Uitdaging op deBouw & ICT beurs en de CAD Cover Challenge die tot het einde van dit jaarloopt. Daar bovenop komen nog twee nieuwe initiatieven. Als eerste de bij ditnummer meegestuurde CAD-Banenkrant, die ook op scholen verspreid wordt,zodat studenten en leerlingen zien dat er goede mogelijkheden zijn voor eencarrière in de techniek. En als tweede nieuw initiatief het CAD CAM Event,een grote CAD- en CAM-beurs in november van dit jaar. Een goede gelegenheidom mogelijke belangstellenden op sleeptouw te nemen en de vorderingente tonen in de CAD- en CAM-sector waar ruim voldoende werkgelegenheid isvoor een goedbelegde boterham, nu en in de toekomst.Abonnementen:Uitgebreide informatie over een abonnement opCAD-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice.CAD-Magazine op Internet:www.cadmagazine.nlwww.cadmagazine.nl/banenmarktwww.cadplaza.nlISSN 1386-1689Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijkworden overgenomen en vermenig vuldigd zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van deuitgever.Job van HaaftenHoofdredacteur CAD-Magazine© Copyright 2008 CMedia Productions B.V.CADMagazine April/Mei 2008-33

Arcadis werkt aanbescherming NewOrleansIn oktober 2007 werd het nieuwsbekendgemaakt dat Arcadis eentweede contract had binnengehaaldin New Orleans, ter waarde van 50miljoen dollar.Bouw & Civiel, Pagina 30.Creatief versus technisch 14SmartGeometry prikkelt 18Arcadis werkt aan beschermingNew Orleans 30Uitdagende opdracht 34Zonovergoten, column 51Opgevouwen, column 67Elementen groeperen endegroeperen 71Een Ribbon inplaats van pulldownTraditiegetrouw is zoals elk jaarin Maart de nieuwe versie vanAutoCAD geïntroduceerd doorAutodesk. AutoCAD 2009 enAutoCAD LT 2009 genaamd zijnsinds 25 maart beschikbaar. Ineen aantal artikelen komen weeralle nieuwe mogelijkheden uitgebreidaanbod.Platform, Pagina 46.In één knowhow-systeem 17Straks ook in Nederland 33Registratie, column 45Een Ribbon in plaatsvan pulldown 46Goed idee, column 61CAD CAM Event 52Eigen toolbar voor deCUI van AutoCAD 64Printen met oogvoor milieuMet alleen droge getallen kun jegrootformaat printers eigenlijk nietmet elkaar vergelijken. Gebruikerszullen echter veelal alleen op basisvan die specificaties hun keuze maken.Bij Océ kijken ze verder danhet aantal prints per minuut, RobBrouns en Sandrine Castagne vertellenerover.Hardware, Pagina 10.Printen met oog voor milieu 103D-muis voor laptops 53CADMagazine April/Mei 2008-3

Vakkanjers meerdan alleen vakkennisJongeren hun talent voor technieklaten ontdekken, zodat zij dat verderkunnen ontwikkelen en henvervolgens introduceren in de echtewereld van techniek, dat is de opdrachtdie Bureau TOP zich heeftgesteld. Om deze opdracht tot eengoed einde te brengen organiseerthet bureau onder andere beroepenwedstrijdenonder de noemerVakkanjers. En met succes, want depopulariteit van de wedstrijdenneemt steeds verder toe.Mechanical & Design, Pagina 22.Duiken naar de bodem vande wereld 9Vakkanjers gaat over meerdan alleen vakkennis 22Tenten van Alkmaar tot Qatar 25Ontwikkeling nieuwe kernel 36Techniek is ook voor jongeren 48Klantendag Xandorra in tekensnelheid en efficiëntie 50Tolerantie-analyse metSolidWorks 54Productiviteit troef 56Solid Edge EmbeddedClient-Integratie met Teamcenter 62Denken als eenregisseurIn dit tweede artikel waarinAutodesk VIZ 2008 vergelekenwordt met 3ds Max 2008 komenweer tal van verschillen naar bovendie een mogelijke keuze tussenbeide producten zullen vereenvoudigen.Visualisatie, Pagina 12.Ruimtelijke ontwikkelingin 3D, 4D en 5D 6Denken als een regisseur 123ds Max 2009 in twee smaakjes 68VoorplaatEen oranje Donkervoort sierde destand van Cadmes op de Techni-Show en nu de voorplaat van ditmagazine. Mede dankzij deDonkervoort, maar ook door depassende aankleding, vormgevingen de standbemanning, ontvingCadmes de prijs voor de beste standop de Techni-Show.Zoals AltijdArtikel pagina 48Trainingswijzer 20Agenda 28CAD-Courant 41Kort Nieuws 43Lezersservice 74Volgende keer 74CADMagazine April/Mei 2008-3

VISUALISATIEErik Tissingh en MarkBerntssen (rechts).4Sight combineert Virtual Reality en regie van ruimtelijke ontwikkeRuimtelijke ontwikkeling in 3D,Door Eric van ReesDe opmars van commerciële toepassingen met 3D-visualisaties isniet te stoppen. Het Nederlands-Zweedse bedrijf 4Sight ontwikkeltsuccesvolle 3D- en 4D-visualisaties van ruimtelijke projecten vanoverheden, projectontwikkelaars en woningcorporaties.Daadwerkelijke interactieve virtuele modellen met een hoogdetailniveau worden opgebouwd uit onder andere GIS- enCAD-data, waardoor afnemers een beter beeld van deuiteindelijke plannen krijgen.reden voor toenadering tot Sightlinetoe: “We merkten dat overheden enontwikkelaars tachtig procent van huntijd kwijt waren met het communicerenom opdrachtgevers uit te leggen wat erbedoeld wordt. Dit leverde behalveveel nutteloos bestede tijd, ook veelmisverstanden op. Niet langer onbe-Deze manier van werken levert veeltijdwinst op, voorkomt misverstandenen zorgt voor begrip tussen burgers,overheden en marktpartijen. Bijzonderis dat gewerkt wordt met visualisatietechniekenuit de gaming-industrie.Nieuwe technieken beloven nog meervisualisatiemogelijkheden voor de toekomst.SuccesverhalenAlle succesverhalen ten spijt van echtgoede visualisaties van puur technischepakketten als CAD en GIS, laten succesvolletoepassingen nog steeds opzich wachten. Een uitzondering is4Sight, een Nederlands-Zweeds bedrijfdat 3D- en 4D-visualisaties maakt vanruimtelijke projecten van overheden,projectontwikkelaars en woningcorporaties.4Sight is ontstaan uit een samenwerkingsverbandtussen het Nederlandse4Motion ‘Regie in ruimtelijke ontwikkeling’en het Zweedse SightlineVision. 4Motion is al een jaar of acht inNederland actief in het adviseren enondersteunen van opdrachtgevers omruimtelijke ontwikkelingen tot uitvoeringte brengen. Sightline Vision produceertreeds een groot aantal jaren visualisatiesvan ruimtelijke ontwikkelingenvoor de Zweedse markt.Dit bedrijfsonderdeel houdt zich bezigmet ruimtelijke gemeentelijke en commerciëleontwikkeling en organisatieenprojectmanagement. Erik Tissinghen Mark Berntssen (4Sight) lichten deVisualisatie huidige situatie N302 ter hoogtevan Gemeente Harderwijk, gekoppeld metverkeerssimulatie in opdracht vanProjectbureau N302.CADMagazine April/Mei 2008-36

grijpelijke besluiten als gevolg van misinterpretatie enslechte informatievoorziening. Daarom werken we samenmet Sightline en proberen we het draagvlak te versterkenbij de opdrachtgevers, door met realistische visualisatiesvan hun plannen te komen. De informatievoorziening isduidelijker en betrouwbaarder, wat de maatschappelijkediscussie veel effectiever en vooral bevredigendermaakt.”.ling4D en 5DLevensechtDe visualisaties uit Zweden bestaan uit beeldmateriaal,geanimeerde films en interactieve 3D/4D-modellen.Gebrui kers kunnen door middel van een joystick volledigdoor de virtuele omgeving van een project bewegen: het isnet alsof je een Virtual Reality game speelt. De interfacedie 4Sight gebruikt om dit te realiseren, is het door henzelfontwikkelde ‘Neo’, dat gebruik maakt van visualisatietechniekenuit de ‘gaming-industry’. “Het detailniveauvan onze visualisaties is bijzonder hoog: op rondrijdendeauto’s zijn zelfs de remlichten te zien en wie inzoomt opeen boom, ziet de nerven van elk boomblad.” ErikTissingh vertelt: “Het uitgangspunt van al onze productenis dat het levensechten mooi moet zijn. Dedetails in de modellenzorgen ervoor datmensen de informatievoorzieningrondomhet totale project geloven,ook tegenstandersvan ruimtelijke plannen. Geloofwaardigheid leidt totvertrouwen en vertrouwen leidt tot consensus.” Neo kanook gekoppeld worden aan verkeerskundige modellen,zodat huidige en toekomstige verkeersstromen realistischkunnen worden weergegeven.Een voorbeeld hiervan is het project N302 van ProvincieGelderland en Gemeente Harderwijk. 4Sight maakte eenontwerp van het infrastructuurproject van de N302 in eenruimtelijk 3D-model, waarin heel Harderwijk isTijdelijk project!?peoplesoftwarehardwarePerfect People PackageVoor verdere uitleg kijk naar de vervolg advertentie in dit magazineCADMagazine April/Mei 2008-3The People Group Groenewoud 25C5151 RM DrunenThe Netherlandsmail info@thepeoplegroup.nlsite www.thepeoplegroup.nlt +31(0) 73 594 40 82f +31(0) 73 594 42 26

opgebouwd in 3D. Het model werd gebruiktom de burgers van de gemeenteHarderwijk inzage te geven in hoeverrehet project gevolgen had op hun alledaagseleven door de weergave van deverhoudingen en projectgrenzen, waarbinnenhet nieuwe project plaats zougaan vinden. Dit model is gebruikt bijpresentaties van de gemeente met debetrokken partijen. Een voorbeeld:“Bedrijven maakten zich zorgen overde bereikbaarheid wanneer het projectvan start gaat en burgers klaagden overeventuele overlast. Veel onrust hebbenwe kunnen wegnemen bij beide partijentijdens een bijeenkomst waar verschillendescenario’s zijn gevisualiseerd.Wat je ziet is een grotere kwaliteitvan de voorlichting, omdat men nuweet wat er gaat gebeuren, omdat zedat in de visualisaties gezien hebben.Tegenstanders van het project voelenzich eerlijker behandeld en serieus genomen.”Deze manier van voorlichtingleidt tot vertrouwen richting opdrachtgeveren ook 4Sight, die hierbij als verlengstukvan de opdrachtgever fungeert.Artist impression interieur.ReconstructieDe opdrachtgevers wilden de hele gemeenteHarderwijk in 3D nagebouwdzien. Dit biedt volgens Berntssen veelvoordelen: “Als het uiteindelijk modelaf is, heb je een basis om verder te bouwenen is de investering te dragen doormeerdere projecten en gedurende meerderejaren”. Het model wordt dan ookin het verdere vervolg van de reconstructievan de N302 door de ProvincieGelderland en de Gemeente Harderwijkgebruikt ter ondersteuning in het bouwproces.Ook projectontwikkelaars enwoningcorporaties zien het nut van devisualisaties van 4Sight in. Een projectfilmpjetoont het uitzicht van een nieuwte bouwen appartementencomplex.Behalve het uitzicht is ook de lichtinvalnagebootst. Vooraf kan de makelaar perappartement een prijsbepaling makenop grond van het model, waarin de gebruikervrij kan bewegen met de joysticken bijvoorbeeld de lichtinval, opeindeloos verschillende tijdstippen perdag en per seizoen, kan bekijken. Inte -res sant is om te zien hoe gedetailleerdhet interieur van de appartementen is,tot aan de meubels en schilderijen aande muur toe. Zowel binnen als buitenziet er even gedetailleerd uit. Is de NeointerfaceCAD en GIS tegelijk?Tissingh “We maken inderdaad gebruikvan geodata van gemeenten, zoalsGBKN-data en luchtfoto’s. Om diekoppelingen te kunnen maken, moetenwe wel gebruik maken van open source.”Primair doel blijft wel het visualiserenvan een plan, niet de analyse, zoalsdat bij GIS het geval is.Niet onopgemerktDe visualisaties van 4Sight zijn ook internationaalniet onopgemerkt gebleven.In het najaar van 2007 won het bedrijfeen prijs voor haar 4D-visualisatiedienstenvan verkeersstromen, opeen internationaal congres georganiseerddoor PTV, ‘s werelds marktleiderop het gebied van verkeerssimulatiemodellen.Uit meer dan twintig inzendingenvan over de hele wereld werdde interface van 4Sight, in combinatiemet Vissim, een verkeerssimulatiemodel,verkozen tot beste inzending.Gevraagd naar namen van concurrerendebedrijven binnen Nederland,blijft het stil bij beiden. “Er is eigenlijkgeen directe concurrent voor 4Sight,want er is niemand die de combinatievan graphics en planvorming levert zoalswij.” De techniek van het ZweedseSightline is dusdanig ver doorontwikkelddat ze hiermee een grote voorspronghebben binnen de Benelux.Momenteel zijn er contacten met eenpartner in de VS, en ook binnenNederland is er samenwerking met derden,zoals Cyclomedia. “Zij hebbenbeelden van gevels, die kunnen wordengebruikt in ons Neo-model. De datazijn beschikbaar, de uitdaging zit hemin de techniek, om die voor een grootpubliek toegankelijk te maken.”Beiden zien de vraag verschuiven van3D naar 4D en 5D, dat wil zeggen naarallerlei soorten rekenmodellen waarinbijvoorbeeld een tijdsdimensie en verkeerssimulatieszijn opgenomen. Eentoepassing hiervan is om dagverloop incombinatie met verkeersstromen te simuleren,om bijvoorbeeld te kunnenbepalen of het uitvoeren van bouwwerkzaamhedenbeter ’s nachts ofoverdag uitgevoerd kunnen worden. In4D is de tijd meegenomen en aan devierde dimensie kunnen bedrijfsprocessentoegevoegd worden, zoals bouwkostenen bouwplanning in de tijd,waardoor een vijfde dimensie ontstaatin het model.Verder verwachten beiden voor de toekomstveel van de mogelijkheden omdata te ‘streamen’ via het internet, omzo alle projecten op één wereldkaart tezetten in plaats van losse modellen, zoalsdat nu nog gebeurt. Een andere mogelijkheidis ‘crowd simulation’.Hierbij worden massa’s lopende mensennagebootst in voetbalstadions ofmetrostations, om te kijken hoe veiligheidsscenario’sin de werkelijkheid uitpakken.Toekomstige evenementenkunnen hierdoor beter worden gecoördineerd.Om visualisatiemodellen via interneten desktop-pc’s te laten draaien zalNeo lite worden geïntroduceerd, eennieuwe interface. “De voortgaandetechnologie zorgt voor nieuwe vragenvanuit de markt, dus het is noodzakelijkom hierop in te spelen als bedrijf.”CADMagazine April/Mei 2008-38

Onder Antarctica’s ijsDuiken naar de bodemvan de wereldChief engineer Robert Zook ontwikkelde een op afstand bedienbaar‘voertuig’ dat onder het ijs kan opereren. Hij deed dit met behulpvan SolidWorks en Cosmos. Het duikapparaat maakt onderzoek vande oceaan en de oceaanbodem mogelijk en veilig.Te water laten van de SCINI.Het leven is niet makkelijk voorduikers die duiken naar de bodem vande wereld in de Antarctische Oceaan.De gemiddelde temperatuur onder hetijs is een huiveringwekkende viergraden Celsius en het gat waar jedoor bent gekomen, vriest boven jehoofd weer dicht. Robert Zook, chiefengineer van een project dat gefinancierdis door de National ScienceFoundation, ontwikkelde het eerste‘remotely operated subsea vehicle’(ROV) dat in staat is om meer danhonderd meter te duiken in deAntarctische Oceaan. Hij deed dit metbehulp van SolidWorks en Cosmos.Het duikapparaat maakt onderzoekvan de oceaan en de oceaanbodemDoor de redactieMECHANICAL & DESIGNmogelijk en veilig.De medewerkers van hetMcMurdo onderzoeksstationop Antartica kunnen veiligkwallen ter grootte van eenstrandbal bestuderen en anderzeeleven onder het ijs. Hetduikapparaat maakt het voorde onderzoekers mogelijk omtot grote diepten te gaan inéén van de meest extremeleefomgevingen op onze planeet.Menselijke duikers zijndoor de extreme omstandighedenbeperkt tot eenbereik van ongeveer zestienHet ontwerp van Robert Zookna uitsluitend zelfstudie.kilometer rond het onderzoeksstationen een diepte van veertig meter. Omverder en dieper te kunnen moestende wetenschappers een duikapparaatontwikkelen. Chief engineer RobertZook schafte SolidWorks aan enleerde zichzelf, met behulp van instructieboeken,aan hoe hij het apparaatzo moest ontwerpen dat het tot300 meter kon duiken.Zook: “Door de afgelegen locatiemoeten we vaak een manusje vanalles zijn en ons zelf nieuwevaardigheden aanleren. Toen ikAutoCAD probeerde werd ik compleetgek. Het was snel duidelijk dathet veel te lang zou gaan duren omdaar voldoende uit te kunnen halenvoor het ontwerp dat ik nodig had.Toen probeerde ik SolidWorks en ineen paar dagen was ik in staat een onderdeelte maken, gaten erin te borenen het open te snijden om de binnenkantte bekijken, zodat ik bijvoorbeeldkon zien op welke punten demeeste druk kwam te staan. Nu kunnenwe dingen zien die nog niemandheeft aanschouwd.”NavelstrengHet apparaat is SCINI gedoopt, datstaat voor ‘Submersible Capable ofunder Ice Navigation and Imaging’.Het heeft motoren en een lange‘navelstreng’ waardoor het veeldieper kan duiken dan menselijkeduikers terwijl zijn hoge resolutiecameragedetailleerde foto’s maaktvan de oceaanvloer. DeSCINI moest draagbaarzijn en modulair zodathet apparaat ook op hetijs makkelijk uit elkaargehaald kan worden engerepareerd.Zook gebuikte Cos mos -Works Desig ner om erzeker van te kunnenzijn dat de PVC-buis,die de schil vormt vanhet apparaat, zo’n 35 kilo pervierkante centimeter druk verdraagt.Ook de verzegeling tussen de verschillendeonderdelen moeten de intensedruk van het water op die diepteaankunnen. De SCINI toont de onderzoekersnu levende organismen dienog geen mens eerder heeft kunnenzien en onderzoeken.Voor meer informatie over ditonderwerp: www.solidworks.nl.CADMagazine April/Mei 2008-39

Océ kijkt verderPrinten met oog voor milieuRob Brouns: “We kijken bijvoorbeeldnaar de Total Cost ofOwnership (TCO). Kijk je namelijkalleen naar de snelheid die je berekentop basis van A0-formaat dan is datmeteen al een valkuil. Wanneer jeprint op wisselende formaten, watveel gebeurt, en je hebt maar één mesom het papier af te snijden, dan moetje de tijd van het wisselen van de rollenmeerekenen. Wij hebben per roleen mes, zodat de snelheid constantblijft.”Eco-designDe Française Sandrine Castagne is internationalproduct manager, gestationeerdin het hoofdkantoor van Océ inVenlo en Rob Brouns is product managerbij Océ-Nederland in DenBosch. Beiden leggen ze graag uitwat er allemaal gedaan is om deTDS-lijn van Océ speciaal te maken.Brouns: “Betrouwbaarheid van demachine, snelheid, kwaliteit en bedieningsgemakzijn allemaal belangrijkefactoren. Ook de arbeidskosten voorDoor Job van HaaftenMet alleen droge getallen kun je grootformaat printers eigenlijkniet met elkaar vergelijken. Gebruikers zullen echter veelal alleenop basis van die specificaties hun keuze maken. Bij Océ kijken zeverder dan het aantal prints per minuut, Rob Brouns en SandrineCastagne vertellen erover.Sandrine Castagne en Rob Brouns vertellen over de TDS-lijn van Océ.bijvoorbeeld de tijd die afwerking inbeslag neemt, zoals vouwen, dienenmeegenomen te worden. Niet alleen‘wat kost ie’, maarook ‘wat kan ik ermeeterugverdienen’zou mee moetenspelen bij dekeuze van eenprinter. Een anderbelangrijk aspect isEco-design, datzich onder meermanifesteert in hetbeperken van energiegebruik.”Castagne: “Bij deproductontwikkelingligt voor Ecodesignde focus opvier aspecten: papierverbruik,energieper print, recyclingen upcyclingen als vierde: emissies.Het eerste ishet papierverbruik,HARDWAREdaar begint milieuvriendelijk bij.Door enkele rollen met verschillendebreedtes te gebruiken heb je minderpapierverlies. Een andere papierbesparendefunctie is de mailboxfunctie,engineers die een centrale printer gebruiken,zitten vaak niet direct naastde printer, er moet een stuk gelopenworden om de tekeningen op te halen.Dat betekent dat per vergissing vaakanderen met de tekeningen weglopenomdat zij ook iets geprint hebben enhet op één stapel ligt. Dat kun jevoorkomen met de mailboxfunctie, jegeeft de opdracht vanaf je werkpleken de opdrachten worden verzameld.Het echte printen gebeurt als je zelfbij de printer bent en op de knopdrukt.”Castagne: “De energie per print kanverschillen. Een bus met vijftig personenis zuiniger dan een auto met vierpersonen als je per persoon rekent.Ook verbruikt een auto in de stadmeer dan op de snelweg. Je moet dusde juiste printer hebben voor het volumedat geprint wordt. In de TDSlijnis het energieverbruik, als het apparaatniet werkt, bijzonder laag, hetRadiant fusing heeft sinds 1995 al een octrooi van Océen bespaart op energiegebruik.CADMagazine April/Mei 2008-310

De TDS700, één van de printers uit de TDS-lijn die gecombineerdkan worden met scanners en vouwers.nadert de nul. En het apparaat heefteen korte opwarmtijd, daar is weinigenergie voor nodig en dat betekenteen korte wachttijd voor de gebruiker.”Brouns licht toe: “Daarvoor gebruiktOcé de eigen techniek ‘radiantfusing’, dat is een raster van wolfraamdat het papier kortstondig verhitom de toner te laten smelten en aanhet papier te hechten. Dat wolfraamraster is dun en verwarmt en koeltsnel af met weinig energieverbruik.Andere printers maken vaak gebruikvan twee walsen die steeds op een hogetemperatuur moeten worden gehouden,zowel tijdens het printen alsin de stand-by-stand. Bovendien moetde geproduceerde warmte continu viaventilatoren worden afgevoerd.”Castagne: “Recycling en upcyclingzijn belangrijke punten. Onder upcyclingverstaan we dat er geen kwaliteitsverliesis bij hergebruik. Oudemachines van Océ worden ingenomenen ruim negentig procent van hetmateriaal wordthergebruikt. Datkan doordat er bijhet ontwerp al rekeningmee wordt gehouden,door bijvoorbeeldzuiverematerialen te gebruikenin plaatsvan mixen. We zijnin 1995 al begonnenmet dit ‘cradleto-cradle’concept,toen het nog nietpopulair was, vooruitlopendop de anderenin de markt.”Geluid is storendDe verschillendeemissies waar jemee te maken hebt,zijn de uitstoot van ozon, geluid, stofen warmte. Voor de klanten wordt geluidsteeds belangrijker. Op een ingenieursbureauwaar mensen ontwerpen enzich daarop moeten concentreren is elkonnodig geluid heel storend, en hetvermoeit nodeloos. Castagne vervolgt:“De apparaten worden volgens ISOnormengetest en dat zijn heel strengecriteria. Door het stoppen van het energieverbruiken de afwezigheid vankoeling in de slaapstand tussen de printopdrachtendoor, is het geluidsniveaual laag (27 decibel). Je kunt het vergelijkenmet lopen op een tapijt. Wat deemissie van ozon betreft streven we ernaarom veel lager dan de toegestanedrempel te zitten, een factor honderdzelfs (toegestaan is 0,1 ppm, Océ zit op0,001 ppm). Ozonfilters gaan langmee, ze hoeven niet vervangen te wordenen blijven constant presteren.Fijnstof voorkomen we onder meerdoordat de tonerverpakkingen geslotenzijn, de fles heeft een schuif die pasopen wordt gezet als deze al op deprinter is geplaatst. De meeste fijnstofbij printers komt vrij tijdens het bijvullenvan de toner. Ook het toxische aspectis meegenomen; welke giftigestoffen zitten er in de toner? Onze tonerhoeft niet bij het chemisch afval maarmag gewoon bij het andere afval. Detonerflessen kunnen, zonder dat erschadelijke stoffen vrijkomen, verbrandworden.”Recycled papierBrouns: “Met het verbeteren van hetgebruik van recycled papier zijn we nuin de ontwikkelings fase. In de zwartwitTDS-lijn kan het al goed en voorde lijn van kleurenprinters wordt het nuverder verbeterd, het is al wel mogelijk.We hebben al recycled papiersoortenontwikkeld voor de grootformaat printers,en het printproces moet daaropzijn voorbereid. In de TDS-lijn zie jegeen kwaliteitsverschil meer tussen eenprint op gewoon en recycled papier.Ook met andere soorten papier en materialenmoet je de afdrukkwaliteit zohoog mogelijk houden daarom werkenwe bij de productontwikkeling veel samenmet TNO.” Het hele Océ Eco-designprincipe is bijvoorbeeld samenmet TNO ontwikkeld.Castagne: “Het is een trendbreuk metvroeger dat bedrijven nu voorop willenlopen op milieugebied, het zijn niet alleende sturende maatregelen van deoverheid. Winstgevendheid is nietmeer in strijd met het milieu omdat deklanten er zelf rekening mee willenhouden en erom vragen.”Job van Haaftenjob.van.haaften@cadmag.nl ishoofdredacteur van CAD-Magazine.Voor meer gegevens over ditonderwerp zie: www.oce.nl.CADMagazine April/Mei 2008-311

VISUALISATIEAutodesk VIZ 2008 vergeDenken alsbrengen waardoor een animatienog realistischer overkomt,zie afbeelding 1.‘Particles’ worden onder anderegebruikt voor regen,sneeuw, vuur, stof enzovoorts.‘Particles’ kunnenook gebruikt worden omeen boom te plaatsen opeen terrein waarbij deboom dienst doet als een‘Particle’-bron.Er zijn steeds meer architectenbureausdie iets met visualisatie doen ofwillen gaan doen. Diegene die er al watlanger mee bezig zijn, willen de latvaak hoger leggen en met animatie aande slag gaan om de concurrentie voorte blijven. Daarbij is het van belang omte denken als regisseur en niet in eenwilde actie tien camera’s in een 3Dscenete gooien of minuten lang een cameraover een pad bewegen.Om een 3D-ontwerp verder aan te kledenkan er in 3ds Max gebruik gemaaktworden van ‘Character’ animatie.Character Studio maakt het mogelijkom op eenvoudige wijze personente laten lopen, zie afbeelding 2. De ‘biped’(tweevoeter) van Character Studiozorgt voor een bottenstructuur die degeometrie van een karakter aanstuurt.Dit hoeft natuurlijk geen hoog gedetailleerdmodel te zijn zoals in de huidigeDoor Jean-Pierre van GastelAfbeelding 1.In dit tweede artikel waarin Autodesk VIZ 2008 vergelekenwordt met 3ds Max 2008 komen weer tal van verschillennaar boven die een mogelijke keuze tussen beide productenzullen vereenvoudigen.computergames. Vaak worden bewegende‘Characters’ in een architectuuranimatiealleen vanaf de achterkant bekeken.Men kan natuurlijk ook kant enklare ‘Characters’ gaan kopen zodat degebruiker vrij snel klaar is. AutodeskVIZ biedt helaas geen enkele vorm totkarakteranimatie.Om een 3D-animatie teverfraaien kan de gebruikerdynamische objectenbenutten. Denkbijvoorbeeld aan dewind die bomen laat bewegenof objecten dieonder invloed van dezwaartekracht naar benedenvallen. In 3dsMax kan de gebruikermet behulp van‘Particles’ allerlei ‘Spe -cial Effects’ tot standGolven op het water‘Particles’ worden beïnvloed opbasis van ‘Space Warps’ in 3ds Max.Zwaartekracht of een kolkeffect is eenvan de voorbeelden van ‘SpaceWarps’. ‘Space Warps’ kunnen overigensook geometrie aansturen om toteen animatie te komen. Met de ‘RippleSpace Warp’ bijvoorbeeld kan de gebruikerhet effect krijgen van rondegolven die in water ontstaan als mendaar een voorwerp ingooit.Om realistisch gras te maken, dat alsdetail te gebruiken is in een renderingof animatie, biedt 3ds Max de ‘Hairand Fur Modifier’. Oorspronkelijk dusbedacht voor haar en vacht. Maar eenhaar kan natuurlijk ook een grassprietzijn. Door de ‘Modifier’ te plaatsen opeen object zal het haar/gras in alle richtingenworden geplaatst. Eventueelmaakt de gebruiker eerst een subobjectselectie (‘Painten’ is hierbij erg handig)waarbij de haren alleen op de huidiggeselecteerde elementen worden vertoond,zie afbeelding 3. Het haar kaneenvoudig worden aangepast naarAfbeelding 2.CADMagazine April/Mei 2008-312

leken met Autodesk 3ds Max 2008 Deel 2een regisseurAfbeelding 3.bruikbare kleuren voor gras en met eenwind SpaceWarp zal het gras automatischreageren op de kracht van dewind. Het renderen van het haar gebeurtoverigens als posteffect en is dusgeen extreme geometrie in de‘Viewport’.De ‘Cloth Modifier’ in 3ds Max kangebruikt worden om bijvoorbeeld eengordijn realistisch te plooien of om eentafelkleed op een tafel te draperen.Uiteraard kunnen er met de ‘ClothModifier’ ook kledingstukken tot standkomen die op een karakter realistisch teanimeren zijn. De ‘Cloth Modifier’ reageertook weer op de ‘Space Warps’zodat deze bijvoorbeeld reageert op dekrachten van de wind. De Materialeneditor is bijna gelijk met 3ds Max, behalvedan dat er niets geanimeerd kanworden in de Materiaal editor. De enigematerialen die ontbreken zijn het‘Ink ’n Paint’-materiaal en het ‘DirectX’-materiaal, zie afbeelding 4. Nu kanhet ‘Ink ’n Paint’-materiaal wel gedeeltelijkvervangen worden door deAfbeelding 4.‘Mental Ray ContourShaders’ maar het ontbrekenvan het ‘Ink ’nPaint’-materiaal is voorspecifieke contourschetsen,zoals het effect vankrijt, wel jammer. ‘DirectX’ is meer voor de gamedeveloperdie direct zijn‘Direct X Shader’ die hijgebruikt in een ‘GameEngine’ kan zien in de3ds Max viewport dusdat zal voor de AutodeskVIZ-gebruiker niet zoheel spannend zijn. Mits hij naar eenVR-oplossing gaat en met dergelijke‘Shaders’ te maken krijgt.Rollende keienOm met dynamische eigenschappen tewerken in simulaties, bevat 3ds Maxde module ‘Reactor’. Met behulp vanReactor krijgen 3D-objecten een massaen reageren ze op elkaar als rigide of‘soft’ objecten. Hierdoor kunnen realistischesimulaties tot stand komen. Ookvoor een stilstaand beeld kan deze moduleerg praktisch zijn. Denk bijvoorbeeldaan een aantal keien die onder invloedvan zwaartekracht op de grondvallen en tegen elkaar aan rollen. Het iseen vervelend karwei om dit handmatigte doen, en het haalt het nooit tenopzichte van een dergelijke simulatie.Op het gebied van ‘Modifiers’ heeft3ds Max uiteraard meer ‘Modifiers’ diemet animatie te maken hebben danAutodesk VIZ. Met behulp van de‘Melt Modifier’ kunnen objecten smeltenals sneeuw voor de zon.Afhankelijk van de massaen of het glas of een plasticachtigmateriaal is, kandeze ‘Modifier’ directworden toegepast.De ‘Vertex Paint Modi -fier’ is wel een gemis inAutodesk VIZ. Met deze‘Modifier’ kan er namelijkop een vlak geschilderdworden waar laterbijvoorbeeld gras komt testaan. Gebaseerd op dekleur zwart/wit weet 3dsMax waar er gras mag groeien en waarniet. Camera-effecten zijn bijna hetzelfdein de producten alleen het realtimecamera effect ‘Motion Blur’ ontbreektin Autodesk VIZ. Autodesk VIZlaat wel een preview zien van eenscherptediepte effect (Depht of Field)maar de ‘Motion Blur’ ontbreekt.‘Motion Blur’ is overigens het effectdat er voor zorgt dat objecten die meteen hoge snelheid voorbij een cameralenskomen wazig worden aan éénkant.Om een camera te voorzien van nieuweeigenschappen die de gebruiker vrijsnel kan aanpassen, heeft men inAutodesk VIZ geen mogelijkheden tothet aanbrengen van ‘Custom Attri -butes’. ‘Custom Attributes’ wordentoegekend aan een object en zijn eigenlijkniets meer dan extra parameters diede gebruiker via het ‘Command Panel’kan aanpassen. Denk bijvoorbeeld aanhet aanpassen van een ‘Camera Target’gekoppeld aan de camera zelf, waarmeedus de hoogte van de camera is inte stellen. Door eerst gebruik te makenvan ‘Parameter Wiring’ kan het resultaatvia een eigen ‘Custom Attribute’worden toegevoegd aan een camera.’SplineIK’ en ‘HI Solver’‘Inverse Kinematics’ in Autodesk VIZzijn beperkt. Alleen de zogenaamde‘HD Solver’ is beschikbaar. ‘SplineIK’en de ‘HI Solver’ ontbreken. Nu kan de‘SplineIK Solver’ in 3ds Max gebruiktworden om bijvoorbeeld de staart vaneen dinosaurus te animeren, maar hetkan ook prima zijn werk doen om bijvoorbeeldeen garagedeur, die is opgebouwduit diverse panelen, open endicht te doen tijdens een animatie of‘Still’-rendering. Om meerdere filmpjes,die uitgerenderd zijn, aan elkaar temonteren kan de gebruiker de standaardWindows Moviemaker of hetVideopost in 3ds Max benutten.Videopost biedt mogelijkheden totmonteren maar ook voor ‘Post Effects’zoals diverse lenseffecten.In het volgende en laatste artikel komende laatste verschillen aanbod enwat de toekomst gaat brengen voorAutodesk VIZ.Jean-Pierre van Gasteljean-pierre.van.gastel@pollux.nl isfreelance redacteur voorCAD-Magazine. Voor dit onderwerpzie ook: www.autodesk.nl.CADMagazine April/Mei 2008-313

