Economische visie en uitvoeringsagenda - Gemeente Smallingerland

ONTWIKKELINGEconomische visie enuitvoeringsagendaSmallingerlandSamen werkenVastgesteld door de gemeenteraad2 oktober 2012

Samen werkenVastgesteld door de gemeenteraad op d.d. 2 oktober 2012Economische visie enuitvoeringsagendaSmallingerlandDrachten, 8 oktober 2012

Samen werkenVerantwoordingProjectOpdrachtgeverProjectleiderKenmerkEconomische visie en uitvoeringsagenda SmallingerlandGemeente Smallingerlanddrs. Bas Doets11-034/DD/4086/1021ColofonE&E adviesLaan Corpus den Hoorn 3009728 JT GroningenTelefoon (050) 360 44 33info@eeadvies.nlwww.eeadvies.comPagina 2 van 40

Samen werkenInhoudsopgave1 Inleiding ........................................................................................ 41.1 Achtergrond ............................................................................ 41.2 Aanleiding en doelstelling .......................................................... 41.3 Leeswijzer............................................................................... 51.4 Verantwoording ....................................................................... 62 Economische foto en SWOT Smallingerland ................................... 72.1 Demografie: bevolking Smallingerland groeit voorlopig door........... 72.2 Het verzorgingsgebied van Smallingerland is omvangrijk ............... 72.3 Economische omvang en performance......................................... 82.3.1 Bruto regionaal producten werkgelegenheid ................... 82.3.2 Economische groei ..................................................... 82.4 De arbeidsmarkt ...................................................................... 82.4.1 Opleidingsniveau beroepsbevolking............................... 82.4.2 Leeftijdsopbouw beroepsbevolking................................ 92.4.3 Werkloosheid............................................................. 92.4.4 Kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktbalans........... 92.5 Economische structuur ............................................................ 102.6 Innovatiekracht...................................................................... 112.7 Ligging en bereikbaarheid........................................................ 112.8 Vrijetijdseconomie .................................................................. 132.9 SWOT................................................................................... 133 Onze economische agenda rond kernopgaven ............................. 153.1 Onze kerndoelen .................................................................... 153.2 Onze vijf kernopgaven ............................................................ 153.2.1 Opgave 1: Innovatiekracht ........................................ 173.2.2 Opgave 2: Arbeidsmarkt en onderwijs ......................... 203.2.3 Opgave 3: Bereikbaarheid ......................................... 243.2.4 Opgave 4: Attractiviteit ............................................. 273.2.5 Opgave 5: Imago ..................................................... 334 Governance, wijze van aanpak .................................................... 35Bijlage 1 Economische agenda Smallingerland ................................. 38Pagina 3 van 40

Samen werken1 Inleiding1.1 AchtergrondHet bevorderen van de werkgelegenheid, het stimuleren van een economischegroei die duurzaam is en het economisch vitaal houden van onze dorpskernenheeft onze hoogste prioriteit. In onze integrale visie hebben we ons daar al overuitgesproken en om de daad bij het woord te voegen voeren we daartoe eenstevig sociaal en ruimtelijk economisch beleid. Als gemeente hebben we in deafgelopen jaren met onze partners reeds diverse majeure ontwikkelingen ingang gezet die moeten leiden tot een versterking van de economische structuuren het vestigings- en investeringsklimaat voor ondernemers. Denk aan deherontwikkeling van het Raadhuisplein. Daarnaast is recentelijk op voor deeconomie relevante deelterreinen nieuw beleid ontwikkeld, zoals hetbedrijventerreinenbeleid, het detailhandelsbeleid en het toeristisch-recreatiefontwikkelingsplan. Verder worden de mogelijkheden verkend voor deontwikkeling van een nieuwe Noordelijke kennisecologie en maakt de gemeentezich hard voor een opwaardering van de vaarweg en een betere bereikbaarheidover de weg onder meer door betere openbaar vervoer verbindingen. Dit doenwe om de vele, hoofdzakelijk MKB-ondernemers, te helpen hunconcurrentiepositie te versterken en daarmee ons welvaartsniveau op peil tehouden.Een pro-actieve houding en praktische benadering van economische stimuleringpast goed bij ons DNA. In onze gemeente ligt de nadruk niet op‘plannenmakerij’, maar op ontwikkeling, implementatie en uitvoering. Dezeuitvoering zal echter wel gestructureerd en met focus moeten plaatsvinden. Alswe weten waar we heen willen, kunnen we daar onze acties op afstemmen enanderen verleiden met ons mee te doen. Waar we heen willen en hoe we daardenken te komen hebben we opgeschreven in deze economische visie enuitvoeringsagenda. Een document dat als kader dient voor de economischekoers van Smallingerland in de komende jaren.1.2 Aanleiding en doelstellingDe laatste integrale economische nota stamt uit 2001 en sindsdien is er eenandere economische werkelijkheid ontstaan met nieuwe uitdagingen en kansen.Er is daarom behoefte aan een nieuwe economische agenda van waaruit deeconomie van Smallingerland wordt gestimuleerd. Deze agenda bevat deonderbouwing voor de keuzes die door ons zijn gemaakt en is een vertaling vande gekozen thema’s en uitgangspunten naar een concrete uitvoeringsagenda.De benoemde acties zijn tot stand gekomen in samenwerking met debelangrijkste stakeholders in de gemeente als het gaat om economischestructuurversterking, doordat zij bij het opstellen van de visie enuitvoeringsagenda nauw betrokken zijn geweest. Daarnaast geeft het documentinzicht in de wijze waarop Smallingerland met de gemaakte keuzes aan kansluiten bij diverse economische beleidsontwikkelingen.Pagina 4 van 40

Samen werkenHet vormt als het ware de propositie van Smallingerland waarmee de gemeentelaat zien op welke onderwerpen zij vanuit haar eigen kracht en kwaliteit kanbijdragen aan en inbreng kan leveren voor de doelrealisatie van anderen: De F4 partnerschap: de samenwerking tussen de vier grote Friesegemeenten Leeuwarden, Smallingerland, Sudwest Fryslân en Heerenveen. De provincie Fryslân met haar nieuwe economische beleid. De Noordelijke economische agenda, waarin is gekozen voor de ontwikkelingen ondersteuning van vijf economische clusters: healthy ageing,sensortechnologie, energie, water en agribusiness. Het Rijk, dat heeft gekozen voor de ondersteuning van negen landelijketopsectoren.Het is van groot belang dat Smallingerland met haar economisch beleid eengoede aansluiting weet te maken met de strategische agenda Europa 2020 vande Europese Commissie. Deze strategie staat in het teken van slimme groei,duurzame groei en inclusieve groei. In het kader van de nieuweprogrammaperiode EFRO/ESF/ELFPO heeft Brussel aan elke Europese regiogevraagd een Smart Specialisation Strategy op te stellen, waarin de regio laatzien waar zij zich in specialiseert en hoe zij tot deze specialisatie komt. VoorNoord-Nederland wordt deze 3S strategie in 2012 uitgewerkt door de SERNoord. Volgens het Gemeenschappelijk Strategisch Kader ten aanzien van denieuwe programmaperiode 2014-2020 zal minimaal 80% van de middelen aaninnovatie besteed moeten worden, waarvan minimaal 20% aan energie en CO2reductie. Voor zover de spelregels voor het nieuwe Europese cohesiebeleidbekend zijn, is onze nieuwe agenda ‘Brusselproof’.Het eindresultaat is een document waarin wij onze stevige ambities op hetgebied van werkgelegenheid en duurzaamheid hebben verwoord en waarin depropositie van de gemeente om de economie te versterken staat beschreven.Hiermee kunnen wij samen met onze stakeholders eendrachtig en daadkrachtignaar buiten treden. Waar staat onze gemeente voor, over welke kwaliteitenbeschikt Smallingerland, wat zijn voor ons de majeure opgaven, op welke wijzegaan wij met deze opgaven en de onderliggende uitdagingen aan de slag enwanneer vinden wij dat we succesvol zijn geweest? Op deze en andere vragengeeft de agenda antwoord.1.3 LeeswijzerDe agenda is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk twee presenteren wij een fotovan de economie van Smallingerland waarin de sterktes en aandachtspunten vanonze gemeente in beeld worden gebracht. Het hoofdstuk eindigt met een SWOTmatrix, waarin ook de kansen en bedreigingen zijn opgenomen. In hoofdstukdrie hebben wij de SWOT vertaald in een aantal majeure opgaven waarmee weals gemeente, samen met stakeholders aan de slag zullen gaan. Elk van dezeopgaven is voorzien van streefwaarden en ontrafeld in uitdagingen enbijbehorende acties. Het vierde en laatste hoofdstuk beschrijft desturingsfilosofie voor deze agenda en de vertaling van deze filosofie in eengovernancestructuur.Pagina 5 van 40

Samen werken1.4 VerantwoordingHet document bouwt voort op de integrale toekomstvisie Smallingerland die in2011 door de gemeenteraad is vastgesteld en betreft een verdere beleidsmatigeconcretisering van het economische spoor uit deze visie. Met de agenda sluitenwe aan bij of zijn we complementair aan ons eigen bestaande beleid. Tevenshebben we de verbindingen gezocht met de voor ons relevante agenda’s van deF4, het landsdeel, het rijk en Brussel. De economische agenda is in eenzorgvuldig proces tot stand gekomen. Op basis van een uitgebreide deskresearchheeft een dialoog plaatsgevonden met belangrijke economische stakeholdersbinnen en buiten Smallingerland, met raadsleden en met vertegenwoordigersvan diverse beleidsterreinen binnen de gemeentelijke organisatie. De uitkomstenhebben een plaats gekregen in onderhavig document.Pagina 6 van 40

Samen werken2 Economische foto en SWOT SmallingerlandVoor de bepaling van onze economische koers in de komende jaren is het vangroot belang goed te weten waar we nu staan. Wat is onze economischeuitgangspositie? Aan de hand van een aantal parameters is inzichtelijk gemaaktwat ons huidige economische profiel is. Tevens is gekeken naar de economischeperformance en ons gewicht in de Friese economie. Deze economische foto isvertaald in een SWOT, waarin onze interne sterktes en zwaktes zijn benoemd.De kansen en bedreigingen komen voort uit de belangrijkste trends enontwikkelingen die Smallingerland en haar economie beïnvloeden. Dit zijn meeralgemene trends en ontwikkelingen die zich veelal op meso- en macroniveauafspelen, maar van grote invloed kunnen zijn op de economische mogelijkhedenen onmogelijkheden voor Smallingerland.2.1 Demografie: bevolking Smallingerland groeit voorlopig doorSmallingerland is qua inwonertal de op twee na grootste gemeente van Fryslân,na Leeuwarden en Sudwest-Fryslân. In 2011 telde onze gemeente ruim 55.000inwoners 1 , 8,5% van de totale bevolking in Fryslân. Drachten is met ruim44.000 inwoners de tweede stad binnen de provincie. De komende jaren zal debevolking in Smallingerland naar verwachting gestaag doorgroeien naarmaximaal 60.000 inwoners. De ontwikkeling voor de langere termijn is onzeker,maar de verwachting is dat het inwonertal redelijk stabiel blijft. 22.2 Het verzorgingsgebied van Smallingerland is omvangrijkNa Leeuwarden is het verzorgingsgebied van Smallingerland het grootste vanFryslân met ongeveer 130.000 consumenten 3 . Veel inwoners van omliggendegemeenten zijn afhankelijk van Drachten voor voorzieningen, zoals winkels,scholen, cultuur en recreatie (De Lawei, de Meldij, museum Dr8888, zwembadDe Welle, De Naturij). Hoewel de bevolking in Smallingerland de komende jarenlicht zal groeien, is er in omliggende regio’s binnen het verzorgingsgebied(vooral Noord-Fryslân) al sprake van bevolkingskrimp en sterke vergrijzing.Gevolgen van deze krimp zullen voor Drachten niet uitblijven. Bijvoorbeeld op dearbeidsmarkt (afname van het arbeidsreservoir) en in de consumptievebestedingen (daling van het aantal consumenten en verandering vanbestedingen).1 Bron: Wijkatlas Smallingerland 20112 Bron: Primos bevolkingsprognose, ABF 20113 Bron: Detailhandelsstructuurvisie met plan van aanpak, Gemeente Smallingerland, 2009Pagina 7 van 40

