Download - CAD Magazine

3voor professioneel PC CAD- gebruikMaart 2006jaargang 17● Special: CAD-gebruikers aan het woord over hun werk binnen de Bouw & Architectuur● Derde Nationale AutoCAD gebruikersdag ● Wildfire 3.0 meer dan alleen nieuwe functieswww.cadplaza.nl

Ontwerpen en evalueren in een 3D omgeving, glashelder kunnen communiceren met opdrachtgevers én een soepele work-

COLOFONCAD-Magazine is een vaktijdschrift voor(potentiële) gebruikers van PC CAD, GIS, Mappingen Visualisatiesystemen en informeert over deontwikkelingen en toepassingsgebieden, alsmedeover software- en hardware-producten, leveranciersen gebruikers. CAD-Magazine verschijnt 8x per jaarin Nederland en België.Directie/uitgevers:Dhr. R. GroothuisDhr. K. van der Leiruud.groothuis@cadmag.nlkoos.van.der.lei@cadmag.nlRedactie:redactie@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Hoofdredacteur: Dhr. Ing. L.J.A. Koopslambertjan.koops@cadmag.nlRedacteur: Dhr. Drs. R. Takkenremco.takken@cadmag.nlAan deze uitgave werkten mee:Will BarendszRenso KusterIlja BoeijeRia MualJaap Dubbelaar Ellen PrinseNatasja EerensEdwin SchalkWim FeithRob SmanPeter FloorChris VerhaegheJean-Pierre van Gastel Johan VreedeGerard IJzermans Bertus ZuijdgeestDanny JosephAdvertentie-exploitatie:wilfred.westerhof@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Dhr. W. WesterhofAbonnementenservice:services@cadmag.nlTel.: (0527) 619 000Fax: (0527) 620 989Mw. Y.B. JonkerMw. L. PelsPersoneelstekortEr zijn nogal wat mensen werkzaam als ontwerper in de bouw enarchitectuur. Het zijn er echter nog steeds niet genoeg, zoals blijkt in onzebijlage over CAD-gebruikers in dit vakgebied. Van verschillende kantenkreeg ik te horen dat het moeilijk is om goed personeel te krijgen, sommigeingenieursbureaus zitten al maandenlang met vacatures die ze maar nietkunnen invullen. Aan de ene kant is dit natuurlijk goed nieuws, want als erpersoneel gezocht wordt, kan het simpelweg niet slecht gaan met eenbedrijfstak. Aan de andere kant baart dit uiteraard zorgen, want waarom zijnde vacatures niet in te vullen? Met de aanstormende vergrijzing zwaaien ersteeds meer oudgedienden af, dus het moet van schoolverlaters komen.Die laten het echter om uiteenlopende redenen afweten. Voor sommige, watminder bekende pakketten bestaat simpelweg geen opleidingstraject binnende normale opleidingen. Daarnaast is de populariteit van de exacte vakkenen opleidingen nog steeds niet iets om over naar huis te schrijven. Alhoeweler genoeg initiatieven zijn die de jeugd de goede richting wijst, zoalsbijvoorbeeld het jaarlijks terugkerende evenement Vakkanjers waar onderandere CAD-tekenaars uitmaken wie zich de beste van Nederland magnoemen. En het werk op zich is leuk genoeg, zoals op te maken is uit deenthousiaste commentaren die te lezen zijn in onze speciale verhalenserie(zie pagina 22 en verder). Toch blijkt dat niet voldoende om devacaturevraag aan te vullen. Misschien moeten we maar wachten tot deEuropese arbeidsmarkt echt open is en de inmiddels al beruchte Polen goedgenoeg Nederlands kunnen om ons personeelstekort op te vullen.Ontwerp:A.F. van der Kolk / CMedia Productions, EmmeloordDruk:Drukkerij Giethoorn ten Brink, MeppelUitgever:CMedia Productions B.V.Noordzijde 2b, 8302 GL EmmeloordPostbus 231, 8300 AE EmmeloordAbonnementen:Uitgebreide informatie over een abonnement opCAD-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice.CAD-Magazine op Internet:www.cadmagazine.nlwww.cadmagazine.nl/banenmarktwww.cadplaza.nlLambert-Jan KoopsHoofdredacteur CAD-MagazineISSN 1386-1689Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk wordenovergenomen en vermenigvuldigd zonder voorafgaandeschriftelijke toestemming van de uitgever.© Copyright 2006 CMedia Productions B.V.CADMagazine April/Mei 2006-3 3