BOUW & CIVIELCAD brengt de ontwerper in spagaatCreatief versus technischDoor Johan VreedeOp het gevaar af dat dit verhaal allemaal open deuren intrapt, heb ik toch gemeend(misschien wel vooral voor mezelf) eens op een rijtje te moeten zetten welke plaats CADop dit moment in de bouwwereld inneemt. Het is dan ook vooral een eigen visie, en het iszeker niet bedoeld om aanstootgevend te zijn voor lezers gebruikers of leveranciers.Commentaar is zeker welkom.De tegenstelling tussen creatief ontwerpenen technisch uitwerken is aleeuwenoud. Enerzijds is er de ideevormingmet alle originaliteit van dien, enanderzijds is er de noodzaak om te zorgendat alle details kloppen, dat hetpast en dat het gemaakt kan worden.In dit digitale tijdperk is het bovendienzo dat nagenoeg elke professional opeen of andere manier van één of meerderecomputersystemen gebruik maakt.Niemand kan zich meer veroorlovengeen gebruik te maken van de nieuwetechnieken van analyse en presentatie.In de bouwkundige branche valt dan alsnel het woord CAD.Creatief versus technischHelaas is de tegenstelling in de CADwereldniet anders. Aan de ene kantstaat de creatief ontwerper die op zoekis naar - digitale - hulpmiddelen omzijn idee te vormen en te presenteren enop deze manier de opdrachtgever teovertuigen van het feit dat dit echt deideale oplossing is voor het gesteldeprobleem. De hulpmiddelen moetendan ook snel resultaat geven, pakkenden boeiend zijn, snel een indruk - enwel de gewenste indruk - achterlaten ofeen ander associatief beeld oproepen.Ook de benodigde analyses die in datprille stadium gedaan moeten wordenmoeten op een laagdrempelige manieruitgevoerd en gepresenteerd kunnenworden. Men zou, misschien wat oneerbiedig,kunnen zeggen dat precisieondergeschikt is aan de ‘grote boodschap’.Aan de andere kant staat de technischprofessional, aan wie de zorg is toevertrouwdom het idee in concrete instructiesen dergelijke om te zetten. Daarbijkomt juist een hoge mate van precisiekijken. Bovendien zijn de systemen diegebruikt worden steeds geavanceerderzodat de technisch professional steedsmeer specialist wordt. Deze technischspecialist heeft behoefte aan toegespitstehulpmiddelen voor analyse, calculatieen inventarisatie.Welke softwareHet is de bedoeling dat er software isdie al deze gebruikswensen kan ondersteunen.Gelukkig wordt daar hard aangewerkt. Er is vormgevingssoftware(Form Finding Software), er is softwaredie de ontwikkelde vorm krachtigkan presenteren en er is software diedat krachtige ontwerp tot in de detailskan beschrijven zodat het gerealiseerdkan worden. Ook ontwikkeling tenaanzien van industrialisatie van devorm (zoals Bentleys GenerativeComponents en Auto desk’s Inventoren meer) komen steeds meer op.VormontwerpVoor het creëren en manipuleren vanvormen, wordt CAD vaak niet als deideale software gezien. De intuïtiviteitbij het gebruik zou te laag zijn.Uiteraard zijn er veel CAD-leveranciers,vooral in de architecturale branche,die het daar volledig mee oneenszijn. Toch zien we dat een laagdrempeligprogramma als SketchUp sterk opkomt, juist omdat het zo intuïtief is. Hetgemak van het ‘omhoogtrekken’ vaneen grondvorm zoals SketchUp datkent, spreekt de ontwerper blijkbaaraan. Geheel naar mijn verwachting zieik dat nu ook terugkomen in programma’sals MicroStation en AutoCAD.PresentatiePresentatietechnieken concentrerenzich meer en meer op een fotorealistischeweergave van het ontwerp, maarin bepaalde gevallen is een meer gestileerdeweergave krachtiger. De ‘artistimpression’ is nog steeds een sprekendemanier om de leek een indruk tegeven van het ontworpen object.Daarvoor zijn dan ook aardig wat digi-CADMagazine April/Mei 2008-314

tale technieken beschikbaar. Zelfs in de CAD-wereld zijndeze technieken klaarblijkelijk doorgedrongen, zie ik aande mogelijkheden van bijvoorbeeld AutoCAD om ‘bibberlijntjes’weer te geven of gebruik te maken van dezogeheten ‘visual styles’.Andere soorten presentaties vergen een andere manier vanweergeven. Bij een presentatie van functieclusters ofinvloedsgebieden in de stedenbouw zal wellicht een anderepresentatievorm gekozen worden, al of niet met bibberlijnen.Bij een weergave van beweging zal een sprekendplaatje of een animatie gebruikt moeten worden. Ook hiervoorzijn technieken beschikbaar die al min of meer gemeengoedzijn bijvoorbeeld flash-animaties. Vaak zijn ineen internet-achtige omgeving diverse hulpmiddelen al beschikbaar,en ook gebruikers zijn intussen gewend aan eenInternet-achtige omgeving.De opname van dit presentatiedeel in een groter document,vaak gecombineerd met tekst, is ook zeer gebruikelijk.Adobe PDF heeft hiervoor uitstekende mogelijkheden. Ditbiedt tevens mogelijkheden voor het opnieuw gebruikenvan het presentatiemiddel in verschillende en opeenvolgendepresentaties, zoals dat voorheen met de maquette gebeurde.DetailontwerpTechnische ontwikkelingen rondom CAD concentrerenzich op het BIM, het Bouw Informatie Model. De gedachteis dat alle relevante informatie over een bouwwerk in éénof enkele samenhangende databases wordt opgeslagen, endat in principe alle bouwkundige ontwerpproducten zoalsbestek, bestektekening, calculatiemodel, afwerkstaat etc,hiervan afgeleid kunnen worden. Verder is de gedachte datde database van zo’n bouwwerk in de loop van de ontwikkelingvan het ontwerp qua inhoud steeds verder wordt verfijnd.Elke volgende partij in het ontwerpproces zou als hetware weer een aanvulling doen op de database. Dit is eenuiterst prijzenswaardige gedachte en theoretisch is dit volledigjuist. Praktisch blijkt het echter wat minder eenvoudigte liggen.Allereerst is er de vraag rondom de vergoeding van de geleverdeprestatie. Bij het ontwerpproces zijn vaak achter-ENGINEERING People is een onderdeel van The People Group,specialist in CAD- en ENGINEERING projecten van basis CADtot hoog gekwalificeerd 3D ENGINEERING werk. Onze interneen externe projecten worden uitgevoerd door hoog opgeleideen gekwalificeerde tekenaars met als basis kennis de highendoplossingen van Autodesk ® en Bentley Systems ® .Op projectbasis personeel, software en hardware nodig?ENGINEERING People biedt hiervoor een unieke oplossing;Perfect People Package. Dit unieke programma maakt hetmogelijk om op projectbasis een engineer, software enhardware in te huren.Uw voordeel:peoplesoftwarehardware Geen vaste personeels en/of werving en selectie kosten Geen hoge aanschafkosten voor hardware en CAD software Snelle en efficiënte oplossing voor projecten All-in-one package op basis van één uurtariefVoor meer informatie kijk opwww.engineeringpeople.nl of neemcontact op met Michel van Eersel,mvaneersel@engineeringpeople.nlEen voorbeeld van een ‘Artist Impression’ met Autodesk Impression.CADMagazine April/Mei 2008-3The People Group Groenewoud 25C5151 RM DrunenThe Netherlandsmail info@thepeoplegroup.nlsite www.thepeoplegroup.nlt +31(0) 73 594 40 82f +31(0) 73 594 42 26

eenvolgens meerdere – onafhankelijke – partijen betrokken,die elk hun eigen bijdrage leveren en hiervoor betaald krijgen.Bij de vulling van het BIM zal de ene partij gebruik(moeten) maken van de input van de andere partij. Het isechter maar de vraag of die partij deze input ook geleverdheeft, ofwel of die partij daarvoor wel opdracht gehad heeft.Dit zou betekenen dat werkverdeling in het totale ontwerpprocesen bijbehorende contractvormen opnieuw bezienmoeten worden.Ten tweede is er de vraag van de benodigde technisch expertise.Gezien de uitgebreide mogelijkheden van diverse softwarematigeontwerpsystemen, is vaardigheid met dit systeemvan groot belang om concurrerend te kunnen opereren.Dit betekent dat steeds hogere eisen gesteld zullen wordenaan de persoon die dit systeem bedient. De tekenaar is operatorgeworden, en zijn of haar opleiding is zeer gespecialiseerd.Afgezien van het feit dat deze specialisatie vaak eenbijbehorend salaris inhoudt, is ook de beschikbaarheid vandergelijke specialisten op de arbeidsmarkt een probleem.WerkverdelingDe problematiek van de juiste werkverdeling is dan ook eenkernvraag. De discussie over het feit dat de ontwerper ookzelf de invoer zou moeten doen, laait steeds weer op.Uiteraard is dit de persoon die het beste weet welke gevolgeneen gegeven heeft, en dus het beste in staat is om de juistezaken in te voeren. Toch bekruipt ons vaak het gevoel dat dithet creatief proces remt, of in elk geval de aandacht onnodigafleidt. De invoering vraagt echter steeds vaak erg veel specialistischekennis van een systeem. Communicatie tussenvormontwerper en technisch uitvoerend ontwerper is danvan groot belang. Kan dit door overdracht van een compleettechnisch document of is nog steeds mondelinge communicatietussen beiden nodig?Vergt omslagConclusie: de opmars van de digitale hulpmiddelen voorhet ontwerpen in de bouw is onstuitbaar. Zowel voor debeeldvorming met een grafische presentatie als voor detechnische uitwerking tot op het hoogste detailniveau issteeds meer software beschikbaar, ook als onderdeel van deklassieke CAD-programma’s. Het probleem bij deze softwarezit in de benodigde vaardigheid. Waar het ene soortwerk zeer gespecialiseerde kennis en vaardigheid vereist,wil het andere soort werk graag gebruik maken van zeer intuïtieveen grafisch sprekende hulpmiddelen, zodat het creatieveproces zo goed mogelijk tot uiting komt.Dat vereist nogal wat van de software. Maar desoftwareleveranciers hebben dit onderkend endoen hun best. Hoe dat dan moet bij de overdrachtvan het ‘basisontwerp’ aan de ‘technischeuitwerking’ is daarbij vooralsnog een open vraag.Dit vergt ongetwijfeld een omslag in de conventionelewerkmethoden in de bouw en wanneer zaldie komen? Om nog maar te zwijgen over de gevolgendie dit heeft voor de contractvormen diehier bij horen.Johan Vreede is freelance redacteur voorCAD-Magazine. Voor vragen of opmerkingenis de auteur bereikbaar via j.vreede@home.nl.Het gemak van het ‘omhoogtrekken’ van een grondvorm zoals SketchUpdat kent, spreekt de ontwerper aan.CADMagazine April/Mei 2008-316

PLATFORMSales en engineering productconfiguratorIn één knowhow-systeemDoor Wim PoirtersDe vraag naar klantspecifieke producten en korte levertijd blijfttoenemen. Door de toenemende concurrentie en globalisering wordtde kostprijs gedrukt waardoor bedrijven meer moeten gaanstandaardiseren. Om toch aan de wensen van de klanten tevoldoen heeft ISD hier een oplossing voor om de kennis vanproducten vast te leggen en toegankelijk te maken voor iedereen.Een eenvoudige uitbreiding en update van de kennisdatabank doet de gebruiker zelf.Met de inzet van Helicon biedt ISDeen volledig CAD-onafhankelijke oplossingdie flexibele productconfiguratorenvoor elke branche snel en efficiëntgenereert. De productconfiguratorendie door Helicon worden gegenereerd,leveren op aanvraag directproductdata en specificaties van eencomplete aanbieding met werkplaatstekeningen,stuklijsten en prijzen toteen compleet 3D virtueel model. Degeïntegreerde configuratielogica zorgtvoor optimaal hergebruik van beschikbareproductcomponenten en reduceertmanueel werk tot een minimum.Hierdoor kunnen de kosten vanhet product aanzienlijk worden verlaagd,de orderdoorlooptijd wordenverkort en klantspecifieke productenworden gepresenteerd. De invullingen uitbreiding van het Helicon Know-How systeem kan geheel door een individuworden uitgevoerd.Drie componentenHelicon bestaat uit drie componenten.De configuratiedatabank, de eerstecomponent, bevat de totale beschikbareconfiguratie relevante knowhow overeen product en is hiermee de centralekennis- en databank binnen de ondernemingwaarnaar alle afdelingen eneventueel eindklanten toegang hebben.Uitbreiding van de configuratiedatabankgebeurt met de tweede component:de generator ook wel het hart vande Helicon-oplossing genoemd. Dit isnamelijk de interface voor het uitbreidenvan de configuratiedatabank. Hetuitbreiden en opzetten van deze databankkan volledig door een productspecialistworden gedaan zonder programmeerkennis.Ook de dialogen engrafische gebruikersinterface voor deproductconfigurator worden in de generatorbepaald.De configurator, derde component, ishet instrument voor de eindgebruiker,klant, sales-afdeling of zelfs de engineering-afdeling.Met behulp van degegenereerde grafische interface hebbenzij direct toegang tot de configuratiedatabankom eenvoudig een eindproductte configureren.Organisatie van de regeldatabaseDe opbouw van de complete productstructuurkan zoals iedere Windowsapplicatiemet ‘drag ’n drop’ wordenuitgevoerd evenals het maken van regels.Deze regels kunnen ook in eenzogenaamde ‘Object dependencytree’ worden weergeven die de grafischesamenhang van de objecten laatzien. Hiermee wordt de weergave nabijvoorbeeld drie maanden nog overzichtelijken maakt het wijzigen vandeze regels een kinderspel.Praktische toepassingEen producent van transportsystemenontvangt een aanvraag van een klant.De specificaties voor het systeemzijn: lengte 4. 000 millimeter, breedte800 millimeter, motor vermogen 0,25kW, transport materiaal asfalt. Deklant wil graag een aanbieding metspecificatie, prijs, levertijd, positiezwaartepunt, gewicht en een werktekening.Het zwaartepunt en gewicht zijn eigenschappenvan een samengesteldproduct, deze zijn natuurlijk eenvoudigop te vragen uit het 3D CAD-systeem.Dit geldt ook voor de prijzendie zich in het ERP-systeem bevinden.Helicon is met haar connectorprincipeeenvoudig te koppelen aaniedere Windows-applicatie of -database.Het configuratieproces kan op verschillendemanieren: standalone, alsplug-in in het CAD-systeem of viaeen realtime-internetserver.Wim Poirters wpoirters@isdgroup.nlschrijft artikelen voor CAD-magazineover HiCAD en HELiCON.CADMagazine April/Mei 2008-317

BOUW & CIVIELVeel meer dan vervanging van de tekentafelSmart Geometry prikkeltTijdens de workshops werktenstudenten en professionalsaan ontwerpen die werdengeprint in 3D.Jenny Sabrin:“De natuur als modelis zeker geen nieuwidee.”De Smart Geometry gemeenschap isontstaan tijdens een discussie bij de gezamenlijkelunch van de oprichters. Zijuitten hun frustraties over de langzamemanier waarop de architectuur zijn wegvond naar en in de 21e eeuw, achterblijvendbij alle andere wetenschappelijkeen technologische ontwikkelingen.Sommige puzzelstukjes om die weg inte slaan ontbraken, om daar veranderingin te brengen wilden ze praktijk, onderzoeken onderwijs in de architectuur bijelkaar brengen. Wat bij een terugkerendeconferentie van deze gemeenschapgebeurt. De oprichters zijn Robert Aish,Door Job van HaaftenSmart Geometry is een gemeenschap van vooruitstrevendearchitecten die het uiterste wil halen uit de beschikbare softwarevoor de bouw. Een goed voorbeeld van die software isGenerative Components van Bentley.Lars Hesselgren, Hugh Whitehead enJ. Parish. Het evenement in Münchendat op 4 en 5 mei werd gehouden, werdvoorafgegaan door enkele dagenworkshops. Lars Hesselgren: “Circa 25procent van de aanwezigen was Duits,25 procent uit andere West-Europeselanden, verder waren de VS en Japangoed vertegenwoordigd en ook uitAustralië en Afrika kwamen deelnemers.”Onder de sprekers waren er ook enkelenvan de hoofssponsor Bentley.Makai Smith van Bentley: “Niet alleende vervanging van de tekentafel doorsoftware en PC, niet alleen sneller, deuitdaging is om er meer uit te halen ende nieuwe mogelijkheden daadwerkelijkte gebruiken. Daarvoor is het vanbelang om te kijken wat er goed werkten wat beter kan. Generative Com -ponents (GC) van Bentley is gebaseerdop Microstation. Een nieuwe versie GC8.11 komt binnenkort uit, gebaseerd opMicrostation 11. GC maakt het mogelijkontwerpen te maken die bestaan uitcomponenten die variaties zijn op eenthema, zonder elke component apart temoeten tekenen. Het maakt ontwerpenmogelijk die eerst niet mogelijk waren,met onderzoek naar andere vormen enstructuren.”Andrew Marsh van Ecotect: “Bij hetontwerpen van een gebouw is het goedom rekening te houden met de completeomgeving, bij elke keuze in het ontwerpdient een analyse te worden gemaaktvan de effecten. Bijvoorbeeld deeffecten op het comfort voor de gebruikers,het energieverbruik bij de bouwmaar ook na de oplevering van het gebouwzelf, klimaat en milieu. Zoalszon en schaduw en de straling van lichten warmte maar ook geluid en akoestiek.Elk ontwerp heeft daarom profijtbij analyse en simulatie van het eersteschetsontwerp (S.O.) tot en met deconstructie zelf. De beslissingen in hetbegin zijn juist zo belangrijk omdat zegevolgen hebben voor alle latere keuzes.Analyse vanaf het begin kan duseen belangrijk gereedschap zijn.Beslissingen zoals de basisvorm en deCADMagazine April/Mei 2008-318

materialen hebben een groter effect dande latere beslissingen, die meer invullingenzijn en meer van cosmetischeaard.”Cellulaire componentenAchim Menges van AA geeft een indrukvan de mogelijkheden die metGenerative Components zijn toegevoegdaan het palet van de architect.“Met GC is de gebruiker in staat omcellulaire componenten te maken zoalswaaruit een koraal of een bijenraat isopgebouwd. Componenten die samenhet oppervlak vormen, elementen dieverband gaan maken en door allerleikleine variaties oppervlakken kunnenvormen met een patroon. Een patroonvan dubbele golven (3D) en herhalingendaarvan in een patroon, levereneen harmonieus oppervlak. Door delenvan de componenten te verkorten of teverlengen met een bepaalde regelmaat,kun je die dubbel golvende oppervlaktescreëren.”Jenny Sabrin van de Universiteit vanPennsylvania en Labstudio: “De natuurals model is zeker geen nieuw ideemaar met de huidige techniek en gereedschappenkan dat ook op een microschaal.We kunnen mogelijkhedenin de architectuur onderzoeken dooronderzoek naar matrices in de biologie.”Als voorbeeld van onderzoeknoemt ze zieke cellen zoals kankercellen.Sabrin: “Deze cellen zijn vervormdmet een interne structuur diemee vervormt. De druk op delen vandie cellen vergroot door de vervormingen de cellen passen zich aan. Er is eenduidelijke relatie tussen die cellen diesamen een structuur vormen.”Onur Gun van KPF geeft een voorbeeld,hij was betrokken bij het ontwerpenvan een station in Nan Ying,China. “Het ontwerp is gebaseerd opde rug en de ribben van een menswaardoor er een dubbele golf in zit. Deonderdelen van de structuur, de oppervlaktedie het dak vormt, worden gebouwdin China zelf op basis van de3D-tekeningen. Ook voor de binnenkantvan het gebouw is GC gebruiktom de dubbele golven terug te latenkomen. Er zijn scheidingswandengemaakt van gestapeld bamboe meteen golf erin, en door uit die stapelsstukken te verwijderen ontstaat variatie.Die variatie is door de software uitgerekenden aangebracht. Alle panelenverschillen door langere en korterestukken bamboe te gebruiken en dikkereen dunnere. Om dragend te blijvenmoet elk stuk bamboe een overlap hebbenzowel onder als boven. Ook daarheeft de software rekening mee gehoudendoor alles door te rekenen na hetinbrengen van de nodige informatie.”Xavier de Kestelier van Foster +Partners heeft weer andere toepassingenvan generatieve componenten enslimme geometrie. Van een werf kregenze alle vrijheid om een jacht van41 meter lang te ontwerpen met als basisde scheepsromp, dus de bovenbouwen alles aan de binnenkant werd ontworpen.De enige beperkingen verderhadden te maken met de balans van hetschip, waardoor bijvoorbeeld allessymmetrisch werd ontworpen behalvede twee wenteltrappen in het schip. Hetmodel werd in 3D geprint in drie delendie samengevoegd konden worden omaan de klant te tonen.Een ander interessant probleem datdankzij GC opgelost kon worden, waseen verbinding tussen twee gebouwendie deel uitmaakten van één hotel, metertussen een straat. Doordat het eenverbinding tussen twee verschillendeverdiepingen moest zijn, was er eengroot hoogteverschil. Er werd een liftgeconstrueerd over een rails die in eengolf van de ene kant van de straat naarde lager gelegen verdieping aan deoverkant loopt. Die rails kon doorgerekendworden met alle belastingen, druken gewicht, en vormverschillen. De liftbestaat uit een bol die in het middendoor een vork wordt vastgehouden, devork gaat van verticaal naar horizontaalen de bol draait mee met een verzwaardebodem die altijd horizontaal blijftdankzij deze constructie.Door te variëren op een thema, en deberekeningen aan de software over telaten, zijn de mogelijkheden in vormenen materialen uitgebreid en kande architectuur de 21e eeuw in. In hetvolgende nummer volgt een besprekingvan het boek ‘ArchitecturalGeometry’ waaraan onder meer AxelKilian van de TU Delft meewerkte.Job van Haaftenjob.van.haaften@cadmag.nl ishoofdredacteur van CAD-Magazine.Voor meer gegevens over dit onderwerpzie: www.smartgeometry.com.CADMagazine April/Mei 2008-319

Software gekocht en een training nodig?PER 1 SEPTEMBER NIEUWE CURSUSLOCATIEwww.cadix.nlWij dragen onze kennis graag en deskundig aan u over.Diverse trainingslocaties in Nederland, alsmede bij u op locatie.Algemeen:• AutoCAD (LT) Basis, Update, 3D en gevorderdenDatamanagement:• Autodesk Vault• Autodesk Product StreamWerktuigbouwkunde:• Autodesk Inventor (Professional)• AutoCAD Mehanical• AutoCAD ElectricalBouwkunde:• Autodesk Revit• Autodesk Revit Structure• AutoCAD ArchitectureMedia & Entertainment:• Autodesk VIZ• Autodesk 3ds Max• Autodesk Mayawww.icn-solutions.nlICN Training Center’s-HertogenboschTel. +31 (0)73 - 750 6 750Fax +31 (0)73 - 750 6 751RotterdamTel. +31 (0)10 - 7519630Fax +31 (0)10 - 7519631www.ICN-Solutions.nlE-mail: verkoop@ICN-Solutions.nlBel voor onze speciale aanbiedingen, groepskortingen en trainingskalender.Autodesk Value Added Resellerwww.vmv-cad.nl2 – daagse basiscursus ARKEY2 – daagse basiscursus vMV-methodiek2 – daagse schoolverlaterscursus2 - daagse cursus ARKEY en/of vMV-methodiek2 – daagse cursus ARKEY voor ontwerpers1 - daagse cursus SketchUp1 - daagse workshop Piranesi1 – daagse workshop ArtLantisVoor grote(re) groepen speciale tarievenen opleiding op locatie!Inschrijven of meer info?VMV CAD-Adviseurs, Den Haag20 jaar software voor de bouwwww.vmv-cad.nl, info@vmv-cad.nl of 070-3645464Ons doel:U een perfecte CAD-specialist makenUSG Innotiv Training Center is gespecialiseerd in het ontwikkelenen organiseren van standaard- en maatwerk trainingen voorCAD-specialisten.Bel of mail voor een informatiepakket of kijk voor trainingsdataenprijzen op www.usginnotiv.nl. Hier kunt u ook onze brochuredownloaden.AutoCAD 2D - AutoCAD 3D - AutoCAD AdvancedAutodesk Inventor ProfessionalMicroStation V8 - Essentials (2D)- Level 2 (3D)(Introduction to) Pro/ENGINEER Wildfire 3.0Update from Pro/ENGINEER Wildfire 2.0Introduction to Windchill PDMLink 8.0Wij adviseren, trainen en begeleiden bedrijven om de centrale rol van de engineering ten volle te kunnenbenutten voor een optimaal rendement van uw investeringen en een hoger bedrijfsresultaat.Change Management ** maatwerk opleidingen ** standaard producttrainingenMeerstoel 26 4904 SV Oosterhout (Nb) tel. 0162-490101 www.cadmatch.nlwww.cadmatch.nl033 - 450 40 80 trainingcenter@usginnotiv.nlwww.usginnotive.nlTraining Center Autodesk Inventor ProfessionalHofstede van ErkelBilderdijkkade 13a1053 VA Amsterdamtel. : 020-6124780fax : 020-6124730E-mail : info@inventor-professional.nl* AutoCAD Basis* AutoCAD Update* AutoCAD Gevorderd* AutoCAD Mechanical* Inventor Basis Spoed (3 dagen)* Inventor Basis Stnd (5 dagen)* Inventor Basis Extra (6 dagen)* Inventor Gevorderd* Inventor Professional* Inventor Release Update* Thema Trainingkijk op : www.inventor-professional.nlwww.cad2m.nlwww.inventor-professional.nlUw trainingen een heel jaar langin CAD-Magazine en opwww.cadmagazine.nlvoor slechts € 1300,– www.cadac.com/masterclassEenmalig 1 daags learning evenementmet een fenomenale line-upwww.cadmagazine.nlwww.cadac.comCADMagazine April/Mei 2008-320

TRAININGSWIJZERTEC / CAD College BVAutodesk Authorized Training Centre• AutoCAD Basis • AutoCAD Update • AutoCAD Gevorderden • AutoCAD 3D • AutoCAD Optimalisatie• AutoCAD & VBA Basis • AutoCAD & VBA Gevorderden • Inventor Basis • Inventor Gevorderden• Inventor Ontwerpen • 3ds MaxHet CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-overdracht in de vorm vanCAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstaligleer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussenen een HBO-diploma bij de opleidingen.Trainingen mét certificaat:• AutoCAD en AutoCAD LT• AutoCAD Architecture of ADT• Revit Building, Architecture én Structure• AutoCAD MAP• AutoCAD Civil3DZie onze trainingswijzer op: www.itannex.com. Of bel: 0546 800800www.itannex.comAutodesk HBO instituutBehaal uw HBO diploma! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer(ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passendbinnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een Autodesk HBO diplomaverdiend! De opleiding is inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen:System Manager (AutoCAD), 3D Designer (AutoCAD/3ds Max) en Mechanical Designer (Inventor).Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen T: (024) 356 56 77 F: (024) 354 19 31E: info@cadcollege.nl CP: Leonie BergsmaKijk op Internet www.cadcollege.nl of vraag de brochure aan.www.cadcollege.nlHolland Engineering Consultants bv (HEC) verzorgt trainingen en workshops voor de software die wij aanonze klanten kunnen leveren. Deze trainingen vinden doorgaans plaats in ons pand in Nieuwegein maar kunnenop verzoek ook op locatie gegeven worden. De trainingen hebben een hoog “hands-on” gehalte daar de praktijknog steeds de beste leermeester is.Ons trainingsaanbod bestaat o.a. uit:3D CADPro/ENGINEER Basis trainingPro/ENGINEER Update trainingPro/ENGINEER voor Pro/MECHANICAgebruikersSterkte- en stijfheidsberekeningenPro/ENGINEER Mechanica Basis trainingPro/ENGINEER Mechanica Update trainingPro/ENGINEER Fatique AdvisorStromings- en warmteoverdrachtNIKA EFD Basis trainingMechanisme berekeningenPro/ENGINEER MDO Basis trainingCodeP10 Pipestress Basis trainingP10 Pipestress Advanced trainingP10 Pipestress Update trainingMicroprotol Basis trainingRealiseer voorsprong met kennis!Met een beginners-, gevorderden-, of updatetrainingvan CAD & Company haalt u kennis in huis die u directin de praktijk kunt brengen. U werkt meteen effectiever,sneller én beter met uw CAD software. Bekijk hetactuele trainingsaanbod op www.cadcompany.nl.CAD & Company Training Centers:Alkmaar - Amsterdam - Boxtel - Emmen - Oosterhout - bij u op locatiewww.cadcompany.nlwww.hecbv.nlNedGraphics B.V.Autodesk Authorized Training CenterIr. D.S. Tuynmanweg 10AutoCAD Basis4131 PN VIANEN AutoCAD UpgradeAutoCAD Applicatiebeheer/GevorderdenAutoCAD MAPtel: +31 (0)347 329 626AutoCAD Civil 3Dfax: +31 (0)347 329 666E-mail: cursussen-gis@nedgraphics.nlContactpersoon: mevrouw K. van ‘t ReveVoor meer informatie: www.nedgraphics.nlwww.nedgraphics.nlDatabeheerWindchill PDMLinkWindchill ProjectLinkCM II Change managementKijk voor meer informatie op de website of neem contact met ons op.Holland Engineering Consultants bv Ratelaar 39, 3434 EW NieuwegeinT 030 600 60 60 F 030 600 60 61 E info@hecbv.nl W www.hecbv.nlOnze sterke punten:Persoonlijke aandachtFlexibelUitstekende trainersGoed uitgeruste leslokalenGevarieerd cursusaanbodMogelijkheid van maatwerkOfficiële certificatenCertificering van AutodeskCertificering van MicrosoftAansluiting bij VOILocaties: Gouda, Heerlen,Meppel, Vianen, Hasselt (be)of onsitewww.cadac.como.a.AutoCAD BasisAutoCADGevorderdenAutoCAD UpgradeInventor BasisInventor AdvancedInventor UpgradeInventor ProfessionalAutoCAD ArchitectureRevit ArchitectureRevit Structure 00800 2255 22322 training@cadac.comCADMagazine April/Mei 2008-321