Samen werken2.3 Economische omvang en performance2.3.1 Bruto regionaal product en werkgelegenheidDe toegevoegde waarde die in de gemeente Smallingerland wordt gegenereerdbedraagt €1,8 miljard. Hiermee heeft de gemeente een aandeel van 10,3% inhet bruto regionaal product van Fryslân. 4Binnen de gemeente zijn 2.932 bedrijven en instellingen gevestigd diegezamenlijk goed zijn voor 29.540 arbeidsplaatsen, tegenover 290.000 banen inFryslân 5 . De werkgelegenheid is hoofdzakelijk geconcentreerd in Drachten, ruim90% van de gemeentelijke werkgelegenheid bevindt zich in de stad.Het midden- en kleinbedrijf is de belangrijkste werkgever met meer dan 50%van de arbeidsplaatsen en binnen de marktsector 99% van de vestigingen.2.3.2 Economische groeiVanaf 2002 is de werkgelegenheid in Smallingerland met 10% sterktoegenomen, tegenover 4% in Fryslân 6 . De werkgelegenheid is vergeleken metde andere F4 gemeenten in de laatste jaren wel conjunctuurgevoeliger gebleken.In 2009 en 2010 was er sprake van een economische recessie waarSmallingerland bovengemiddeld veel last van heeft gehad. Toen de economie in2011 weer iets opveerde zette zich dat in Smallingerland gelijk om in extrawerkgelegenheid (510 arbeidsplaatsen).Figuur 2.1: Verandering in werkgelegenheid t.o.v. voorgaand jaar in F4 en Fryslân4,0%3,0%2,0%1,0%0,0%-1,0%200920102011-2,0%-3,0%Smallinger- Leeuwarden H’veen SW-Fr. FryslânlandBron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân, bewerking E&E advies2.4 De arbeidsmarkt2.4.1 Opleidingsniveau beroepsbevolkingDe beroepsbevolking van Smallingerland telt ongeveer 25.000 personen, 8,5%van de totale beroepsbevolking in Fryslân. Binnen de beroepsbevolking is 24,0%4 Bron: CBS Statline5 Bron: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân, 20116 Bron: Werkgelegenheidsregister, Provincie Fryslân, 2011Pagina 8 van 40

Samen werkenlaag opgeleid. Dit is meer dan in Fryslân (23,7%) en Nederland als geheel(23,2%). Qua middelbaar opgeleiden noteert Smallingerland een groter aandeeldan Nederland, maar lager dan in heel Fryslân. Het aandeel hoog opgeleidenbedraagt in Smallingerland 32%, tegenover 33,6% landelijk en 28,5% inFryslan. In totaal telt Smallingerland ongeveer 8.000 hoog opgeleiden (HBO enWO). 72.4.2 Leeftijdsopbouw beroepsbevolkingDe opbouw van de beroepsbevolking in Smallingerland naar leeftijd wijkt af vanhet beeld van Nederland en Fryslân. De groep 15-25 jarigen is in Smallingerlandondervertegenwoordigd (mede als gevolg van het onderwijsaanbod in degemeente), de categorieën 25-35 en 35-45 zijn juist sterk vertegenwoordigd. Almet al heeft Smallingerland in vergelijking met de rest van Fryslân en Nederlandeen relatief jonge beroepsbevolking (tot 45 jaar). 82.4.3 WerkloosheidDe werkloosheid in Smallingerland bedroeg in april 2012 9,4% van de totaleberoepsbevolking. Een groot aandeel vergeleken met het provinciale enlandelijke gemiddelde van respectievelijk 7,6% en 6,0% 9 . De werkloosheid is inabsolute zin licht gestegen ten opzichte van eind 2010, dit ondanks de groei vande werkgelegenheid in 2011. Blijkbaar zijn veel van de nieuwe banen inSmallingerland ingevuld door mensen van buiten de gemeente.Er is een duidelijk verband tussen het opleidingsniveau en het werkloosheidspercentagein de gemeente. Bijna negen op de tien werklozen is lager- ofmiddelbaar opgeleid. Van alle hoog opgeleiden in Smallingerland is 3,4%werkloos, bij de middelbaar opgeleiden heeft 10,7% geen baan en het aandeellaagopgeleiden dat werkloos is bedraagt 15,2%. Met name het laatste jaar is dewerkloosheid onder lager- en middelbaar opgeleiden sterk gestegen, terwijl dewerkloosheid onder hoog opgeleiden daalde. Bovendien ligt het percentagepersonen die na een jaar nog geen baan heeft erg hoog in Smallingerland. In2011 stond 55% van de werklozen in Smallingerland langer dan 1 jaar aan dekant, terwijl dit percentage voor Nederland op 33% lag. 102.4.4 Kwantitatieve en kwalitatieve arbeidsmarktbalansDe arbeidsmarkt van Smallingerland in niet in balans, zowel kwantitatief alskwalitatief. Dit blijkt uit het feit dat de werkloosheid binnen de gemeente hoog isterwijl de gemeente meer banen telt dan de beroepsbevolking groot is.Tegenover elke persoon in de beroepsbevolking staan in Smallingerland 1,18banen. 11 Bedrijven en instellingen in Smallingerland zijn voor het werven vanpersoneel derhalve sterk aangewezen op de omliggende regio. Vooral deindustrie en de zorg ondervinden veel problemen door de mismatch. In deindustrie is veel vraag naar technisch (middelbaar- en hoger) geschooldpersoneel en in de zorg is het minimaal gevraagde niveau MBO 3. Gevolg van demismatch is dat de werkloosheid in Smallingerland in 2011 verder kon oplopenterwijl er tegelijkertijd meer dan 500 nieuwe banen werden gecreëerd.7 Bron: CBS Statline8 Bron: CBS Statline9 Bron: Basiscijfers gemeenten, arbeidsmarktregio Friesland, UWV Werkbedrijf, 201210 Bron: Basiscijfers gemeenten, arbeidsmarktregio Friesland, UWV Werkbedrijf, 201211 Bron: CBS Statline en Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân, 2011Pagina 9 van 40

Samen werken2.5 Economische structuurIn Smallingerland zijn de zorg en de handel de grootste sectoren gemeten in hetaantal banen. In de zorg werken 5.880 mensen en de handelssector is goed voor5.220 banen. In beide sectoren bevinden zich echter ook veel deeltijdbanen, inde zorg is dit 24% en in de handel 30%. Wanneer er rekening wordt gehoudenmet de verhouding tussen voltijd- en deeltijdbanen, dan is de industrie degrootste sector in Smallingerland. In totaal telt de industrie 5.159 banen. Dit zijnvooral voltijdbanen (97%). 12In figuur 2.2 is de economische structuur van Smallingerland vergeleken met dievan Fryslân als geheel. Een paar zaken vallen op. Zo zijn de industrie en de zorgin de gemeente relatief sterk vertegenwoordigd en ook het onderwijs, de bouwen de handel zijn naar verhouding omvangrijk. Wat verder duidelijk blijkt is decompactheid van de overheid, de beperkte aanwezigheid van de financiële sectoren ondervertegenwoordiging van de horeca (ondanks het groteverzorgingsgebied).Figuur 2.2: Sectorstructuur SmallingerlandSmallingerlandFryslân25%20%15%10%5%0%Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân, bewerking E&E advies12 Bron: Werkgelegenheidsregister, provincie Fryslân, 2011Pagina 10 van 40

Samen werken2.6 InnovatiekrachtSmallingerland neemt binnen Fryslân en Noord-Nederland een belangrijke positiein op het gebied van innovatie. Er zijn diverse toonaangevende, industriëlebedrijven die volop bezig zijn met innovatie en productontwikkeling. Ruim 28%van de totale Friese hoogwaardige industrie is gevestigd in Smallingerland. 13 MetPhilips heeft Drachten een wereldspeler op het gebied van consumer lifestyle.Tevens heeft Philips Drachten één van de grootste onderzoekslaboratoria (HighImpact Innovation Centre) van Nederland waar enkele honderden mensen bezigzijn met R&D en productontwikkeling. Naast Philips is er nog een aantal anderebedrijven in Drachten gevestigd, die een wereldwijde markt bedienen. Kiestra iseen bedrijf dat laboratoriumbenodigdheden produceert. Het bedrijf is opgerichtin Drachten en heeft op deze locatie kunnen uitgroeien tot een multinational.Hiernaast is in Drachten Neopost Technologies gevestigd, dat onderdeel is vande NeopostGroep. Een bedrijf dat wereldwijd een tweede marktpositie heeft ophet gebied van postverwerkingmachines. Neopost Technologies houdt zich bezigmet productieontwikkeling en innovaties op het gebied vanpostkamerautomatisering. Naast al eerder genoemde bedrijven als Philips,Kiestra en Neopost, heeft Drachten met bedrijven zoals Irmato, DeltaInstruments en Dunlop een stevige industriële basis. Mede door de aanwezigheidvan deze bedrijven is de regio Zuidoost-Fryslân binnen Fryslân de meestinnovatieve regio 14 en staat de regio Zuidoost-Fryslân op een tweede plaats ineen onderzoek van de Rabobank naar de economische prestaties van regio’s in2010. 15De innovatiekracht blijkt nog sterker uit de bedrijfsinvesteringen in R&D. InFryslân werd in 2009 € 134 miljoen door bedrijven geïnvesteerd in R&D,waarvan ongeveer € 100 miljoen (75%) in Drachten. Hiermee is Drachtenverantwoordelijk voor een derde van alle jaarlijkse bedrijfsinvesteringen in R&Din Noord-Nederland. 162.7 Ligging en bereikbaarheidSmallingerland heeft een gunstige geografische ligging in Noord-Nederland eneen centrale ligging in het toekomstige stedelijke netwerk (Groningen, Assen ende vier grootste Friese gemeenten). Dit wordt ook wel aangeduid als eencentrale ligging in de vlinder in Noord-Nederland (figuur 2.3). 1713 Bron: Werkgelegenheidsregister, provincie Fryslân, 201114 Bron: Onderzoek ING economisch bureau, innovatieklimaat per provincie (2011)http://www.ing.nl/Images/ING%20-Stad%20biedt%20beste%20klimaat%20voor%20innovatie%20-%20augustus%202011_tcm7-92537.pdf15 Onderzoek Rabobank: http://overons.rabobank.com/content/images/RegioTop40-201106_tcm64-142095.pdf16 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=72015NED&D1=1&D2=1-4,6&D3=l&HDR=T&STB=G1,G2&VW=T17 Bron: Noorderlicht, Tordoir 2010Pagina 11 van 40

Samen werkenFiguur 2.3: Centrale ligging Smallingerland in de vlinderGroningenLeeuwardenSneekDrachtenAssenHeerenveenBron: Tordoir (2010), NoorderlichtDeze centrale ligging in Noord-Nederland op het scharnierpunt in de stedelijkeregio’s F4 en Groningen-Assen, is een belangrijke kracht van Smallingerland. Datgeldt ook voor de goede bereikbaarheid over de weg en de aanwezigheid van debinnenhaven van Drachten, die een grote economische waarde heeft voor deNoord-Nederlandse bouw en agrosector. Deze kwaliteiten maken de gemeenteaantrekkelijk voor transport- en logistieke bedrijven, alsmede groothandels en(regionale) hoofdkantoren, die voor een belangrijk deel van de lokalewerkgelegenheid zorgen.Zeker de logistiek en de groothandel vragen veel ruimte en Smallingerland heeftruimte voor uitbreiding en nieuwe vestiging. Tot 2020 is er nog ongeveer 55hectare bedrijventerrein beschikbaar voor uitgifte. Het grootste gedeelte hiervanligt op het bedrijventerrein A7-Noord. Dit betekent dat er op korte termijnvoldoende ruimte beschikbaar is. Op de langere termijn zijn er mogelijkhedenom nog eens bijna 80 hectare nieuwe bedrijventerreinen aan te leggen doorontwikkeling van de Noorderhogeweg (ABC/PDV-segment), A7-Noord fase IIIben IV (gemengd modern segment) en De Haven-Noord (watergebonden/zwaaren modern segment).Vanwege het open-minded karakter van Smallingerland, is Drachten ookaantrekkelijk voor bedrijven en instellingen die Noord-Nederland alsbelangrijkste schaalniveau hebben of vanwege fusies een sterkere regionalefunctie krijgen. Dit is zichtbaar in het aantal (regionale) hoofdkantoren dat inDrachten is gevestigd. Voorbeelden hiervan zijn de regionale hoofdkantoren vande bouwbedrijven BAM en Heijmans, alsmede de centrale meldkamer voor dehulpverleningsdiensten in Noord-Nederland.Pagina 12 van 40

Samen werken2.8 VrijetijdseconomieIn de vrijetijdseconomie van Smallingerland werken circa 1.600 personen,ongeveer evenveel als in de sector transport en logistiek. De vrijetijdseconomiein Smallingerland is dus substantieel in omvang, maar klein in vergelijking metde rest van de provincie. Waar in Fryslân de vrijetijdssector goed is voor 7,9%van de werkgelegenheid, is dit in Smallingerland 5,5% ondanks het grotewinkelbestand in het centrum, trekpleisters als De Lawei, het museum, deNaturij en zwembad De Welle. 18 Bovendien ligt Smallingerland tussen denationale parken De Alde Feanen (750.000 bezoekers per jaar) en het Drents-Friese Wold (2 miljoen bezoekers per jaar), Nationaal Landschap De NoardlikeFryske Wâlden en de Friese Meren (ruim 2,5 miljoen overnachtingen per jaar).Het toeristisch potentieel is dus groot. Er zijn echter enkele verbeterpunten. Zowordt het centrum van Drachten als saai en weinig levendig beschouwd,bovendien blijft de horeca achter bij het provinciale gemiddelde. Tot op hedenheeft Smallingerland zich onvoldoende op de vrijetijdsmarkt geprofileerd.Hierdoor is de gemeente momenteel niet voldoende in trek bij toeristen enrecreanten.2.9 SWOTUit de economische foto kan onderstaande SWOT matrix worden gedestilleerd,waarin de sterktes en zwaktes van en de belangrijkste kansen en bedreigingenvoor de economie van Smallingerland overzichtelijk zijn gepresenteerd.18 Bron: Werkgelegenheidsregister, provincie Fryslân, 2011Pagina 13 van 40

Samen werkenSterktesKansen- Omvangrijke innovatieveindustrie- De regio zuidoost- Fryslân iseen krachtige en ontwikkeldeeconomische regio- Gunstige geografische ligging inFryslân en Noord-Nederland.- Een open-minded karakter- Groot verzorgingsgebied- Een belangrijke binnenhavenvoor de Noord-Nederlandsebouw en agro-industrie.- De gemeente heeft een relatiefgezonde financiële huishouding- Aansluiting bij de Noordelijkespeerpunten en smartspecialisation strategyZwaktes- Geen herkenbaar economischprofiel- 24% van de beroepsbevolkingis laag opgeleid- Onvoldoende aansluiting tussenonderwijs en arbeidsmarkt- Een hoge werkloosheid- Beperkte omvang van devrijetijdseconomie- Geen goed imago binnenFryslân- Drachten heeft geenspoorverbindingBedreigingen- Demografische krimp- Vergrijzing- Open innovatie - Ontwikkeling vaarwater- Verdere opschaling bedrijvenen organisaties- Samenwerking binnen de F4- Ontsluiting via de weg- Tekort aan technisch geschoolden zorgpersoneel- Verduurzaming- Doorgroei vrijetijdseconomiePagina 14 van 40

Samen werken3 Onze economische agenda rond kernopgaven3.1 Onze kerndoelenIn 2011 hebben wij de integrale toekomstvisie voor Smallingerland opgesteld.Deze agenda vormt een nadere uitwerking van het onderdeel economie enwerkgelegenheid uit deze visie. In de integrale visie wordt veel waarde gehechtaan twee voor deze agenda relevante onderwerpen.Het eerste onderwerp betreft duurzaamheid. Als Smallingerland vinden wij hetvan groot belang dat wij ons doorontwikkelen zonder dat nadelige effectenworden afgewenteld in plaats en tijd. Onder duurzame ontwikkeling verstaan wijhet streven naar een ideaal evenwicht tussen ecologische, economische ensociale belangen. Dat wil zeggen dat we inzetten op economische groei dietevens het sociale en ecologische kapitaal van de gemeente versterkt of daar inelk geval geen afbreuk aan doet.Het tweede onderwerp is de werkgelegenheid. Als Smallingerland willen wij overbanen beschikken voor iedereen die wil en kan werken. Dat betekent dat westreven naar een goede mix van werkgelegenheid op alle niveaus, dus zowelvoor hoog als voor laag opgeleiden.Deze twee uit onze integrale visie afgeleide onderwerpen hebben wij vertaald intwee hoofddoelen voor de economische agenda:1. In Smallingerland is er werkgelegenheid voor iedereen en op alle niveaus.Om deze doelstelling te kunnen realiseren zijn tot 2020 3.600 nieuwe banennodig, rekening houdend met een stabiliserende beroepsbevolking, eenverdere toename van de arbeidsparticipatie en een behoud van de regionalewerkgelegenheidsfunctie van Smallingerland.2. De economie van Smallingerland ontwikkelt zich duurzaam. Eenvermindering van de hoeveelheid grondstoffen en een efficiënter gebruikervan gecombineerd met een toename van het hergebruik, leidt tot eeneconomie waarin de organische- en technologische kringlopen zoveelmogelijk zijn gesloten (cradle tot cradle) in 2035. Onderdeel van het sluitenvan kringlopen is het CO2-neutraal zijn van de economie. Duurzameontwikkeling betekent voor de gemeente ook aandacht voor de immateriëleeconomie. 193.2 Onze vijf kernopgavenIn de laatste paragraaf van hoofdstuk twee zijn de sterke en zwakke punten vanonze economie benoemd. Tevens zijn de algemene trends en ontwikkelingenbenoemd die resulteren in kansen en bedreigingen voor de economischeontwikkeling van Smallingerland en de omliggende regio. Deze sterktes enzwakten en kansen en bedreigingen staan niet los van elkaar, maar beïnvloedenelkaar en kunnen elkaar versterken of juist afzwakken. Door de sterktes enzwaktes te relateren aan de kansen en bedreigingen zijn vijf specifiekekernopgaven benoemd waar onze gemeente de komende jaren actief op zalinzetten (figuur 3.1).19Hoewel huishoudens verantwoordelijk zijn voor 53% van de totale CO2 uitstoot inSmallingerland, richt deze agenda zich enkel op economische sectoren om tot een verminderingvan de totale CO2 te komen.Pagina 15 van 40

Samen werkenFiguur 3.1: Confrontatiematrix SmallingerlandKANSENS T E R KSpeerpuntenHoe maken wij onzeinnovatiekracht ten gelde?Z W A KImpulsHoe vergroten we deattractiviteit van onze gemeenteten einde onze ecomische potentiebeter te benutten?Hoe laten we ons imago aansluitenbij onze economische opgaven?BEDREIGINGENBewakenHoe kan de bereikbaarheidworden verbeterd ten eindede economie van Smallingerlandduurzaam te versterkenGovernanceKernproblemenHoe stemmen we vraag enaanbod op de arbeidsmarktbeter op elkaar af?Hoe verbinden we de 3 O’s rond deze opgaven?De komende jaren gaan wij als Smallingerland zogezegd met vijf majeureopgaven aan de slag teneinde de economie van Smallingerland te versterken.Per opgave benoemen we de streefwaarden die we als Smallingerlanduiteindelijk willen bereiken en welke acties en projecten er nodig zijn om samenmet onze maatschappelijke partners de streefwaarden te kunnen realiseren. Detotale lijst met acties en projecten vormt de economie agenda waar we ons in dekomende jaren voor in gaan zetten.Onze economische agenda vormt geen statische lijst met projecten en actiesmaar dient te worden beschouwd als een dynamische agenda metvoortschrijdende projecten. Projecten en acties worden ter hand genomen,gerealiseerd en weer van de agenda afgevoerd. Nieuwe projecten zullen op deagenda terecht komen. In de bijlage staat een overzicht van de acties enprojecten die momenteel lopen of die (kunnen) worden opgepakt op de (korte)termijn.Wij nemen de vijf opgaven op een dusdanige wijze ter hand dat resultatenbijdragen aan het behalen van de twee overkoepelende doelstellingen en aanhet versterken van de concurrentiekracht vooral van ons MKB als belangrijkemotor van onze economie. Daarbij blijft het faciliteren van het gevestigde MKB,alsmede ZZP-ers, in de gemeente centraal in onze aandacht staan. 2020 Regulier wordt veel aandacht besteed aan o.a. contacten met ondernemers, bedrijfsbezoeken,overleg met ondernemersverenigingen over bedrijfs-, economische en ruimtelijke ontwikkelingen.Pagina 16 van 40

Samen werken3.2.1 Opgave 1: InnovatiekrachtKern van de opgave: Hoe maken wij onze innovatiekracht te gelde?Binnen onze gemeente is 28% van de hoogwaardige industrie in Fryslân gevestigd.Bovendien zijn onze bedrijven verantwoordelijk voor een derde van alle Noord-Nederlandseinvesteringen in R&D. Door de aanwezigheid van wereldwijde spelers die hun R&Dactiviteiten in Drachten uitvoeren, zijn we qua innovatiekracht uniek in Noord-Nederland.Momenteel is er nog veel kennis versnipperd aanwezig bij de verschillende bedrijven.Krachtenbundeling en kennisdeling moet leiden tot verdere benutting van deinnovatiekracht. Dit willen we samen met onze regio oppakken, zodat de regio Drachten decruciale schakel wordt in de noordelijke innovatieketen. De regio waar kennis wordtomgezet in innovatieve nieuwe producten en waar het geld voor Noord-Nederland wordtverdiend. Hiervoor is het noodzakelijk dat innovaties aansluiten bij de behoeftes vanbedrijven en consumenten..Regio DrachtenOnderzoekKennisOntwikkelingKundeToepassingKassaStreefwaarden 2020Smallingerland wil het hart zijn van een innovatieve regio. Om deze ambitie teonderstrepen hebben wij voor deze opgave een tweetal streefwaarden voor 2020benoemd: In Smallingerland wordt minimaal 6% van het bruto regionaal product inR&D geïnvesteerd. Tenminste een derde van de werkgelegenheid in de Friese hoogwaardigeindustriële bedrijvigheid bevindt zich in Smallingerland.Uitdagingen voor SmallingerlandUitdaging 1. Hoe kan open innovatie in Drachten worden bevorderd?Open innovatie wordt steeds belangrijker als randvoorwaarde voor economischegroei en versterking van de concurrentiekracht. Bedrijven en instellingenbeseffen meer en meer dat innovatie zich niet alleen binnen de muren van deeigen organisatie afspeelt. Door toenemende kennis buiten de grote R&D labs,toenemende mobiliteit van hoger opgeleiden en een toename in durfkapitaal,zoeken bedrijven en instellingen elkaar steeds vaker op om gezamenlijk totnieuwe producten en diensten te komen. Bovendien is er een groeiend besef datregio’s die succesvol open innoveren een concurrentievoordeel hebben tenopzichte van regio’s waar open innovatie niet van de grond komt.In Smallingerland wordt daarom stevig ingezet op een economisch klimaatwaarin open innovatie centraal staat en waarin bedrijven, onderzoek enonderwijs nauw met elkaar samenwerken. Er wordt een innovatieclustergecreëerd waarin de cruciale randvoorwaarden voor open innovatie aanwezigzijn (figuur 3.2).Pagina 17 van 40

Samen werkenFiguur 3.2: Cruciale randvoorwaarden open innovatieGesloten innovatieAlle benodigde human capital zit in onze organisatie.Om van R&D te profiteren moeten we de heleinnovatieketen zelf beheersen.We brengen een succesvolle innovatie altijd zelf op demarkt.Het bedrijf dat als eerste een nieuw product op demarkt brengt, wintAls we zelf de beste ideëen hebben, behalen weconcurrentievoordeel.We moeten ons intellectueel eigendom voor ons zelfhouden en anderen mogen er niet van profiteren.Open innovatieEr zijn organisaties die human capital bezitten die wij nietbinnen onze organisatie hebben.Externe R&D kan waarde creëeren. Interne R&D is nodigom deze waarde te kunnen benutten.We hoeven innovaties niet in gang te zetten om er enkelzelf van te profiteren.Het is beter eerst een goed businessmodel te ontwikkelendan als eerste een nieuw product te introdruceren.Als we de beste interne en externe ideëen gebruiken,behalen we concurrentievoordeel.Anderen mogen van ons intellectueel eigendomprofiteren en wij van hen.Bron: Openinnovatie.nlOm het kennispotentieel van onze R&D bedrijven beter te benutten, wordt sinds2011 gewerkt aan een ‘innovatie-ecologie’ waarin het Noordelijke bedrijfslevenen de kennisinstellingen samen werken aan innovatieprojecten enproductontwikkeling. Deze innovatie-ecologie, met Drachten als geografischekern, wordt de komende jaren verder vormgegeven. Indien we er daadwerkelijkin slagen een succesvolle innovatie-ecologie tot stand te brengen, bestaat er demogelijkheid dat er ook fysieke clustering van innovatieve bedrijvigheid gaatplaatsvinden (box). Het doel is dat de R&D bedrijven intensief met elkaar gaansamenwerken en dat er goede verbindingen worden gelegd met onderzoek enonderwijs. Het fysieke cluster wordt een concentratie van kennisgerelateerdebedrijvigheid die gebruik kunnen maken van elkaars R&D faciliteiten en samenaan de slag gaan met nieuwe technologie- en productontwikkeling. Hiermeewordt een omgeving gecreëerd waardoor onze regio een cruciale schakel wordtin de Noordelijke innovatieketen. De plek in Noord-Nederland waar kennis wordtomgezet in kunde en nieuwe technologieën en producten. Een omgeving dietevens een broedplaats wordt voor spin-offs. Hiermee worden de bestaandebedrijven steviger in de regio verankerd. Tevens kan onze gemeente zich als hetcentrum van de innovatieregio nadrukkelijk profileren als een interessantevestigingslocatie voor nieuwe bedrijvigheid.Uitdaging 2: Wat is nodig om Drachten beter te laten aansluiten bijde noordelijke speerpuntsectoren?Door in te zetten op een innovatie-ecologie en eventueel een kenniscampus,haken wij als Smallingerland uitstekend aan bij het huidige Europese ennationale economische beleid, waarin innovatie is benoemd als één van detopthema’s. Drachten wil zich ontwikkelen tot het innovatiecentrum van Noord-Nederland. Hiervoor is het essentieel dat de innovatieagenda van Drachtenaansluit bij en ondersteunend is aan de belangrijkste economische thema’s inNoord-Nederland. Het Noorden heeft gekozen om in te zetten op vijfspeerpuntsectoren; energie; heathy ageing; water; agribusiness ensensortechnologie. Op deze terreinen heeft het Noorden reeds een positieopgebouwd en wil het zich de komende jaren verder ontwikkelen om zo haarbijdrage te leveren aan de BV Nederland.Onze gemeente heeft de afgelopen jaren gekozen voor een gestage groei vanuitde eigen kracht en centrale ligging. In het verleden bleek deze strategie eenPagina 18 van 40