MECHANICAL & DESIGNDe beste CAD-tekenaars tijdens Vakkanjers 2008.Van links naar rechts: Roy van Marrewijk, Bob Krameren Martijn Pouwelse.Beroepenwedstrijden moet metaal en elektro aantrekkelijke makenVakkanjers gaat over meer dan alJongeren hun talent voor technieklaten ontdekken, zodat zij datverder kunnen ontwikkelen en henvervolgens introduceren in de echtewereld van techniek, dat is deopdracht die Bureau TOP zichheeft gesteld. Om deze opdracht toteen goed einde te brengen organiseerthet bureau onder andereberoepenwedstrijden onder de noemerVakkanjers. En met succes,want de populariteit van de wedstrijdenneemt steeds verder toe.Door Lambert-Jan KoopsBob Kramer (links) won het goud tijdens Vakkanjers 2008 op het onderdeel CAD-tekenen.Bureau TOP is de jongerenmarketingorganisatievan de opleidingsfondsenStichting Arbeidsmarkt en Opleiding inde Metalektro (Stichting A+O) en deStichting Opleiding en OntwikkelingMetaalbewerking (Stichting OOM). Indeze stichtingen zijn de sociale partnersin de Metaal en ElektrotechnischeIndustrie en Metaalbewerking vertegenwoordigd.De sociale partners zijnFNV Bondgenoten, FME CWM,Koninklijke Metaalunie, De Unie,VHP Metalektro, CNV Bedrijvenbond.Bureau TOP wil via doelgerichte marketingen promotie zorgen voor aanwasvan goed opgeleide technici. Het bureauprobeert zo het aantal basisschoolleerlingendat technische opleidingenkiest te vergroten. Daarnaast probeertBureau TOP te bewerkstelligen dat hetaantal leerlingen toeneemt dat in hetvoortgezet onderwijs kiest voor werkenin technische beroepen.BeroepenwedstrijdEen van de grotere projecten vanBureau TOP is Vakkanjers. RobVerleg, manager marketing & commu-CADMagazine April/Mei 2008-322

WordSkills 2007Net als de Vakkanjers, worden de WorldSkills om het jaargehouden. De laatste keer vond dit plaats in Shizuoka inJapan. Daar sleepten de Nederlandse deelnemers acht medaillesvoor excellent vakmanschap in de wacht. De talentenuit de metaal en elektro grepen naast de podiumplaatsen,maar op één deelnemer na scoorden alle Vakkanjersruim voldoende punten voor een prijs voor hun vakmanschap.Daarmee was Nederland één van de best presterendeEuropese landen op de WorldSkills, waar traditioneelde Aziatische landen de meeste medailles in de wacht slepen.De negen Vakkanjers uit Nederland gingen vier wedstrijddagentot het uiterste, maar eremetaal leverde het uiteindelijkniet op. CAD-tekenaar John Tillema was er hetdichtste bij: hij kwam slechts negen punten tekort vooreen podiumplaats. “Ik zat er vreselijk dicht tegenaan.Vooraf had ik getekend voor een vijfde plaats en een medaillevoor Excellent Vakman schap, want hier strijd je tegende absolute wereldtop. Toch heb ik een dubbel gevoel.Ik ben dan wel de hoogst geëindigde Europeaan,maar ik had met een klein beetje geluk gewoon op het podiumgestaan. Ik heb er in elk geval alles aan gedaan, anderhalfjaar lang. Meer kun je niet doen.”dat we steeds meer steun krijgen vande scholen waar de wedstrijd inmiddelsbreed gedragen wordt. Bij het bedrijfslevenzien we toch dat het vaak afhankelijkis van een enthousiaste enkeling.Daar zou een iets actievere opstellinggeen kwaad kunnen. Het lijkt soms alsofde bedrijven niet goed doorhebbendat ze zelf ook sterk kunnen profiterenvan Vakkanjers.De wedstrijd is een soort extra opleiding,waarbij een deelnemer niet alleenmeer leert over zijn vakgebied, maarook ervaring opdoet in het samenwerkenmet derden, het ontwikkelen vanideeën en het nemen van initiatief. Kijkbijvoorbeeld naar een jongen als JohnTillema, die Nederlands KampioenCAD-tekenen werd in 2006. Die is begonnenals een vrij schuchtere, ingetogenjongen die weliswaar goed kon tekenen,maar toch wat reserves hield. Inde twee jaar tussen zijn aanmelding endeelname aan de Worldskills is hij uitgegroeidtot een echte specialist dieveel breder denkt dan alleen het tekenwerkop zich. En dat is een kwaliteitdie een toevoeging is voor elk bedrijf.Kortom: ik kan iedere ondernemingaanraden om tijdelijk een werknemeraf te staan aan de Vakkanjers, want hetis een investering die zichzelf ruimschootsterugverdient.”Lambert-Jan Koopsinfo@lambertjan.nl is voormalighoofdredacteur van CAD-Magazine.Voor verdere informatie over hetonderwerp van dit artikel zie:www.vakkanjers.nl en www.bureautop.nl3 nummersvoor slechts€ 8,50PROEFABONNEMENTwww.cadmagazine.nlCADMagazine April/Mei 2008-324

MECHANICAL & DESIGNDe Boer ontwikkelt en verhuurtTenten van Alkmaar tot QatarDoor Job van HaaftenDe Boer is niet alleen in Nederland bekend om zijn tijdelijke accommodaties voor groteevenementen, maar wereldwijd. Ook doen ze meer dan dat: wat dacht je van gevangenissendie enkele jaren moeten blijven staan of een tijdelijke supermarkt vanwegeeen verbouwing. Voor de ontwikkeling hiervan is een eigen R&D-afdeling die met Inventordeze accommodaties ontwerpt.De Boer Tenten is van origine een familiebedrijf,opgericht in 1924. Tot in2005 was het nog deels in handen vande familie de Boer, nu is het onderdeelvan NPM dat weer deel uitmaakt vanSHV. De core-business is gelijk gebleven:het verhuren van tijdelijke accommodaties,die in eigen huis ontwikkeldworden. Er zijn naast de hoofdvestigingin Alkmaar grote vestigingen inBelgië; Duitsland en Engeland.Daarnaast zijn er verkooppunten inSpanje, Frankrijk, Oostenrijk, Qatar,Zweden, Zwitserland, China, Ruslanden de VS. In het Belgische Bree bevindtzich het logistieke centrum.Hoewel veel van het materiaal van projectnaar project gaat, is een warehouse-functieonontbeerlijk.Er werken ongeveer 400 mensen invaste dienst bij De Boer, in seizoens -pieken kan dat zo met 200 of meerworden uitgebreid. Per jaar verwezenlijkenze met z’n allen zo’n 2000 projecten,wat in het hoogseizoen op veertigtot vijftig vrachtwagenladingen perdag komt te staan.Het kan gerust voorkomen dat vooreen project in Barcelona componentenuit Zwitserland moeten komen en andereuit Frankrijk en Duitsland van andereprojecten, verder aangevuld doormateriaal uit de opslag in Bree. Paulvan Leeuwen, technical manager: “Eengoede coördinatie van alle projectenscheelt in de kosten. In totaal beschikthet bedrijf over meer dan een half miljoenvierkante meter aan accommodaties.”Qatar en AmerikaVan Leeuwen vertelt verder: “De Boeris betrokken bij bijna alle grote internationaleevenementen, zoals EK’s,WK’s en de formule één-wedstrijden.Ook de Asian Games die in Qatar werdengehouden, als spin-off zijn we daarblijven hangen en is er nu een eigenvestiging. Vanwege de grote afstandentot andere vestigingen zijn we er ookbezig met warehousing.Onze markt beperkt zich niet tot evenementen,ook bij calamiteiten wordenwe gevraagd omdat we snel kunnen reageren.Zo hebben we een mortuariumgeleverd na Katrina in New Orleans enonderkomens voor de hulpverleners, nade bomaanslagen in London. Verderworden er regelmatig accommodatiesgeleverd voor onder meer concerten,festivals, beurzen, feesten en productintroducties.De Boer heeft bepaald geen monopolie,er is stevige concurrentie. De meesteconcurrentie is regionaal en nationaal.Zodra de projecten en/of afstandengroter worden, haken zij vaak af.Wat ons bedrijf verder typeert zijn deexclusiviteit en het ontwikkelen vanspeciale eigen accommodaties. Demeeste kleinere tentenverhuurders hebbengeen eigen R&D-afdeling.”CADMagazine April/Mei 2008-325

Veel en groot, tijdelijke accommodaties bij Farnborough International Airshow.Paul van Leeuwen (links) en Bart Mooijbij onderdelen van de Emperor.Overspanning van 50 meterOnder de vele mogelijke accommodatieszijn vele punttenten; Alu-hallen;Jumbo hallen; de Double Decker metverdieping; de ovale of rondePanorama met glazen gevel; deEmperor met mogelijkheden voor verdieping,balkons en luifels; de rondeMillennium Dome met een doorsneevan 52 meter; Circustenten en nog veelmeer. Er zijn gevelbreedtes met eenvrije overspanning tot wel 50 meter.Van Leeuwen: “Ook kan er ‘turn-key’geleverd worden, dat wil zeggen directklaar voor gebruik, zo nodig compleetmet interieurs, airconditioning, aansluitingenvan gas, licht, IT en water.”Behalve voor de korte of middellangetermijn worden er ook semi-permanenteaccommodaties gemaakt en geplaatst.Zoals tijdelijke supermarkten,kantoren, autoshowrooms, fabriekshallenof een bagageafhandeling opSchiphol, meestal vanwege een verbouwingof nieuwbouw. “In Engelandstaan op dit moment enkele tijdelijkegevangenissen voor drie tot vijf jaar.Voor dit project gebruiken we de AllWeather hal die ontwikkeld is inZweden. Die is onder andere bestandtegen sneeuwbelasting, heeft stalencomponenten en kan worden aangepastaan extremere weersomstandighedendoor gebruik van sandwichpanelen enisolatie.”UitwisselbaarheidIn de familie de Boer was voorheenéén technische man verantwoordelijkvoor het maken van nieuwe accommodaties,het meeste van zijn kennis zat inzijn hoofd. Ook werden er toen accommodatiesgekocht terwijl die nu hierworden ontwikkeld, daardoor was detekeningendatabase niet erg groot. Nuis er een ander management, en met deontwikkelingen in techniek en markt isde behoefte aan grotere en complexereaccommodaties groeiende.Bart Mooij, Engineer: “Er is nu eenR&D-afdeling in Alkmaar van zevenmensen die de ‘hardware’ ontwikkelen,de frames en verbindingen, maar ookde hijs- en hefmiddelen voor de opbouw.Daarnaast zijn er twee collega’svan de Sales-CAD-afdeling die metAutoCAD VIZ en Photoshop de renderingenen animaties maken voor deoffertes, brochures en om de klanteneen indruk te geven van hoe het in deomgeving eruit komt te zien na de opbouw.Ook in Zweden is een R&D-afdelingdie zich richt op de Scan -dinavische markt en de All Wheaterhallen. In het Belgische Bree wordende PVC dakzeilen (‘software’) ontwikkeld,daar zijn twee collega’s mee belast.Het meeste van de onderdeelproductieis uitbesteed, daardoor mis je de correctietijdens de productie in het verledendoor de eigen mensen die meedenkenals ze iets ontdekken wat nietklopt. De tekeningen moeten daaromvoor honderd procent correct zijn. Deleveranciers krijgen hiervoor de tekeningenin de benodigde formaten aangeleverd,zoals PDF, DXF, DWF,STEP en IGES. Bij het produceren vande componenten wordt veel gebruikgemaakt van aluminium extrusies enplaatwerk. Verder doen we steeds meermet kunststoffen, (spuit)gieten, thermovormen,(buis)laseren, gelamineerdhout etc. We hebben ondertussen meerdan honderd eigen extrusieprofielenwaarvoor onder meer CNC-bewerkingenwordt toegepast.”Van Leeuwen: “Begin 2006 is de overstapvan AutoCAD naar Inventor gemaakt.De 2D-nauwkeurigheid liet weleens te wensen over en met 3D inInventor is het ontwerp en ook het productprecies passend en kunnen we deuitwisselbaarheid van componentenonderling beter in de gaten houden. Bijhet ontwerpen zijn er drie dingen heelbelangrijk: modulariteit, standaardisatieen een optimale sterkte-gewichtsverhoudingin relatie met de kostprijs.”Mooij legt uit: “De modulariteit omdatuitwisselbare onderdelen maken dat jeCADMagazine April/Mei 2008-326

minder varianten nodig hebt, dus eengelijke maatvoering helpt daarbij. Eenoptimale nauwkeurigheid maakt dat allesoortgelijke componenten ook werkelijkaansluiten zonder dat er bij deopbouw iets hoeft te worden aangepast.Standaardisatie: alle vloeren zijn bijvoorbeeldin hetzelfde systeem gemaakt.De optimale sterkte is belangrijkbij de keuze van materialen en dedraagkracht van verbindingen. De enekeer wordt een hal vijftig meter lang,een andere keer tweehonderd meter, decomponenten moeten alle uiterste entussenliggende lengtes kunnen dragen.Updaten naast doorontwikkelenEen belangrijke taak op dit moment ishet updaten van de tekeningendatabase,niet alleen van 2D naar 3D maarook gelijk een redesignslag. Het doorontwikkelenmet gebruikmaking vande nieuwste materialen en productietechnieken.Voor het doorontwikkelen,op basis van wensen, klachten en nieuwetechnieken, overleggen we veel metde collega’s uit de praktijk om hunkennis te kunnen gebruiken. Ook gaanwe mee met de opbouw om te zienwelke problemen zich voordoen.Daarnaast wordt elk jaar een totaalnieuw product ontwikkeld. Meestalcomplexer en met meer mogelijkheden.Omdat de tijd belangrijk is tijdens deop- en afbouw en we te maken hebbenmet extreme omstandigheden, makenwe zoveel mogelijk gebruik van slimme,zo eenvoudig mogelijke verbindingstechnieken.Veel componentenklikken of grijpen in elkaar en wordenmet borgpinnen vastgezet, schroefverbindingenproberen we te voorkomen.Daardoor ben je minder afhankelijkvan gereedschap. De componentenmoeten ook niet te klein zijn, denkmaar aan het verliezen in gras of modder.”Van Leeuwen: “De maatnauwkeurigheidis zo belangrijk door de herhalingvan modules, twintig componenten oprij moeten even lang zijn als de anderetwintig. Die maatnauwkeurigheid vantienden tot een halve millimeter lijktvrij grof maar door de grootte van deonderdelen maakt dit het uitdagend omde juiste leveranciers te vinden.”Overzicht en revisieVan Leeuwen: “Medio 2007 zijn we opzoek gegaan naar een PDM-applicatievooral om een goed overzichtte kunnen krijgen vanalle gebruikte componentenin de verschillende accommodaties.Ook is het essentieelvoor het revisiebeheer.De Cadac Group heeft inmiddelsProductStream professional2008 geïmplementeerdwaarbij enkele aspectenmaatwerk waren. Hetwas een lang en degelijkvoorbereidend traject, eersteen functioneel concept uitgeschreven,en door Cadaczijn al onze wensen uiteindelijkverwerkt. We werkenbijvoorbeeld met Engi nee -ring Change Orders (ECO’s)en Engineering ChangeNotes (ECN’s). Zo’n ECO kan aan eentekening worden gekoppeld als er eenwijziging moet worden uitgevoerd. Ende gebruikers zoals de salesafdelingkunnen gewaarschuwd worden meteen ECN dat er een wijziging is doorgevoerd.Een inkoper kan dankzij het systeemop ons Intranet de meest recente tekeningvinden van een onderdeel dat hijmoet bestellen voor een project. Enook alleen de meest recente, om foutente voorkomen. Alle contracten, optiesen configuratoren zitten in ons SAPERP-systeem zodat gecheckt kan wordenof een project mogelijk is, of allecomponenten op dat moment beschikbaarzijn. We zijn nu bezig met de ontwikkelingvan een grafische productconfiguratordie aan ons InventorCAD-systeem gekoppeld gaat worden.Het merendeel van het rekenwerk voorbouwboeken en sterkteanalyses bestedenwe uit aan een vast bureau. We zijnbezig met de selectie van een softwarepakketom de eerste belastingsberekeningenzelf te kunnen uitvoeren.Volgend jaar willen we dat pakket aanschaffen.”Wettelijke regelsMooij: “Wat het voor de R&D-afdelingextra gecompliceerd maakt, zijn de verschillendewetten en regels waar we rekeningmee moeten houden. Die verschillenper land en een accommodatiemoet dan aan al die verschillende eisenvoldoen. Dat betekent de grootste gemenedeler zoeken en soms compromissensluiten waar regels tegenstrijdigzijn, meestal is er goed uit te komen.Er worden veel verschillende materialen enverbindingen toegepast. Bij de Emperor onder meeraluminium vingerprofielen en kolommen, houtenliggers met stalen stringers, stalen schoren englas voor de gevel.Voor elke accommodatie wordt eenbouw boek samengesteld, een soorttechnisch constructiedossier, om daarmeeaan te tonen dat de constructievoor die omstandigheden sterk genoegis.Er is in Europa inmiddels een overkoepelendenorm voor tijdelijke accommodaties.Voor de lange termijn valt inNederland een accommodatie echteronder het Bouwbesluit en is er eenbouwvergunning nodig. Vooral voordie lange termijn verschillen de regelsveel, per land maar ook per regio, voorwat betreft noodzakelijke sterkte, veiligheiden betrouwbaarheid. Denkmaar eens aan de verschillen in omstandighedentussen een stad en de kustwat betreft windkracht.Je ziet dat de wereld van de permanentebouw zich meer en meer beweegtnaar modulaire constructies, zoals dehoutskeletbouw en de unitbouw, en datwij met onze tijdelijke accommodatiesqua mogelijkheden en uitvoering meeren meer richting permanente accommodatiesbewegen. Wij werken primairmet werktuigbouwkundige engineersmaar de scheidslijn met bouwkunde enarchitectuur wordt steeds dunner.”Van Leeuwen besluit met: “Het ontwikkelenvan dit soort complexe tijdelijkeaccommodaties is zeer divers enuitdagend waarbij onze 3D-CAD systemeneen belangrijk hulpmiddel zijn”Job van Haaftenjob.van.haaften@cadmag.nl ishoofdredacteur van CAD-Magazine.Voor meer gegevens over dit onderwerpzie: www.deboer.nl en www.cadac.com.CADMagazine April/Mei 2008-327

De agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CAD-leveranciers en dealers.Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agenda is doorlopend en beslaat in ieder geval deevenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnen beurzen, gratis seminars en workshops per e-mail wordenaangemeld bij de redactie: services@cadmag.nl. Vermeld de datum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail'Agenda'.Mei13 mei, Autodesk Live - Digital PrototypingWorkshopMeppelwww.cadac.com13 mei, Autodesk Live 2009Driebergenwww.cadcompany.nl13 mei, Hands-on InventorAalst (B)www.cadservice.be13 mei, Seminar EPLAN Electric P8 Kick OffReeuwijkwww.eplan.nl13 mei, What's New 2009 EventHengelowww.itannex.com14 mei, Workshop Nieuws met AutoCAD (LT)2009Gent-Zwijnaarde (B)www.c3a.be14 mei, Autodesk Live - InventorGebruikersgroepMeppelwww.cadac.com14 mei, Multiphysics Modelling WorkshopGent (B)www.comsol.nl14 mei, Autodesk Media & EntertainmentSeminarRotterdamwww.icn-solutions.nl15 mei, Autodesk Live - Digital PrototypingWorkshopHeerlenwww.cadac.com15 mei, Autodesk Live tijdens de BIMformatiedagEindhovenwww.cadac.com15 mei, Autodesk Live 2009Spierwww.cadcompany.nl15 mei, Autodesk Media & EntertainmentSeminar's-Hertogenboschwww.icn-solutions.nlCADMagazine April/Mei 2008-315 mei, Inventor SeminarRotterdamwww.icn-solutions.nl15 mei, What's New 2009 EventZoetermeerwww.itannex.com16 mei, Introductietraining CAEOldenzaalwww.boschengineering.nl16 mei, Workshop Nieuw met AutoCAD?Osswww.cadaccent.nl16 mei, Autodesk Solutions TourRotterdam, Stadion de Kuipwww.issue.nl16 mei, Productvoorstelling Windchill PDMLinkKortrijk (B)www.savaco.com19 mei, Demo en Workshop SolidWorks's-Hertogenboschwww.cadmes.nl19 mei, What's New 2009 EventHeerenveenwww.itannex.com20 mei, Autodesk Live - Digital PrototypingWorkshopGoudawww.cadac.com20 mei, Autodesk Live - InventorGebruikersgroepKatwijk, Colt Internationalwww.cadac.com20 mei, CADKing voorrondeHeerlenwww.cadking.nl20 mei, Demo en Workshop SolidWorksGosselies (B)www.cadmes.be21 mei, Workshop Nieuws met REVITArchitecture 2009Gent-Zwijnaarde (B)www.c3a.beAGENDA2821 mei, CADKing voorrondeGoudawww.cadking.nl21 mei, Autodesk Live tijdens BIMformatiedagEnschedewww.cadac.com21 mei, Seminar AutoCAD, your guide into thenext decadeAffligem (B), De Montilwww.cadservice.be21 mei, Inventor SeminarRotterdamwww.icn-solutions.nl21 mei, What's New 2009 Event's-Hertogenboschwww.itannex.com22 mei, Workshop Solid Edge 3D CAD inVogelvluchtOldenzaalwww.boschengineering.nl22 mei, Autodesk Live - Digital PrototypingWorkshopHasselt (B)www.cadac.com22 mei, Autodesk Live - InventorGebruikersgroepHasselt (B)www.cadac.com22 mei, CADKing voorrondeMeppelwww.cadking.nl23 mei, Workshop AutoCAD 2009 voor de ervarengebruikerOsswww.cadaccent.nl23 mei, ArchiCAD Tutor workshopEindhovenwww.kubusinfo.nl26 mei, Demo en Workshop Mastercam's-Hertogenboschwww.cadmes.nl27-28 mei, Seminar en expositie Vision &RoboticsNieuwegein, Business Centerwww.vision-robotics.nl

AGENDA27 mei, Seminar Succesvol outsourchenover de grensArnhemwww.boschengineering.nl27 mei, Demo en Workshop 3DVIA ComposerAlmelowww.cadmes.nl27 mei, Demo en Workshop SolidWorksAlmelowww.cadmes.nl27 mei, Seminar ArchiCAD voor OntwerpersUtrecht, Meeting Plazawww.kubusinfo.nl28 mei, Demo PDMWorks EnterpriseAlmelowww.cadmes.nl28 mei, Demo COSMOSWorksAlmelowww.cadmes.nl28 mei, Hands-on AutoCAD ElectricalAalst (B)www.cadservice.be28 mei, Multiphysics Modelling WorkshopAmsterdamwww.comsol.nl28 mei, Data Analysis and ApplicationDevelopment with MATLABLeuven (B)www.mathworks.nl28 mei, Siemens PLM Connection Benelux 2008Eindhoven, Evoluonwww.siemens.com/plm29 mei, Autodesk Live - Inventor GebruiksgroepGoudawww.cadac.com29 mei, CADKing finaleHasselt (B)www.cadking.nl29 mei, Productpresentatie Autodesk InventorOosterhoutwww.cadcompany.nl29 mei, Productpresentatie Autodesk DataManagementAmsterdamwww.cadcompany.nl29 mei, Productpresentatie Autodesk DataManagementEmmenwww.cadcompany.nl29 mei, Hands-on RevitAalst (B)www.cadservice.be29 mei, Data Analysis and ApplicationDevelopment with MATLABZoetermeerwww.mathworks.nl29 mei, UGS Connection Benelux 2008Mechelen (B), Lamotwww.siemens.com/plm30 mei, AutoCAD & Civiele Techniek WorkshopOsswww.cadaccent.nl30 mei, Hands-On Workshop MSC AdamsNieuwegeinwww.hecbv.nlJuni3 juni, ArchiCAD TestdriveEindhovenwww.kubusinfo.nl4 juni, Multiphysics Modelling WorkshopKortrijk (B)www.comsol.nl4 juni, CAD/BIM en Revit SeminarRotterdamwww.icn-solutions.nl5 juni, Autodesk Live tijdens de BIMformatiedagGoudawww.cadac.com5 juni, Productpresentatie AutoCAD MechanicalAmsterdamwww.cadcompany.nl5 juni, Productpresentatie Autodesk InventorEmmenwww.cadcompany.nl5 juni, Productpresentatie AutoCAD ElectricalEmmenwww.cadcompany.nl5 juni, Demo en Workshop SolidWorksGent (B)www.cadmes.be5 juni, Demo en Workshop SolidWorks's-Hertogenboschwww.cadmes.nl5 juni, Demo en Workshop 3DVIA Composer's-Hertogenboschwww.cadmes.nl5 juni, Seminar EPLAN ESG (Data-engineering)Zevenaarwww.eplan.nl6 juni, Workshop AutoCAD Kabels & LeidingenOsswww.cadaccent.nl6 juni, Demo-Workshop Mastercam's-Hertogenboschwww.cadmes.nl6 juni, Hands-on PTC Pro/ENGINEER WildfireKortrijkwww.savaco.com11-12 juni, KOG SystemsArnhem, Hotel & Congrescentrum Papendalwww.kog-systems.nl11 juni, Demo en Workshop SolidWorksGosselies (B)www.cadmes.be11 juni, Multiphysics Modelling WorkshopEnschedewww.comsol.nl12 juni, Autodesk Live tijdens de BIMformatiedagAntwerpen (B)www.cadac.com12 juni, Technologie Symposium 2008Groenekan, Fort Voordorpwww.cob.nl12 juni, Hands-on Workshop Ervaar zelf de krachten eenvoud van Pro/ENGINEERBredawww.gposolutions.nl12 juni, Themadag Parts GeneratorEindhovenwww.mastership.nl13 juni, Seminar Wegwijs in PDMOldenzaalwww.boschengineering.nl13 juni, Workshop Nieuw met AutoCAD?Osswww.cadaccent.nl13 juni, Productvoorstelling Windchill PDMLinkKortrijk (B)www.savaco.comCADMagazine April/Mei 2008-329

BOUW & CIVIELTwee grote contracten voor joint-venture met BioengineeringArcadis werkt aan beschermingDoor Lambert-Jan KoopsIn oktober 2007 werd het nieuws bekendgemaakt dat Arcadis een tweede contract hadbinnengehaald in New Orleans, ter waarde van 50 miljoen dollar. Dit was nadat eerderdat jaar al een contract van 150 miljoen dollar was afgesloten tussen Arcadis en deopdrachtgever U.S. Army Corps of Engineers. Hiermee is Arcadis één van de weinigebuitenlandse bureaus die voet aan de grond hebben gekregen in New Orleans.Piet Dircke, programmadirecteur water bij Arcadis: “Wat we proberen tebewerkstelligen, is een optimale koppeling tussen de Nederlandse waterkennisen de Amerikaanse markt.”De schade die in New Orleans is veroorzaaktdoor de orkaan Katrina wastweeledig. Uiteraard was er de financiëleschade die bedrijven, particulierenen overheidsinstanties hadden geledenomdat huizen, fabrieken en kantorenwaren verwoest door de storm.Daarnaast was er ook beschermingsschadeontstaan: het waterhuishoudingssysteemvan de stad was volledigontwricht en zou een nieuwe orkaanvrij spel geven.Na de ramp zijn er dan ook direct doorhet U.S. Army Corps of Engineersherstelwerkzaamheden uitgevoerd terwaarde van ongeveer anderhalf miljarddollar. Hiervoor hadden de ingenieursslechts een beperkte hoeveelheid tijd,want elk nieuw jaar kent in NewOrleans een orkaanseizoen. In anderhalfjaar werden de oude dijken herstelden verhoogd, sluizen gerepareerden afwateringssystemen in hun oudestaat teruggebracht. Hiermee lukte hetom de waterverdediging van de stad terugte brengen naar het niveau vanvoor Katrina.Hurricane Protection OfficeNadat de herstelwerkzaamheden warenafgerond, was het tijd voor het verbéterenvan de veiligheid van NewOrleans. Hiervoor is het HurricaneProtection Office (HPO) opgericht, eeninstantie die vergelijkbaar is met deCADMagazine April/Mei 2008-330

New OrleansPiet Dircke informeert staatssectretaris Tineke Huizingaover de werkzaamheden in New Orleans.tijdelijke bureaus in Nederland voorgrote projecten als de Maaswerken enRuimte voor de Rivier. Het HPO verdeeldede werkzaamheden in verschillendeprojecten, waarvan er één van150 miljoen dollar werd aanbesteedaan de joint-venture van Arcadis enBioengineering. Parallel daaraan kreegde joint venture ook nog een tweedeopdracht, ter waarde van 50 miljoendollar, van het District New Orleansvan het Army corps.Piet Dircke is programmadirecteur waterbij Arcadis en verantwoordelijkvoor alle watergerelateerde activiteitenin de VS. Hij stelt dat het voor een buitenlandsepartij geen makkelijke opgaveis om in de VS contracten binnen tehalen. “Er wordt vaak geklaagd dat deAmerikanen erg protectionistisch zijningesteld als het gaat om het aanbestedenvan grote projecten. Alhoewel ikniet uitsluit dat er wel enig nationalistischsentiment aanwezig is bij de opdrachtgevers,denk ik dat het echteroverdreven is om te stellen dat buitenlandsebedrijven echt worden tegengehouden.Het probleem zit hem veelmeer in het feit dat er een wirwar aanregels en voorschriften is waar een opdrachtnemerzich aan moet houden.Het is bijna niet mogelijk om daar alsbuitenstaander aan te voldoen. Zo krijgje als aannemer bijvoorbeeld bonuspuntenin het bestedingstraject als jeoud-werknemers van het U.S.Army Corps of Engineers indienst hebt. Daarbij tellen ze simpelwegde Army Corps ervaringsjarenop die je als bedrijf kunt bieden.Verder zijn er richtlijnen voorde inzet van lokale werknemersen is er een beleid om het inzettenvan minderheden te bevorderen.En dat is alleen nog maar de aanbesteding.Na opdrachtverleningzijn er ook nog ingewikkelde regelsen voorschriften op het gebiedvan risico’s en aansprakelijkheid.Dit dient een opdrachtnemerte regelen met juristen en verzekeraarsen dat vergt ook weer specifiekekennis die een buitenstaanderniet standaard in huis heeft.Het is dan ook voor een groot deelte danken aan onze Amerikaansecollega’s en partners dat we decontracten konden binnenhalen.Zij hadden kennis van deAmerikaanse procedures en kendende klant en konden de aanbestedingendaarom goed voorbereiden.”Optimale koppelingOmdat Nederlanders en Amerikanensamenwerken, moet er een goede rolverdelingzijn tussen de partijen.Dircke: “Wat we proberen te bewerkstelligenis een optimale koppeling tussende Nederlandse waterkennis en deAmerikaanse markt. Maar we proberenbijvoorbeeld ook de Nederlandse enAmerikaanse werknemers optimaalmet elkaar in contact te brengen.Momenteel werken er zo’n vijftigAmerikanen voor ons in New Orleansen enkele Nederlanders. Daarbij zettenwe alleen Nederlanders in als ze methun kennis en ervaring echt toegevoegdewaarde kunnen bieden, bijvoorbeeldop het gebied van innovatie of risicomanagement.Zo zijn alle dijkinspecteursbijvoorbeeld Amerikaans, maar isde supervisor Nederlands.”Opvallende inspectieDe eerste opdracht die Arcadis uitvoerdevoor het U.S. Army Corps ofEngineers was het inspecteren van deschade aan gebouwen en infrastructuur.Dit was nog voor de grote contractenwaren getekend en maakte deel uit vaneen kleiner raamcontract. Het was nietde eerste keer dat Arcadis een dergelijkeopdracht uitvoerde, want het bedrijfwas hiervoor al eerder ingezet na deaanslagen van 9/11. Deze keer bevattede inspectie echter een opvallend onderdeel,de eerste constructie waarvande schade moest worden vastgesteld,was het kantoor van het U.S. ArmyCorps of Engineers zelf.Ook de grote contracten van 50 en 150miljoen zijn raamcontracten die bestaanuit uiteenlopende losse vragen enopdrachten. Elke opdracht is op zichzelfgoed voor een bedrag tussen enkeletonnen en een paar miljoen en zaltelkens weer worden gevolgd door eennieuwe opdracht tot het maximumbedragis bereikt. Een ander maximumgeldt voor de factor tijd: het is de bedoelingdat de contracten uiterlijk vijfjaar zullen lopen, een lengte die volgensDircke minimaal is. “Vijf jaar isniet veel als we kijken naar grote waterprojectendie we in Nederland hebbenuitgevoerd. Kijk bijvoorbeeld naarde Deltawerken in Zeeland, die zijn begonnenin 1953 en afgerond in 1998.We kunnen in vijf jaar misschien al welveel plannen en ontwerpen, maar uitvoerenis weer een ander verhaal. Ikdenk dat de absolute minimumlengtevan de werkzaamheden tien jaar zalzijn en dan moet echt alles meezitten.”Echt op stoomInmiddels zit het eerste jaar er op en isongeveer tien procent van de contractgeldenbesteed. Daarmee lijkt het procesiets achter op schema te liggen,maar Dircke denkt dat het geheel nupas echt op stoom komt. “Het heeftallemaal vrij lang geduurd voordat weecht aan het werk konden. Dat had verschillendeoorzaken. Natuurlijk moestende plannen eerst door de ambtelijkemolen en moesten we wachten opgoedkeuring, maar daarnaast haddenCADMagazine April/Mei 2008-331