Samen werkengoede keuze. De vraag is in hoeverre deze strategie effectief zal zijn als er in dekomende jaren geen focus en profilering wordt aangebracht in de economischeontwikkeling van onze gemeente. Waar andere steden in Noord-Nederland deNoordelijke topthema’s actief aan zich zijn gaan binden, hebben wij tot op hedenop deze thema’s nog geen kleur bekend (figuur 3.3). Er zal een flinke inspanninggeleverd worden om een betere aansluiting te vinden bij een aantal van deNoordelijke thema’s.Figuur 3.3: Aansluiting Noordelijke steden bij de topthema’s•Water• Agribusiness•Energie•Healthy Ageing!Innovatie•Watersport•Sportstad•SensorAls Smallingerland zien wij mogelijkheden om ten minste twee van deNoordelijke clusters te versterken, te weten Healthy Ageing en energie.1. Healthy AgeingHealthy Ageing is een groeimarkt met een aanzienlijke economische potentie.Het Noordelijke cluster Healthy Ageing richt zich op vijf kerngebieden; Care andCure; Food and Nutrition; Healthy Lifestyle; Life sciences en Medical Technology.Met het huidige economische profiel van Drachten en diverse toonaangevendebedrijven heeft de stad een uitstekende uitgangspositie om op dit thema eeninnovatie- en ontwikkelfunctie te vervullen, vooral waar het gaat om demedische en lifestyle technologie. Mensen willen langer zelfstandig leven enmensen willen gemak. Diverse bedrijven in Drachten sluiten met hun productenen diensten aan op deze behoeften in de markt en daarmee beschikt onze stadover een stevige technologiebasis op dit thema en zijn we complementair in deNoordelijke clusterconfiguratie.2. Energie en duurzaamheidEnergie is een ander economische speerpunt in Noord-Nederland en eveneenseen thema waar Smallingerland zich de komende jaren sterker op wil en kanprofileren, aansluitend op het Energy Valley cluster. De energiesector groeitsterk, in Fryslân is de werkgelegenheid vanaf 2001 toegenomen met 30%. Eenbelangrijk deel van deze groei komt voort uit de maatschappelijke behoefte omte verduurzamen. Door in te zetten op decentrale energieopwekking (zon, wind,biogas, groen gas), slimme energiesystemen (sensoren, op afstand bestuurbaar)en toepassing van energie-innovaties in de maakindustrie (energiezuinigeindustriële processen, energiescans en milieuvriendelijke materialen) ontstaanPagina 19 van 40

Samen werkenvoor bedrijven in onze gemeente nieuwe verdienmodellen en zijn we in staat omonze economie duurzaam te ontwikkelen.3.2.2 Opgave 2: Arbeidsmarkt en onderwijsKern van de opgave: Hoe stemmen we vraag en aanbod op dearbeidsmarkt beter op elkaar af?Binnen onze beroepsbevolking bevinden zich relatief veel laag opgeleiden en er wordtsteeds minder technisch geschoold personeel opgeleid. Vanuit de werkgevers is er juistvraag naar middelbaar- en hoger opgeleiden en vanuit de sterk vertegenwoordigdeindustrie naar technisch personeel. Vanwege de vergrijzing zal naar verwachting dezevraag alleen maar groter worden doordat veel personeel in de komende jaren metpensioen gaat.Door deze mismatch tussen vraag en aanbod is er een relatief hoge werkloosheid inDrachten en zijn veel mensen langdurig werkloos. Indien deze ontwikkeling doorzet krijgtde arbeidsmarkt (met name de industrie) een tekort aan personeel en zal de werklozeberoepsbevolking dit gat niet op kunnen vullen. Het is daarom de komende jaren onzeprioriteit om de werkloosheid in onze gemeente terug te dringen en het aanbod vanpersoneel beter te laten aansluiten bij de vraag vanuit de arbeidsmarkt.inStreefwaarden 2020In 2020 willen wij dat de gezamenlijke inspanningen van gemeente enstakeholders de volgende streefwaarden zijn gerealiseerd: Het werkloosheidspercentage ligt in 2020 onder of op het Friese gemiddelde. Minder dan 50% van de werklozen staat na een jaar nog steeds aan dezijlijn. Het aandeel hoogopgeleiden in de beroepsbevolking wijkt niet af van hetlandelijke gemiddelde.Uitdagingen voor SmallingerlandUitdaging 1: het betrekken van (langdurig) baanlozen in het arbeidsprocesZoals uit de analyse blijkt, telt Smallingerland relatief veel werklozen. Een grootdeel daarvan is langdurig zonder baan en staat om allerlei redenen ver af van dearbeidsmarkt. Daarnaast komen er nu door de crisis veel baanlozen bij, mensenmet veel kennis en werkervaring die snel weer aan het werk geholpen moetenworden. Daar komt bij dat in Drachten relatief veel mensen überhaupt nietparticiperen in het arbeidsproces. In vergelijking met Nederland als geheel staaner vooral veel jongeren, ouderen en vrouwen om wat voor reden dan ook aan dekant. Het terugdringen van de werkloosheid is primair een verantwoordelijkheidvan de werklozen zelf, maar is uiteraard ook een grote maatschappelijke opgavewaarbij werkgevers, overheden, onderwijsinstellingen samen met professionalsuit het werkveld de handen ineen moeten slaan, soms met een generieke, somsmet een sectorspecifieke aanpak. Dit vraagt om een gecoördineerde engeregisseerde aanpak aansluitend bij het regionale Friese Arbeidsmarktbeleid,waarbinnen de gemeente Leeuwarden een coördinerende rol heeft. Het Friesearbeidsmarktbeleid vormt de blauwdruk voor de wijze waarop wij lokaalvormgeven aan ons arbeidsmarktbeleid. De gelegenheidscoalities richten zichop:Pagina 20 van 40

Samen werkenA. Maatschappelijke activeringB. Stimuleren werknemerschapC. Stimulering ondernemerschapD. Het organiseren van werk naar werkA. Maatschappelijke activeringNiet iedereen is in staat direct aan het werk te gaan, omdat er problemen zijn,omdat ze geen werkervaring en startkwalificatie hebben en/of eerst weermoeten wennen aan ritme en het functioneren in georganiseerd verband. Erwordt in Smallingerland reeds aandacht besteed aan maatschappelijke activeringdoor het aanbieden van maatschappelijke stages. Mensen wordt de gelegenheidgeboden maatschappelijke stages te lopen bij bedrijven en instellingen inSmallingerland. Vanuit de MOS zorgt een stagemakelaar voor een goedebegeleiding (gericht op middelbare scholen). Deze aanpak kan verder wordenuitgebreid. Gedacht kan worden aan een onderzoek naar de mogelijkheden voorde oprichting van één of meerdere wijk- of buurtbeheerbedrijven. De bedoelinghiervan is dat bewoners zonder baan op vrijwillige basis werkzaamheden gaanuitvoeren zoals die nu ook al worden gedaan door gemeentelijke diensten ofdoor instellingen die werken met gemeentesubsidie. Bij deze bedrijven werkenmensen uit de eigen wijken die nu geen werk hebben en die vooral een grotereafstand tot de arbeidsmarkt hebben. Het zijn bedrijven met echt werk, maar metals belangrijke doelstelling om mensen te activeren. Zij kunnen werkritme enervaring opdoen in een beschermde omgeving. Daarnaast dragen dergelijkebedrijven bij aan het vergroten van de leefbaarheid in en betrokkenheid bij dewijken.B. Stimuleren werknemerschapEen groot deel van de baanlozen en mensen die nu nog niet participeren (maardit mogelijk wel zouden willen wanneer ze de kans wordt geboden) vinden zelfweer werk via sollicitaties en eigen netwerken. Ook kunnen ze via bemiddelingaan een baan worden geholpen. Om deze bemiddeling te bevorderen wordt eenbreed arsenaal aan hulpmiddelen aangeboden: leerwerktrajecten; stages en traineeships bij bedrijven en instellingen, onder professionelebegeleiding; arrangementen van opleidingen met baangaranties, bijvoorbeeld in de zorgof techniek; koppeling van uitkeringsgerechtigden aan de investeringsagenda’s van degemeente, waarmee werklozen een kans krijgen om werkervaring op te doenin gemeentelijke investeringsprojecten en tegelijkertijd eenmaatschappelijke bijdrage leveren. Dit punt is ook benoemd in deeconomische agenda van de F4 als één van de acties die door de viergemeenten gezamenlijk wordt opgepakt. bij de werkgeversbenadering zetten UWV en de gemeente (zowel SocialeZaken als Economische Zaken) in op een gezamenlijke regie opwerkgeversdienstverlening voor een betere afstemming van activiteiten entrekken samen op richting werkgevers.Belangrijke randvoorwaarde is dat de flexibiliteit van mensen wordt vergroot(qua sector, functie en geografische scope) en er een goede mix aanmaatregelen is die verleiden (perspectief bieden), maar die ook een stok achterPagina 21 van 40

Samen werkende deur bieden (korten). De middelen voor dergelijke maatregelen nemen echteraf. Dat betekent dat we voortdurend kritisch moeten zijn ten aanzien van hetmaatschappelijk rendement van deze maatregelen.C. Stimuleren ondernemerschapNiet iedereen is in de wieg gelegd voor een betrekking in loondienst. Voor dezemensen kan wellicht het zelfstandig ondernemerschap uitkomst bieden. InDrachten kan de haalbaarheid worden onderzocht voor de oprichting van eenondernemershuis: ‘Stad in bedrijf’ gericht op bevordering van en ondersteuningbij het zelfstandig ondernemerschap. Vanuit dit ondernemershuis wordt onderprofessionele begeleiding verkend of het zelfstandig ondernemerschap een nieuweconomisch perspectief kan bieden. Met als beoogd resultaat meer starters,betere starters en uiteindelijk meer succesvolle ondernemers en als effect eennieuw economisch perspectief voor mensen, economische groei en voorkomenvan maatschappelijke schade.D. Van werk naar werk (voorkomen van werkloosheid)Voor mensen die dreigen hun baan te verliezen of die recentelijk hun baanverloren hebben is het van groot belang dat zij zo snel mogelijk weer aan hetwerk komen. Dit kan worden bevorderd door de oprichting van één generiek ofmeerdere sectorale mobiliteitscentra, gericht op het voorkomen vanwerkloosheid en het behouden van vakbekwame mensen voor de sector. Hetbetreft een samenwerking van sociale partners, gemeente, onderwijsinstellingenen uitzendbureaus. Belangrijk is dat in dit kader wordt samengewerkt opregionaal niveau met andere Friese gemeenten en met het nog te vormenbovenlokale werkgeversservicepunt van het UWV. Mobiliteitscentra kunnenmensen bemiddelen: die werkloos zijn geworden door faillissement of reorganisatie; van wie het contract voor bepaalde tijd niet wordt verlengd; die op korte termijn boventallig lijken te worden.Tevens kan gedacht worden aan de oprichting van een (sectoraal ofcrosssectoraal) netwerk van HRM managers van middelgrote en grotewerkgevers in de gemeente of regio. Vanuit dit netwerk kan mobiliteit vanwerknemers tussen organisaties worden bevorderd. In dit netwerk kunnen ookandere zaken aan de orde komen, zoals bijvoorbeeld: het vergroten van de instroom bij deelnemers organisaties; verbeteren van het imago van een sector; het combineren van opleidingen; sociale innovatie; het verbeteren van de gezondheid van medewerkers en het verhogen van dearbeidsproductiviteit.Uitdaging 2: Verbeteren van de match tussen de vraag vanuit de arbeidsmarkten het aanbod vanuit de onderwijsinstellingenDe economische potentie van onze gemeente kan pas ten volle worden benut alsniet alleen de hoogopgeleiden aan de stad kunnen worden verbonden, maar alsook de moeilijk lerende kinderen, studenten van opleidingsniveaus 1 en 2 enstudenten van het VMBO zich hier kunnen ontplooien (potentieel kwetsbaregroepen). De schooluitval moet omlaag, de kans op werk ophoog. EenPagina 22 van 40

Samen werkenbelangrijke uitdaging daarbij is het verbeteren van de aansluiting van hetSmallingerlandse VMBO en MBO op de lokale arbeidsmarkt.Die match kan en moet worden verbeterd, een opdracht die alleen door hetonderwijs en het bedrijfsleven gezamenlijk kan worden aangepakt. De linktussen opleiden en werken moet verduurzaamd worden, bijvoorbeeld door eenprofessioneel netwerkbeheer van scholen en bedrijven en het creëren van meercontactmomenten tussen studenten en bedrijven om mismatches te voorkomenen geslaagde combinaties te vinden. Bedrijven die stageplaatsen aanbiedenzouden zich actief moeten melden bij de scholen. En de scholen moeten hierdirect mee aan de slag gaan. Stagiaires dienen goed te worden begeleid bij en inbedrijven. Daartoe zou een pilot gestart kunnen worden in een specifieke sector,bijvoorbeeld in de zorg.Ook kan de oprichting van een Werkschool Smallingerland op haalbaarheidworden onderzocht. De Werkschool is bedoeld voor jongeren die viapraktijkervaring en zorgvuldige begeleiding, aan de slag kunnen in een betaaldebaan. Het gaat bij het werkschoolconcept om jongeren tussen de 16 en 21 jaardie als leerling staan ingeschreven bij het Praktijkonderwijs en het VoortgezetSpeciaal Onderwijs. En het gaat om banen waarvoor in de praktijk aangeleerde(gecertificeerde) taken meer tellen dan een diploma. Voor jongeren die de schooldreigen te verlaten zonder betaalde baan en uitkeringsafhankelijk zullen worden,biedt De Werkschool het perspectief van een reguliere baan.Uitdaging 3: Kennis(re)migratie en aantrekken van toptalentEen groot aantal werkgevers in onze gemeente acteert binnen de eigen markt inde mondiale top. Om deze positie te behouden en te versterken is toptalentnodig op alle niveaus. Een aanzienlijk deel van de jongeren uit de gemeente dieeen HBO of universitaire opleiding gaan volgen, verlaat de stad en begintvervolgens de carrière elders. Smallingerland heeft echter behoefte aan hoogopgeleide mensen. Een uitdaging voor Smallingerland is er voor te zorgen dateen groter deel van de jongeren die vertrekken na verloop van tijd terugkeertnaar Drachten om er te werken (en te wonen). Daarnaast zou Smallingerlandzich moeten richten op het aantrekken van toptalenten die hun roots eldershebben, maar waarvoor de gemeente een interessante woon- en werkomgevingte bieden heeft. Dit talent komt niet vanzelf, maar moet actief van buitenworden aangetrokken en/of zelf worden opgeleid. De volgende acties zijn nodig:A. Ontwikkeling topprogramma’s in samenwerking met de RuG en aansluitingzoeken bij het Honoursprogramma van de RuG, een aanvullendontwikkeling- en ontplooiingsprogramma speciaal ontwikkeld voor de topbachelor en masterstudenten binnen de RuG. Dergelijke samenwerkingsverbandenkunnen ook met andere universiteiten worden aangegaan.B. Aanbieden van stageplaatsen. Organisaties in Drachten (profit en non profit)hebben een belang bij het creëren en versterken van een verbinding en zijkunnen dit bewerkstelligen door actief interessante stageplaatsen aan tebieden aan studenten uit het HBO en de (technische) universiteiten.C. Oprichting van een Centrum voor Innovatief Vakmanschap en aansluiting bijCentres op Expertise elders. De HBO Centres of Expertise en MBO Centravoor Innovatief Vakmanschap richten zich op het versterken van deeconomie en innovatie. De centra dragen bovendien bij aan het oplossen vanhet schaarsteprobleem binnen de bètatechniek. Kennis die binnen dePagina 23 van 40

Samen werkentopsectoren wordt gegenereerd, krijgt via de centra een plek in deonderwijs- en kennisinfrastructuur. De centra profileren zich scherp op eeneconomische innovatiespeerpunt en worden geleid door onderwijs énbedrijfsleven. De centra dragen bij aan de innovatiekracht van ondernemersen streven naar het oplossen van de kwalitatieve en kwantitatieve tekortenbinnen deze sectoren. Gelet op het economisch profiel van de gemeenteSmallingerland is een Centrum voor Innovatief Vakmanschap gericht op dehightech sector kansrijk.D. Realisatie van het Leerpark Drachten, waarbij het hele scholengebied aan deSplitting opnieuw wordt ingericht. Het nieuwe gebied krijgt een state of theart en open uitstraling.3.2.3 Opgave 3: BereikbaarheidKern van de opgave: Hoe kan de bereikbaarheid meer worden verbeterdten einde de economie van Smallingerland duurzaam te versterken?inVan oudsher vervult onze gemeente een belangrijke handels- en logistieke functie inNoord-Nederland. Vanwege de centrale ligging en onze multimodale bereikbaarheid (via deA7 en onze binnenhaven) zijn veel logistieke en handelsbedrijven in onze gemeentegevestigd en bovendien heeft het ons een aantrekkelijke vestigingsplaats gemaakt vooractiviteiten met een (boven)regionale functie. Om economische groei te bevorderen enaantrekkelijk te blijven voor bedrijven en bezoekers, is het van belang dat onzebereikbaarheid op peil blijft en op onderdelen verbetert. Wij vinden het van belang dat wemeer profijt trekken uit de omvangrijke bezoekersaantallen in de regio en dat onzevoorzieningen bereikbaar zijn voor gebruikers. Hiernaast moeten onze werklocatiesoptimaal bereikbaar zijn, zowel in Drachten als in de dorpskernen, en willen we degroeiende goederenstromen over weg blijven accommoderen. Om in te spelen op degroeiende vraag naar internetcapaciteit dient er bovendien een goedebreedbandinfrastructuur aanwezig te zijn, zodat een ieder die dit wil zich kan aansluiten opde modernste ICT infrastructuur.Streefwaarden 2020In deze agenda benaderen we bereikbaarheid voor zowel personen- alsgoederenverkeer als een randvoorde voor economische groei en als middel omdoelen rond andere opgaven te realiseren. Een goede bereikbaarheid draagt bijaan een versterking van de innovatiekracht (bijvoorbeeld door een optimale ICTinfrastructuur en het aantrekken van toptalent). Een goede bereikbaarheid iscruciaal voor de regionale functie van Drachten. Het draagt er toe bij datbezoekers (scholieren, toeristen, recreanten en gebruikers van voorzieningen)de gemeente (frequenter) zullen bezoeken. Het leidt tot de ontplooiing vannieuwe economische activiteiten (bijvoorbeeld in de handel en logistiek).Bovendien draagt een goede bereikbaarheid bij aan verduurzaming van verkeeren mobiliteitstromen. Deze opgave is dus randvoorwaardelijk voor de andereopgaven en het realiseren van de streefwaarden die daarvoor zijn benoemd.Pagina 24 van 40

Samen werkenUitdagingen voor SmallingerlandUitdaging 1: Hoe houden wij Smallingerland multimodaal bereikbaar voorverschillende doelgroepen (ondernemers, bezoekers, studenten, etc.)Deze uitdaging wordt opgepakt vanuit het Gemeentelijke Verkeers- enVervoersplan (GVVP) dat naar verwachting 2012, begin 2013 door de Raad zalworden vastgesteld en sluit aan bij onze Structuurvisie en BestemmingDrachten. Vanuit economisch perspectief bezien worden hieronder debelangrijkste acties benoemd.Het duurzaam versterken van de bereikbaarheid van Smallingerland over dewegMede door het ontbreken van een spoorverbinding is een goede ontsluiting overde weg essentieel voor de economie van Smallingerland. Om de bereikbaarheidook in de komende jaren op peil te houden zal worden ingezet op het bereikbaarhouden van Drachten als centrum van de gemeente alsmede de ontsluiting vanonze dorpen, zodat voorzieningen bereikbaar blijven en in de dorpen deleefbaarheid wordt behouden.Openbaar vervoerEen goed openbaar vervoer systeem zorgt voor een sterke verbetering van debereikbaarheid van Drachten. De gedachte is daarom om twee transferia aan teleggen: één in het Noorden ter hoogte van Nijtap en één ten zuiden van de A7ergens in het gebied tussen het knooppunt A7/Waldwei en it Sud. Dezetransferia zullen in de toekomst met een innovatief en duurzaam systeem vanopenbaar vervoer, mogelijk elektrisch, verbonden worden met het centrumwaarbij naast het station ook de focuspunten in ieder geval aangedaan worden.Hiervoor wordt een OV-visie opgesteld waarin aandacht is voor het verbeterenvan het openbaar vervoer systeem voor Smallingerland en de regio.Drachten-NoordDe aanleg van twee turbo rotondes aan de noordkant van Drachten incombinatie met de realisatie van een carpoolfaciliteit en een transferiumlocatievoor het openbaar vervoer. Hiermee wordt de bereikbaarheid van Drachten envooral de doorstroming richting De Haven en de noordkant van het centrum insterke mate verbeterd.Figuur 3.4: Aanpak ontsluiting Noord-DrachtenPagina 25 van 40

Samen werkenDrachten-oostAan de oostzijde van Drachten ligt bedrijventerrein A7-Noord dat via deUreterpvallaat wordt ontsloten. Nu al bestaan er problemen met dedoorstroming en naarmate het bedrijventerrein meer invulling krijgt zullen ookde doorstromingsproblemen richting de N31 toenemen. Er wordt ingezet opverbetering van de aansluiting van de N31 op de Ureterpvallaat.Drachten-zuid en ZuiderhogewegDe Aanleg van een OV transferium aan de zuidkant van Drachten eventueel incombinatie met een stedelijke ontwikkeling, een transformatie van de stedelijkeinvulling van het gebied tussen de zuidkant en het centrum en een verbeterdebereikbaarheid aan de zuidkant van het centrumDaarnaast zijn we voornemers de kruising Zuiderhogeweg – GaukeBoelensstraat – Lauwers aan te passen, mogelijk door een ongelijkvloersekruising.Voor het identificeren van eventuele toekomstige bereikbaarheidsknelpunten enkansen in relatie tot deze economische agenda zal een kaart worden gemaaktwaarop de economische en infrastructurele ontwikkelingen in onderlingesamenhang inzichtelijk worden gemaakt. De economische streefbeelden uitdeze agenda hebben gevolgen voor de infrastructuur. De effecten van de agendaop de bereikbaarheid zullen inzichtelijk worden gemaakt en dit kan leiden toteen aanvullende programmering voor verkeer en vervoer.Het bereikbaar houden van onze binnenhavenDe binnenhaven van Drachten is van groot belang voor de regionale economie.Veel verladers in Drachten zijn afhankelijk van de haven. In totaal bedraagt dehavengebonden werkgelegenheid circa 1.650 arbeidsplaatsen. De binnenhavenis bovendien van cruciaal belang voor de noordelijke bouw en agro-industrie. Debereikbaarheid van de haven staat echter onder druk. De haven van Drachten ismomenteel bereikbaar via een klasse IV verbinding met een capaciteit totmaximaal 1.500 ton en kan derhalve niet mee met de schaalvergroting die zichin de markt voordoet. Andere havens van vergelijkbare omvang kunnen dat wel.Dit schaadt de concurrentiepositie van de haven en de bedrijven die daargesitueerd zijn. Een klasse Va verbinding die voldoet aan de behoefte van deberoepsvaart en zo optimaal mogelijk bijdraagt aan de belangen van natuur enrecreatie lijkt nodig Dit ligt echter gevoelig. Momenteel gaat de vaarroute van debinnenvaartschepen door nationaal Park de Oude Venen en er ontstaat eengroeiende weerstand tegen beroepsvaart door dit natuurgebied. Intensiveringvan het beroepsvaart over de huidige vaarwater wordt als ongewenst ervaren.Om deze reden zal er eveneens worden gekeken naar de mogelijkheden vooreen alternatieve vaarweg klasse Va, waardoor de binnenhaven van Drachtenhaar regionale functie kan blijven behouden en geschikt is voor groterebinnenvaartschepen. Hiertoe zal ter onderbouwing een maatschappelijkebusinesscase voor de binnenhaven en de vaarroute worden ontwikkeld, waarinkosten en baten tegen elkaar worden afgewogen en waarin de toekomstigemeerwaarde en propositie van de binnenhaven kernachtig is geformuleerd.Daarnaast is het zaak de binnenhaven verder te versterken, onder andere doorversterking van de binnenhaven ten opzichte van de mainports. Op basis vanPagina 26 van 40