PLANTDESIGNSUITEEasyOpenScalable®CADWorxDe hele binnenstad was overspoeld na het passerenvan Katrina.Why is CADWorx one of the world’sfastest growing AutoCAD ® -basedplant design suites on the market?Because it has all the tools to produce intelligentplant designs, including:• Piping• Steel• Cable trays/ducting• Collision detection• Equipment• Bills of materialCADWorx delivers!Contact us to find out how you canimprove your design efficiency.• Isometrics• Flow schematics• Instrument loop diagrams• Bi-directional links to analysis• Walkthrough and visualization• World class supportTEL: 0031 (181) 478 410 • sales.nl@ferncc.comFAX: 0031 (181) 478 275www.ferncc.com©2008 COADE, Inc. Autodesk, the Autodesk logo, and AutoCAD are registered trademarks of Autodesk, Inc.we ook te maken met de veranderingen binnen het U.S.Army Corps of Engineers. Die gaven uiteraard de prio -riteit aan het noodherstel, maar hadden ook te maken metgrote interne veranderingen. Door de ramp was het per -soneelsbestand sterk gewijzigd, zo waren er veel werk -nemers weggegaan en was het management geheelvernieuwd. Kortom: onze opdrachtgever moest eerst nogde eigen reorganisatie verwerken voor het ons goed konaansturen. En ook dat heeft enige tijd nodig gehad.”Geen waterNu het eerste jaar is afgerond, draait Arcadis op volletoeren in New Orleans. Dircke is tevreden over dewerkzaamheden in de stad, maar ziet toch nog ruimtevoor verbeteringen. “Naast mijn baan bij Arcadis ben ikook lector Stad en Water aan de HogeschoolRotterdam. In die hoedanigheid heb ik het vaak overdelta-urbanisatie, oftewel woongebieden bij riviermondingen.Wat mij is opgevallen in New Orleans, is dat erbijna geen water te zien is in de stad, mede als gevolgvan de hoge waterkeringen. Weliswaar doorkruist deMississippi de stad, maar verder is er eigenlijk geenstroompje te vinden. In mijn beleving past dat niet bijeen dergelijke stad, vandaar dat ik daar al met verschillendepersonen over heb gesproken. Die deelden demening dat er meer water te zien moet zijn in NewOrleans, zoals bijvoorbeeld in Rotterdam. De bedoelingis dan ook dat er kennisuitwisseling zal gaan plaats -vinden tussen Rotterdam en New Orleans op het gebiedvan waterplannen. Op die manier zal het water straksniet zo zeer een bedreiging zijn, maar een gewaardeerdonderdeel worden van de stad.”Lambert-Jan Koops info@lambertjan.nl is voormalighoofdredacteur van CAD-Magazine.Voor verdere informatie over het onderwerpvan dit artikel zie: www.arcadis-global.nl.CADMagazine April/Mei 2008-332

PLATFORMAUGI CAD Camp in HamburgStraks ook in NederlandDoor Rob SmanBegin maart organiseerde de AUGI een CAD Camp in Hamburg.Zo’n openingszin roept meteen al om de verklaring van een paarbegrippen. AUGI staat voor Autodesk User Group International,een onafhankelijke gebruikersvereniging van gebruikers vansoftware van Autodesk.Het doel van AUGI is tweeledig. Inde eerste plaats stelt de vereniging zichten doel de kennis van de productenvan Autodesk onder haar leden te verspreiden.Dat wordt dan ook grotendeelsdoor andere leden gedaan. Ditwordt onder meer gerealiseerd door zede gelegenheid te geven met elkaar tecommuniceren. De forums op de AU-GI-website zijn daar een voorbeeldvan.Buiten dat is er ook nog sprake van eenaantal medewerkers, vrijwilligers overigens,die er voor zorgen dat er ook opandere wijzen informatie wordt verspreid.Er worden tijdschriften uitgegeven,en trainingsprogramma’s opgezet.Veelal via het internet overigens. Hetandere doel van AUGI is een spreekbuiste zijn voor de gebruikers, naarAutodesk toe. Zo levert AUGI al jarende wensenlijsten voor de diverse productenaan. Autodesk erkent medehierdoor het bestaansrecht en het belangvan AUGI, en sponsort de verenigingdan ook. Uitdrukkelijk zij vermelddat Autodesk niet de enige sponsoris en dat AUGI onafhankelijk is.Directe overdrachtNu is er buiten die informatieverspreiding‘op afstand’ ook wel het besef datdirecte informatieoverdracht ook eenbelangrijk middel is. Daarom wordener verschillende soorten evenementengeorganiseerd. Autodesk University isdaar een goed voorbeeld van. Voor eenindruk verwijzen we u graag terug naareen verslag in CadMagazine 1/2008.Kleiner opgezet, maar vaak net zo leerzaam,zijn de CAD Camps. In dezeeendaagse evenementen zijn er verschillendeklassen met trainingen, eenklein beursje, grotere voordrachten, ende gelegenheid tot netwerken.De CAD Camps zijn ook meer lokaleevenmenten. Aanvankelijk in de VS,maar sinds enige tijd ook in Europa.AUGI breidt namelijk op dit momentin hoog tempo uit. Daarbij wordt de ‘I’in de naam eindelijk recht gedaan. Indiverse landen is namelijk nu al een lokaleafdeling, een ‘chapter’, gerealiseerd.Duitsland is één van die landen.Bescheiden beginEerlijk is eerlijk; het was een bescheidenbegin. Voor zover dit het aantal bezoekersbetrof dan. Kwalitatief was erop de dag niets af te dingen. Het leeuwendeelvan de dag werd besteed aandiverse klassen. Zo’n twintig stuks, entelkens vier parallel. Een greep uit dethema’s: Inventor Studio animaties,parametrisch werken met revit Archi -tecture, Dynamic Blocks in AutoCAD,koppeling AutoCAD Electrical metInventor Wire Harness. Kortom, er waswat te leren in vele disciplines en opallerlei niveaus.Het resultaat van de dag? Alle deelnemerswaren tevreden, álle deelnemerswillen er een volgende keer weer bijzijn, en álle deelnemers zouden anderenwillen aanraden eens deel te nemen.Daarmee is de missie van AUGIzeker geslaagd. AUGI moeten we hiereigenlijk AUGIde noemen. Het DuitseChapter bundelt Duitsland, Zwitserlanden Oostenrijk.In NLEn dan de reden u hiervan verslag tedoen. Welnu, ook Nederland mag zichin de belangstelling van AUGI verheugen.Een AUGInl of wellichtAUGIbnlx behoort zeker tot de mogelijkheden.Er hebben inmiddels al verkennendebesprekingen plaatsgevondentussen AUGI, Autodesk en eengrote gebruikersgroep. Wellicht dat uéén en ander al voor kunt zijn.Lidmaatschap is gratis en aanmeldenkan online bij onderstaande website.Daar vindt u tevens veel meer informatieover AUGI als geheel, de chaptersen de middelen en methodes die AUGIhanteert om van haar leden experts temaken.Rob Sman rob.sman@cadmag.nl isredacteur Mechanical voorCAD-Magazine. Voor meer informatieover dit onderwerp: www.augi.com.CADMagazine April/Mei 2008-333

BOUW & CIVIELGoochelen en soufleren op Bouw & ICTUitdagende opdrachtDoor Job van HaaftenDe Bouw & ICT beurs is alweer ten einde, op naar de volgende. De Jaarbeurs in Utrecht liep deeerste dag gestaag vol, ook de tweede en laatste dag was hal negen goed gevuld met de bezoekersvan de 94 exposanten. Ook waren er presentaties, lezingen en vermaak.ArchiCAD.Arc+.Verdeeld over drie theaters met denamen en kleuren Groen, Rood enBlauw waren diverse presentaties enlezingen, zoals ‘Digitaal samenwerkenin de bouwketen’ met als spreker:Krijn Smallenburg van SBR; en ‘4Ddigitalisatie - noodzaak of behoefte?’door spreker: René Riemens van Triennium.Ook in enkele stands wasruimte vrijgehouden voor presentatiesof zoals Het Digitale Huis die alleruimte gaf aan twee magicians ofgoochelaars. Waarvan de ene geblinddoektof met gesloten ogen kon zeggenwat de andere in de hand had,voorwerpen gekregen van omstanders.Hij wist details te noemen zoalshet nummer van een bankbiljet en degeboortedatum op een rijbewijs. Tja,ergens moet die camera gezeten hebben,maar hoe kon hij dat zien of horen?Voor deze aandachttrekkende actis een website opgezet, alle toeschouwerskregen een ‘goudstaafje’ meemet een nummer waarmee ze op diesite kunnen checken of ze een echtstuk goud gewonnen hebben.CAD-UitdagingBij de CAD-Uitdaging, een initiatiefvan VNU Exhibitions en CAD-Magazine, werd live met behulp vanvier CAD-pakketten eenzelfde opdrachtuitgewerkt. Geen wedstrijd dus,maar een mogelijkheid voor de bezoekersom live een vergelijking te kunnenmaken. De opdracht was in een bestaandeHaagse wijk een passend gebouwneer te zetten met woonfunctie,vier eengezinswoningen en twee seniorenwoningenin twee bouwlagen.Dirk van der Plaat van BouwkundigTeken- en Ontwerpbureau (BTO) uitEde werkte met Arc+ van Cadez deopdracht uit. Hij vond het toch aardiglastig zo’n opdracht. Van der Plaat:“Normaal laat je een tekening even liggenen ga je twee dagen later verder.Dan kijk je er weer fris tegenaan. Dezeomstandigheden zijn ook niet mijnhobby, er staan mensen achter me meete kijken. Normaal als mijn baas achterme staat is dat maar even, anders vraagik hem weg te gaan. Het idee van dezeuitdaging is zeker aardig en tot nu toevalt het best mee. Ook erg leuk om jecollega’s bezig te zien met dezelfde opdrachten andere software. Het laatstedeel moet ik aan mijn collega overlaten,ik hoop dat ze tijd genoeg heeftvoor de inrichting.” Ria Veneklaas, vanMorsink architecten te Ootmarsum,nam het op de tweede dag van hemover.Voor vMV CAD-adviseurs was JanHuurdeman van Studiowerk uitDeventer met de opdracht bezig inArkey. Huurdeman: “Het is heel beperkt,een kort tijdsbestek van maartwee dagen. In de praktijk heb je natuurlijkook vaak deadlines. Vaak moeteen project wel binnen een paar dagenaf zijn. Ook moet het meestal meteenin 2D of 3D gepresenteerd kunnenworden want de tijd van de maquetteshebben we achter ons gelaten. Het isleuk om te doen, vooral omdat je inkorte tijd een totaalopdracht moet maken.Misschien dat ik op de laatste dagaan de detaillering toekom. Het publieken geroezemoes maakt wel dat je nietsteeds kunt doorwerken, dat is wel bijzonderaan deze opdracht maar ik bengewoon lekker bezig.”Simon Gillis was voor de opdracht uitFarnborough, Engeland, overgekomenCADMagazine April/Mei 2008-334

Digitale AannemerBouwend Nederland reikt jaarlijks deprijs De Digitale Aannemer uit aan éénvan haar leden die op een innovatievemanier ICT inzet binnen het bedrijf. Deuitreiking, en de presentaties van de genomineerden,vonden op donderdag 27maart plaats op Bouw & ICT. De genomineerdenwaren onder meer: KooijmanSoftware, Aanenuitbesteden.nl, CadacGroup, Aannemings bedrijf Louter enAannemersbedrijf J. Van der Meij.Uiteindelijk werd Bimmerman verkozen.Bimmerman Projectafbouw, gevestigdin Wervershof, is voor haar serviceafdelingeen innovatief webportal gestart,waarop klanten storingen en klachtenkunnen melden. Die worden volautomatischnaar de backoffice gestuurd,waar de reparatie gepland kanworden. Via de portal kan de klant danin real-time de status van zijn klachtzien. Desgewenst kan de klant ook viaautomatische e-mails of sms-berichtenop de hoogte worden gehouden.Autodesk Revit.Arkey.voor Pollux. Gillis: “De opdracht iscompleet nieuw voor me, ik heb meniet kunnen voorbereiden, dat maakthet extra spannend. Ook dat je het heleconcept en ontwerp tegelijk moet doenis onwennig, maar de software, RevitArchitecture, is vertrouwd. Het moeilijkstevoor mij als bouwkundig ingenieuris de vormgeving, de rest is gewoondagelijks werk.”Christian Dalhuizen van Kubus vondhet een mooie uitdaging: “Het ontbrekenvan plaatsing en maten is het moeilijkst,de opdrachtomschrijving is redelijkbreed. Ook lastig is om de keuzesin de vormgeving te maken, welke kantga ik op. Als bouwkundige zit ik meerop het technische vlak, voor het artistiekeheb ik wat tips van een klant gehad.Verder houd ik rekening met detrend om duurzaam te bouwen metmoderne technieken. Ik had ook van debestaande bouw (omgeving) uit kunnengaan. Het is juist een uitdaging omdaar iets nieuws tussen te zetten. Datwas wel een belangrijk beslissingspunt,alleen van binnen een nieuw ontwerpof een hele nieuwe opzet. Omdat éénvan de krachten van ArchiCAD juist inde gebogen lijnen ligt, heb ik daarvoorgekozen. Recht toe, recht aan, kan iedereen.Wel een erg leuke uitdaging zomet je collega’s, ik hoop dat ik het helemaalaf kan krijgen.”Hoge hoedAlle vier moesten ze in sneltreinvaart,alle kennis en vaardigheden uit hunhoge hoed toveren. Hier en daar geholpendoor een collega, klant of bekendedie met een goed idee kwam. Daar kunje niets van zeggen, want het was geenwedstrijd, soufleren toegestaan, hetging erom te tonen wat elk pakket kanen waar het goed in is.Job van Haaften,job.van.haaften@cadmag.nl, ishoofd redacteur van CAD-Magazine.Voor meer gegevens over dit onderwerpzie: www.bouwenict.nl.FPDMCAD CAE CAM PDMCAD/CAM & PDM AUTOMATISERING WWW.CAD2M.NL drives your engineeringCADMagazine April/Mei 2008-335

MECHANICAL & DESIGNHiCAD next 2008 met meer dan 500 vernieuwingenOntwikkeling nieuwe kernelDoor Wim PoirtersMet de komst van HiCAD next 2008 wordt de jarenlangeontwikkeling van de nieuwe kernel geïmplementeerd.Deze vernieuwingen en doorontwikkelingen realiseren in hetbijzonder de voltooiing, prestatieverbetering en de uitbreidingvan automatiseringsmogelijkheden. Ook de nieuwemodelleerfuncties, gebaseerd op innovatieve algoritmen,geven snellere gereedschappen voor moderne vormen.Nu de ISD-eigen software-kernelEuropean Solid Modeller (ESM) volledigis omgesteld op de Nurbs-technology,heeft dit als resultaat geoptimaliseerdeen duidelijk flexibelere,efficiëntere algoritmen voor de meestuiteenlopende toepassingen. Dezevormt namelijk de basis voor alle modelleeralgoritmenvan een CAD-systeem,gebaseerd op een moderne enefficiënte programmeertaal.De mogelijkheden voor complexe afrondingenen afschuiningen zijn volledigafgeleid van de Rolling BallTechnology. Oftewel dit algoritmemaakt gebruik van een wiskundigekogel die langs de af te ronden vlakkenrolt en ervoor zorgt dat zo goedals alle produceerbare afrondingengemaakt kunnen worden, en daarbijde berekeningstijd halveert. WanneerHiCAD next wordt gebruikt op eenwerkstation met een multi-core processor,dan wordt de prestatie namelijkvermenigvuldigd.Produceerbare afrondingen maken.Designvarianten uitgebreidMet designvarianten worden bewerkingengegroepeerd en vervolgensuitgevoerd op nieuwe objecten ofbouwgroepen. Een goed voorbeeldhiervan is een staalbouwverbindingtussen twee profielen. Hier is het isnamelijk belangrijk om op ieder momentte weten hoe de balken ten opzichtevan elkaar zijn georiënteerd.De functionaliteiten voor immer hetuitlezen van bijvoorbeeld profieltypen,afmetingen, vectoren, zijn volledigte benaderen met een script dat inde ‘feature tree’ kan worden opgenomen.Voor het maken van deze featurescripts staan diverse programmeertalenter beschikking waaronder C#,Java en VisualBasic.Application ProgrammingInterfaceIn de eerdere versies van HiCADnext kon al gebruik worden gemaaktvan de eigen macrotechniek die deproducten volledig automatiseert.Deze techniek maakt het mogelijk omalle HiCAD next-functies te benaderenen is echter alleen bruikbaar binnenHiCAD next. Bovendien biedtdeze methode een mogelijkheid toteen externe verbinding met andereapplicaties.In de 2008 versie staat een volledigeApplication Programming Interface(API) tot de beschikking van de gebruiker.Deze programmeer-interfaceis gebaseerd op de allernieuwste.NET-technologie en ondersteunt demodernste Windows-programmeertalenwaarmee de HiCAD next-functionaliteitenkunnen worden aangestuurdvanuit iedere andere Windows applicatie.Vista look ‘n feelDe interface van HiCAD next 2008en HELiOS next 2008 is veranderd inde stijl van het nieuwe Vista modernlook‘n feel. Er is gebruik gemaaktvan nieuwe ‘shading’-technieken enbelichtingsmodellen met ‘glaseffect’.Alle vensters zijn voorzien van eeninstelbare transparantie en nieuwekleuren.Door de groeiende internationaliseringvan de ISD Group is de completesoftware omgezet op unicode die ookondersteuning biedt voor niet-literaletalen, zoals Japans, Chinees enKoreaans. Dit geeft direct ondersteuningvoor Oost-Aziatische lettertypesen normen in de gebruikersinterfaceen catalogi.Van de ongeveer 500 vernieuwingenis hier een kleine opsomming: compleetnieuw hidden-line algoritme totwel vijftig procent meer performance;tolerant algoritme voor waterdichtemodellen, speciaal voor import/exportvan data; nieuw datamodel voor bemating(bematen van punten, lijnenen vlakken, complexe vlakken en volledigeinzetbaarheid TrueTypeFontsin 3D-bemating); optimalisering zelfdoorsnijdingenbij dynamische modelleren;bij vrijgave van project automatischeDXF/PDF generatie;Helios next Vista look interface enonline support gebaseerd op de laatsteWindows-technologie.Wim Poirters is consultant bij de ISDGroup, voor vragen: info@isdgroup.nl.Voor meer informatiewww.isdbenelux.nl.CADMagazine April/Mei 2008-336

GRATIS SEMINARAutodesk 2009 softwareWerktuigbouwBouwMedia & EntertainmentKijk op www.CADexpress.euBENELUX’GROOTSTEAutoCAD LT2009AutoCAD LT 2009AutoCAD LT 2008/07/06 naar AutoCAD LT 2009AutoCAD LT 2009 5packAutoCAD LT Subscription Programma a1 jr.CAD SOFTWARE algemeenadvies1.45070006.450235CADexpress essBELACTIEBELBELwww.CADexpress.euww.CADexpress.euinfo@CADexpress.nltel. +31 (0)88 - 3977 3777fax +31 (0)88 - 3977 388AutoCAD 2009AutoCAD 2009AutoCAD 2009 LegacyAutoCAD 2008/07/0606 naar AutoCAD 2009AutoCAD LT 2008/07/0607/06 naar AutoCAD 2009Omzetting naar netwerklicentieAutoCAD Subscription Prorgamma a 1 jr.advies4.7753.345v.a. 7253.57551.195550CADexpressBELBELACTIEBELBELBELLT2009 updatevanLT2006/07/08mét1 jr. subscriptionSketchup 6 ProSketchup 6 Pro slm/nlm 1licentie eSketchUp 6 Pro slm/nlm 2 tot 5 licentiesesSketchUp Pro slm/nlm meer dan 6 licentiesesSketchup 6 Pro update van een eerdere ereleaseadvies3555v.a. 320v.a. 300030CADexpressBELBELBELBELArtLantisadviesCADexpressArtlantis tis R voor Sketchup 6 Pro, incl. gratis Artlantis boek(1 per order)495475ArtLantis tisR update van 4.0of 4.5385370Artlantis tisStudio voor orSketchup 6 Pro, incl. gratis Artlantisboek (1 per order)795770Artlantis tisStudio voor orSketchup 6 Pro update van Artlantis tis R3000285WERKTUIGBOUWKUNDIGE KUNDIGE SOFTWAREAutodesk AutoCADMechanical 2009adviesCADexpressAutoCAD Mechanical cal 20095.2755BELAutoCAD Mechanical cal 2008/07/06naar AutoCAD Mechanical cal 2009v.a. 825ACTIEAutoCAD 2008/07/06 /06 naar AutoCAD Mechanical cal 2009v.a. 825ACTIEAutoCAD LT 2008/07/0607/06 AutoCAD Mechanical cal 20094.075BELOmzetting naar netwerklicentie1.320BELAutoCAD Mechanical calSubscription Programma a1 jr.5755BELvan € 935 € 690(Retirement: gratis volgende release.)AutoCAD LT2009incl.1 jaar subscription +updatetraining! Van € 1.945Autodesk AutoCADElectrical 2009AutoCAD Electrical cal 2009AutoCAD Electrical cal 2008/07/06 naar Electrical cal 2009Mechanical 2008/07/06 naar Electrical cal 2009AutoCAD 2008/07/06 /06 naar AutoCAD Electrical cal 2009AutoCAD LT 2008/07/0607/06 naar AutoCAD Electrical cal 2009Omzetting naar netwerklicentieAutoCAD Electrical calSubscription Programma a 1 jr.advies5.850v.a. 925v.a. 1.275v.a. 1.2754.6501.4656000CADexpressBELACTIEACTIEACTIEBELBELBELVoor € 1.850!(nóg meer korting met subscriptionvoor 2 of 3 jaar!)UwGOEDkope CAD-leveranciererancier

AutoCAD AD 2009update van 06/07/08Numet:ProductstopAutodesk 2006 softwarev.a. 30% KORTINGop updates naar de nieuwe 2009 versies30%korting*Vraag naarde retirementactie voorwaardenDe laatstespectaculairee-mailaanbiedingenanbiontvangen?Schrijf nu in opCADexpress.euAdobe PhotoshopCS3 ExtendedIdeaal voor film, video en multimediaprofessionals diegebruik maken van3D en bewegingssoftware.MEDIA & ENTERTAINMENT ERTASOFTWAREAutodesk VIZadviesCADexpressAutodesk VIZ 20082.450BELAutodesk VIZ 2007/06 naar Autodesk VIZ 2008v.a. 600 ACTIEAutodesk VIZ 2008 legacy (van VIZ 2004 of ouder, subscription verplicht)1.715BELOmzetting naar netwerklicentie e615BELAutodesk VIZ subscription Programmaa350BELADOBE SOFTWAREEen greep uit ons assortiment:CADexpressPhotoshop oshopCS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 708,86Illustrator CS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 717,18InDesign CS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 903,65uDreamweaver CS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 497,73Design Standaard d CS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 1.290,46(incl. Photoshop, InDesign, Illustrator,Acrobat Prof.)Design Premium CS3 UK/NL voor MAC/WIN v.a. 2.049,11(incl. Photoshop, InDesign, Illustrator,Flash, Dreamweaver,Acrobat Prof.)Web Standaard CS3 UK/NL voor MAC/WIN 1.043,68(incl. Flash, Dreamweaver,Fireworks, Contribute)Web Premium CS3 EN voor MAC/WIN 1.727,63(incl. Flash, Dreamweaver,Fireworks, Contribute, Photoshop, Illustrator,Acrobat Prof.)U bent op zoek naar overige Adobe softwareof een andere release? U wilt uw huidige release upgraden?Neemcontact op voor een aanbieding!3D CONTROLLERS€708,8683D ControllersadviesCADexpressSpaceNavigator avigator Personal Edition 49SpaceNavigator avigator(voor AutoCAD, VIZ, Design Review, ew, Google SketchUp, Acrobat 3D en Adobe CS) 92SpaceTraveler 199185SpaceExplorer er(voor AutoCAD, VIZ en SketchUp) 299259SpacePilot (o.a. voor Autodesk Inventor) 399359NU Speciale actieprijzen voor Autodesk subscription gebruikers!!ers!!BELCALCOMP COMP DIGITIZERS/OPNEMERSCalcomp Digitizers/Opnemersadvies CADexpressDrawingboard VI, A4 excl. opnemer, incl. kit574445Drawingboard VI, A3 excl. opnemer, incl. kit904 ACTIEDrawingboard VI, A2 excl. opnemer, incl. kit2.5742.175Penopnemers/haarkruisloepen emers/haarkruisloependraadloos of met draad 190170Neemcontact op voor A1 en A0 Calcomp DigitizersUw GOEDkope CAD-leverancier

Geldig op Autodesk2006 software!update NU met de hoogste korting(retirement actie tot 15 juli 2008)HEWLETT PACKARD ARD DESIGNJETSETSHP A1 plottersadvies CADexpressHP 110 plus (nr), A1+ kleur (nr: incl. netwerkkaart en automatische atische rolinvoer) v.a. 1.220v.a. 987,23HP 130 (nr) A1+ kleur (nr:incl. netwerkkaart en automatische atiscrolinvoer) 2.440 v.a. 1.348,13HP T610 (24”) kleur, rolinvoer, HP-GL2, 128MB2.450 1.955,43HP T1100 (24”) kleur, rolinvoer, HP-GL2, 256MB, 40GB schijf 3.400 2.751,29HPonderstel voor T610/T1100 24”210169,93HP A0 plottersadvies CADexpressHP T610 (44”) kleur, rolinvoer, onderstel, HP-GL2, 128MB3.650 3.001,75HP T1100 (44”) kleur, rolinvoer, onderstel, HP-GL2, 256MB,40GB schijf6.000 4.934,38HP 1050C+ A0 (36”) kleur, onderstel, 64MB, netwerkkaart 8.999 7.320,32HP 4000 (ps) (42”)kleur, onderstel, 1200 x 2400 dpi11.7008.520,91BENELUX’GROOTSTEwww.CADexpress.euww.CADexpress.euinfo@CADexpress.nltel. +31 (0)88 - 3977 377fax +31 (0)88 - 3977 388HP DesignJet T610A1 print in 35 sec.HP-GL/2, 6 Cartridges, HP ProfessionalColor technologie, 1 jaar garantieHP Large Format Photo Color PrintersadviesCADexpressHP Z2100 (24”) rolinvoer, onderstel, 128MB, 40GB, 2400x1200 200 dpi, randloos printen 3.2002.638,00HP Z3100 (24”) rolinvoer, onderstel, 128MB, 40GB, 12 inkten 4.750 3.906,00HP CARE PACK garantie antieadvies CADexpressvoor HP 110/130 series es 3 jr. next day on-site351 324,10voor HP T610, 3 jr. next day on-site550550voor HP T1100 , 3 jr. next day on-site474 468,64Papieradvies CADexpressOngecoat Inktjet papier p rol, 50 mtr, 61 cm, 90 grs, per 3, p.p.st p19,1514,50Ongecoat Inktjet papier rol, 50 mtr 91,4 cm, 90 grs., per 3,p.p.st.28,65 23,50BEL VOOR OPTIES,CARTRIDGES EN OVERIGE PAPIERSOORTENHARDWAREAREHP WorkstationsCADexpressXW4400,Core 2Duo E6600, 2.4 GHz, 2GB, 250GB, Vista Business / XP Prof. downgrade, 3 j os657,05XW4600,Core 2 Duo E6750, 2.66 GHz, 2GB, 250GB, Vista Business / XP Prof. odowngrade, d,3 j os751,05XW4600,Core 2Quad Q6600 2.4 GHz, 4 GB, 500 GB, Vista Business / XP Prof. downgrade, 3 j os939,04XW6400,Quad-Core Xeon E5320 / 1.86 GHz, 2 GB, 250 GB, Gigabit Ethernet, et,Win XP Pro, 3 j os1.127,04XW6400,Quad-Core Xeon E5345 / 2.33 GHz, 2 GB, 250 GB, Gigabit Ethernet, et, Vista Business, 3 j os 939,04van € 3.200€1.950CAD systeemSystemen enoptimaal geassembleerd voorAutodeskCAD en 3D software.Systemenvolledig geïnstalleerd,100% werkend endafgeleverd, uiteraard metHP GARANTIE. ANTIE. Tevens beschikken en wijover een uitstekende endehelpdesk eskMonitorenCADexpressHP L1950T, 19” TFT, 1280 x 1024, 75 Hz196,81HP LP2065, 20” TFT1600 x 1200, 75 Hz397,12HPPavilion W2007,20” breedbeeld TFT, 1680 x 1050, 60 Hzmet geintegreerde eluidsprekers ers196.91Bundelaanbiedingen enCADexpressXW6400,Quad Core Xeon 5345, 2,33 GHz, 2GB, vista Business, ssATI Fire GL V7200 256MBPCIe (op=op) p) 939,04XW6400,Xeon, 2 x 1GB,250GB, 186GHz 1,86 GHz, XPP, +ATI Fire GLV7200 256MBPCIe (op=op)op) 832,09Informeer naar onze aanbiedingen. en.Bel +31 (0)88 3977 377UwGOEDkope CAD-leveranciererancier

Gratis helpdeskbij elkeBasistraining!BENELUX’GROOTSTE(niet geldig icm andere aanbiedingen, 1 helpdesk per firma)www.CADexpress.euinfo@CADexpress.nltel. +31 (0)88 - 3977 377fax +31 (0)88 - 3977 3882e persoon 20% kortingop alle trainingen3e persoon 30% kortingop alle trainingenvanaf 4epersoon40% kortingop alle trainingenNiet geldig g in combinatie met andereeaanbiedingen. Alleen geldig g bij allepersonen enin zelfde ebasistraining. aininVOL = VOLTRAININGENAlgemeeneenAantal dagenCADexpressAutoCAD AD (LT) basis4 dagen1.095AutoCAD AD LT update training van AutoCAD LT 2008/07/06 08/07/061 dag450AutoCAD AD update training van AutoCAD 2008/07/06 1 dag450AutoCAD AD update training van AutoCAD 2005/2004 004 of ouder v.a. 2 dagen795AutoCAD AD gevorderden en2 dagen595AutoCAD AD plotter1 dag495AutoCAD AD 3D2 dagen795AutoCAD AD visual basic 3 dagen995AutoCAD AD beheer eeren optimalisatie 1 dag495AutoCAD AD programmeren enlisp basis3 dagen995WerktuigbouwkundigAantal dagenCADexpressAutodesk Inventor basis5 dagen1.375Autodesk Inventor gevorderden en2 dagen795Autodesk Inventor update van Inventor 20082 dagen695Autodesk Inventor update van Inventor 11/10v.a. 3 dagen995Autodesk Inventor Professional Tube & Piping 1 dag575Autodesk Inventor Professional Cable & Harness s1 dag575AutoCAD AD Mechanical calbasis3 dagen995AutoCAD AD Mechanical cal update 2 dagen895ElektrotechnischAantal dagenCADexpressAutoCAD AD Electrical calbasis3 dagen1.095Autodesk Vault basis1 dag575Autodesk Product Stream basis1 dag575BouwkundigAantal dagenCADexpressAutodesk Revit basis4 dagen1.225Autodesk Revit basis 22 dagen795Autodesk Revitupdate 1 dag495AutoCAD AD Architecture e basis4 dagen1.225AutoCAD AD Architecture eupdate training 2 dagen795Media& EntertainmentAantal dagenCADexpressAutodesk VIZ basis4 dagen1.225Autodesk tdVIZupdate van 3D Studio VIZ 2006/05052dagen795belOok maatwerktraining ng en trainingen op locatie mogelijk...Bel of e-mail voor meer informatie of eenaanbieding!Leveringsvoorwaarden:Vóór 15.000 uur besteld:morgen in huis(uitzonderingen en voorbehouden)• Alle genoemde prijzen zijn in EURO, exclusief efBTW, rembourskosten ostenen eventuele verzend- en administratiekosten.• Prijs-, modelwijzigingen, en,en drukfouten onder voorbehoud. oud. Afbeeldingen en kunnen afwijken.• Aanbiedingen gelden enzolang de voorraad strekt.• Betaling uitsluitend onder rembours (tot 1000,-), 0,-), vooruit of via eenautomatische atischincasso. Bij opdrachten onder de 1.000,-worden 17,50 verzend- en/of administratiekosten sten in rekening gebracht. Transportkosten ostenvoorLaserJet et printers en HP DesignJet etplotters t/m 42” 38,-;DesignJets ets boven 42” 124,- HPDesignJet et 5000, 60” 1,40 perkm.Monitoren 10,-.• Op alle aanbiedingen en van en overeenkomsten eenkommet CADexpress ess BV zijn de algemene evoorwaarden rvanCADexpress ess BV van toepassing. Een kopie wordt u op verzoek toegezonden.en.CADexpress ess BV,Postbus 3594, 5203 DN ‘s-Hertogenbosch