Samen werkende businesscase kan de haven zich positioneren, bijvoorbeeld in hetsamenwerkingsverband van binnenhavens, de IJsselmeer Alliantie.Aansluiting op hoogwaardig openbaar vervoer (HOV)Smallingerland wil graag een betere verbinding in Noord-Nederland en met deRandstad middels het openbaar vervoer. Onze gemeente zal zich daarominzetten voor een verbeterde snelle ov-verbinding die Drachten beter verbindtmet bijvoorbeeld Heerenveen, Leeuwarden en Groningen. De voorkeur gaat uitnaar een HOV verbinding, die bijdraagt aan de duurzaamheidsambities van onzegemeente en onze concurrentiepositie. Bovendien wordt de centrumfunctie vanDrachten op het gebied van voorzieningen, toerisme en recreatie versterkt. Enwordt Drachten toegankelijker voor kenniswerkers. Een plan voor een nieuweHOV verbinding, waarbij de verschillende mogelijkheden en samenwerkingspartnersworden geïnventariseerd, dient te worden ontwikkeld.Uitdaging 2: Hoe zorgen we voor een optimale aansluiting op de digitalesnelweg?Een goede ICT infrastructuur heeft zich in het afgelopen decennium ontwikkeldtot één van de belangrijkste vestigingsvoorwaarden voor bedrijven. Doortoenemend gebruik van internet en aanbod van diensten over internet neemt degebruikte capaciteit steeds verder toe. Deze tendens zal de komende jarenverder doorzetten en daarom is de aanwezigheid van een goedebreedbandverbinding cruciaal. Momenteel kan de groei in capaciteit nog voor hetgrootste gedeelte worden opgevangen met de huidige ICT infrastructuur.Echter om voor te sorteren op de toenemende vraag naar internetcapaciteit zalSmallingerland actief inzetten op de uitrol van een breedbandnetwerk. Door hierzelf de regie in te nemen kan een zo groot mogelijk open netwerk wordengerealiseerd dat voor zowel de rendabele als de onrendabele gebiedentoegankelijk wordt. Smallingerland is voornemens de uitrol op te pakken in F4verband, waarbij met name nauw samen zal worden gewerkt met de gemeentenHeerenveen en Sûdwest-Fryslân. De gemeente Leeuwarden is een voorloper inde aanleg van een open netwerk en kan als voorbeeld fungeren. Deaanwezigheid van breedbandinfrastructuur hoort ook bij het innovatievekarakter van Smallingerland.3.2.4 Opgave 4: AttractiviteitKern van de opgave: Hoe vergroten we de attractiviteit van onzegemeente ten einde onze economische potentie beter te benutten?Drachten heeft een groot verzorgingsgebied met 130.000 consumenten. Bovendien heefthet met De Lawei, het museum, de Welle en de Naturij een aantal bovenregionaletrekpleisters. Daarnaast is onze gemeente gelegen tussen een aantal natuurgebieden,waar jaarlijks vele toeristen verblijven. Desondanks heeft de vrijetijdseconomie inSmallingerland, in vergelijking tot het provinciale gemiddelde, een beperkte omvang. Dekwaliteit van het centrum van Drachten, alsmede de gezelligheid en sfeer worden relatieflaag beoordeeld. Ook worden de toeristische stromen in de regio onvoldoende verknooptmet onze gemeente. Hier moet de komende jaren verandering in komen. Mensen moetenhet aantrekkelijk vinden om in Smallingerland te recreëren en consumeren, waardoor dewerkgelegenheid in de vrijetijdssector toeneemt.Pagina 27 van 40

Samen werkenDaarnaast wordt ingezet op een aantrekkelijk vestigingsklimaat in andere delen van onzegemeente. Er dient voldoende ruimte zijn voor bedrijven om te ondernemen en te kunnengroeien en voor nieuwe bedrijven die zich in onze gemeente willen vestigen. Naast destedelijke werklocaties wordt stevig ingezet op een economisch vitaal platteland. Enerzijdsdoor inzet op nieuwe vormen van recreatie en toerisme, maar ook door ondernemen ophet platteland te stimuleren.Streefwaarden 2020Het vergroten van de attractiviteit kent een drieledige doelstelling. Ten eerstwordt een toename van de werkgelegenheid in de vrijetijdssector gestimuleerddoor in te zetten op de ontwikkeling van het centrum, kunst en cultuur entoerisme en recreatie. Op de tweede plaats moet door inzet op voldoendehoogwaardige werklocaties onze gemeente een aantrekkelijke vestigingsplaatsblijven voor zowel de zittende bedrijven als nieuwe bedrijven, waarbij eenvraaggestuurde groei cruciaal is om leegstand te vermijden. En als laatste dientde leefbaarheid van onze dorpen behouden te blijven, waarbij vanuit deeconomische agenda wordt ingezet op een behoud van de economische vitaliteit.Deze beleidsdoelen hebben we vertaald naar de volgende operationele doelen: Het aandeel van de vrijetijdseconomie (in termen van werkgelegenheid) ligtmaximaal 1% onder het provinciale gemiddelde. Onze werklocaties sluiten aan bij de (groei)vraag van bedrijven en passen bijde duurzaamheidsambities die wij als gemeente nastreven. De omvang van de werkgelegenheid op het platteland blijft stabiel.Uitdagingen voor SmallingerlandUitdaging 1: Hoe kan de kwaliteit van het centrum worden verbeterd?Drachten heeft een belangrijke verzorgende functie voor haar omgeving. De130.000 consumenten die in Drachten winkelen, uitgaan, recreëren etc. hebbeneen grote economische waarde voor Smallingerland. Het centrum van Drachtenheeft echter te maken met diverse bedreigingen zoals een krimpend,verouderend verzorgingsgebied en de sterke opkomst van het internet.Bovendien scoort het centrum op punten als publieke inrichting, horeca-aanboden levendigheid relatief laag. 21 Om de centrumfunctie van Drachtentoekomstbestendig te houden en te versterken, dient het centrum aan te sluitenbij de (veranderende) vraag en wensen van de consument.Smallingerland zal de komende jaren stevig inzetten op een verbetering van dekwaliteit van het centrum door onderstaande acties: Het realiseren van rondloopcircuits, zowel aan de zuidoostkant als denoordwestkant van het centrum. Het ontwikkelen van een landmark, als startpunt van het centrum aan denoordzijde. Het ontwikkelen van parkeeraccommodaties en toevoegen van nieuwewinkellocaties (Raadhuisplein). Het verbeteren van het verblijfsklimaat o.a. door publieke inrichting enversterking van het horeca-aanbod (Noord- en Zuidkade) en recreatievevoorzieningen (Drachtstervaart).21 DetailhandelstructuurvisiePagina 28 van 40

Samen werkenFiguur 3.5: Herontwikkeling centrumHerontwikkeling RaadhuispleinDrachtstervaartUitdaging 2: Hoe kan het cultureel aanbod in Drachten worden versterkt alspijler onder de vrijetijdseconomie en essentieel onderdeel van hetvestigingsklimaat voor bedrijven en kenniswerkers?Met de Lawei, de Meldij, museum Dr8888 en de Naturij heeft Smallingerland eenbelangrijke culturele functie in de regio. Er wordt inmiddels samengewerkttussen meerdere partijen door onder andere een gezamenlijk programmaboeken verankering van kunst en cultuur door verbindingen te leggen met lokaleculturele activiteiten en ruimte voor kunst in de gemeente.In de komende jaren blijven we ons inzetten op versterking van de samenhang,waarbij de Lawei, de Meldij en poppodium Iduna een centrale rol spelen alsuithangbord van cultuur in Drachten en ontmoetingsplek voor lokale kunst. Dezekwaliteitsimpuls moet worden versterkt door een fysieke upgrade van de Laweien nieuwbouw voor de Meldij. Met deze kwaliteitsimpuls wil Smallingerland haarculturele functie versterken en tevens aansluiten bij provinciale cultureleontwikkelingen zoals het voornemen van Leeuwarden om culturele hoofdstad in2018 te worden.Uitdaging 3: Hoe kan het potentieel van toeristen en recreanten beter wordenbenut teneinde de vrijetijdseconomie in Drachten te laten uitgroeien tot eensector van betekenis?Smallingerland wordt omgeven door natuurgebieden waar elk jaar veel toeristenop afkomen. Tevens heeft het met de jachthaven, de Naturij, zwembad De Wellede culturele trekpleisters en het centrum een goede propositie om devrijetijdseconomie te versterken. De toeristische sector in Smallingerland ismomenteel beduidend kleiner in omvang dan het provinciale gemiddelde (5,5%en 7,9% red.) Onze gemeente gaat de komende jaren actief inzetten op beterevervlechting met de omgeving om het toeristische product te versterken waarbijook gebruik wordt gemaakt van het culturele aanbod van Drachten. Er wordtactief op de volgende terreinen ingezet:Wâlden: singels en bosDrachten als middelpunt tussen het Friese Merengebied, de Noordelijke FrieseWouden en Drents-Friese Wold. Door o.a. het verknopen van recreatieve routes(te voet, te fiets en te boot) waarbij Drachten een belangrijke uitvalsbasis is inPagina 29 van 40

Samen werkende regio. Tevens moeten de overnachtingsmogelijkheden een impuls krijgendoor verbeterde locaties en nieuwe vormen van recreatie zoals zorgtoerisme.WetterDoor de sterke opkomst van waterrecreatie in Fryslân is het zaak om hier meervan te profiteren. Met een aantal concrete projecten wordt getracht hierinvulling aan te geven. De herontwikkeling van de Drachtstervaart, de aanlegvan recreatieve voorzieningen en het doortrekken van de vaart tot aan hetcentrum, moeten er toe leiden dat waterrecreanten meer gaan consumeren inDrachten. Door de gebiedsontwikkeling bij Oudega moet de recreatiefunctie vanhet gebied worden versterkt door het ontwikkelen van nieuwe voorzieningen ennatuurontwikkeling. Door onze gemeente beter aan te laten haken bij dewaterrecreatie en te positioneren als oostelijke toegang tot de Friese Meren,wordt ingezet op werkgelegenheidsgroei op het gebied van waterrecreatie.Drachten levendig en origineelOm de toeristische propositie te versterken en van Smallingerland eenbelangrijke toeristische uitvalsbasis te maken, is het noodzakelijk dat degemeente een aantal toeristische producten heeft waarmee het zich kanprofileren. Naast de al genoemde winkel- en culturele functie is dit de mogelijkeupgrading van De Welle of de komst van een nieuwe dagattractie. Hiervoor zijnverschillende varianten mogelijk, maar een dagattractie die verbindingen legt ofaansluit bij het economisch karakter van Smallingerland geniet de voorkeur. Ookonderzoeken wij de mogelijkheid het vliegveld te herontwikkelen. Momenteel iser een beperkt aantal activiteiten waarvoor het vliegveld wordt gebruikt, in detoekomst zouden meer activiteiten op het vliegveld kunnen wordengeorganiseerd. Het benadrukken van de karakterverschillen tussen Drachten ende omliggende dorpen draagt eveneens bij aan de versterking van hettoeristisch product. Er dienen verbindingen te worden gelegd tussen Drachten enhet omliggende landschap, bijvoorbeeld voor fiets- en waterrecreatie, zodatbinnen de gemeente een gevarieerd aanbod aan recreatieve voorzieningen endeelproducten ontstaat.Lokken en verleidenNaast het creëren van de cruciale randvoorwaarden is het essentieel dat hettoeristisch product wordt gepromoot. Door de ontwikkeling van een toeristischprofiel en goede informatievoorzieningen zoals een website, moet de regio eenherkenbaar karakter krijgen. Tevens zou de toeristische sector in de regiointensiever met elkaar kunnen samenwerken en gezamenlijk arrangementenkunnen ontwikkelen.Uitdaging 4: Hoe zorgen we er voor dat er ook op de langere termijn voldoende(gevarieerde) ruimte is om te ondernemen?BedrijventerreinenDe helft van onze werkgelegenheid bevindt zich in sectoren waarvan hetmerendeel relatief veel bedrijfsruimte nodig heeft. Bovendien is industriegebied‘De Haven’ het grootste bedrijventerrein van Noord-Nederland. Een gevarieerden aantrekkelijk aanbod van bedrijventerreinen, welke aansluit bij de groeivraagvan gevestigde bedrijven en vestigingseisen van nieuwe bedrijven en tevensinspeelt op maatschappelijke opgaven als klimaatverandering, is een belangrijkeuitdaging voor onze gemeente.Pagina 30 van 40

Samen werkenTot 2020 zal naar verwachting 80 à 90 hectare extra bedrijventerrein nodig zijn.Er wordt in eerste instantie ingezet op betere benutting van bestaandeterreinen. Indien nodig zal een aantal nieuwe bedrijventerreinen wordenontwikkeld. Om geen overaanbod te creëren is het noodzakelijk dat deontwikkeling van nieuwe locaties (A7-Noord fase IIIb/IV, De Haven-Noord enNoorderhogeweg) goed wordt afgestemd op de ontwikkeling van de vraag. Opde korte termijn is er behoefte aan bedrijfsruimte voor het ABC/PDV segment.,bedrijventerrein Noorderhogeweg kan deze krapte wegnemen. Op de langetermijn (na 2015 – 2018) zal een tekort ontstaan in het modern gemengdesegment en het watergebonden zwaar segment, A7-Noord fase IIIb/IV en DeHaven-Noord kunnen deze krapte wegnemen.Om de werklocaties toekomstbestendig (figuur 3.6) te houden en te zorgen datonze werkgelegenheid zich duurzaam ontwikkelt, wordt ingezet opverduurzaming van de bestaande bedrijventerreinen. Een groot deel van delokale energievraag komt van de industrie en bedrijven op onzebedrijventerreinen. Voor een duurzaam Smallingerland is het essentieel dat dezebedrijven energieneutraler gaan opereren. Te meer omdat een aantal bestaandebedrijventerreinen verouderd is. Veel maatregelen kunnen alleen praktischtoegepast worden als de urgentie zichtbaar is voor de bedrijven en hetverdienmodel zichtbaar wordt gemaakt. Om daadwerkelijk verduurzaming terealiseren is een goede afstemming tussen overheid (faciliterende rol) enbedrijfsleven (uitvoering) cruciaal.Figuur 3.6: Trias energeticaVermindering van de energievraag wordt enerzijds bereikt door efficiënterruimtegebruik en energiezuinige bebouwing en processen, anderzijds doorbewustwording. Bedrijven met een hoge energievraag wordt een energiescanaangeboden zodat inzichtelijk wordt hoe de energievraag van een bedrijf isopgebouwd, waardoor effectief kan worden gestuurd op een vermindering vande energievraag. Er wordt tevens ingezet op een toename van decentraleenergieopwekking. In Drachten bevindt zich een aantal bedrijven metgrootschalige reststromen. Deze reststromen kunnen middels vergisting wordenomgezet in biogas of groen gas. Groen gas kan vervolgens weer worden ingezetvoor de transportgerelateerde bedrijvigheid in Smallingerland. Er kan ookworden ingezet op energielandschappen, waarbij bijvoorbeeld wordt ingezet opduurzame projecten zoals zonneparken. Om de realisatie van dergelijkeprojecten te initiëren en uit te voeren, kan een energiecoöperatie wordeningericht. Deze coöperatie heeft een aanjaagfunctie en als doel duurzamePagina 31 van 40

Samen werkenenergieopwekking te stimuleren en een verbinding te leggen tussen vraag- enaanbod van energie.KantoorlocatiesDe vraag naar kantoorruimte zal tot 2020 naar verwachting eveneens lichtgroeien met tussen de 2.000 en 4.000 m2 bvo per jaar. Het aanbod voorgrootschalige kantoorgebruikers langs de randen van de stad en aan de snelwegis voldoende aanwezig. Groei zal zich hoofdzakelijk richten op kleinschalige- enmiddelgrote kantoorgebruikers. Onze gemeente heeft er in het verleden voorgekozen om zuinig te zijn in de ontwikkeling van nieuwe kantoorlocatieswaardoor de leegstand beperkt is. In de toekomst zal Drachten vasthouden aandeze strategie en alleen vraaggestuurde, nieuwe kantoorlocaties uitgeven. Erworden geen ontwikkelplannen gemaakt ‘voor de leegstand’.Uitdaging 5: Hoe houden wij ons platteland economisch vitaal?Hoewel de werkgelegenheid binnen Smallingerland zich vooral in de stadDrachten bevindt, hechten wij veel waarde aan de plattelandseconomie. Eenvitaal en ondernemend platteland is immers cruciaal voor de leefbaarheid in dekernen. De dorpskernen en buitengebieden zijn goed voor 6% van devoltijdbanen en 10% van de deeltijdbanen in Smallingerland. Het behouden vandeze werkgelegenheid is een belangrijk aandachtspunt voor onze gemeente.Denk aan het behoud van de voorzieningen in de dorpen. Er liggen daarnaastmogelijkheden voor een ‘nieuwe plattelandseconomie’. Door de opkomst vaninternet kunnen mensen in toenemende mate locatieongebonden werken en dewoon/werkfunctie combineren.Leegstaande panden in de dorpskernen zoals horecapanden en leegstaandeboerderijen in het buitengebied kunnen zodoende een nieuwe invulling krijgen.Deze panden zijn aantrekkelijk voor micro-ondernemingen en ZZP-ers diewonen en werken willen combineren of op zoek zijn naar de rust en ruimte vanhet platteland. Ook kan het platteland bijdragen aan het toeristisch product vanSmallingerland door de ontwikkeling van kleinschalige verblijfsaccommodaties inde vorm van bijvoorbeeld zorg- of ecotoerisme.Deze nieuwe werkgelegenheid zorgt enerzijds voor een nieuwe invulling vanleegstaande panden. Tegelijk wordt de leefbaarheid in de dorpen vergroot,doordat ondernemende mensen voor de dorpen en het buitengebied behoudenblijven. Dit vergt van ons als gemeente een dynamisch rol als facilitator.ZZP-ers en micro-ondernemingen op het platteland maken weinig gebruik vande bestaande economische ondersteuningsstructuur. Inzet op lokaleontmoetingsplekken waar de ondernemers elkaar kunnen ontmoeten en eenactieve benadering van ondernemers is essentieel in de ondersteuning voorondernemingen op het platteland. Tevens dienen deze ondernemers demogelijkheden te krijgen om zich te ontwikkelen door goede ICT verbindingenen flexibiliteit in het toestaan van nieuwe functies van panden.Pagina 32 van 40

Samen werken3.2.5 Opgave 5: ImagoKern van de opgave: Hoe laten we ons imago aansluiten bij onzeeconomische opgaven?Onze gemeente heeft nooit een sterke focus aangebracht in wat ons onderscheid vananderen. Zodoende heeft Smallingerland geen specifiek imago waarmee het door debuitenwacht wordt geassocieerd. Drachten heeft veel innovatieve bedrijvigheid, die tekampen heeft met een tekort aan hoog opgeleid (technisch) personeel. Weinigkenniswerkers en hoger opgeleiden weten de weg naar onze gemeente te vinden. Om dezetendens te keren is een eenduidig imago nodig, waarmee we onze economischeaantrekkingskracht kunnen vergroten en waarmee we ons door middel van regiomarketingkunnen richten op het aantrekken van de vier b’s (bedrijven, bewoners, bezoekers enbollebozen).inStreefwaarden 2020Een imago is iets kwalitatiefs en aan meerdere interpretaties onderhevig.Hierdoor zijn er geen SMART doelstellingen geformuleerd bij deze opgave. Hetkwalitatieve doel van versterking van het imago is dat het bijdraagt aan eenversterking van onze economie, doordat onze gemeente door ondernemers enkenniswerkers wordt gezien als innovatieve regio en dat onze gemeente eenbelangrijke bijdrage levert aan versterking van het Friese marketingproduct.Uitdagingen voor SmallingerlandUitdaging 1: Waarmee zetten we onze gemeente op de kaart?InnovatiekrachtSmallingerland gaat de komende jaren inzetten op een sterke focus enprofilering van haar imago. Tot op heden is deze keuze nooit gemaakt, doordatde urgentie ontbrak om keuzes te maken. Gezien de economische opgaven diedoor ons benoemd zijn, is een duidelijke profilering voor de komende jarenechter noodzakelijk. Onze grootste kracht vormt tevens een belangrijkebedreiging. De innovatieve bedrijven in onze regio hebben te maken met eentekort aan hoger opgeleid (technisch) personeel en veel jonge hoogopgeleidentrekken weg. Door toenemende vergrijzing en demografische krimp zal dezeproblematiek naar verwachting verder toenemen. Dit vergt enerzijds eeninspanning op lokaal niveau door verbetering van de aansluiting tussen hetonderwijs en arbeidsmarkt. Anderzijds moet regiomarketing bijdragen aan hetaantrekken van ‘nieuw’ arbeidspotentieel.Ons imago moet de komende jaren bijdragen aan de versterking van onzeinnovatiekracht. Met onze bedrijvigheid kunnen we ons op dit thema echtonderscheiden van andere gemeenten. In geen andere Noordelijke gemeenteworden meer bedrijfsinvesteringen gepleegd in R&D dan in Smallingerland enonze gemeente wil zich profileren als de plaats in Noord-Nederland waar kennisen kunde worden vertaald naar concrete productinnovaties (kassa). Een sterkeprofilering op dit thema richt zich vooral op het aantrekken van voldoendegekwalificeerd personeel wat op haar beurt weer innovatieve bedrijvigheidaantrekt.Pagina 33 van 40

Samen werkenInzet op het aantrekken van gekwalificeerd personeel vergt ook inspanning opandere terreinen. Zo draagt een aantrekkelijk woon- werkklimaat en eenhoogwaardig cultureel aanbod bij aan het potentieel van Drachten omarbeidskrachten aan te trekken. Hiernaast is een levendige stad met eenaantrekkelijke omgeving een belangrijke voorwaarde voor mensen om zich inSmallingerland te vestigen. Inzet op deze terreinen blijft belangrijk alsvoorwaarde om de innovatiekracht te kunnen versterken.Gebruik maken van de naam Drachten-SmallingerlandFocus aanbrengen in het imago betekent eveneens eenduidigheid over de naamwaaronder het imago wordt uitgedragen. Smallingerland heeft minder(landelijke) naamsbekendheid dan Drachten. Voor marketingdoeleinden wordtde naam Drachten al vaak gebruikt, maar voor officiële doeleinden wordt denaam Smallingerland gebruikt. Dit werkt verwarring in de hand. Onze gemeenteis daarom voornemens om voor alle gemeentelijke uitingen op het gebied vanregiomarketing de term Drachten-Smallingerland te gaan gebruiken alsaanduiding van onze gemeentenaam. 22Uitdaging 2: Op welke wijze wordt de regiomarketing vormgegeven?Innovatiecluster DrachtenOnder de noemer Innovatiecluster Drachten heeft een aantal van de bedrijven inonze gemeente de handen reeds in één geslagen om nauwer met elkaar samente werken o.a. voor het verkrijgen van voldoende gekwalificeerd personeel. Degemeente gaat samen met de bedrijven dit initiatief verder uitbouwen en zal deregiomarketing op dit vlak verzorgen. We gaan daarom de komende jarenintensief aandacht besteden aan de branding van onze regio middels het merkInnovatiecluster Drachten. Te denken valt aan de volgende acties: Ontwikkeling van een webportal gericht op (inter)nationaal technologischtoptalent, waarmee Drachten en de regio word gepositioneerd vanuit hetcarrièreperspectief. Onder de noemer Innovatiecluster Drachten kan onze gemeente zichnadrukkelijker manifesteren bij werving- en career events om de regio tepromoten en toptalent te werven voor het bedrijfsleven. Het initiatief isopgezet onder de noemer Innovatiecluster Drachten, het heeft echter devoorkeur dat de naam op den duur vervangen wordt door de InnovatieregioDrachten, aangezien innovatie niet wordt begrensd door institutionelegrenzen. Aanhaken bij de provinciale regiomarketing van Fan Fryslân.22 Zie ook collegeprogramma 2010-2014Pagina 34 van 40

Samen werken4 Governance, wijze van aanpakDe gemeente Smallingerland heeft het initiatief genomen tot het opstellen vande nieuwe economische visie en agenda. Het duurzaam versterken van deeconomie zien wij echter als een maatschappelijke opgave. In Smallingerlandheeft de overheid door de jaren heen een prominente rol op sociaal- enruimtelijk-economisch terrein gespeeld. De economische dynamiek in degemeente vloeit echter voort uit investeringsbeslissingen van ondernemers eninstellingen. Duurzame innovatie en economische ontwikkeling lopen altijd viade verlies en winstrekening van ondernemingen. Een goede interactie met deonderwijs- en onderzoeksinstellingen en een voorspelbare, koersvaste, overheidondersteunen dit proces.Om de nieuwe agenda te kunnen uitvoeren en dynamisch te houden is eenkrachtige samenwerking nodig tussen stakeholders binnen en buiten degemeente. Het gaat hier om een adequaat samenspel tussen verschillendeoverheden (bijvoorbeeld in F4 verband) en tussen de drie O's (Ondernemers,Onderwijs, Overheid). Er is behoefte aan een nieuwe vorm van samenwerkingdie recht doet aan de opgaven en kansen, die rekening houdt met de wensen eneisen van stakeholders, die waar mogelijk voortborduurt op bestaandestructuren en die helderheid schept in de verdeling van rollen, taken enbevoegdheden.Vertrekpunt vormt de bestaande samenwerking tussen partijen, maar dezewordt getransformeerd tot een horizontaal netwerk waarin, meer dan nu hetgeval is, overheden, ondernemers, onderzoeks- en onderwijsinstellingen dekrachten bundelen rond gezamenlijke ambities en waarbij de focus ligt op hetoplossen van problemen en het benutten van kansen. De ontwikkeling enuitvoering van de economische agenda worden daarmee een gezamenlijkeverantwoordelijkheid. Government verschuift daarmee naar new governance,waarbij de nadruk ligt op een samenwerkingsgerichte stijl van besturen.De introductie van new governance betekent in de gemeente een herdefiniëringvan de rol van de drie O’s. Vraaggerichtheid is het uitgangspunt. Dat betekentdat ondernemers meer op kop gaan, het onderwijs nog beter aansluiting vindtbij de economische agenda en de overheid facilitator wordt van hetmaatschappelijk proces en naast de andere O’s deelnemer is van demaatschappelijke coalitie, soms als mede-investeerder, soms als partij die zorgtvoor de juiste randvoorwaarden. Met deze economische agenda wordt richtinggegeven aan dit proces.Het op new governance geënte model voor samenwerking op het gebied vaneconomische structuurversterking bestaat uit de volgende elementen:A. De gemeenteB. Een compact regionaal adviesorgaan, samengesteld vanuit de drie O’s: dedenktankC. Vitale maatschappelijke coalities rond concrete vraagstukken of clusters: detafelsPagina 35 van 40