CourantReWalk exoskeletlaat verlamden lopenPag 3.Cursus StamGastPag 2.Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-MagazineOscar-nominatiesdankzijCAD-softwareNederlandse wegenveiligste van Europa9 Mei | 1e jaargang | nummer 3Hogere waardering techniciTechneutenraken ‘nerdimago’kwijtSony Pictures Imageworks is al meermalen genomineerdvoor een Academy Award, ofwelOscar, en heeft er inmiddels ook twee gewonnen:voor de visuele effecten van Spider-Man 2en voor de beste korte animatiefilm TheChubbChubbs. Verder hebben ze Oscar-nominatiesgekregen voor Superman Returns, MonsterHouse, The Chronicles of Narnia, Spiderman 1,Hollow Man, Stuart Little en Starship Troopers.Sony Pictures Imageworks gebruikt onder meerAutodesk Maya en Autodesk Motionbuildervoor haar visuele effecten in de films. Één vanhun meest recent op DVD uitgebrachte films isBeowulf.www.imageworks.comBRUSSEL - De Nederlandse snelwegen behorentot de veiligste van Europa. Dat blijkt uit cijfersvan de Europese vereniging voor veiligverkeer ETSC die onlangs bekend zijn gemaakt.Het onderzoek vond plaats in negentienEU-lidstaten.Jaarlijks vallen er meer dan 3200 doden op deEuropese snelwegen. Gemiddeld is dat vier dodenper miljard gereden kilometers.In Oostenrijk , Noorwegen, België, Tsjechie, Italië,Portugal en Spanje ligt het aantal verkeersdodenboven het gemiddelde, maar in Slovenië enHongarije vallen de meeste doden. Daar stervenmeer dan acht mensen per miljard gereden kilometers.Naast Nederland zijn Zwitserland,Denemarken en het Verenigd Koninkrijk kop -lopers als het gaat om verkeersveiligheid.InvesterenDe commissie Transport stemde 26 februari inhet Europees Parlement over nieuwe Europesewetgeving voor verkeersveiligheid. Die moet ervooral voor zorgen dat in landen waar de verkeersveiligheidnog te wensen overlaat, er meerwordt gedaan om het aantal verkeersdoden terugte brengen. Ondanks het hoge aantal verkeersdodenhebben landen als Slovenië enSpanje al met succes geïnvesteerd om de wegenveiliger te maken. Het aantal doden is daar almet 8,5 tot 10 procent teruggebracht, maar ligtnog steeds boven het Europees gemiddelde.Afwasbare muis in de muizenvalAMSTERDAM – De Mouse Trap kan worden dichtgeritst zodat er kleine accessoires in opgeborgenkunnen worden en meegenomen. Als je deMouse Trap (muizenval) weer open ritst veranderthij in een muismat. De mat is zacht en flexibel englijdt niet weg op de meeste ondergronden.De Mouse Trap is uitstekend geschikt om de afwasbaremuis van Belkin in op te bergen en meete nemen. Deze afwasbare muis is waterbestendigen dus goed bestand tegen morsen. Hij kan onderde kraan worden afgespoeld en daarna zonderproblemen weer op de pc of laptop worden aangeslotenvoor gebruik. Deze muis werkt op diverseondergronden, inclusief bekleding en hout. Dankzijde gladde onderkant is hij zelfs geschikt voor gebruikop de bank of tapijt. Deze beide laptopaccessoireskan de gebruiker samen gemakkelijk bijde hand houden en overal gebruiken.ZOETERMEER – Technici krijgen steeds meerwaardering en raken hun ‘nerd-imago kwijt.Volgens een onderzoek van Trius onder 500HTS’ers in de eindfase van hun studieschreeuwt de markt om hoogopgeleide technicidie ook steeds beter worden beloond. Volgensde studenten komt dit omdat er in de mediapositieve aandacht is voor techniek en een toenemendevraag naar technici. De opkomst vantechnische detacheringsbureaus draagt daarook een steentje aan bij.Trius vergeleek de eigen resultaten met het’Ebbinge imago onderzoek’ dat jaarlijks wordt uitgevoerdonder ruim 2.500 hoogopgeleide studenten.Aan de vooravond van de NationaleCarrièrebeurs in Amsterdam ondervroegen zijtechnisch studenten over hun visie op de arbeidsmarkten hoe zij hun kansen inschatten.Verrassend is dat HTS’ers niet meer warmlopenvoor een leaseauto of laptop. Slechts drie procentis hiermee nog over te halen. Meer dan de helftvindt goede doorgroeimogelijkheden een belangrijkerarbeidsvoorwaarde. Daarnaast wensen zijook afwisselend werk en een goed salaris. Dehelft van de respondenten vindt dat het imagovan technisch personeel de afgelopen jaren duidelijkis verbeterd. Zij denken dat dit komt doormeer media aandacht voor de technische sectoren een toenemende vraag naar techneuten.Uit onderzoek blijkt dat steeds meer laptops voornamelijkin een woonomgeving worden gebruikt.Gebruikers hebben daarom ook accessoires nodigdie speciaal hiervoor ontwikkeld zijn. Belkin heeftmet de ontwikkeling van deze innovatieve laptop -accessoires ingespeeld op deze behoefte om hetgebruik van uw laptop in uw woning makkelijkeren comfortabeler te maken. Beide producten zijnvanaf maart leverbaar.

Pagina 2. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-Magazine9 Mei | 1e jaargang | nummer 3Materialise maakt onderdelen voor Sintesi-projectMaterialise heeft een belangrijke bijdrage geleverdaan het Pininfarina Sintesi project, dat getoondwerd op de 78ste Internationale Autosalonin Genève. Het is de allereerste keer dat additievetechnieken zo een prominente rol spelen in een‘concept car’ project.De Sintesi is een sportwagen met vier deurenen vier zetels, ontwikkeld vanuit een uiterstvernieuwende aanpak. De ontwerpers zien dewagen niet als een vorm die de mechaniek omhult,maar als iets dat vorm geeft aan de mechaniekrondom de passagiers, met de passagiersals vertrekpunt. Deze aanpak, bekend als‘Liquid Packaging’, heeft de traditionele volumetrischeharmonieën onderuit gehaald. Datheeft als gevolg een verbetering van de gewichtsverdelingen een verlaging van hetzwaartepunt, twee belangrijke elementen voorde dynamica.Materialise bijdrageDe nieuwe designvormen en futuristische aanpakdie zo typerend zijn voor de Sintesi, lietenniet toe beroep te doen op traditionele productietechnieken.Dit bracht Pininfarina bijMaterialise, specialist in het vervaardigen vanvrije vormen. Daarbij wordt gebruik gemaaktvan additieve technologieën (ook 3D printingtechnologieën genoemd), compleet automatischeprocessen waar geen matrijzen aan te paskomen en die bijgevolg een onbeperkte ontwerpvrijheidtoelaten. Heden ten dage wordendeze technologieën steeds meer ingeschakeldin de productie van ‘concept cars’. Op termijnzal deze methode ook in de automobielindustriegebruikt worden voor echte productiestukken.Door beroep te doen op Materialise konPininfarina haar designideeën volledig realiseren,zonder te hoeven inboeten op het vlak vancreativiteit. Materialise heeft verschillende componentengemaakt voor het Sintesi project, allemaalaan de hand van de additieve technologiestereolithografie (SLA): het dashboard, deradiator, controlepanelen, dakantenne, afstandsbedieningen lichtconsole (in het dak).www.materialise.comReWalk exoskelet laatverlamden lopenDerde trimester Neurocampus van startCursus StamGastHersentraining via internet groeiten groeit. De Neurocampus-siteis inmiddels toe aan haar derdetrimester. Er zijn tal van nieuweoefeningen. Met dit keer extraaandacht voor geheugenoefeningen.TEL-AVIV - Het Israelische Taga heeft metSolidWorks een exoskelet ontworpen dat mensenwier benen zijn verlamd kan laten lopen.Taga is een bedrijf dat onder meer medischehulpmiddelen ontwerpt. Het ReWalk exoskeletis een licht en draagbare ondersteuning van deledematen. Een soort pak met DC motoren bijde gewrichten, oplaadbare batterijen, sensorenen een computergestuurd controlesysteem.ZUTPHEN - De volgende stap van Burton, datsportauto’s bouwt op basis van 2CV’s, is elektrischeaandrijving. Aan het einde van het jaarhoopt het Zutphense bedrijf er klaar mee te zijn.“De Burton Car Company is op het moment bezigeen elektrische versie van hun sportauto te ontwikkelen.Dat gebeurt in samenwerking met deHogeschool van Arnhem. Aan het einde van hetjaar moet het project klaar zijn en Burton hooptop de 2009-editie van de AutoRAI al iets te kunnenlaten zien.” Dat verklaart Iwan Göbel, één vanDe gebruiker draagt een rugzak en steunenlangs de benen, hij of zij kiest de gewenste bewegingen snelheid met een afstandsbediening.Een sensor op de borst bepaalt de hoek vanhet lichaam en coördineert de beenstand en bewegingom de balans te bewaren. Iemand meteen dwarslaesie kan hiermee wat onmogelijkleek: staan, lopen en zelfs trappen beklimmen.www.tagapro.com en www.solidworks.nlBurton werkt aan elektrische aandrijvingde drijvende krachten achter Burton.Vorig jaar won Rob Wolkers de SolidWorks DesignZo is er bijvoorbeeld ‘MemoZin’.Speciaal voor mensen die weleens vergeten wat iemand tijdenseen praatje op een verjaardagheeft gezegd. Terwijl‘StamGast’ juist gaat om het onthoudenvan gezichten. Wie zichwel eens afvraagt: ‘Heb ik diemevrouw niet eerder gezien?’,traint het geheugen op de site.Ook de nieuwe oefeningen ophet gebied van Taal, Rekenen, enInzicht sluiten aan op de dagelijksepraktijk. Er worden online123 verschillende hersenkrakersgepresenteerd op diverse niveaus.De website is gratis.www.neurocampus.nlContest met de tekeningen van deze Elementz. Hijwon daarmee een Burton. Göbel heeft plannenom voor de elektrische Burton een combinatievan het oude ontwerp met de Elementz te maken.Het winnende ontwerp verdwijnt dus zeker nietzomaar in een stoffige la. “De Elementz levert eenpaar goede ideeën op om materiaal te besparen.”De Burton is een gemakkelijk slachtoffer voorelektrische aandrijving omdat de auto erg licht is.Wel denkt Göbel dat het moeilijk wordt om deelektrische Burton voor een goede prijs aan tebieden. De productie ligt immers laag en daarmeewordt het elektrische systeem een duur grapje.Burton-liefhebbers hoeven niet te wanhopen,want de technische basis is en blijft de DeuxChevaux. Die blijft nodig om de Burton goedkeuringvoor de openbare weg te verlenen. Zeer binnenkortkomt Burton voor de tweecilinders meteen ombouw tot ethanol. Dat wordt gedaan doorde sproeiers van de carburateur te aan te passen.De ombouw kost 25 tot 30 euro.www.burtoncar.com

Arknet, een Arkey-forumop internetSinds begin 2008 is weer een (door gebruikers opgezet)Arkey-gerelateerd forum beschikbaar; het ArkNet2 forum.Dit is de plek op internet om in contact te komen met verschillendeArkey-gebruikers, te lezen, vragen te stellen en/ofantwoorden te geven. Dit forum is opgezet door drie ArkeyvMVgebruikers (Henk Middelkoop, Marius de Reus en Renévan den Brom). vMV CAD-Adviseurs ondersteunt het initiatiefvan de herenvolledig en hoopt dathun klanten volop gebruikzullen maken van het forum en hun kennis en ervaringwillen delen met anderen.Het forum is onafhankelijk en heeftgeen enkele verbintenis met Arkey Systems of een producentvan een bepaalde Arkey-werkmethodiek.www.arknet2.nlAutoCAD 2005 met pensioenVoor de zekerheid maken de leveranciers en distributeursvan Autodesk-producten de gebruikers er nogmaals opattent dat het vanaf 15 maart aanstaande niet meer mogelijk isde Autodesk-producten op basis van het 2005 platform te updaten.Deze retirement-aankondiging geldt voor de volgendeproducten: Platform Technology: AutoCAD 2005 enAutoCAD LT 2005. Architectuur: Architectural Desktop2005. Infrastructuur: Autodesk Land Desktop 2005 enAutodesk Raster Design 2005. Degenen die in het bezit zijnvan licenties van één of meer van bovengenoemde producten,kunnen contact opnemen met hun leverancier. Die zal hengraag informeren over de gevolgen van de retirement-actie ende stappen die zij kunnen nemen om te voorkomen dat hun licentievervalt.www.autodesk.nlCadac Group introduceert OrganicePublishDe Cadac Group ontwikkelt opSharePoint gebaseerde enginee -ring document managementoplossingen, en introduceert nuOrga nice Publish. Deze nieuwemodule in het productportfolio vanOrganice kan documenten, die zijnopge slagen in Share Point, publicerennaar een andereSharePoint-bibliotheek of naar eenandere interne of externeSharePoint site.Deze documenten kunnen gepubliceerdworden in hun eigen formaat, maar ze kunnen ookgeconverteerd worden naar een onafhankelijk bestandsformaatzoals PDF of DWF, zodat ze makkelijk door anderengeopend en bekeken kunnen worden zonder dat daarbij deoriginele applicatie nodig is. Gepubliceerde documenten kunneneenvoudig gedistribueerd, geprint en gearchiveerd worden.Organice Publish is met name geschikt voor organisatiesdie hun documenten in SharePoint beheren en deze documentenmoeten delen en uitwisselen met andere (externe) projectleden.Hierbij is het vaak ongewenst om documenten inhun eigenlijke formaat te delen, omdat anderen de documentenniet mogen wijzigen, of omdat zij niet de beschikkinghebben over de bijbehorende applicatie. Ook vanwegearchiveringseisen is het verstandig om documenten te archiverenin een bestandsformaat dat de tand des tijds kan weerstaan,zoals PDF/A. Het originele en gepubliceerde documentworden inclusief metadata opgeslagen en beheerd inSharePoint, waarbij hun onderlinge relatie wordt vastgelegd.Dit garandeert dat wijzigingen op het originele document ookworden doorgevoerd op het gepubliceerde document.Organice Publish is in staat MS Office 2003, Office 2007,AutoCAD en AutoCAD LT bestanden te converteren naarPDF, PDF/A en DWF. Organice Publish is beschikbaar voorklanten vanaf maart 2008.www.cadac.com43

Onderdelen vergelijken met EnSuiteversie 2CCE heeft een update van EnSuite op de markt gebracht, versie2 van deze CAD-viewer. Er zijn diverse toevoegingenwaaronder de mogelijkheid om twee modellen over elkaar teplaatsen waarbij de verschillen worden geaccentueerd. Ookkan een onderdeel uit een samenstelling worden gelicht doorde rest van de samenstelling transparant te maken. Ook kunnengebruikers zoeken naar kenmerken gebaseerd op parameters,zoals maten, diameters en hoeken. EnSuite versie 2 biedtook de mogelijkheid geometrische dimensies te meten zoalslijnen, cirkels, randen, hoeken en volumes.VergelijkingDe functionaliteit om onderdelen te vergelijken in versie 2,maakt het voor gebruikers mogelijk om snel de verschillente zien. Dit kan bijvoorbeeld gebruikt worden om een onderdeelvan een leverancier te vergelijken met het origineleontwerp. De gebruiker kan kiezen hoe de verschillen wordengeaccentueerd: met verschillende kleuren of mate vantransparantie. Deze functie kan ook gebruikt worden om dewijzigingen en ontwikkelingen tijdens het ontwerpprocesweer te geven.De software is ontwikkeld voor bedrijven die met verschillendeCAD-systemen werken omdat die worden toegepastdoor klanten, leveranciers en partners. Onder de te viewenbestanden zijn die uit Catia V4, Catia V5, Pro/Engineer,Unigraphics, SolidWorks evenals Parasolid, IGES- enSTEP-bestanden.www.cadcam-e.com/EnSuite2Contex’s nieuwe generatiegrootformaat scannersHet Deense Contex komt met een nieuwe generatie grootformaatscanners met verbeterde technologieën envormgeving. De productlijn geeft een betere beeldkwaliteiten meer flexibiliteit. De scanners zijn vooral bestemd voorgrootverbruikers. De lancering van de Contex HD-seriestart op 10 april.De veranderde vormgeving is meer dan een facelift, dezwart met zilveren uitvoering sluit goed aan bij een modernezakelijke omgeving. De scanner is te integreren met demeeste grootformaat printers en geeft de gebruiker de mogelijkheideenheid te creëren bij het kopiëren en printen.De optische resolutie is verhoogd van 508 naar 600 dpi, dehoogste standaard in de huidige markt. De HD-serie maaktgebruik van de Hi-Speed USB-interface van Contex dieoverdrachtsnelheid van data vergroot. Deze is bekend onderde naam xDTR en versnelt de dataoverdracht van scannernaar PC.www.contex.comOok DHV kiest voor de NedInfra oplossingenvan NedGraphicsNedGraphics. Voor complete en modulaireCAD/GIS systemen.GEOCAD, IGOS, NedBrowser, NedCT, NedGeodata Manager,NedGeodataWarehouse, NedInwinning, NedOffi ce, NedPlan,NedTekeningenbeheer, NedView, TopoCAD, WOCADNedGraphics B.V.NederlandT: + 31 (0) 347 329600E: CADGIS.info@nedgraphics.nlwww.nedgraphics.nlBelgiëT: + 32 (0) 11300 911E: CADGIS.info@nedgraphics.bewww.nedgraphics.beCADMagazine April/Mei 2008-344

SolidWorks neemt Priware overSolidWorks heeft het Britse Priware overgenomen, een SolidWorks GoldPartner en de producent van CircuitWorks-software.Deze software vult het gat tussen elektronischeCAD- en Mechanical CAD-software.Een voorbeeld daarvan zijn componenten zoalsprinted circuit boards (PCB’s) die metCircuitWorks worden gemaakt en die door decompatibiliteit goed zullen passen en werken inmet SolidWorks ontworpen apparatuur. Bij hetsamenvoegen hoeft het SolidWorks-scherm niet teworden verlaten.www.solidworks.nlStabiCAD LT voor in de brandweerwagenStabiplan brengt een nieuwe versie op de markt voor de StabiCAD(brand)veiligheid gebruikers. In deze versie is de GIS-koppeling opgenomen,waarmee de krachten van twee softwarespecialismen worden gebundeld.Actuele gebouw- en objectinformatie toegevoegd aan de digitale geografischekaart is voor de brandweer de juiste combinatie. Tijdens de Brandweer Vakdagen2008 wordt de GIS-koppeling gedemonstreerd: 27-29 mei in Hardenberg.Met de GIS-koppeling voegt de gebruiker gebouwinformatie toe aan digitale geografischekaarten in de brandweerwagen. Gebouwtekening zoals aanvalsplannenen bereikbaarheidskaarten, zijn als pdf te exporteren naar iedere gangbareGIS-applicatie (o.a. CityGIS en ATsence). Niet alleen gebouwtekeningen maarook belangrijke objectinformatie uit StabiBase (project- en tekeningbeheer) wordenmeegestuurd naar de GIS-applicatie en op de juiste plaats getoond op de geografischekaart.Met de GIS-koppeling beschikt de bandweer over actuele gebouwinformatie enbeheert gegevens in één centrale database. De brandweer kan tijdens de rit deaanvalsstrategie bepalen en komt goed voorbereid op locatie. De nummers vangevaarlijke stoffen uit StabiBase bijvoorbeeld, worden in GIS gelinkt aan eenstoffenapplicatie waardoor de risico’s op een calamiteit direct duidelijk zijn. Opbasis daarvan kan de brandweer snel en accuraat handelen.www.stabiplan.nlWTC-staal verwerkt in schip US-MarineMet software van Intergraph en zeveneneenhalf ton staal van het WorldTrade Center uit New York is het marineschipUSS New York gebouwd, dat 1 maart te wateris gelaten. Het schip draagt het motto“Strength forged through sacrifice. Never forget.”ofwel “Kracht gesmeed uit opoffering.Nooit vergeten.”.De USS New York is het nieuwste schip in deLPD 17 amfibisch landingsschip-klasse. LPDstaat voor Landing Platform Dock; feitelijkkunnen er met dit schip manschappen wordenvervoerd voor een landing met amfibievoertuigen en helikopters. Bij de bouw isgebruik gemaakt van een Integrated Data Environment (IDE) door productenvan Intergraph te combineren voor CAD, CAM en CAE met bedrijfsbreed datamanagementen lifecycle-ondersteuning. Door het toepassen van IDE kan forsbespaard worden op de kosten. De samenwerking bij ontwerp en productie verlooptbeter, innovaties zijn sneller toe te passen en onderdelen zijn in één keergoed: minder uitval of herbewerking. Met IDE kunnen gebruikers toegang krijgentot alle data betreffende het schip en de voortgang van ontwerp en bouw, vanuitverschillende organisaties, scheepswerven en geografische verspreide teams.www.intergraph.comCOLUMNRegistratie“U mag dit item niet bekijken”. ”Ubent niet ingelogd”. ”De informatiedie u zojuist heeft opgevraagd is alleenbeschikbaar voor geregistreerde gebruikers”.Zomaar een paar meldingendie u kunt treffen als u op het eersteoog een interessant artikel op internetwil lezen. Je enthousiasme wordtdirect de kop ingedrukt. Zo’n meldingis absoluut de trigger om het goedehumeur in te wisselen voor een chagrijnigebui.Rot op!. Wie denken ze wel dat ze zijn.Wat is überhaupt het nut van die registratie.Ik kom niet internetbankierenmaar een artikeltje lezen. Dat gebruikersgroepjeis toch geen verboden verbond.De inhoud van dat persberichtover de verbeteringen van meeste recenteversie van AutoCAD bevat tochgeen staatsgeheimen. Trouwens, al dieinlognamen ben je de volgende dag alweer vergeten. Ik in ieder geval wel.Nee dan die vragen die je moet beantwoordenom tot dat voorgespiegeldeelitekorps te mogen behoren.Natuurlijk verdien ik meer dan100.000 euro per jaar! Uiteraard benik universitair geschoold! Zie je nietdat ik 18 jaar en van het vrouwelijkgeslacht ben! Vanzelfsprekend vervulik een managementfunctie en geef ikleiding aan meer dan 25 personen.Nee ze zullen toch wel snappen dat hetenig naar waarheid ingevulde veld dievan het e-mailadres is.Herkent u de stoomafblazende entenenkrommende situatie. Stuur eenon gezouten bericht aan:redactie@cadmag.nl Mijn advies:Laag drempelig. Open gooien die zooi.Iedereen is van harte welkom op dezesite. Gastvrijheid. Hoe meer zielen hoemeer vreugd. Neder -land is veel te klein omzinvol kennis en ervaringenuit te wisselenbij een afgeschermdgebruikersplatform.Willem BarendszCADMagazine April/Mei 2008-345

PLATFORMAutoCAD 2009 Deel 1Een Ribbon in plaats van pullDoor Jean-Pierre van GastelTraditiegetrouw is zoals elk jaar in maart de nieuwe versie van AutoCAD geïntroduceerddoor Autodesk. AutoCAD 2009 en AutoCAD LT 2009 genaamd zijn sinds 25 maartbeschikbaar. In een aantal artikelen komen weer alle nieuwe mogelijkhedenuitgebreid aanbod.kan kiezen tussen iconen, kleine weergave,medium weergave of grote weergave.Overigens komt de miniatuurweergavevan de laatst geopende tekeningentevoorschijn als men de naamvan een tekening aanraakt met behulpvan de muis, zie afbeelding 3. Tevenskan de lijst met laatst geopende tekeninggeordend worden, gebaseerd opbijvoorbeeld datum of bestandstype.Ook kan de lijst gewist worden doormiddel van het rechtermuisknopmenudat beschikbaar is in de lijst.Net als elk jaar is er weer aandachtbesteed aan diverse gebieden in hettekenpakket. Voor deze versie zijn datonder andere wijzigingen in de UserInterface, tekentools en visualisatie.De eerste vraag die vaak gesteldwordt, is of het DWG-formaat aangepastis. Dit is niet het geval enAutoCAD 2009 (LT) DWG-bestandenworden nog steeds weggeschrevenin het 2007 DWG-formaat.De eerste keer als de gebruikerAutoCAD (LT) 2009 ziet, is het weleven schrikken. Het traditionele pulldown-menuis namelijk verdwenenen vervangen door een ‘Ribbon’.Deze Ribbon of lint is geïntroduceerdin Microsoft Office 2007 enMicrosoft heeft deze omgeving beschikbaargemaakt voor elke softwareontwikkelaar.Wat verder opvalt,is dat AutoCAD standaard geen zwarteachtergrondkleur meer heeft voorde Modelspace maar een beige kleurzoals de Block Editor. Wel zo praktischaangezien de lay-out kleur standaardwit is en er zo een beter contrastontstaat voor bepaalde kleuren,zie afbeelding 1.Afbeelding 1.Menu BrowserHelemaal links bovenin beeld bevindtzich een grote rode knop met de letter‘A’ die is omgedoopt tot MenuBrowser. Zodra de gebruiker hier opklikt, komt het oude vertrouwde pulldown-menunaar beneden gerold maarwel in een verticale weergave, zie afbeelding2. Helemaal bovenin de MenuBrowser is er een zoekveld beschikbaarwaarmee gezocht kan wordennaar bepaalde commando’s. Typt degebruiker bijvoorbeeld de letters ‘L-I-N-E’, dan wordt de Menu Browser dynamischaangepast en worden alleencommando’s weergegeven die in hetCUI-bestand staan en waarin de letters‘L-I-N-E’ voorkomen. Door middelvan een dubbelklik op het gevondencommando, kan het commando geactiveerdworden. Daarnaast is het mogelijkom met behulp van de MenuBrowser te zien welke tekeningen erallemaal geopend zijn en welke hetlaatst geopend zijn. Dit kon natuurlijkal maar nu wordt er naast de naam vande tekening ook een miniatuurweergavegebruikt. De grootte hiervan is overigensin te stellen waarbij de gebruikerQuick Access ToolbarDe nieuwe Quick Acces Toolbar bevindtzich linksboven direct naast deMenu Browser. De Quick AccesToolbar biedt toegang tot commando’szoals ‘New’, ‘Open’, ‘Save’, ‘Plot’,‘Undo’ en ‘Redo’. Uiteraard kan de gebruikerhier zelf nog commando’s aantoevoegen via het CUI-commando. Dekortste weg hiernaartoe is door gebruikte maken van het rechtermuisknopmenuvan de ‘Quick Acces Toolbar’.Via de optie ‘Tool bars’ in het rechter-Afbeelding 2.CADMagazine April/Mei 2008-346

downmuisknopmenu kunnen extra Auto -CAD toolbars worden aan of uitgezet.Het InfoCenter dat in AutoCAD (LT)2008 is geïntroduceerd, is verder verfijnddoordat het zoekveld nu ingeklaptkan worden.RibbonDe grootste verandering in AutoCAD(LT) 2009 is de introductie van de‘Ribbon’ en heeft het meeste weg vaneen horizontaal ‘Dashboard’. De‘Ribbon’ in AutoCAD (LT) 2009 is opgebouwduit een verzameling van tabsen panels. Een zogenaamde ‘tab’ vertegenwoordigteen groep met commando’s.Zo is er bijvoorbeeld een ‘TabHome’, een ‘Tab Blocks & Refe ren -ces’, een ‘Tab Annotate’, een ‘TabTools’, een ‘Tab View’ en een ‘TabOut put’ (In de 2D Drafting enAnnotation workspace). De ‘3D modelingworkspace’ bevat andere tabs, specifiekvoor AutoCAD Full. Elke tabbevat meerdere panels en elk panel bevatmeerdere commando’s in de vormvan icoontjes. Sommige panels kunnenverder uitgeklapt worden om bij nogmeer commando’s te komen. DeRibbon is standaard vastgezet boveninbeeld, maar kan via het rechtermuisknopmenulosgemaakt worden zodathet een zwevend venster wordt. Als degebruiker deze daarna aan de zijkantAfbeelding 5.Afbeelding 3. Afbeelding 4.van zijn scherm verankert, lijkt dezeRibbon sterk op het dashboard uit devorige versies. Om wat meer ruimte inbeeld te creëren kunnen de namen vande verschillende panels uitgezet worden.Tevens kan er een ‘Autohide’-functie gebruikt worden om de panelsen tabs automatisch te laten verdwijnenin beeld en weer terug te halen zodrade gebruiker deze weer aanraakt metde muiscursor, zie afbeelding 4.Daarnaast kan er via het uitgebreiderechtermuisknopmenu een koppelinggemaakt worden tussen een ‘ToolPalette’ en een panel. De geheleRibbon is aan te passen naar eigenwensen via het ‘Customize UserInterface’-dialoogvenster. In de CUIzijn er zogenaamde Ribbon panels beschikbaardie de gebruiker naar hartelustkan modificeren en bewaren in eeneigen ‘Workspace’.Status Bar met icoontjesDe AutoCAD ‘Status Bar’ bevat inAutoCAD (LT) 2009 icoontjes inplaats van tekst knoppen. Ook dit zalwennen zijn in het begin, maar het oudegedrag (weergave van tekst noppen)kan via het rechtermuisknopmenu ingesteldworden. Een nieuwe knop in deStatus Bar is de ‘Quick Properties’(QP) waar over later meer. Daarnaasthebben de knoppen ‘Snap’, ‘Polar’ en‘Osnap’ uitgebreide rechtermuisknopmenu-instellingengekregen om sneldiverse instellingen te maken zondernaar de Settings te hoeven gaan. Zokan de gebruiker bijvoorbeeld in hetrechtermuisknopmenu van de ‘Osnap’direct verschillende ‘object-snaps’ aanofuitzetten. De ‘Model’ en ‘Lay out’-knoppen zijn verplaatst naar de rechterzijkantvan de Status Bar, zie afbeelding5. De lay-out flyout is vervangendoor een Quick View Lay outs-knopgevolgd door de nieuwe Quick ViewDrawings knop. Daarnaast is er directeen icoontje te vinden om te zoomenen of te pannen in de tekening. Hetnieuwe ‘Steeringwheel’ (LT en Full) en‘Viewcube’-commando (alleen inFull), kan ook direct vanuit de StatusBar gestart worden en de ‘AnnotationScale’-knop is vervangen door een‘Viewport/Annotation toggle’. Als laatstenieuwe knopje vinden we de‘Workspace Switching’-knop terug inde Status Bar waarmee we snel kunnenschakelen tussen verschillendeWorkspaces.Wel wennenDe eerste indruk van de nieuweAutoCAD is erg goed. Het is wel wennenaan de nieuwe Interface. Neem jeechter even de tijd om optimaal gebruikte maken van de nieuwe mogelijkhedendie de User Interface biedtwil je niet meer terug naar de oudeklassieke interface die overigens nogwel beschikbaar is.Jean-Pierre van Gasteljean-pierre.van.gastel@pollux.nl isfreelance redacteur voorCAD-Magazine. Voor dit onderwerp zieook: www.autodesk.nl.CADMagazine April/Mei 2008-347

MECHANICAL & DESIGNTechni-Show/ESEF 2008Techniek is ook voor jongerenDoor Rob SmanIedere twee jaar wordt in Utrecht de Techni-show gehouden.Een evenement dat bij een groot deel van de lezers van dit bladbekend zal zijn; het is immers dé beurs voor de metaalbranche.Of het nu gaat om de grondstoffen, het verspanend of nietverspanend bewerken, verbinden of behandelen, op deTechni-show vind je altijd exposanten die de vereiste machines,gereedschappen of kennis kunnen leveren. Ook CAD en CAMhoren in het rijtje thuis.Gerbert Thelissen, manager van Cadmes,toont de award die Cadmes kreeg voor degehele stand.CAM hoort er thuis als middel omde bewerkingsmachines aan te sturen,en CAD uiteraard als omgeving waarinde modellen worden gemaakt dienaar CAM worden doorgestuurd. Deredactie bezocht medio maart de 25eeditie van de Techni-show om eens teervaren hoe het de CAD-leveranciersverging. À propos; wie Techni-showzegt, zegt ook ESEF. Deze beursbiedt toeleveranciers de gelegenheidzich te presenteren, en wordt gelijktijdigmet de Techni-show gehouden.In cijfersOm maar meteen met de deur in huiste vallen; de beurs is zeer succesvolverlopen. De dagelijks uitgegevenbeurskrant vermeldde zaterdag devolgende bezoekersaantallen voor devoorafgaande vier beursdagen. Voorde Techni-show 50.309 , en voor ES-EF 32.304. Zaterdag was trouwensvoor de Techni-show uitgeroepen tot‘Familiedag’, bestemd om jongerenkennis te laten maken met techniek.Schrijver dezes bezocht de beurs ookop zaterdag. Er was toen ook sprakevan een redelijke drukte, en er wareninderdaad ouders met kinderen. DeESEF was overigens op vrijdag al afgesloten.Van de bezoekers gaf zo’n 65% aanwerkzaam te zijn in de industrie (ES-EF 54%). Ontwerp-, ingenieurs- enadviesbureaus leverden 4% van debezoekers (ESEF 8%). Het onderwijstekende voor 8% (ESEF 3%).Uiteraard exposeerde op de ESEF eenflink aantal Engineering-bedrijven, endat verklaart misschien waarom er opdat terrein verhoudingsgewijs meerbezoekers waren.Ook bij een indeling naar functiescoorde de ESEF hier hoger: 16%versus 11% gaf aan engineer/ con -struc teur te zijn. Als dat klopt maakthet overigens in absolute zin niet zoveeluit, namelijk 5.169 tegen 5.534in het voordeel van de Techni-show.Belangrijke cijfers voor de CAD-leveranciersomdat hier uiteraard eenflink deel van de doelgroep ondervalt. Wat er ook aan ten grondslagligt; het overgrote deel van de CADleveranciershad gekozen voor deTechni-show. Enkelen voor beide!CADMagazine April/Mei 2008-348