Samen werkenA. De gemeenteAls gemeente beschouwen wij ons als regisseur van de economische agenda.Dat wil zeggen dat wij de doelen en streefwaarden bewaken, partijenmobiliseren om samen met ons deze doelen te realiseren, de mate vandoelbereik monitoren en waar dat nodig is bijsturen. Wij jagen ontwikkelingenaan en faciliteren processen en coalities. Daarnaast hebben wij onze eigenverantwoordelijkheid. Wij zorgen voor een excellent gastheerschap richtingbestaande en nieuwe ondernemers door onze dienstverlening voor dezedoelgroepen waar nodig en mogelijk te optimaliseren. Daarnaast zijn wijverantwoordelijk voor het realiseren van een aantal randvoorwaarden voorondernemers die gelegen zijn in het publieke domein en kunnen wij de kansenvoor ondernemers in onze gemeente vergroten door een betere verbinding vanonze eigen investeringsagenda met de economische agenda.B. De denktankOm partijen in Smallingerland horizontaal te verenigen neemt de gemeente hetinitiatief een denktank op te richten met een vertegenwoordiging vanuit de drieO’s. In deze denktank wordt het leiderschap binnen de gemeente verenigd. Dedenktank bestaat uit regionale stakeholders, die de gemeente ondersteunen inde uitvoering van het economisch beleid en de agenda dynamisch houden. Alleleden van de denktank hebben een sterke binding met de onderwerpen uit deeconomische agenda.De denktank vervult de volgende rollen en taken: Het signaleren van nieuwe kansen of opgaven voor de gemeente in relatietot de economische agenda. Het adviseren van het overheidsbestuur op gemeentelijk en provinciaalniveau. Het mede bewaken van het doelbereik evenals het proces dat tot debeoogde resultaten moet leiden; Het faciliteren en ondersteunen van maatschappelijke coalities. Bijvoorbeelddoor mee te denken in de versterking van proposities of de inzet vanlobbykracht richting provincies, het Rijk en Brussel. Besluiten over de toetreding van nieuwe leden tot de denktank.De denktank voelt zich mede eindverantwoordelijk voor het realiseren van dedoelen uit de economische agenda. De verantwoordelijkheid voor het behalenvan de resultaten ligt bij de maatschappelijke coalities.Om de bovenstaande rollen en taken te kunnen vervullen is het zaak dat deleden een sterke achterban hebben en deze ook weten te mobiliseren. Zijhebben de verantwoordelijkheid te zorgen voor een goede voorspraak enterugkoppeling met hun achterban, zowel binnen als buiten de eigen organisatie,zodat partijen breed en stevig op de agenda zijn aangehaakt.C. De vitale maatschappelijke coalitiesHet realiseren van de doelen uit de economische agenda is eenmaatschappelijke opgave, waarvoor ondernemers, overheden enonderwijsinstellingen samen gesteld staan.Pagina 36 van 40

Samen werkenWij stellen daarom voor rond thema’s, opgaven of uitdagingen vitalemaatschappelijke (gelegenheids- of meer structurele) coalities te formeren, dieop basis van een gezamenlijke ambitie of een gezamenlijk en direct belang metvereende krachten samenwerken om rond de opgave voortgang te boeken.Daarvoor zijn hulpstructuren nodig. We noemen deze hulpstructuren tafels. Deessentie van een tafel is dat een aantal direct belanghebbenden vanuit de O’s(maximaal 10 tot 15) rond een thema of vraagstuk op programmatische wijzeaan de slag gaan met de uitwerking en realisatie van concrete businesscases en(subsidie)projecten. De deelnemers aan de tafel zijn ‘eigenaar’ van enverantwoordelijk voor de realisatie van de aan de tafel geformuleerde doelen endragen daarmee tevens bij aan de doelen uit de economische agenda. Vanuit detafels wordt de economische agenda dus van onderop geconcretiseerd en vitaalgehouden en worden de doelen gerealiseerd.De tafels worden voor een belangrijk deel bemenst vanuit organisaties diebinnen Smallingerland actief zijn, maar dat hoeft niet. Het gaat er om de bestecoalitie te vormen om een bepaalde opgave op te lossen of kansen te benutten.Vaak zullen daar ook mensen van buiten de gemeente voor nodig zijn.Pagina 37 van 40

Samen werkenBijlage 1 Economische agenda SmallingerlandIn dit visiedocument hebben we de strategische lijnen voor onze economischekoers in de komende jaren uiteengezet. Er zijn vijf kernopgaven benoemd,waaraan we de komende jaren met onze maatschappelijke partners willenwerken en waar we ook doelstellingen voor hebben geformuleerd. Om dedoelstellingen te bereiken en onze economie duurzaam te versterken, zijnmogelijke acties en projecten benoemd waar we samen met onze partners meeaan de slag gaan (tabel). De volgende stap is om uit de groslijst van activiteiteneen uitvoeringsplan op te stellen, waarin we concrete projecten benoemenwaarmee we aan de slag gaan. De groslijst van mogelijke projecten en actiesheeft een dynamisch karakter. Elk jaar wordt middels een voortgangsrapportagebekeken in hoeverre projecten en acties zijn uitgevoerd en of er aanvullendeacties nodig zijn.Tabel: Mogelijke acties en projectenOpgave Streefwaarden 2020 Mogelijke acties en projecten1) Hoe makenwij onzeinnovatiekrachtte gelde?1a) In Smallingerlandwordt minimaal 6% vanhet bruto regionaalproduct in R&Dgeïnvesteerd.1b) Tenminste een derdevan de werkgelegenheidin de Friese hoogwaardigeindustriële bedrijvigheidbevindt zich inSmallingerland. Vormgeven innovatie-ecologie. Indien de innovatie-ecologie succesvol is, wordtmogelijk ingezet op fysieke clustering vaninnovatieve bedrijvigheid. Aansluiting zoeken bij de clusters HealthyAgeing en Energy Valley.2) Hoe stemmenwe vraag enaanbod op dearbeidsmarktbeter op elkaaraf?2a) Het werkloosheidspercentageligt in 2020onder of op het Friesegemiddelde.2b) Minder dan 50% vande werklozen staat na eenjaar nog steeds aan dezijlijn.2c) Het aandeelhoogopgeleiden in deberoepsbevolking wijktniet af van het landelijkegemiddelde. Uitbreiden van mogelijkheden voormaatschappelijke stages. Onderzoek naar de oprichting van één ofmeerdere wijk- of buurtbeheerbedrijven. Ontwikkelen leerwerktrajecten. Ontwikkelen arrangementen van opleidingenmet baangaranties, bijvoorbeeld in de zorg oftechniek. Koppelen van uitkeringsgerechtigden aan deinvesteringsagenda van de gemeente. Onderzoeken haalbaarheid van eenondernemershuis. Oprichten van één generiek of meerderesectorale mobiliteitscentra. Oprichten van een (sectoraal of crosssectoraal)netwerk van HRM managers van middelgrote engrote werkgevers in de gemeente of regio.Pagina 38 van 40

Samen werkenOpgave Streefwaarden 2020 Mogelijke acties en projecten Inzetten op professioneel netwerkbeheer vanscholen en bedrijven en het creëren van meercontactmomenten tussen studenten enbedrijven. Haalbaarheidsonderzoek voor de oprichting vaneen Werkschool Smallingerland. Ontwikkelen topprogramma’s in samenwerkingmet de RUG en aansluiting zoeken bij hetHonoursprogramma van de RUG. Aanbieden van stageplaatsen voor studenten uithet HBO en de (technische) universiteiten. Oprichten van een Centrum voor InnovatiefVakmanschap en aansluiting zoeken bij Centersop Expertise elders. Realiseren van het Leerpark Drachten.3) Hoe kan debereikbaarheidwordenverbeterd teneinde deeconomie vanSmallingerlandduurzaam teversterken?3a) In deze agendabenaderen webereikbaarheid als eenrandvoorde vooreconomische groei en alsmiddel om doelen rondandere opgaven terealiseren. Inzet voor een gedragen verruiming van devaarweg naar Drachten voor schepen klasse Va. Positioneren van de binnenhaven in hetsamenwerkingsverband van binnenhavens, deIJsselmeer Alliantie. Inzetten op de komst van een HOV-verbinding. Ontwikkelen van twee turborotondes, eencarpoolfaciliteit en het realiseren van een OVtransferium aan de noordkant van Drachten. Verbeteren van de aansluiting van de N31 op deUreterpvallaat. Aanpassen van de kruising Zuiderhogeweg –Gauke Boelensstraat – Lauwers. Inzetten op de uitrol vanbreedbandinfrastructuur in F4 verband, waarmogelijk ook op het platteland.4) Hoe vergrotenwe deattractiviteit vanonze gemeenteten einde onzeeconomischepotentie beter tebenutten?4a) Het aandeel van devrijetijdseconomie (intermen vanwerkgelegenheid) ligtmaximaal 1% onder hetprovinciale gemiddelde.4b) Onze werklocatiessluiten aan bij de(groei)vraag vanbedrijven en passen bij deduurzaamheidsambitiesdie wij alsgemeente nastreven.4c) De omvang van dewerkgelegenheid op hetplatteland blijft stabiel. 4a) Realiseren van rondloopcircuits, zowel aande zuidoostkant als de noordwestkant van hetcentrum. 4a) Ontwikkelen van een landmark, als startpuntvan het centrum aan de noordzijde. 4a) Ontwikkelen van parkeeraccommodaties entoevoegen van nieuw winkellocaties(Raadhuisplein). 4a) Verbeteren van het verblijfsklimaat in hetcentrum o.a. door publieke inrichting enversterking van het horeca-aanbod (Noord- enZuidkade) en recreatieve voorzieningen(Drachtstervaart). 4a) Inzetten op verdere versterking van desamenhang tussen culturele activiteiten eninstellingen in de regio. 4a) Fysiek upgraden van de Lawei ennieuwbouw voor de Meldij.Pagina 39 van 40

Samen werkenOpgave Streefwaarden 2020 Mogelijke acties en projecten 4a) Verknopen van recreatieve routes waarbijDrachten een belangrijke uitvalsbasis in deregio. 4a) Versterken recreatiefunctie van Oudega doorhet ontwikkelen van nieuwe voorzieningen ennatuurontwikkeling in het gebied. 4a) Onderzoeken mogelijke komst van eennieuwe dagattractie. 4a) Inzetten op versterking van de recreatievefunctie van het vliegveld. 4a) Promoten van het toeristisch product. 4b) Inzetten op betere benutting van bestaandebedrijventerreinen, ontwikkelen van nieuwebedrijventerreinen en inzetten op verduurzamingvan bedrijventerreinen. 4b) Ontwikkelen van nieuwe kantoorlocaties,waarbij rekening wordt gehouden met deontwikkeling van de vraag. 4c) Ontwikkelen van lokale ontmoetingsplekkenvoor micro-ondernemers op het platteland. 4c) Inzetten op flexibel beleid t.a.v. het toestaanvan nieuwe functies van panden op hetplatteland.5) Hoe laten weons imagoaansluiten bijonzeeconomischeopgaven?5a) Het kwalitatieve doelvan versterking van hetimago is dat het bijdraagtaan een versterking vanonze economie, doordatonze gemeente doorondernemers enkenniswerkers wordtgezien als innovatieveregio en dat onzegemeente een belangrijkebijdrage levert aanversterking van het Friesemarketingproduct. Ontwikkelen van een innovatief imago, alsleidend imago, dat wordt ondersteund door eengoed woonklimaat, hoogwaardig cultureelaanbod, een prettige leefomgeving enduurzaam Smallingerland e.d. De naam Drachten-Smallingerland gebruikenvoor acquisitiedoeleinden. Branding van onze regio middels het merkInnovatiecluster Drachten. Ontwikkelen van een webportal gericht op(inter)nationaal technologisch toptalent. Manifesteren bij werving- en career events. Aanhaken bij provinciale regiomarketing vanFan Fryslân.Pagina 40 van 40