Een trendBij een rondgang langs de stands wordtdoor de CAD-leveranciers unaniem hetsucces van de beurs bevestigd.Iedereen is zeer tevreden over de hoeveelheidbelangstelling en de kwaliteit.Over een paar van de exposanten valtnog wel het één en ander te vertellen.ISD bijvoorbeeld, was op het lumineuzeidee gekomen de beurs te combinerenmet het organiseren van een gebruikersdag,of eigenlijk gebruikersavond.Zo’n 175 gasten waren daarop aanwezig.ISD had als vertegenwoordiger vanHiCAD het nodige te melden overHiCAD neXt 2008. De herschrevenkernel draagt bij aan kleinere bestandenen meer accurate geometriebeschrijving.Zowel history-based als non-history-basedmodelling zijn mogelijk,hetgeen een trend lijkt te gaan worden.Natuurlijk trekt een nieuwe versie altijdextra publiek, maar niet iedereen konzoiets tonen. De stand van Autodeskbijvoorbeeld, die van oudsher bemandwordt door de dealers. In dit geval warendat uiteraard de dealers van deMCAD-producten, lees Inventor. Hoe -wel men ook hier over belangstellingniets te klagen had, zou het nog leukerzijn geweest als er iets nieuws te meldenwas, maar ten tijde van de Technishowlag er nog een embargo op informatieover Inventor 2009. Jammer, alsje wel als dealer reeds de informatiehebt en alles van de nieuwe versieweet.StopkrachtOok Solidworks was op de beurs vertegenwoordigddoor een paar van haardealers. CAD2M was naast Solidworksook actief met Visual Components,waarvan CAD2M voor de Benelux dedistributie verzorgt. Visual Com po -De 21-jarige Bob Kramer uit Heinkenszand, van ROCZeeland te Vlissingen, won de vakkanjerwedstrijdbij het CAD-tekenen.nents is een productconfigurator ten behoevevan verkoopdoeleinden en kanproductsimulaties, maar ook productiesimulatiesuitvoeren. Bij Cad2Mwas het zelfs op de zaterdag nog bovenmatigdruk.Een ander zeer belangrijke Solidworksdealeris Cadmes. Daar was de publiekebelangstelling niet alleen te wijtenaan de getoonde producten, maar zekerook aan de stand zelf. Opvallend vormenkleur-gegeven, met als blikvangereen Donkervoort sportwagen. Maarniet alleen het uiterlijk telt. Ook devoorbereiding op de beurs was zeer serieus,inclusief bijvoorbeeld een beurstrainingvoor de standbemanning. Hetgeheel leverde hen de StopkrachtAward op, een prijs voor het bedrijf datzich op de Techni-show het beste presenteert;een niet geringe prestatie enwelverdiende beloning. De prijs wordttoegekend door Expozine, het tijdschriftvan de Jaarbeurs UtrechtExpopoint.Naast Solidworks vertegenwoordigtCadmes onder andere ook Cimatron enMastercam. Qua nieuwigheden kon opde stand kennis worden genomen vanhet nog te verschijnen Solidworks2009 en 3DVIA Com poser, van hetSolidworks moederbedrijf Dassault.3DVIA Com poser helpt bij het makenvan illustraties, voor bijvoorbeeldhandleidingen, aan de hand van het beschikbare3D-model uit het cadsysteem.In kleine kringVan de PTC-dealers, van oudsher bekendvan Pro/Engineer, was GPO aanwezig.Hoewel bij het grote publiekPro/E het bekendste product van PTC is,richt het bedrijf zich sterk op ProductLifecycle Management met Windchillals product. Als dealer richt GPO zichdaar eigenlijk ook meer op.Desondanks heeft het publiekop de Techni-show, waarvan jeop grond van de statistiekenvan de bezoekersgegevens magvermoeden dat ze meer opCAD gericht zijn, zich vaak genoegop de stand van GPO vertoondom ook hen een tevredenexposant te maken.Tenslotte nog een kleineremaar niet minder enthousiastebeursdeelnemer. 4CConsultants is distributeurvoor VX, één van die spelersop de markt die wél een flinke portietechnologie op de been brengt, maarslechts in kleine kring bekend is. VX isondermeer sterk gericht op de matrijzenbouw,en biedt complete CAD-CAM functionaliteit. De nieuwe versieVX 13 heeft veel verbeteringen, metname voor bewerkingsoptimalisatie.CAD-Magazine neemt zich voor in denabije toekomst meer aandacht te gaanbesteden aan deze, maar ook andere‘kleinere’ producten.Niet allemaalHet is niet mogelijk gebleken alleCAD- en CAM-leveranciers op debeurs te bezoeken, of hier voor hetvoetlicht te brengen. We hebben ookniemand willen passeren. Boven -staande is meer bedoeld om u als lezerer op te attenderen dat ook de Technishoween goede gelegenheid is eensoog in oog te staan met de productenen de leveranciers. Dat is in ieder gevalweer eens iets anders dan het raadplegenvan websites. Wel moeten we tweejaar wachten op de volgende editie,maar er zijn dealers die al een stand gereserveerdhebben.VakkanjersEr wordt over het algemeen heel watop de jeugd gemopperd, en er bestaatgrote zorg over het gebrek aan enthousiasmeonder kinderen om een technischvak te kiezen. Als je echter dedeelnemers aan Vakkanjers aan hetwerk ziet ben je geneigd dat allemaal tevergeten. Deze competitie kende op regionaalniveau zo’n 600 deelnemers opindividuele onderdelen als Metaal -techniek, Metalektro, Elektro techniek,Lassen en CAD-tekenen. Voorts was erals extra een team-challenge. Op deTechni-show mochten de 100 winnaarsvan de regionale competitie strijden omde nationale kampioenschappen. Metveel inzet hebben de deelnemers dagenlanghun uiterste best gedaan. Goedom te zien dat er nog zo’n spirit bestaat.Felicitaties aan de winnaars! Vooreen completer overzicht en algemeneinformatie surft u naar onderstaandewebsitesRob Sman rob.sman@cadmag.nl isredacteur Mechanical voorCAD-Magazine. Voor meer informatieover dit onderwerp: www.vakkanjers.nl,www.jrvakkanjerwedstrijden.nl,www.technishow.nl en www.esef.nl.CADMagazine April/Mei 2008-349

MECHANICAL & DESIGNActive Attributes-module: een waardevolle toevoeging voor ModelKlantendag Xandorra in tekenDoor Lambert-Jan KoopsHet is inmiddels een zeer gewaardeerde traditie geworden: de jaarlijkse klantendagvan het snel groeiende bedrijf Xandorra in hotel De Wereld in Wageningen. Ook dit jaarkwamen op donderdag 3 april meer dan vijftig mensen samen om zich te latenvoorlichten over CoCreate, PTC, OneSpace Modeling en natuurlijk Xandorra.Deze keer onder het motto: snelheid en efficiëntie.Marten Verhoeven legt uit hoe Van Beek Schroeftransporteurs vijftig procent tijdswinstheeft geboekt bij klantspecifieke opdrachten.Het welkomstwoord was uiteraardvan John van Doorn, de directeur vanXandorra. Hij keek hierbij terug opeen prima verlopen jaar, waarinXandorra een twintigtal nieuwe klantenheeft mogen verwelkomen. Mededaardoor is het bedrijf uitgebreid metdrie medewerkers. Deze werden tijdensde klantendag dan ook voorgesteld.Meteen daarna was het tijd voor debespreking van één van de grotereaardverschuivingen in CAD-land vande afgelopen tijd: de overname vanCoCreate door PTC. Als CoCreatedealerheeft Xandorra natuurlijkrechtstreeks te maken met een dergelijkeovername. Mark Haverkort, accountmanagerbij Xandorra: “Wijzijn content met de overname doorPTC. Wij kunnen door deze ontwikkelingbeter op de wensen van onzeklanten inspelen, want er ontstaan talvan mogelijkheden van kruisbestuivingmet deze sterke partner. Door deovername is PTC de enige leveranciermet een volledig aanbod op hetgebied van ontwerpoplossingen.Klan ten kunnen nu kiezen welke modelleeraanpakvoor hen het meestgeschikt is: Dynamic Modeling(CoCreate) of Parametric Modeling(PTC). PTC levert software en softwaremodules die ook door CoCreateklantengebruikt kunnen worden.Extra mogelijkhedenBinnen de CoCreate software blijvener volop nieuwe ontwikkelingen enverbeteringen plaatsvinden, verteltHaverkort enthousiast. “Het wordt alshet ware een nieuwe productfamiliebinnen PTC. Dit houdt in dat men nude beschikking krijgt over tal van extraaanvullende CAD-software modules!Hierbij kan gedacht worden aan:Berekeningssoftware (FEM), CAMsoftware,software voor het genererenvan technische documentatie (manualsen technische illustraties) en visualisatiesoftwareOok zal het straks mogelijk zijn omde integratie met specifieke PTC-productente verbeteren, zoals bijvoorbeeldmet Windchill, MathCAD enArbortext. Dat biedt voor de gebruikersvan CoCreate-software weer extramogelijkheden.”Naast de softwarematige voordelen,ziet Haverkort ook marketingtechnischepro’s aan het samengaan vanCoCreate en PTC. “Wereldwijd is decombinatie van de twee bedrijven eengoede zet. Zo is CoCreate erg sterkop de Europese en Japanse markt, terwijlPTC een goede positie heeft inde VS. Op die manier kunnen ze hunmarketingactiviteiten koppelen en permerk wereldwijd een groter marktaandeelkrijgen.”Remote Desktop SupportNa de bijdrage van Haverkort verteldeSimone Manuputty over de manierwaarop Xandorra tegen technischesupport aankijkt en hoe daar doorXandorra vorm aan wordt gegeven.Hiervoor is een nieuw gereedschap inhet leven geroepen: Remote DesktopSupport. Hiermee kunnen de helpdeskmedewerkersvan Xandorrarechtstreeks contact maken met decomputer van de eindgebruiker en hetbeeldscherm overnemen. Op die manierzijn problemen sneller op te lossendan via de telefoon, zo was destelling van Manuputty. Kortom, eenonderwerp dat in zijn beleving naad-CADMagazine April/Mei 2008-350

Manager.snelheid en efficiëntieloos aansloot bij het thema van dedag: snelheid en efficiëntie.Aansluitend op het betoog vanManuputty gaf Maarten Weers eeneerste indruk van de nieuwste versievan CoCreate Modeling 2008. Meteen demo liet hij de werking van eenaantal nieuwe functies zien en gaf hijaan hoe het mogelijk is om deze te integrerenin het dagelijks gebruik. Metdeze demo hadden de aanwezigeneen goed beeld van de nieuwe release,die binnen zes tot acht weken nade klantendag van Xandorra zal verschijnen.Van Beek SchroeftransporteursOm te laten zien hoe in de praktijkhet thema van de klantendag, snel enefficiënt, vorm kan krijgenwas Marten Verhoeven van Van BeekSchroeftransporteurs uitgenodigd. Hijgaf in een presentatie en demonstratieaan hoe er bij Van Beek momenteelminimaal vijftig procent tijdswinstgeboekt wordt op voornamelijk klantspecifiekeopdrachten. De presentatieliet een beeld zien van een sterke engoedwerkende integratie tussen ERP,PDM en CAD. “Het lijkt wel vanzelfte gaan”, was één van de opmerkingenuit de zaal toen Verhoeven naastzijn pc stond en het geconfigureerdemodel zichzelf opbouwde op hetscherm.Active Attributes-moduleHarman Naber liet de aanwezigenkennis maken met de functionaliteitvan Model Manager 2008 en diversemodules van Xandorra. Zo kregen debezoekers een eerste indruk van denieuwste Xandorra module: ActiveAttributes. Met behulp van dezemodule is tijdens het modellerenattribuutinformatie te koppelen aan3D-bestanden, bijvoorbeeld van Co -Create Modeling. Deze informatiewordt vervolgens automatisch naarhet PDM-systeem CoCreate ModelManager doorgevoerd. Hierbij valt tedenken aan materiaalgegevens, afmetingen,of eigen gedefinieerde attributen.Doordat de dynamische informatiezowel in 3D als PDM aanwezig is,zal deze bij updates in het 3D-modelactief mee veranderen in PDM. Demeest actuele data zijn daardoor ookin het gehele verdere ontwerpprocesbeschikbaar. De attribuutdata zijn ookdirect in de rechteronderhoek van de2D-tekening te plaatsen. Met ActiveAttributes kunnen dus ook automatischcorrecte zaaglijsten op de 2D-tekeninggeplaatst worden. ActiveAtributes zal binnenkort op de internationaleCoCreate prijslijst staan enis daarmee net als de XandorraReport Generator en BatchPlot oplossingwereldwijd voor alle CoCreategebruikersbeschikbaar.3D-OntwerpenDe klantendag werd uiteraard afgeslotenmet een hapje en een drankje,maar niet voordat er een digitale camerawas verloot onder de aanwezigen.Hierbij was niet iedereen automatischverzekerd van deelname aande loting, want alleen klanten die een3D-ontwerp hadden ingezonden dedenmee. Derk Jan Eelderink van defirma DETT was uiteindelijk de gelukkige,hij ging naar huis met een digitalefotocamera. De andere inzenderskregen een fles Wageningse wijnzodat niemand met lege handen naarhuis ging.Lambert-Jan Koops info@lambertjan.nlis voormalig hoofdredacteur vanCAD-Magazine. Voor verdere informatieover het onderwerp van dit artikel zie:www.xandorra.com.COLUMNZonovergotenDe lente IS weer begonnen. De natuurgeeft ons een prachtig voorbeeld. Schoon,fris groen en kleurrijke bloesem strelen onzeogen. Aan sommigen in mijn omgevingneem je dat ook waar. Schoon maak krie -bels alom. Als je net als ik in een appartementencomplexwoont, word je door deomgeving, waar alle voorzieningen ookeen opfrissing krijgen, wel aangestoken.Dat schoonmaken zie je ook binnen de IT.De BSA lijkt wel zo’n schoonmaakorganisatie.Veel voorbeelden heb ik reeds gezienwaar organisaties door de BSA ‘schoongemaakt’werden. Genoeg voorbeelden,ook van niet bewuste over tredingen. Maarde BSA is te vergelijken met een stevige allesreiniger,een tussenweg is er niet.Let op uw zaak. Uw leverancier van uwsoftware kan u hierin ondersteunen.Licentievoorwaarden, dus kortom, watmag en wat niet mag, zijn bij hen bekend.Schoon uw organisatie dus op met eenvriendelijk middel en waak voor een stevigeschrobbeurt van de BSA.Een paar jaar geleden rouleerde er eenschrijven van een architectenbureau uit hetzuiden waarin het relaas aangaf dat hetzeker geen pretje is een dergelijke schoonmaakte moeten ervaren. Ook de consequentieservan werden als zeer onredelijkervaren.Helaas, alles wordt door de BSA toch volgensde regels gedaan. Verwezen wordtnaar de licentievoorwaarden die bij iedereinstallatie op het scherm verschijnen.Heeft u of uw IT-er die wel eens gelezen?Als ik zo iemand wel eens aan de gang zie,dan zie en hoor ik alleen maar: klikkerdeklik, klik klik.Dan moet je wel erg snel kunnen lezen.Overigens; ik lees ze meestal ook niet,maar ben wel degelijk op de hoogte van delicentievoorwaarden van de software dieonze organisatie levert, en die ik dus ookkenbaar maak aan onze relaties.Ik verwacht dat onze concullega’s dat ookweten en doen, doe dus uw voordeelermee. Fijne zonover -goten lentedagen toegewenst.Ad de JonghSalesmanagerICN SolutionsCADMagazine April/Mei 2008-351

PLATFORMAlles over de laatste ontwikkelingenCAD CAM EventDoor de redactieVoor het eerst in jaren is er een beurs apart voor alle CAD- enCAM-ontwikkelingen van nu. Op woensdag 19 en donderdag20 november 2008 verzamelen de producenten, leveranciers engebruikers zich in het Euretco Expo Center te Houten.bedrijven en personen die met CADen/of CAM te maken hebben, zullenaan hun trekken komen op het CADCAM Event. Onderwerpen die de bezoekerkan verwachten zijn ondermeer: integratie en communicatiedoor de gehele CAD/CAM-keten;markgericht, efficiënter en kostenbesparendontwerpen; reductie van faalkosten,projectmanagement, korterelevertijden; duurzaamheid, veiligheiden energiebeheer; de nieuwste ontwikkelingenen CAD- en CAM-softwareen -hardware.Alle CAD- en CAM-leveranciers endienstverleners worden verwacht actede présence te geven op deze nieuwebeurs. Het evenement is het idealeplatform voor het ontmoeten vannieuwe relaties, voor productintroductiesen voorlichting direct aan degebruiker. Naast een complete beursis er een programma met seminarswaar iedereen naar eigen keuze zijnkennis kan verrijken.De organisatie van de beurs is in handenvan More Business Events, eenbedrijf dat de afgelopen vijftien jaarvele succesvolle evenementen heeftgerealiseerd; met medewerking vanCMedia, de uitgever van onder meerCAD-Magazine.Voor wie?CAD en CAM rukken op in de industrie,architectuur en civiele techniek,het gebruik wordt steeds breder. AlleOntwerpinnovatiesTijdens de beurs is er uitgebreid gelegenheidtot het bezoeken van semi -nars over de meest uiteenlopende onderwerpenuit de CAD- en CAM-wereld.De bezoekers kunnen naar verwachtingkiezen uit onderwerpen metbetrekking tot ontwerpinnovaties,output, ketenbeheer, document management,BIM, productietechnologiën,nieuwe software en hardware,duurzaamheid en digital prototyping.Verder zullen er rondleidingen wordengeorganiseerd, onder leiding vanhostesses, rond specifieke thema’s,zodat de bezoeker niet zelf op zoekhoeft te gaan.De ontwikkelingen rond het evenementkunnen gevolgd worden op onderstaandewebsite, die spoedig meerinformatie zal kunnen verstrekkenover de standhouders en het seminarprogramma.www.cadcamevent.nlCADMagazine April/Mei 2008-352

PLATFORMBestand tegen reizen3D-muis voor laptopsDoor de redactie3Dconnexion heeft een SpaceNavigator ontwikkeld speciaal voorlaptops, die vanaf 8 april 2008 verkrijgbaar is. Ontwerpers metCAD-software kunnen nu dus met deze muis op een laptop ookonderweg of thuis doorwerken aan hun ontwerpen.Steeds meer professionals werken 3Dmet hun software, niet alleen CADapplicaties,ook bij het maken van animaties,het werken met GeografischeInformatie Systemen (GIS), GoogleEarth en PhotoShop. De 3D-muizenvan 3Dconnexion, een dochter vanLogitech, maken de navigatie in een3D-ruimte een stuk makkelijker envloeiender dan met een gewone muisen toetsenbord. Daarbij zijn allerleicombinaties nodig van toetsen en klikkendie de verplaatsing onderbreken enhouterig maken.Met een 3D-muis van 3Dconnexionvlieg je door de ruimte die op je beeldschermzichtbaar is. Je kunt door deGrand Canyon suizen, 3D-objecten ontwerpendie je zo in de hand lijkt te houdenen door virtuele gebouwen wandelen.Zowel het gebruik van 3D-toepassingenals het gebruik van laptops neemt toe enzowel de Windows- als Mac-gebruikershebben behoefte aan draagbare accessoires.Het werd dus tijd voor een 3Dmuisvoor laptops. Het bedrijf heeft eerderal vier 3D-muizen op de markt gebracht.De SpaceNavigator for Note -books is een variant op de Space -Navigator voor de zakelijke markt.Bestand tegen reizenDe muis wordt geleverd met een hoesen is zeer goed bestand tegen reizen envervoer samen met de laptop. Hij iscompacter en zwaarder dan de andereSpaceNavigators. Dat extra gewichtgeeft meer stabiliteit, het compactemaakt het makkelijker om hem bij delaptop op te bergen. Met de muis kande gebruiker pannen, zoomen, en tegelijkertijdroteren, bewegen in objectmodus of camera modus. Op de bovenkantvan de knop is een driehoekigepijl afgebeeld en voelbaar, dat vergemakkelijktde grip en geeft een goedeoriëntatie, de pijl wijst naar Noord. Inde flexibele hals zitten ribbels van bovennaar beneden die de vier windrichtingenaangeven. In de zijkant van demuis zitten twee knoppen verwerkt.De muis wordt ondersteund door meerdan 120 van de bekendste 3D-applicaties,onder meer Adobe Acrobat enPhoto Shop; Autodesk 3ds Max, Auto -CAD Inventor, Maya en Viz; Catia,Delmia, Enovia van Dassault; Pro/ -Engineer; Solid Edge en Solid Works.De SpaceNavigator voor laptops werktonder de besturingssystemen Win -dows, Macintosh, Linux en Unix.De meest recente driver kan gedown -load worden van de 3Dconnexion website.Klik op de SpaceNavigator forNotebooks, kies je besturingssysteemen download. Tijdens de installatie zijner een paar keuzes te maken, afhankelijkvan gebruik en smaak. De gevoeligheiden snelheid bij de diverse functies,is in te stellen naar eigen wensen.Meer informatie over deze 3D-muis is tevinden op www.3dconnexion.com.www.isdgroup.nl» Met parametrische én dynamische modelleertechnieken» Voor plaatwerk, machine-, staal-, metaal- en installatiebouw» Betere performance, ook bij grote samenstellingenISD BeneluxHet Zuiderkruis 335215 MV ’s-Hertogenbosch+31 (0)73 615 38 88+31 (0)73 615 38 99info@isdgroup.nlCADMagazine April/Mei 2008-353

MECHANICAL & DESIGNAnalyseer samenstellingen met addin TolAnalystTolerantie-analyse met SolidDoor Renso KusterMet de introductie van SolidWorks 2008 beschikt de ‘OfficePremium’-bundel over de addin ‘TolAnalyst’. In dit artikel wil ikde gebruiker wegwijs maken in deze geavanceerde softwarewaarmee deze zijn samenstelling kan analyseren op toleranties.Ook als hij niet beschikt over de Office Premium-bundel kan ditartikel nog interessant voor de gebruiker zijn, omdat deanalyse gebaseerd is op de bemating met de DimXpertdie nu in elke versie van SolidWorks aanwezig is.Part met DimXpert maten.Voor de tolerantie-analyse metTolAnalyst moet de gebruiker deDimXpert functionaliteit gebruiken.Deze DimXpert is opgezet om het gereedproduct te voorzien van ‘fabricage’-matenzodat de gebruiker deze opeen 2D-tekening kan gebruiken inplaats van de feature-bemating.Hiervoor geeft de gebruiker op of heteen draai- of frees-product is, en of hij‘plusminus’ of geometrische tolerantiestoe wilt voegen. Hij geeft vervolgenseen maximum van drie referentievlakkenop, waar vanuit de bematinggemaakt dient te worden en druktop ‘ok’. Het model wordt nu automatischvoor de gebruiker bemaat volgensde ASME Y14.41 standaard.ISO is op het moment ook bezig eendergelijke norm te ontwikkelen, maardeze is nog niet officieel. Deze zalwaarschijnlijk wel veel op deAmerikaanse tegenhanger lijken. Nahet plaatsen kan de gebruiker nog eencheck uitvoeren, om te kijken of allevlakken van het model volledig bepaaldzijn. Zodra de gebruiker een tekeningmaakt van het model, kiest hijervoor om deze bemating op de tekeningte plaatsen en klaar is hij.Bemating met de DimXpertVoor de voorbeeldanalyse maak ik indit geval gebruik van kubussen waarbijde lengte van iedere zijde honderd millimeterbedraagt. Als het part klaar is,gaat de gebruiker naar de DimXpert,het laatste tabblad in de featuremanagermet als icoon een paarse zoeker. Hierkiest hij voor de functie ‘Auto dimensionscheme’. Om de bemating naar dejuiste referentievlakken te laten verwijzenvraagt SolidWorks de gebruikerdrie vlakken aan te wijzen dieSolidWorks omzet naar ‘Primary’,‘Secondary’ en ‘Tertiary datums’. Degebruiker kiest bij part-type voor‘Prismatic’ en als ‘Tolerance’ type‘Plus and Minus’. Vervolgens drukt hijop ‘ok’ en dan is zichtbaar datSolidWorks drie maten van honderdmillimeter aanlegt, echter met het verschildat elke maat voorzien is van eenstandaardtolerantie van 0,50 millimeter.Hierin gaat de gebruiker een verschilmaken tussen de verschillendematen. Hij selecteert achtereenvolgensde maten en wijzigt in de propertymanagerde toleranties naar 0,10 en 0,80,één van de 0,50 toleranties mag blijvenbestaan. Dit verschil is om straks eeninteressantere analyse te krijgen.De gebruiker plaatst vervolgens de kubusin een samenstelling en kopieertdeze zesmaal zodat er een totaal vaneen zevental kubussen is. Vervolgensgaat hij de kubussen met ‘mates’ op elkaarstapelen zodat het figuur ontstaatdat in de illustratie te zien is. Hij plaatsthiervoor wel willekeurig de vlakken opelkaar zodat niet in één richting alle gelijketoleranties zitten. Het mooiste isals er in één richting diverse verschillendetoleranties op elkaar zitten. Nu ishet klaar om de analyse te starten.Aangeven montagevolgordeAls eerste start de gebruiker de addinvan de TolAnalyst op, deze vindt hij inde addin’s lijst. Nu komt hetzelfde tabblad,dat hij kent in de partomgevingvan de DimXpert, ook in de samenstellingnaar voren.In dit tabblad heeft de gebruiker de mogelijkheidom een TolAnalyst ‘study opte starten. Als eerste stap moet hij voordeze study ingeven welke maat hij wiltdefiniëren. Dit doet hij door twee vlakkenaan te klikken waartussen hij demaat wilt plaatsen. Als hij een specifiekpunt aan wil wijzen, bijvoorbeeldhet centerpunt van een gat, dan kiest hijvoor de optie ‘Specify Exact Point’.Indien hij een maat wil plaatsen tussenbijvoorbeeld twee gaten, dan is de richtingvan de van belang, hier kan hij eenCADMagazine April/Mei 2008-354

Worksaantal opties voor ingeven:- X, Y, en Z richting relatief ten opzichtevan het coördinaat systeem.- N. Loodrecht, kortste afstand tussende 2 hartlijnen.- U. User defined, plaatst de dimensielangs een geselecteerde lijn of loodrechtop een geselecteerd vlak.Zodra de referentiemaat geplaatst is,moet de gebruiker de montagevolgordevan de onderdelen weergeven. Dit doethij door de verschillende onderdelenaan te klikken in de juiste volgorde.Vervolgens vraagt SolidWorks om deprioriteiten van de ‘mates’ aan te geven.Oftewel welke ‘mate’ is het belangrijkstein de relaties tussen componenten.Dit doet de gebruiker door per‘mate’ te klikken op de ‘1’, ‘2’ of ‘3’waarbij de ‘1’ natuurlijk de ‘mate’ metde hoogste prioriteit is. Het is nietnoodzakelijk om alle ‘mates’ te voorzienvan een prioriteit. Deze prioriteit isResultaten van de berekening.er voor bedoeld dat wanneer door deverandering in dimensie, door bijvoorbeeldde minimale of maximale tolerantieaan te nemen, de totale geometrieniet hetzelfde blijft. Hierdoor kan hetvoorkomen dat een ‘mate’ niet meergehandhaafd kan worden, bijvoorbeelddat een kubus scheef komt te staandoor een aanpassing in de haaksheid.Uitvoeren van de studyAls de gebruiker met de voorgaandestappen klaar is zal SolidWorks directbeginnen om de study door te rekenen.De resultaten worden overzichtelijkaan de gebruiker gepresenteerd,enkele resultaten zijn: de nominalemaat, minimale en maximale maat(dit zijn de uiterste waarden van degekozen dimensie), en de RSS min enmax. De RSS (Root Sum Squares)min en max geven de waarden aandie berekend zijn aan de hand van eenformule, waarbij de waarschijnlijkheidhet hoogst is dat de maat dezewaarde aan zal nemen. De resultatenvan de study kunnen, door te drukkenop de daarvoor bestemde knop, directworden uitgevoerd naar een Excel,Html of Xml file.In het venster van de ‘Min/Max contributors’vindt de gebruiker een overzichtvan welke dimensies in welkemate van invloed zijn op de totale tolerantie-opbouw.Per dimensie wordtdeze waarde in procenten gegeven,door erop te klikken verschijnt dezespecifieke dimensie op het model.Indien de gebruiker dubbelklikt op demaat kan hij de tolerantie wijzigennaar een nieuwe gewenste waarde.Zodra hij deze of meer maten heeftgewijzigd drukt hij op de knop‘Recalculate’ en de nieuwe waardenworden voor hem uitgerekend.Met deze functionaliteit is het mogelijkom snel en accuraat naar een gewensteminimale of maximale tolerantietoe te werken. Dit geeft u als gebruikermeer inzicht in uw ontwerpzodat u sneller en gemakkelijker eenbetere oplossing kunt leveren aan uwklanten.Renso Kuster renso@cadmes.nl isfreelance redacteur voorCAD-Magazine.Voor meer gegevens overdit onderwerp zie:www.solidworks.nl.CADMagazine April/Mei 2008-355

MECHANICAL & DESIGNInventor 2009Productiviteit troefProductief als bezige bijenDoor Rob SmanAutodesk stort over de volle breedte haar vernieuwde producten over de markt uit.Het is weer die tijd van het jaar. Één van die producten is uiteraard Inventor. De aan denieuwe Inventor verbonden slogan is ‘Removing Barriers to Productivity’. Dat geeft alaan dat de nadruk niet ligt op individuele kleine aanpassingen en verbeteringen,maar op het bruikbaarder en dus productiever maken van het geheel.Uiteraard is het dan toch nog welnodig kennis te nemen van de details.Dat is dan ook wat dit artikel beoogt.Vooral de meest in het oog springendeverbeteringen in de ‘basisfunctionaliteit’van Inventor Suite zullen hierbesproken worden. Wellicht worden involgende artikelen de Professionalversiesnader besproken.Groot…Eén van de doelen die de MCAD-leverancierszich voortdurend stellen, is hetkunnen werken met steeds grotere samenstellingen.Enerzijds worden daartoeallerlei slimme technieken en ontwerpstrategieënuitgedacht, maar anderzijdsspreekt ook de combinatie vanhardware en operating-system eenwoordje mee. Inventor 2009 (hierna:IV’9) is de eerste volledige 64-bits versie.Tijdens het installeren detecteertIV’9 of geïnstalleerd wordt op 64-bitsversie van Windows XP of WindowsVista. Zo niet, dan wordt gewoon de32-bits versie geïnstalleerd.Buiten de pure rekenkracht die 64-bitsmet zich meebrengt, is het vooral deuitbreiding van het adresseerbaar geheugenwaar Inventor zijn voordeel mekan doen. Dat wil zeggen 16 GB voorXP64 en 128+ GB voor Vista64Ultimate en Business. Onder 32-bitsWindows komen we niet verder dan3GB. Dit maakt een aardige productiviteitsverbeteringmogelijk.À propos, over installeren gesproken;Mechanical Desktop wordt niet meerstandaard met IV’9 meegeleverd, maaris nog wel op verzoek te verkrijgen.Uiteraard maakt AutoCAD Mecha -nical nog steeds wel deel uit van de levering.Buiten de voordelen die door 64-bitsgeboden worden, is er in IV’9 ook hetnodige gewijzigd. Onder de Level OfDetail Representations wordt op eennieuwe manier de tijdelijke vervangingvan componenten mogelijk gemaakt(Component Substitution) om geheugente sparen. Voor het overige zijnook veel modelleerfuncties geoptimaliseerd,en gaat het opstarten en afsluitensneller dan voorheen.…meer…Functies in het programma worden nietalleen onderhouden en verbeterd, somskomen er ook geheel nieuwe mogelijkhedenbij. Op bepaalde terreinen, metCADMagazine April/Mei 2008-356

name ‘Sheetmetal’, is grote functionelevooruitgang geboekt. Zoals qua mogelijkhedenom in het 3D-model al meerrekening te houden met de maakbaarheiden productiemethoden. In ‘Tu -bing&Piping’ bijvoorbeeld kunnen afvoerleidingenautomatisch op afschotworden gelegd. Weer twee voorbeeldenvan productiviteitsverhoging.…en andersOmgang met data van derden is onvermijdelijkin een groot project. Als hetniet anders kan, is uitwisselen via eenneutraal formaat als STEP of IGES natuurlijkaltijd nog beter dan niets. Ookin deze versie is er weer aandacht besteedaan deze methode en is er het éénen ander verbeterd. Maar nog beter isde uitbreiding van soorten bestandendie Inventor nu kan verwerken. In devorige versie konden al Pro/E-bestandengeïmporteerd worden, maar daarzijn nu Solidworks, Parasolids en UG-NX bijgekomen. Uiteraard heeft dit ookeen positieve invloed op de productiviteit,ook op die van de gebruikers vandie andere systemen binnen een project.Als constrainen (nog) niet hoeft: het tweede part wordt op zijn plaats gebrachtdoor verslepen met ‘Grip Snap’.Aan de slagLaten we maar eens in IV’9 gaan kijken,en beginnen waar ieder ontwerpbegint, namelijk bij het sketchen. Naastkleine verbeteringen aan het weergevenvan de constraints valt vooral opdat nu ook de ‘Degrees Of Freedom’van de elementen in een sketch getoondkunnen worden. Dat is een heelerg effectieve leidraad voor de gebruikerdie nog zoekt naar de ontbrekendeconstraints voor een volledig bepaaldesketch. Overigens begint het sketchensteeds meer 2D CAD-achtige trekkente vertonen; bij ‘Trim’ en ‘Extend’ kannu door het ingedrukt houden van de‘Control’-toets eerst de ‘Boundary’-geometriegeselecteerd worden. Er zullenvast wel gebruikers zijn die dat nodighebben, maar hoe vaak wil een gebruikereen curve verlengen naar een anderecurve en komt hij onderweg zoveelandere curves tegen dat het nuttigwordt éérst de boundary te selecteren ?Tijdens het sketchen kent Inventor vanoudsher automatisch constraints toe(inferred constraints). Nu kan in het‘Constraint Options’-dialoogvensterwor den aangegeven welke typen constraintsautomatisch moeten worden toegekend,en eventueel wat de referentiegeometrieis. Ook wordt nu veel meerrekening gehouden met geometrie inde sketch. Ongeveer zoals ‘ObjectTracking’, om maar eens met Auto -CAD te vergelijken. Uitlijnen meteindpunten en middens van curves, enook richtingen loodrecht daarop zijn numogelijk. Een mooie uitbreiding die inde ‘Application Options’ weer tenietkan worden gedaan.Tenslotte heeft ‘Text’ een broertje gekregenmet de naam ‘Geometry Text’.Deze staat toe tekst uit lijnen met eenlijn, boog of cirkel. Er kan een afstandtot de gekozen curve ingesteld wordenen de tekstrichting kan worden omgekeerd.Een welkome aanvulling voorhen die dit tot nu toe met deExpressTools in AutoCAD deden omdat vervolgens in een Inventor-sketchin tevoegen.PartsOp het gebied van part-modelling is erin deze release niet bijzonder veelnieuws te melden, wat niet wil zeggendat het niet de moeite is om er meldingvan te maken. Bij de ‘Extrude’-functieis het nu mogelijk een punt te kiezenwanneer ‘To’ gekozen is als ‘Extents’.Het punt mag een hoekpunt zijn vanhet model, een ‘Workpoint’, of eeneindpunt dan wel center van een elementin een sketch. De tooltip in het‘Extrude’-dialoogvenster verraadt echterniets over deze mogelijkheid, demelding op de statusbalk daarentegenwel. Deze mogelijkheid bespaart in iedergeval de noodzaak om vooraf een‘Workplane’ op de gewenste positie teconstrueren. Ook in samenstellingenkomt deze optie goed van pas. Jammer,en raadselselachtig, is het dat dit alleenwerkt bij ‘To’ en niet bij ‘From-To’.Nog zo’n handige uitbreiding is aan de‘Shell’-functie toegevoegd. Voorheenwas het zo dat bij de selectie onder‘Remove Faces’ automatisch alle tangentaansluitende faces ook werden geselecteerd.Dit kan nu worden uitgeschakeld.Nu kan bijvoorbeeld ook incombinatie met een ‘Split-Face’, metname op gekromde vlakken, een ope-CADMagazine April/Mei 2008-357

De beste bestemming voor stedenbouwNederland is ambitieus gestart om bestemmingsplannen, structuurvisies enrijksplannen op het terrein van de ruimtelijke ordening straks voor burgers, bedrijvenen overheden digitaal beschikbaar en gemakkelijk toegankelijk te krijgen. MetNedPlan biedt NedGraphics voor stedenbouwkundige bureaus en gemeenten eenapplicatie om de bestemmingsplankaarten te vervaardigen, beheren, controleren enmuteren. Een veelzijdige oplossing geschikt voor de meest gebruikte CAD applicaties;AutoCAD MAP, Microstation, NedView Pro en IGOS.NedGraphics is niet alleen ‘leverancier’maar levert een compleet (modulair)pakket met een uitgebreide support,individuele service en eigen scholing.Daarbij zorgt de inbreng van degebruikerscommunity ervoor dat dekwaliteit en het niveau van de softwaregewaarborgd blijft.NedGraphics heeft vele jaren ervaringmet de ontwikkeling en levering vanorganisatiebrede CAD en GIS oplossingenvoor gemeenten, provincies,waterschappen, Rijkswaterstaat eningenieursbureaus. De oplossingen diedoor NedGraphics worden geboden zijnonder andere gebaseerd op desystemen IGOS, AutoCAD, NedView,MicroStation en Oracle.NedGraphics B.V.Van opbouw tot uitlevering, met NedPlan isde veelzijdigheid van uw plan gegarandeerd!NederlandIr. D.S. Tuijnmanweg 104131 PN VIANENT: + 31 (0) 347 329600F: + 31 (0) 347 329666E: CADGIS.info@nedgraphics.nlwww.nedgraphics.nlBelgiëLuikersteenweg 167 Bus23500 HASSELTT: + 32 (0) 11300 911F: + 32 (0) 11300 910E: CADGIS.info@nedgraphics.bewww.nedgraphics.beNedGraphics. Voor complete en modulaire CAD/GIS systemen.GEOCAD, IGOS, NedBrowser, NedGeodataManager, NedGeodataWarehouse, NedInwinning, NedOffi ce,NedPlan, NedTekeningenbeheer, NedView, TopoCAD, NedInfra

Tangente vlakken hoeven niet meer automatisch teworden geselecteerd: het gat is onstaan als ‘RemovedFace’ tijdens een ‘Shell’-operatiening worden aangebracht die andersmoeilijker te realiseren is, bijvoorbeeldmet ‘Thicken’ en/of ‘Extrude’. Om hetstukje Part-modelling af te sluiten kijkenwe nog even naar de ‘Fillet’-functie.Niet iedereen maakt voortdurendafrondingen waarbij op een knooppuntmet de ‘Setbacks’ gewerkt moet wordenom een aanvaardbaar hoekpunt teverkrijgen. Dit kon leiden tot heel watprobeerwerk. De toegevoegde optie‘Minimal’ neemt dat werk uit handenen berekent de minimaal vereiste afstandenlangs alle samenkomende randen.Een kleine, maar zeker tijdbesparendeuitbreiding.SamenstellingenDe veranderingen in de Assembly-omgevingzijn tamelijk divers. Complexeen grote samenstellingen vergen het uiterstevan soft- en hardware. Om dat opte lossen wordt enerzijds getracht desoftware intelligenter te maken, zodatde hardware niet onnodig wordt belastdoor allerlei data in het geheugen te ladendie op dat moment niet relevantzijn. Anderzijds kan de gebruiker ookhet nodige doen door het model te vereenvoudigen.Hiertoe werden de LevelOf Detail (LOD) ‘Representations’ inhet leven geroepen. LOD maakt hetmogelijk een momentopname waarin isopgeslagen welke componenten onderdrukt(suppressed) zijn. Die momentopnamekan worden hergebruikt om ensituatie op te roepen waarin alleen devoor een bepaalde bewerking benodigdeonderdelen aanwezig zijn.In de reeks Inventor Tips and Tricks–artikelen in dit blad, is al eens besprokenhoe je hiermee dus ook een groeponderdelen (subassembly) tijdelijk kuntvervangen door een sterk vereenvoudigd,en dus ‘lichter’, van die onderdelenafgeleid onderdeel. Deze werkwijzewas enigszins bewerkelijk en is nu vereenvoudigdmet de ‘Substitute’-functie.Ook de ‘Sub stitutes’ worden gerangschiktonder LOD. Op ieder momentkan in een samenstelling met de rechtermuisknopop LOD gekozen wordenvoor ‘New Substitute’. Ver vol gens is ereen keuze om direct een onderdeel teselecteren, of om met ‘DeriveAssembly’ het part te gaan maken. Inhet eerste geval kan ieder willekeurigonderdeel gekozen worden als vervangervoor de samenstelling. In het tweedegeval wordt dus ‘ter plekke’ een onderdeelafgeleid.Alle reeds bekende methoden staan hierde gebruiker nog steeds ter beschikking,maar nieuw is de mogelijkheid om tekiezen voor ‘Reduced Memory Mode’.Deze keuze zorgt er voor dat niet meewordt opgeslagen uit welke ‘Bodies’het part is opgebouwd. Dit kan, afhankelijkvan het model tientallen procentenwinst opleveren in de bestandsgrootte.Uiteraard zijn er ook wat consequentiesaan het gebruik van dezemethodes, die wellicht in een vervolgnog eens aan de orde komen.Het tweede, en voorlopig laatste, onderwerpbetreffende samenstellingen dat ikhier graag wil bespreken is van eengeheel andere orde. Het verdraaien enverplaatsen van componenten in eensamenstelling gebeurde tot nu toeop het zicht en onafhankelijk vande ‘Assembly-constraints’. Helemaalnieuw is ‘Grip Snaps’, waarmee hetmogelijk wordt componenten een bekendeverdraaiing of verplaatsing te latenondergaan. Voor of na het activerenvan de functie kan met de ‘Control’-toets ingedrukt een selectie worden samengesteld,en vervolgens kan de geometrieworden geselecteerd die de verplaatsingmee helpt sturen. Een kleindialoogventertje bij de cursor, leidt doorde verdere keuzes en mogelijkheden.Dit werkt tamelijk intuïtief. Wanneerhet nodig is waarschuwt Inventor voorhet verbreken van reeds aanwezigeconstraints en biedt aan deze te onderdrukkenof te verwijderen. Uiteindelijkkunnen de voorgenomen wijzigingenworden bevestigd, waarbij de keuzeaanwezig is om de verplaatste componentenook meteen ‘Grounded’ te maken.De documentatie noemt de helefunctie een aanvulling op het reeds bekendegebruik van constraints, maar ikkan me zo voorstellen dat er ontwerpenzijn die zich prima lenen voor ‘GripSnap’ als enige methode om de componentenop de juiste plaats te krijgen.En de tekeningSinds jaar en dag een omgeving waarde ontwikkelaars er het nodige aandoen om Inventor op het niveau te krijgendat ieder verlangen naar een aan-CADMagazine April/Mei 2008-359

COLUMNGoed ideeDe uitroep ‘goed idee!’ van m’n zoonvan vier heeft dezelfde gevoelswaardeals: Eureka! Of, wanneer u meer heeftmet Walt Disney dan met uw klassieken:het is het moment waarop Lampje WillieWortel redt uit een benarde situatie. Hetis het gevoel dat zich meester maakt vande softwareontwikkelaar wanneer zijnnieuwe code blijkt te werken.Nieuw in sketching: weergave vrijheidsgraden, en verbeterdeweergave van constraints.vullend pakket overbodig maakt. Ookin deze release is er weer heel wat gebeurd.Te veel uiteraard om het hier allemaalop te sommen. In de eersteplaats is er een nieuwe view-functiebijgekomen, namelijk ‘Crop’. Hiermeelaat de viewport zich aanpassen, bijsnijden,door een rechthoek, cirkel ofgesketchte veelhoek. De zichtbaarheidvan de randen van de bijgesnedenviewport kan door de opties wordengeregeld.Één van de andere nieuwigheden is dehet laten tekenen van ‘Inter ferenceEdges’, te vinden onder de ‘DisplayOptions’ van het aanzicht. Denk hierbijbijvoorbeeld aan een isometrisch aanzichtdat een pen toont die uit een gatsteekt, en daar met een overmaat in geperstzit. De rand van het gat is nietzichtbaar want die wordt verborgendoor de pen, en de pen heeft ter plekkegeen zichtbare rand, dus zien we niets.Tenzij ‘Interference Edges’ worden getoondnatuurlijk.Beide voorgaande voorbeelden tonenin ieder geval aan dat we steeds meeruit de andere Autodesk-producten terbeschikking krijgen. Objecten naar believenin een viewport tonen kanAutoCAD al jaren, en ‘Interferenceedges’stonden ruim voor de millenniumwisselingal op het menu vanMechanical Desktop. Onder de noemer‘Annotation’ valt in het verlengde vandeze opmerking nog even op dat de‘Text’-functie nu ‘Auto-stacking’ ondersteunt,om van getypte tekst zoals‘½’ een keurige breuk te maken… eerdergezien.Een flink aantal verbeteringen in detekenomgeving is gerelateerd aan de‘Sheetmetal’-functionaliteit. Daar isook op het gebied van modellerenzoveel veranderd dat dit zeker nog eensin zijn geheel besproken zal worden ineen volgende aflevering.EvoluerenInventor evolueert keurig door. De gebruikerkrijgt steeds meer bruikbarefunctionaliteit tot zijn beschikking, almoet hij er soms wat lang op wachten.Overigens zijn er, zoals hierbovenmeer dan eens geopperd, nog heel watmeer belangrijke aanpassingen inInventor 2009 doorgevoerd. Natuurlijkin de modules van de Professional versies,maar in de basis ook in‘Sheetmetal’, Inventor Studio, de‘Design Accelerators’, de ‘Frame ge -nerator’, het ‘Content Center’, en algemenezaken als de nieuwe 3D-navigatie,licentietechnieken en documentatie.Genoeg om op terug te komen, en datzal ik dan ook zeker doen.Rob Sman rob.sman@cadmag.nlis redacteur Mechanical voorCAD-Magazine.Voor meer informatieover dit onderwerp:www.autodesk.nl/inventor.Goede ideeën worden gekopieerd. Hetfenomeen ziet u in de reclamewereldwaar goede campagnes (soms zelfs onbewust!)worden gekopieerd. Natuur lijkis het een soort beloning: kennelijk washet idee goed.Maar ook de keerzijde blijft waar.Dankzij uw jarenlange ervaring met hetkopieerapparaat begrijpt u mij: de kopieblijft een kopie – het origineel is beter.Bij een ‘goed idee’ betekentkopiëren een streep door ‘goed’. Hetidee blijft achter als een slap aftreksel(letterlijk en figuurlijk).De afgelopen tweeënhalf jaar las u onderdeze columns mijn naam en het bedrijfwaar ik werk. Het combineren vanhet redactionele en het commerciële belangvonden redactie en columnist eengoed idee. De redactie bewaakte nadrukkelijkhet evenwicht tussen beidebelangen (werd ik te commercieel, danmoest ik zwichten voor het redactioneleoverwicht).De twee laatste nummers van CAD-magazinelaten een opmerkelijk snellegroei zien van het aantal columns. Deinhoud ervan bracht me tot bovenstaandegedachten over ideeën en goedeideeën.Met deze column neem ik afscheid, vanwegede overstap naar een andere functie.Ik heb het met plezier gedaan enwens de redactie veel wijsheid om in detoekomst de balans tussen redactie encommercie in evenwichtte houden.Edwin Schalkcommercieeldirecteur DeltaPiCADMagazine April/Mei 2008-361

MECHANICAL & DESIGNTips & TricksSolid Edge Embedded Client -Door Jaap DubbelaarDe Solid Edge Embedded Client is de Teamcenter-integratie voor Solid Edge, zodat degebruiker vanuit de CAD-applicatie rechtstreeks toegang krijgt tot deze PDM-omgeving.In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste datamanagementfunctiesen het gebruik hiervan.De Teamcenter Rich Client met het opstarten van een ‘workflow process’ op de voorgrond.Teamcenter Express werd geïntroduceerdals onderdeel van de VelocitySeries voor het productdatabeheer binnenmiddelgrote bedrijven in de maakindustrie.Het is gebaseerd op Team -center Engineering en is snel inzetbaarbinnen dit soort bedrijven, omdat hethiervoor al grotendeels is voorgeconfigureerd.Gebruikersgroepen, rollen,workflows, rapporten en veelgebruikteCAD- en Office-datatypes zijn aldirect na installatie beschikbaar.Hierdoor is een standaard implementatiein ongeveer tien dagen mogelijk.Daarnaast bevat Teamcenter Expresseen aantal aanvullingen bovenop deTeamcenter Engineering functionaliteitzoals Rieview Package Exchange, eenuitgebreide item nummergenerator, eenMS Office 2007 integratie en een server-printomgeving.Voor de verderemaatwerkinrichting heeft Express dezelfdegereedschappen als Engineering.Teamcenter Express maakt gebruik vanstandaard Microsoft-onderdelen zoalsWindows 2003 Server en MS SQLServer als database, die ook voor hetMKB inmiddels gemeengoed zijn endaarom, na een korte implementatieperiode,in eigen beheer operationeelkunnen worden gehouden.Solid Edge en TeamcenterDe Solid Edge Embedded Client koppeltSolid Edge aan Teamcenter. Hijkan zowel bij Teamcenter Engi -neering als bij Express worden toegepast.De naam Embedded Client is tedanken aan het feit dat er vrijwel nietste zien is van de integratie metTeamcenter en de manier van werkenvoor de gebruiker niet wijzigt na invoeringvan PDM. Aan het begin vaneen sessie verschijnt het inlogschermom toegang te krijgen tot het systeem.Hierna ‘kijkt’ de gebruiker bijvoorbeeldbij de ‘File Open’-functie,rechtstreeks in Team center alsof menin een map op de lokale machine ofserver werkt. Direct zijn alle zoekfuncties,waarvan er ook een aantal isvoorgedefinieerd, beschikbaar omsnel de benodigde bestanden te vinden.Check-out en Check-inZodra de gebruiker het Solid Edge-bestandgevonden heeft en hij ook geautoriseerdis om hieraan te werken, kanhij deze openen, waarbij automatischeen Check-out wordt gedaan om tevoorkomen dat een andere gebruikertegelijkertijd dit bestand kan gaan wijzigen.Na het beëindigen van de werkzaamhedenzal bij een ‘File Close’ ookdirect een Check-in worden uitgevoerdwaarbij de laatste wijzigingen in decentrale database worden verwerkt.Bij het openen van een bestand kande gebruiker zogenaamde ‘RevisionRules’ toepassen om de laatst vrijgegevenversie te openen of juist de laatstenog in bewerking zijnde. Bij een samenstellingkan in het ‘File Open’-vensterde stuklijst (BOM) zichtbaar wordengemaakt, waarbij de gebruiker kankiezen voor het tegelijkertijd uitcheckenvan onderdelen die in de samenstellingvoorkomen, omdat al bekend isdat ook deze gewijzigd dienen te worden.Zo worden de files geblokkeerdvoor anderen en staan deze klaar omaangepast te worden. Dit wordt een expliciete‘Check-out’ genoemd. Eenimpliciete ‘Check-out’ wordt uitgevoerdop het moment dat de gebruikervia dubbelklik op een onderdeel (InPlace Activate) binnen een samenstellingdeze opent om te wijzigen.Binnen de ‘EdgeBar’ is altijd zichtbaarwelke bestanden zijn uitgecheckt endoor welke gebruiker. Ook is te zienvan welke bestanden inmiddels nieuwereversies beschikbaar zijn. Via de‘Refresh’-functie komen deze vervolgensbeschikbaar.Attributen en ViewablesBinnen Solid Edge kan de gebruiker demetadata over de bestanden ingevenvia het File/Properties-formulier. Dezevoorziet in een aantal standaardattribu-CADMagazine April/Mei 2008-362

Integratie met TeamcenterOok binnen de ‘Edge Bar’is de integratie metTeamcenter zichtbaar.Enkele onderdelen vande samenstelling zijnuitgecheckt door eenandere gebruiker.ten die verder kunnenworden uitgebreid metbedrijfspecifieke via deCustom Properties. Tij -dens een Check-in enCheck-out worden ze, intwee richtingen indiengewenst, gesynchroniseerdmet de Team -center-database zodat dejuiste gegevens ook beschikbaarzijn via de‘Teamcenter Client ofPortal’. Voor het Item-iden Revision wordt gebruik gemaaktvan een nummergenerator om dubbelenummers te voorkomen. Via de‘Assign’-functie wordt automatisch heteerst volgende vrije nummer en revisienummerof -letter aan een onderdeelof tekening gegeven.Ook wordt tijdens een Check-in automatischeen lichtgewicht viewbestand,in het JT-formaat, aangemaakt en opgeslagenbij het betreffende onderdeel.Deze is direct te bekijken binnen deTeamcenter Clients zodat ook de niet-CAD gebruikers binnen, en buiten, hetEen overzicht van de Solid Edge-bestanden in de lokalecache-folder op het werkstation.bedrijf de modellen en tekeningenkunnen bekijken.Revisions en WorkflowEen belangrijke functievan een PDM-systeem ishet bijhouden van revisiesen een vrijgaveprocedure.Het aanmaken van een revisieis direct in SolidEdge mogelijk via defunctie ‘Revise’ in het‘File’-menu en onder de rechtermuisknopbinnen de assembly tree van eensamenstelling. De ‘Assign’-functie zalDAN het eerstvolgende revisienummerof de letter afgeven. BinnenTeamcenter is de vrijgaveprocedure bepaalddie via een ‘Workflow’ het terkeuring aanbieden van engineeringdelenregelt binnen de organisatie.Ook is het mogelijk om vanuit deworkflow vertaalopdrachten te initiëren,waardoor via ETS (ExpressTranslation Services) de vrijgegeventekening wordt omgezet naar een PDFof ander neutraal bestandsformaat.UserinterfaceZoals gezegd, wijzigt de manier vanwerken voor de gebruiker na invoeringvan de Embedded Client vrijwel niet.Er zijn geen speciale menu’s of knoppennodig voor het bedienen van hetPDM-systeem. Alle bestanden zijn viazoekfuncties binnen de‘EdgeBar’ te vinden en eenvoudig,bijvoorbeeld bij assemblerenvan een samenstelling,via ‘Drag&Drop’ teplaatsen vanuit de ‘LibraryTab’. Zodra Teamcenter staataangevinkt in het ‘Appli ca -tion’-menu geeft Solid Edgebij alle commando’s die bestandenopenen of aanmakenzoals ‘Create-In-Place’, ‘De -vide Part, Mirror Assembly,Familie Of Parts direct toegangtot Teamcenter.De Teamcenter PDM-omgeving is direct benaderbaarvanuit Solid Edge.Om sneller bestanden te kunnenopenen wordt gebruik gemaaktvan een lokale cache folder ophet werkstation van de gebruiker. Bijhet openen wordt gekeken of de lokaleversie nog up-to-date is ten opzichtevan de versie op de fileserver. Als dithet geval is, wordt netwerkverkeervoorkomen en direct de lokale versiegeopend. Alleen bij bestanden die lokaalniet bestaan of niet meer van delaatste versie zijn, worden deze opgehaaldvan de server.ImplementatieDoordat Teamcenter Express en deSolid Edge Embedded Client volledigproductiegereed zijn na installatie, iseen snelle implementatie mogelijk binneneen bedrijf. Voor het importerenvan eerder aangemaakte Solid Edgebestandenis een bulkload utility beschikbaarevenals een set van gereedschappenom deze data te controlerenen zonodig te corrigeren op eventueelverbroken links, dubbele filenamen enontbrekende file properties.Naast de Solid Edge integratie bestaaner ook koppelingen met andere CADapplicatieszoals AutoCAD, Inventor,SolidWorks, Pro/Engineer, Catia en natuurlijkNX.Jaap Dubbelaar is freelance redacteurvoor CAD-Magazine.Aanvullende informatie over Solid Edgeis te vinden op www.solidedge.com enwww.solidedge.nl.Eventuele vragen of opmerkingenzijn welkom via:solidedge.benelux@siemens.comCADMagazine April/Mei 2008-363

Tuning AutoCADEigen toolbar voor de CUI vanDoor Gerard IJzermansPLATFORMDe efficiency in het werken met AutoCAD (LT), kan opverschillende manieren worden vergroot. Één daarvan is hetaanpassen van de gebruikersinterface, de CUI. In de vorige tweeafleveringen van Tuning AutoCAD is in dit kader al ingegaan op hetaanmaken van een aangepast profiel en opstartfaciliteiten evenalseen aangepaste werkomgeving. In deze aflevering laten we zien hoein de CUI voor de eigen werkomgeving een nieuwe toolbar kanworden aangemaakt. Gevuld met vaak en graag gebruikte tools enuitgebreid met eigen tools is zo'n toolbar een probaat hulpmiddelom het tekenproces te versnellen.Alles wat in dit artikel wordtbesproken is beschikbaar in zowelAutoCAD LT als Full.Afbeelding 1: Nieuwe toolbar aanmaken.Commando’s kunnen in AutoCADop verscheidene manieren worden geactiveerdzoals: intypen of selecteren inmenu, toolbar of dashboard. Ofschoonintypen een snelle en adequate methodeis, komt hiervoor maar een beperktaantal commando’s in aanmerking.Voor het merendeel zal toch selecterenin menu, toolbar of dashboard de aangewezenweg zijn. Toolbars zijn hiervanhet meest populair omdat het activerenvan een commando via dit middelde minste handelingen vergt.Menigeen zal dan ook de toolbars‘Draw’ en ‘Modify’ paraat hebbenstaan op het scherm. Deze standaardtoolbars zijn echter afgestemd op algemeengebruik en bevatten daarom veelcommando’s die voor een bepaalde fasein het tekenwerk overbodig zijn.Met één of meer aangepaste toolbars,die qua samenstelling afgestemd zijnop verschillende fasen of de aard vanhet tekenwerk, valt dan ook veel efficiencyte behalen.Afbeelding 2: Toolbar vullen door slepen enplaatsen.Afbeelding 3: Commando aanpassen inde toolbar.Toolbar aanmakenEen nieuwe toolbar kan in de CUI vanAutoCAD op een eenvoudige manierworden aangemaakt. Door met derechtermuistoets in het paneel‘Customizations in All CUI Files’ vanhet CUI-dialoogvenster op ‘Toolbars’te klikken, opent het menu van afbeelding1. Via de optie ‘New Toolbar’wordt een nieuwe toolbar met de naam‘Toolbar1’ onder aan de reeks toegevoegd.Hieraan kan direct een anderenaam worden gegeven, bijvoorbeeld‘Tekening opzetten’. Aan deze toolbarkunnen alle commando’s in de vormvan tools worden toegevoegd die webij het opzetten van een tekening willengebruiken.In de rechter helft van het CUI-dialoogvensterzijn de bijzonderheden vande nieuwe toolbar te zien. Bovenin hetpaneel ‘Toolbar Preview’ dat nog leegis en daaronder het paneel ‘Properties’waarin een overzicht van de eigenschappenis gegeven en die hierin ookbewerkt kunnen worden. Naast denaam van de toolbar kan in het gedeelte‘General’ achter ‘Description’ nogeen beschrijving worden vermeld. Inhet gedeelte ‘Appearance’ is aangegevenhoe en waar de toolbar op hetscherm wordt afgebeeld.Naar bestemming slepenDe volgende stap in het aanmakenvan de nieuwe toolbar, is dezevullen. Vanuit het paneel‘Command List:’ slepen we decommando’s die we in de toolbarwillen hebben naar het icoon vande nieuwe toolbar in het paneel‘Customizations in All CUIFiles’. Hiervoor worden de commando’séén voor één geselecteerden met de ingedrukt gehoudenselectietoets naar de plaatsvan bestemming gesleept. Bij hetCADMagazine April/Mei 2008-364

AutoCADAfbeelding 4: Nieuw commandodefiniëren.loslaten van de selectietoets wordt eenkopie van het commando, met alleswat erop en eraan hoort, in de toolbargeplaatst, zie afbeelding 2.De volgende tools kunnen ook rechtstreeksnaar de toolbar in het ‘ToolbarPreview’ paneel worden gesleept.Hierbij kan de volgorde door tussenvoegenworden beïnvloed. Om eencommando in de uitgebreide ‘Com -mand List’ te zoeken, kan de toets‘Find command or text’ naast de listboxworden gebruikt. Het commandokan nog sneller worden opgespoorddoor de beginletters in te typen. De lijstverspringt dan naar de commando’s diemet deze letters beginnen.Dank zij de dynamische mogelijkhedenvan de CUI kan de volgorde vande tools in de ‘Toolbar Preview’ eenvoudigdoor oppikken, slepen en tussenvoegenworden gereorganiseerd.Een tool verwijderen? Ge woon oppikkenen over de rand slepen, eenstofwolkje symboliseert hierbij hetverwijderen.Commando ‘Fillet’Onder de tools waarmee de nieuwetoolbar is gevuld, bevinden zichwaarschijnlijk ook tools die we verderkunnen stroomlijnen voor onzetoepassing. Bij voorbeeld het commando‘Fillet’ in afbeelding 3. Ditcommando wordt niet alleen gebruiktom niet-evenwijdige lijnenmet een boog te verbinden, maarvaak ook in een snijpunt. Voor dit laatstegeval wordt dan een straal = 0 toegepast.In ons voorbeeld in afbeelding3 is aan het Fillet tool een macro gekoppelddie het commando ‘Fillet’ activeert.In de macro wordt het commando‘Fillet’ vooraf gegaan door tweekeer de tekenreeks ‘^C’ waarmee in demacrotaal een eventueel actief commandowordt afgebroken. Met de reeks‘^C^C’ wordt bereikt dat ook een commandowordt afgebroken dat door eenander commando is geactiveerd. Aanvrijwel alle commando’s in de commandolijstis dan ook een macro gekoppelddie met ‘^C^C’ begint, gevolgddoor het eigenlijke commando.In de macro in afbeelding 3 is het‘Fillet’-commando beschreven als‘_fillet’. De underscore ‘_’ wordt in demacro toegepast om het commando datvolgt eventueel te vertalen.Als het commando ‘Fillet’ wordt geactiveerd,geeft AutoCAD eerst de actueleinstellingen als volgt weer: ‘Currentsettings: Mode = TRIM, Radius =0.00’. Hierna volgt de opdrachtregel:‘Select first object or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]:’De instellingen ‘Mode’ en ‘Radius’ gevende laatste toegepaste waardes weer.Als zo'n waarde niet overeenkomt metde gewenste waarde, kan deze met enkelemuisklikken en toetsaanslagenworden gewijzigd. In onze toolbar willenwe een aangepast ‘Fillet’-commandotoepassen dat twee niet evenwijdigelijnen in een snijpunt verbindt en trimt,ongeacht de actuele instellingen vanAfbeelding 5: Knopafbeelding creëren.het commando. In feite dus een nieuwcommando waarin het aantal muisklikkenen toetsaanslagen is teruggebrachttot het activeren van het commando enaanwijzen van de te verbinden lijnen.Via de toets ‘Create a new command’,uiterst rechts van de listbox in het paneel‘Command List:’, kan een nieuwcommando worden ingevoegd. In hetpaneel ‘Properties’ kunnen de eigenschappenworden gedefinieerd. Alsnaam kiezen we bijvoorbeeld Fillet_0en vullen dit in bij ‘Name’. Bij‘Description’ geven we een passendebeschrijving van het commando, bijvoorbeeld:Verbindt en trimt niet evenwijdigelijnen in een snijpunt. Hiernakomt de macro aan de beurt.Zoals eerder aangegeven moeten deopties ‘Mode’ op ‘Trim’ worden gezeten ‘Radius’ op ‘0’. De toverformule diewe hiervoor moeten bedenken, is eenvoudigaf te leiden van de toetsaanslagendie nodig zijn om het commandovolledig handmatig uit te voeren. Nahet ‘Fillet’-commando moet voor hetwijzigen van de mode de optie ‘Trim’gekozen worden. De toetsaanslagen‘t’ volstaan hiervoor.AutoCAD reageert dan met: ‘EnterTrim mode option [Trim/No trim]:’. Om er zeker van te zijn datde trimmode wordt ingesteld dient hetantwoord hierop weer ‘t’ tezijn. Hierna volgt weer de eerdere opdrachtregelvan AutoCAD: ‘Select firstobject or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]:’. Vervolgens moet de optie‘Radius’ worden ingesteld. Hiervoortypen we in: ‘r’, waaropAutoCAD reageert met bijvoorbeeld:‘Specify fillet radius:’. Voor onze macro moethet antwoord hierop ‘0’zijn. De beide lijnen kunnen daarnaworden geselecteerd, waarna hetcommando wordt voltooid.De toetsaanslagen, die nodig warenom het volledige ‘Fillet’-commandote realiseren, voegen we nu toeaan de macro in het palet‘Properties’, zie afbeelding 4. De‘’’s vervangen wij hierbijCADMagazine April/Mei 2008-365

COLUMNAfbeelding 6:Toolbar met flyout.door spaties, behalve de laatste. Delaatste ‘’ vormt de afsluitingvan de macro, deze vervangen we dooreen puntkomma (;). In macrotaal luidtde uitgebreide macro dan: ‘^C^C_fillett t r 0;’. De macro kan rechtstreeks inhet paneel worden geschreven. Voorhet aanpassen van een grotere macrokan via de toets ‘…’ de ‘Long StringEditor’ worden geopend.KnopafbeeldingBij een nieuwe tool hoort een passendeknopafbeelding. De CUI biedt de mogelijkheidom een afbeelding aan tepassen of een nieuwe te creëren.Uitgangspunt hierbij is altijd een bestaandeafbeelding. Selecteer hiervoorbijvoorbeeld een al enigszins op de gewensteafbeelding lijkend icoon in hetpaneel ‘Button Image’ en selecteer deoptie ‘Both’ om de afbeelding geschiktte maken voor zowel een grote als eenkleine toets. Klik vervolgens op ‘Edit’waarna de ‘Button Editor’ opent, zieafbeelding 5.De Button Editor is voorzien van enkelebewerkingstools, een kleurenpalet enenkele andere opties. Met de optie‘Grid’ kan een raster op de button wordenafgebeeld om het tekenen te vergemakkelijken.De optie ‘Clear’ is om deafbeelding op de toets geheel te wissenen met ‘Open…’ kan een andereBitmap afbeelding voor de toets wordengezocht. Als de afbeelding naarwens is aangepast, dient deze met‘Save As…’ als BMP-bestand in hetzoekpad van AutoCAD te wordenbewaard. Hiervoor wordt automatischde map aangeboden die in de ‘File’ tabvan het dialoogvenster ‘Options’ onder‘Customization Files’ als ‘Custom IconLocation’ is gedefinieerd. Met ‘Close’wordt de editor gesloten en wordende wijzigingen doorgevoerd, maar nietbewaard.Als daarna op het toetsoppervlak eenverschijnt, betekent dit dat of denaam van de afbeelding in het paneel‘Properties’ niet overeenkomt met denaam die aan de afbeelding is toegekend,dan wel dat de afbeelding nietgevonden is in het zoekpad vanAutoCAD.Afbeelding 7: Flyout invoegen.FlyoutAan een toolbar kan ook een flyoutworden toegevoegd waarin bijvoorbeeldeen reeks aan elkaar gerelateerdetools overzichtelijk bij elkaar wordengegroepeerd, zie afbeelding 6. Hier isaan de toolbar een flyout met fillettoolstoegevoegd met het originele‘Fillet’-commando, het hiervoor besprokencommando ‘Fillet_0’ toetsenvoor fillets met een boog met een straalvan 50 en 100 mm.De flyout vormt als het ware een toolbarin de toolbar. Hij kan wordeningevoegd als de toolbar met de rechtermuistoetswordt aangeklikt, zieafbeelding 7. Via de ‘Properties’ kaneen naam en een omschrijving aan hetnieuwe onderdeel worden gegeven.Onder ‘Appearence’ in het ‘Pro per ties’paneel kan bij het label ‘Use OwnIcon’ met ‘yes’ of ‘no’ worden aangegevenof de flyout-toets altijd dezelfdeafbeelding blijft houden (yes) of dat hetlaatst gebruikte commando moet wordenweergegeven (no). Vervolgenskunnen op de hiervoor beschreven wijzede nieuwe tools aan flyout wordentoegevoegd. Het ‘Fillet_0’-commandotenslotte kan van de toolbar naar de flyoutworden gesleept.Gerard IJzermans is freelanceredacteur voor CAD-Magazine. Vooreventuele vragen of opmerkingen is deauteur bereikbaar per e-mail:g.w.ijzermans@gmail.com.Voor meer informatie over ditonderwerp zie: www.autodesk.nl.OpgevouwenIk schrijf deze column in het vliegtuigonderweg naar Silicon Valley, SanFrancisco, California. Het valt me ophoeveel makke schapen er in een hokgaan, iedereen ondergaat lijdzaam dekwellingen die het opgevouwen in eenBoeing - van ooit onze nationale trots– met zich meebrengt.Ook valt het me wederom op hoevreselijk onpraktisch een vliegtuigeigenlijk is. De gangpaden zijn te smalwaardoor het elkaar passeren bijnaniet mogelijk is, en dan heb ik het alhelemaal niet over de trolleys die tepas en (voornamelijk) te onpas het padblokkeren.Natuurlijk begrijp ik best wel dat heteen kwestie is van ‘economie’, hoemeer reizigers, hoe goedkoper devlucht.. Toch? Of hoe meer reizigers,hoe meer winst voor de vliegmaatschappij?Al vaak heb ik gedacht aande vergelijking die ik vaak hoor: waaromwerken we in de bouw eigenlijkniet op dezelfde wijze als in de automotive-brancheof vliegtuigindustrie?Alle processen zijn enorm goed opelkaar afgestemd. Materialen wordendaar prefab op de werkplaats aangeleverden alle ingenieurs werken perfectmet elkaar samen, delen alle beschikbareen benodigde informatie zelfs alwerken ze bij een ander bedrijf of zijnze verantwoordelijk voor een deelgebied.’Onze bouw’ blijft een kwestie vantraditie, ook in de komende jaren zijnwe hier nog niet van af. Wel maken wemomenteel met zijn allen (bouwers enaanpalende dienstverleners) een transitiedoor naar een veel meer opelkaar afgestemde werkwijze.Ik hoop werkelijk dat deze werkwijzeniet zal resulteren in lawaaiige oncomfortabelegebouwen zonder goedeklimaatbeheersing.Rob Roefdirecteur vMVCAD-Adviseurs bvCADMagazine April/Mei 2008-367

VISUALISATIEHerkenning is sterk3ds Max 2009 in twee smaakjesDoor Jean-Pierre van GastelZes maanden nadat 3ds Max 2008 is uitgekomen is de volgendeversie van 3ds Max alweer beschikbaar. Daarnaast heeft Autodeskaangekondigd dat de ontwikkelingen in Autodesk VIZ op dit momentstil gezet zijn. De VIZ-gebruiker kan voor een sterk gereduceerdtarief upgraden naar 3ds Max.Wat er in de toekomst gaat gebeurenmet Autodesk VIZ is niet bekend.Wel krijgt de gebruiker van AutodeskVIZ 2008 met subscription een gratisuitbreiding in de vorm van Pro -Booleans. Die werd destijds in 3dsMax 9 geïntroduceerd. Daarmeehoudt het voor nu op en kan de VIZgebruikervoor een sterk gereduceerdtarief upgraden naar 3ds Max.Twee smaakjesAutodesk heeft besloten om 3ds Max2009 op te delen in twee smaakjes:3ds Max 2009 en 3ds Max Design2009. Beiden zitten in de doos voordegenen die een subscription hebbenvoor 3ds Max 2008 en de nieuwe 3dsMax ontvangen, zie afbeelding 1. Degebruiker zal echter een keuze moetenmaken met welke versie hij aan deslag wil.De reden van twee smaakjes 3ds Max,heeft met de soort gebruiker te maken.Een game-ontwikkelaar wil andereAfbeelding 1.mogelijkheden in 3ds Max dan eenproductontwerper of architect. Op ditmoment zijn de verschillen tussen beideproducten nog niet erg groot maardit zal in de toekomst veranderen. 3dsMax 2009 heeft een SoftwareDevelopment Kit (SDK) meegeleverdgekregen, waarmee de gebruiker eigenplug-ins kan gaan schrijven en3ds Max Design 2009 heeft deze SDKkit niet. 3ds Max Design heeft weerwel een tool genaamd ‘Exposure’ omde energie van zonlicht te berekenen,volgens een internationaal vastgelegdeberekening (waar over later meer).Meer verschillen tussen beide smaakjeszijn er op dit moment nog niet.Na de installatie van 3ds Max(Design) op Windows Vista 64 bitsvalt direct op dat de Aero Interfacevan Vista nu volledig ondersteundwordt. Dit vraagt uiteraard wel veelvan de grafische kaart maar de transparantevensters in 3ds Max (Design)2009 blijven behouden.User InterfaceDe nieuwe mogelijkheden in de UserInterface komen bekend voor bij gebruikersdie andere Autodesk-productengebruiken. Het InfoCenter bijvoorbeeld,rechtsboven in het scherm,waarmee de gebruiker direct kan zoekennaar een bepaald commando. Hijkan zelf aangeven in welke documentener gezocht mag worden. Stan -daard worden zowel de Help-bestanden,de ‘Tutorial’-bestanden, MentalRay documentatie en BackBurner-documentatiedoorzocht. Het heleInfoCenter vervangt daarmee hetAutodesk Communication Center onderinbeeld.De ViewCube die rechtsboven inbeeld terug te vinden is, is gelijk aandie in alle andere Autodesk 2009-producten.Niet echt nieuw, aangeziendeze is overgenomen van Maya. DeViewCube geeft een kubus weer metdaarop afgebeeld alle aanzichtenwaarop de gebruiker met de muis kanklikken, zodat hij daar interactief naartoe draait. Zo kan de gebruiker op eenvlak van de kubus klikken om bijvoorbeeldnaar een bovenaanzicht ofvooraanzicht te gaan, maar hij kanook klikken op de rand of hoek vande kubus. De ViewCube zal het beeldin een perspectief blijven weergevenmaar met behulp van de rechtermuisknopmenukan de gebruiker naar eenorthografisch beeld (parallelle projectie)overschakelen. De term ‘Ortho -graphic View’ vervangt overigens de‘User View’ die in de vorige versiesvan 3ds Max gebruikelijk was. Onderde ViewCube wordt een draaischijfweergegeven in de vorm van eenkompas waarmee de gebruiker het3D-beeld kan roteren naar het noorden,oosten, zuiden of westen, zie afbeelding2. Voor personen die net beginnenin 3ds Max is de optie ergpraktisch om de huidige positie vanhet 3D-beeld als basispositie te kunnenkiezen. Deze optie vinden we ookweer terug in het rechtermuisknopmenuvan de ViewCube. Alle overigeinstellingen van de View Cube - inCADMagazine April/Mei 2008-368

SteeringWheels zijn op te delen in kleinere Stee -ringWheels zoals het ‘Object Wheel’ of ‘Tour BuildingWheel’. De instellingen van de SteeringWheels zijn terugte vinden in het tabblad SteeringWheels in de ViewportConfiguration. Helaas werken de SteeringWheels niet ineen camera viewport om bijvoorbeeld direct de gemaaktebewegingen op te nemen in een animatie. Alternatief is deoude ‘Walktrough Mode’ te gebruiken.Afbeelding 2.welke viewport zichtbaar, transparantie en meer -) vindenwe terug in het tabblad ViewCube in het ‘ViewportConfiguration’-dialoogvenster.SteeringWheelsDe SteeringWheels kwamen we al lang geleden tegenin SketchBook Pro van Alias en maakt nu ookdeel uit van alle Autodesk 2009-producten. DeSteeringWheels staan standaard niet aan in 3dsMax (Design) 2009 maar zijn door middel van desneltoets ‘Shift + W’ of via het menu Views aan tezetten. De SteeringWheels is een interactieve schijfmet daarop alle mogelijkheden om door een 3Dsceneheen te navigeren. Klikt de gebruiker bijvoorbeeldop het zoomgedeelte van de schijf dankan hij uiteraard in- en uitzoomen. Met het ‘Pan’-gedeelte kan hij pannen en met het ‘Orbit’-deel de3D-scene ronddraaien.De optie ‘Walk’ introduceert een nieuwe methodeom geheel interactief met de muis de richting te bepalenwaar de gebruiker naar toe wil lopen, zie afbeelding 3.Met de ‘Up/Down’ functie kan de gebruiker vrij snel in dehoogte of diepte navigeren. De optie ‘Center’ is wel praktischom het Center-punt van bijvoorbeeld het ‘Orbit’-commando te bepalen. Met de ‘Rewind Tool’ krijgt de gebruikereen soort diashow te zien, waarmee hij vervolgensalle stappen die hij heeft gedaan interactief terug kan rollenen ook weer vooruit.Soft-selectiesOm bijvoorbeeld een stoelkussen realistisch te modeleren,is het maken van een Soft-selectie van groot belang.Immers wordt, door gebruik te maken van een Soft-selectie,alle omliggende geometrie beïnvloed waardoor ermooie vloeiende overgangen bestaan bij het verplaatsenvan elementen, zie afbeelding 4. Het gebied van de Softselectiekan in 3ds Max (Design) 2009 interactief aangepastworden.Afbeelding 4.Concreet hoeft de gebruiker niet meer de spinners van de‘Curve’ aan te passen, maar kan hij deze met behulp vande linkermuisknop veranderen. Deze mogelijkheid staatechter niet standaard ingesteld. Via het ‘Customize UserInterface’-commando kan de gebruiker naar het tabblad‘Keyboard’ gaan. Hierin bevindt zich een nieuwe actie:‘Edit Soft Selection’ genaamd waarvoor de gebruiker zelfeen sneltoets kan definiëren. Als hij vervolgens bezig ismet een Soft-selectie kan met de vastgelegde sneltoets hetinteractieve gedrag aangezet worden, en kan de gebruikerdoor middel van de linkermuisknop snel schakelen tussende ‘Falloff’, ‘Pinch’ en ‘Bubble’ van de curve.HerkenningHet is erg sterk van Autodesk om delen in de UserInterface terug te laten komen in meerdere producten.Herkenning is namelijk een sterk punt en gemakkelijkvoor gebruikers. In het volgende deel zal ik verder ingaanop het renderen met Mental Ray en de uitwisseling metAutodesk Revit 2009.Afbeelding 3.Jean-Pierre van Gasteljean-pierre.van.gastel@pollux.nl isfreelance redacteur voor CAD-Magazine.Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.CADMagazine April/Mei 2008-369

Noteer nu alvast in uw agenda!More Business Events organiseert in samenwerking met CAD Magazine…woensdag 19 & donderdag 20 november 2008Euretco Expo Center, Houten Voor stand- en sprekersmogelijkheden neem contact op met:WWW.CADCAMEVENT.NL

BOUW & CIVIELGroepen en links in RevitElementen groeperenen degroeperenDoor Danny JosephDit artikel gaat over het groeperen en opdelen van informatie in Revit. Groeperen kannuttig zijn om bepaalde voordelen te behalen. Je kunt met groeperen zorgen dat repeterendegebouwdelen maar één keer hoeven te worden getekend, om daarna op een aantal plekkente gebruiken. Opdelen kan nuttig zijn om de informatiedichtheid van het model te verlagen.groeperen van informatie in Revit moeten de gebruiker heelzorgvuldig te werk gaan. Kopieert hij bijvoorbeeld de groepentussen verschillende verdiepingen en zijn de verdiepingshoogtenverschillend, dan gaat het al gauw mis.Immers, de wanden lopen meestal van verdieping naar verdiepingen omdat de verdiepingshoogten verschillend zijn,zijn de geplaatste exemplaren van de groep niet meer hetzelfde.Revit gaat nu vragen hoe te handelen. De dialoog‘Fix Groups’ verschijnt … en daar zit niemand op te wachten.Kennelijk gelden er voor het gebruik van groepen spelregelsen het moet gezegd. De spelregels zijn lastig.Vandaar dat veel gebruikers het gebruik van groepen ten onrechteniet vertrouwen. Hieronder een aantal spelregelsEen link aanbrengen.Een groot gebouw kan de gebruiker bijvoorbeeld opdelennaar verschillende modellen, zodat deze apart bewerkt kunnenworden. Deze aparte modellen worden vervolgens weermet elkaar ‘gelinkt’, zodat de gebruiker het totale projectook als één geheel kan behandelen. Links kunnen ook gerepeteerdworden, zodat het verschil tussen een link en eengroep vrij klein is. Omdat een link wijst naar een ander bestand,is de communicatie over en weer van een link met deomringende objecten kleiner dan bij een groep.De groepBij het aanmaken van een groep wordt de geselecteerde informatiegebundeld tot één object. Dit object kan binnen hetproject worden herhaald. Bij wijzigen van één van de gegroepeerdeexemplaren, worden alle andere exemplarenmee gewijzigd. Dit mechanisme kan veel werk besparen bijinformatie die vaker in een project terugkomt. Voorbeeldenzijn repetities in gevelindeling, herhalende plattegrondtypen,verdiepingen van een gebouw met gelijke indeling.In al deze gevallen kan het gebruik van een groep nuttigzijn. De gebruiker selecteert eerst de te groeperen informatieen klikt daarna op de ‘Group’ icoon. Revit vraagt nu omde naam van de groep. Dat is alles.Zijn groepen probleemloos? Nee, helemaal niet. Bij hetSpelregels bij groeperenDe eerste spelregel luidt: groepeer niet meer dan nodig is.Stramienen, referentievlakken, onderliggende vloeren, zijnelementen die de gebruiker meestal niet mee willen groeperen.Stramienen lopen immers over alle verdiepingen dooren als de gebruiker dezelfde groep tweemaal plaatst, bijvoorbeeldboven elkaar, dan verdubbelt het stramien, wathij vast niet wil.De tweede spelregel luidt: zorg dat de te groeperen elementenniet afhankelijk zijn van elementen buiten de groep. Alsde gebruiker bijvoorbeeld een groep maakt van een plattegrondindelingen de toiletpot ‘hangt’ aan de bouwmuur, diezelf niet mee wordt gegroepeerd, dan kan hij later problemenverwachten. Bij wijzigen van bijvoorbeeld de diktevan de bouwmuur, moet de toiletpot binnen de groep eenbeetje verschuiven. Omdat dit alleen bij één van de onderdelenvan de groep gebeurt, ontstaat er een verschil en danverschijnt de dialoog ‘Fix Group’, omdat Revit wil wetenhoe de gebruiker denkt dit verschil te gaan oplossen.Derde spelregel: maak groepen niet te uitgebreid. Als de gebruikerheel veel elementen bij elkaar groepeert, dan raakthij al gauw het overzicht kwijt. Bovendien wordt de kanssteeds groter, dat er binnen de geplaatste exemplaren van degroep toch verschillen nodig zijn, waardoor hij eindigt metheel veel bijna gelijke groepen. Overigens is het in Revitmogelijk om sommige elementen van een bepaalde plaatsingvan een groep uit te sluiten. Hoewel dit een handigeCADMagazine April/Mei 2008-371

Het aanmaken van een ‘Model Group’ en ‘Detail Group’.Het plaatsen van een ‘Detail Group’.Ruimtenummer verschilt.voorziening is, is het ook verwarrend. De eenduidigheid vanhet groeperen wordt voor zijn gevoel ondermijnd.Spaarzaamheid in het gebruik is hier geboden.Vierde spelregel: Hoewel Revit het ‘nesten’ van groepentoestaat, komt dit de eenvoud van het model niet ten goede.Je moet steeds meer ‘graven’ in het model, om bij de informatiete komen.Vijfde speregel: als je een groep aanmaakt om tijdelijk informatiete bundelen die de gebruiker kopieert, verplaatst ofvervangt, dan moet hij niet vergeten deze informatie daarnaweer te degroeperen met het commando ‘Ungroup’.Bovendien moet hij daarna de groep in de projectbrowserweggooien, omdat hij anders deze groepsinformatie als ballastmee blijft nemen. Als de gebruiker bovenstaande spelregelsin acht neemt, dan kan hij heel veel plezier aan groepenbeleven. Hele indelingen van verdiepingen of woningtypenof gevelindelingen kunnen worden gerepeteerd. Groepenkunnen ook onderling worden verwisseld, wat het mogelijkmaakt om snel varianten in indeling of uiterlijk van een projectte wijzigen.Twee soorten groepenRevit kent twee soorten groepen, de ‘Model Group’ en de‘Detail Group’. ‘Model Groups’ kunnen alleen modelelementenbevatten, dus geen view-gebonden annotatie, zoalsEen link leggen tussen bovenzijde en dak.labels, maatlijnen en detailcomponenten, terwijl ‘DetailGroups’ juist alleen view-gebonden elementen kunnen bevatten.Als we informatie groeperen dan kijkt Revit watvoor soort informatie is geselecteerd en maakt dan een‘Model Group’ en/of een ‘Detail Group’ aan. Groepeert degebruiker bijvoorbeeld een plattegrond, met ruimten en labels,dan maakt Revit beide soorten groepen aan. Plaatst degebruiker daarna dezelfde plattegrond nog een keer, dan zalin eerste instantie alleen de ‘Model Group’ worden geplaatst.Revit biedt dan in de ‘Option Bar’ de mogelijkheidom de bijbehorende ‘Detail Group’ ook te plaatsen.Hierbij treedt overigens een merkwaardig, maar verklaarbaarverschijnsel op. De ruimten in de twee plattegrondenlijken wel gelijk, maar zijn dit natuurlijk niet. Een ruimteheeft bijvoorbeeld een uniek ruimtenummer. Plaatst de gebruikerde ‘Detail Group’ waar ruimtelabels in voorkomen,dan ziet hij dat de ruimtenummers gewoon doornummeren.Model GroupEen ‘Model Group’ bestaat dus uit modelinformatie, zoals,wanden, ramen, ruimten en vloeren. Modelinformatie is inalle views dezelfde informatie. In Revit kennen de elementenin het project een grote onderlinge samenhang. Vloerenreageren op wanden; kozijnen zijn in wanden geplaatst enwanden sluiten op vloeren en daken aan. Als de gebruikereen deel van de informatie bundelt tot een groep, dan kandeze groep niet heel erg star zijn, want anders is het bijnaonmogelijk om een goed werkende groep te krijgen.Daarom laten niet alle eigenschappen zich groeperen. Deaansluiting van een wand met de bovenliggende vloer ofdak is bijvoorbeeld een eigenschap, die niet mee groepeert.Een aantal geplaatste exemplaren van een modelgroep ondereen schuin dak, blijken in de praktijk toch allemaal vanelkaar te kunnen verschillen. Een groep is ook op een anderemanier minder hard dan je zou verwachten. De gebruikerkan bijvoorbeeld in een wand van één geplaatst exemplaarvan een groep rustig een deur of raam voegen. Ook sluitenwanden buiten een groep, netjes aan op wanden binnen eengroep. Deze eigenschappen zijn erg fijn, omdat hiermee veelplaatselijke afwijkingen of toevoegingen zonder probleemkunnen worden opgelost.Detail GroupBij de ‘Detail Group’ gaat het juist om view-specifieke(2D-) elementen zoals ‘Filled Regions’, tekst, ‘Tags’ enmaatvoering. ‘Tags’ zijn labels die hun tekst ontlenen aan deCADMagazine April/Mei 2008-372

‘Model’-elementen waar ze bijhoren. Een ‘Room Tag’,ofwel een ruimtelabel, ontleent zijn tekst aan het ‘Room’-element, dat een ‘Model’-element is. De ‘Room’ zelf,ontleent zijn vorm aan de eromheen liggende wanden,vloeren en daken. Een ‘Detail Group’ is dus vaak afhankelijkvan de onderliggende informatie.‘Link’ en ‘Bind’Revit biedt de mogelijkheid om een groep om te zettennaar een extern gekoppeld ‘mini project’, de ‘Link’. Viade ‘Link’-knop op de ‘Options Bar’ krijgt de gebruikerde mogelijkheid om een groep om te zetten naar een externelink. Hierbij kan hij kiezen uit ‘Create’ of ‘UseExisting’. De eerste keer gebruikt hij ‘Create’. Hierbijwordt van het geplaatste exemplaar van de groep een externRevit-bestand aangemaakt. De groep zelf wordt dooreen externe link vervangen. Andere exemplaren van degroep kunnen daarna met ‘Use Existing’ ook door de externelink worden vervangen. Als alle groepexemplarendoor de externe link zijn vervangen, dan kan de groepworden verwijderd. Een externe link heeft niet dezelfde‘connectiviteit’ als een groep. Veel verbindingen met omringendewanden, vloeren en ruimten gaan op deze wijzeverloren. Het omzetten is daarmee alleen zinvol, als deinformatie binnen de groep geheel los van de omgevingstaat.’Bind’ is het omgekeerde mechanisme van ‘Link’.Hiermee kan een extern gelinkt Revit-bestand omgezetworden naar een groep binnen het project. Ook hier isvoorzichtigheid geboden, omdat het externe project informatiekan bevatten, zoals niveaus en stramien, die nudeel van het project gaan uitmaken.Verschil tussen gelijke groepen.Verborgen mogelijkhedenRevit heeft veel verborgen mogelijkheden. Groepen enlinks kunnen helpen om meer structuur aan een project tegeven. Wijzigingen kunnen op veel plaatsen tegelijk wordendoorgevoerd. Het mechanisme is bijzonder uitgekienden biedt zeer veel mogelijkheden. Als argeloze gebruikerkunnen wij ons soms verbazen waarom het allemaalzo werkt, maar bij nader inzien zit het toch heel logischin elkaar. Over Revit raak ik daarom nog steeds nietuitgeschreven.Danny Josephdanny.joseph@cadcompany.nl schrijft freelance voorCAD-Magazine.Voor meer informatie over dit onderwerp:www.autodesk.nl/revitarchitecture.HBO diplomaAutoCAD-InventorHBO-deeltijdopleidingvoor CAD engineersU bent een CAD engineer en heeft een MBO getuigschrift opzak. U wilt uw kennis en vaardigheden vergroten, u voeltvoor specialisatie, kortom u wilt vooruit. TEC biedt een uniekeopleiding die snel en gericht uw ambitie realiseert*. U behaalteen HBO diploma. Bovendien mag u voortaan de titelAutodesk Certified Engineer voeren.* Inclusief uw eerste project (binnen uw werk)ACE System ManagerEen AutoCAD System Manager is in staat om zelfstandig AutoCADtoepassingen binnen een tekenkamer te begeleiden en te beheren. Hijis op de hoogte van de modernste tekentechnieken zodat hij tekenaarskan begeleiden om zo efficiënt mogelijk te werken. Hij kent de techniekenom een professionele toepassing voor AutoCAD te maken. Hijheeft bewezen dat hij deze technieken kan toepassen.ACE 3D DesignerEen 3D Designer heeft kennis over de nieuwste 3D tekentechnieken vanAutoCAD en 3ds Max en kan deze toepassen om een geavanceerd3D model samen te stellen. Hij kan vanuit het 3D model 2D tekeningengenereren en fotorealistische presentaties en animaties maken.ACE Mechanical Designer3ds MaxNIEUW Nieuw:Een Mechanical Designer past de nieuwste 3D modelleertechniekentoe in Inventor om *parametrische modellen samen te stellen *snellereen efficiënt mechanisch ontwerp te maken *vanuit een 3D modelwerk- en samenstellingtekeningen te genereren. Hij kan hetMethodisch Ontwerpproces toepassen op elk nieuw product.of ofAuthorised Training CenterATCBest theBenelu xAutodeskExaminatorenvan de Hogeschoolvan Amsterdamwww.cadcollege.nlVraag de gratis informatieset aan:tel • (024) 356 56 77 • fax (024) 354 19 31• E-mail: info@cadcollege.nl• Internet: www.cadcollege.nlKerkenbos 1018 B 6546 BA NijmegenCADMagazine April/Mei 2008-3

ServicepaginaDe doelgroepCAD-Magazine wordt in Nederland en België verspreid onder(potentiële) gebruikers van PC CAD, GIS, Visuali satie en andereontwerpproducten, binnen industriële ondernemingen, productie-, bouw-,instal latie- en civieltechnische bedrijven, inge nieurs-, technische advies-,ontwerp- en architecten bureaus, de centrale, lokale en provinciale overheden,nutsbedrijven, instel lingen voor middelbaar en hoger technisch onderwijs,dealerorganisaties en leveranciers in de CAD-branche.Abonnementen 2008Een abonnement op CAD-Magazine vraagt aan via de websitewww.cadmagazine.nl. De prijs voor een jaar abonnement (acht opeen -volgende nummers) bedraagt € 72,50 excl. 6% BTW. Deze prijs geldtvoor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Neder landbedraagt de prijs € 98,-. Het abonnement wordt automatisch ver lengd.Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen twee maanden voor het verstrijkenvan het abonnementsjaar in ons bezit te zijn.PasswordProfiteer van de voordelen van het abonnement op CAD-Magazine!Met uw persoonlijke password krijgt u toegang tot alle informatie opde website www.cadmagazine.nl.In CAD-Magazine 4 - 2008CAD en GIS voor lokaal gebruikDe civieltechnische toepassingen van Autodesk, AutoCAD Civil 3Den AutoCAD Map 3D, biedenveel standaardfunctionaliteit.De wereldstandaard sluit echterniet altijd aan op lokale behoeften.Deze lacune wordt opgevuldmet de NedInfra-oplossingenvan NedGraphics.LET OP!Voor het abonnementsjaar 2008 is er vanaf 15 februari een nieuwpassword beschikbaar. Dit wordt op aanvraag verstrekt na betalingvan het abon nement. Uw toegangscode wordt u per e-mail toegestuurd.CAD-Magazine op Internetwww.cadmagazine.nl, www.cadmagazine.nl/banenmarktwww.cadplaza.nlVoor info en aanvraag abonnementen: services@cadmag.nlInformatieserviceOnder elk artikel Staat de website van de producent of dealer vermeld.Geïnteres seer den kunnen hiermee zelf informatie opzoeken over de besprokenonderwerpen.Gegevens onjuist?Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van CAD-Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u deze adres drager metgecorrigeerde gegevens in een gesloten envelop te retourneren aan:CMedia Productions B.V.,Antwoordnummer 1036,8300 VB Emmeloord (NL).AdverteerdersindexAutodesk/prodesk www.autodesk.nl 76Cadac www.cadac.com 2CADCAM Event www.cadcamevent.nl 70Cadjobs.nl www.cadjobs.nl 11, 57CAD Express www.cadexpress.nl 37-40CAD2M www.cad2m.nl 35CAD koop www.cadkoop.nl 59CAD People www.cadpeople.nl 7, 15Vormen en vervormingin de luchtHoe krijg je een goed 3D-model van het oppervlak van een voorwerpwaar geen volledig betrouwbare ontwerptekening van is? JochemLesparre is dit gaan onderzoeken, daarvoor is hij begonnen met eenpaar casestudies, tweevliegtuigen: een CesnaCitation II en een Edge540, en een Pulse 2 vlieger(kite).CAD-Magazine verschijntomstreeks 13 Juni 2008.FernCC www.ferncc.com 32Hofstede van Erkel www.inventor-professional.nl 55ICN Solutions www.icn-solutions.nl 19Ideoma www.ideoma.nl 43ISD Benelux www.isdbenelux.nl 53Man & Machine www.manandmachine.nl 75Nedgraphics www.nedgraphics.nl 44, 58SolidWorks www.solidworks.nl 60Stabiplan www.stabiplan.nl 66TecCad College www.cadcollege.nl 73CADMagazine April/Mei 2008-374

creëer – U bouwt een digitaalmodel met Autodesk ® Inventor endefinieert vorm, pasvorm en functie.integreer – Voor hetcreëren van een volledigerdigitaal prototype voegt ude gegevens van elektrischeschakelschema’s toe.valideer – U simuleertprestaties in de echtewereld voordat u eenfysiek prototype bouwt.HOE DIGITAL PROTOTYPINGERVOOR ZORGT DAT 17000ONDERDELEN PUNTGAAFSAMENWERKEN VOORDATZIJ GEBOUWD WORDEN.autodesk.nl/digitalprototypingAutodesk, Autodesk Inventor en Inventor zijn geregistreerde handelsmerken van Autodesk, Inc., in de Verenigde Staten en/of andere landen. Alle andere merknamen, productnamen en handelsmerken zijn eigendomvan hun respectievelijke eigenaars. Autodesk behoudt zich het recht voor om productaanbiedingen en specificaties op ieder tijdstip en zonder kennisgeving aan te passen, en is niet verantwoordelijk voor eventueletypografische of grammaticale fouten in dit document. © 2008 Autodesk, Inc. Alle rechten voorbehouden.