CADMagazine 2006-3Inventor 11 gaat in de lengte en inde breedteOp weg naar een uiteindelijke vorm die nog niet vaststaat, worden er aan de 3DMCAD-pakketten voortdurend uitbreidingen en verbeteringen aangebracht. Wanneer ergenoeg verzameld zijn kan een nieuwe release worden uitgebracht. De ene keer valt diewat spectaculairder uit dan de andere. Inventor zit duidelijk in een groeispurt, en denieuwe versie mag er zijn. Release 11 puilt uit van het nieuws. Het is onmogelijk in ditartikel compleet te zijn, maar een aantal van de belangrijkste nieuwtjes komen hierzeker aan bod. CAD-Wereld, Pagina 6.Ontwerpwedstrijd voorinstallatiebranche3D Lijkt het toverwoord te zijn aan het begin van de 21ste eeuw. Al in het beginvan het bouwproces zijn het de 3D-tekeningen en -animaties die een opdrachtgeverkunnen overtuigen van de schoonheid en functionaliteit van een gebouw.Hij krijgt vrijwel direct inzicht in de ruimte die nodig is voor de installaties dieer in moeten komen. Evenement, Pagina 13.Wildfire 3.0 meer dan alleen nieuweCAD-functiesPTC wil een nieuwe weg inslaan op het gebied van communicatie. Zakelijk gezien gaathet prima, maar de naamsbekendheid laat te wensen over. Daar moet verandering inkomen volgens de ontwikkelaar van Wildfire, die aan de pers een preview gaf voor de3.0-release van het pakket. Evenement, Pagina 42.SplineZone voor Autodesk Media& EntertainmentOm alle gebruikers van Autodesk visualisatiesoftware te voorzien van informatie iser sinds kort een nieuw Nederlandstalig 3D-portaal beschikbaar. De website isopgezet voor de drie belangrijkste doelgroepen binnen de Autodesk Media &Entertainment divisie: Design VIZ, Games en Film. Websites, Pagina 53.4CADMagazine April/Mei 2006-3

CADMagazine 2006-3Verder…Pagina3ds Max & Plug-Ins: 3ds Max 8 Deel 5 54CAD-Wereld: Autodesk Revit Building 9 8interCAD Houtskeletbouw: CAD - CAL – CAM 12AutoCAD 2007 Deel II 14Administratieve stromen bij architecten 17Evenement: Tweehonderd bezoekers End User Event 3dstudio.nl 44Derde Nationale AutoCAD Gebruikersdag 46Architect en Innovatie houdt vast aan idee 49De 2007-producten van Autodesk 50In de praktijk: Kasten en opbergsystemen in 3D 19Invertor: Break Out Views in Autodesk Inventor Drawings 56Microstation: Helpteksten en –bestanden in MVBA 58Architectuur enbouw in de praktijk: Renovatie Gebouwen Koningsplein 22CAD-Phil 3D HVAC pionier in België 23Ontwerpen gezondheidszorg vergt lange adem 25Hatek Adviesbureau specialist in kromme zaken 26KBM altijd op zoek naar de scherpste prijs 27Goed personeel ligt niet voor het oprapen 29Massastudies en financiële plaatjes via ontwerppakket 30De techniek achter de voorstelling 31Inspiratie vanuit een maatschappelijk oogpunt 33Uiteenlopende projecten Zwarte Hond 35Blikvanger Eindhoven van Van aken architecten 37Rothuizen van Doorn ’t Hooft Architecten 38Eigen verantwoordelijkheid bij Hans Bakker 40SolidEdge: Het werken met Assembly Layouts 62SolidWorks: Communiceren met een SolidWorks-ontwerp 60Tips & tricks: De Lay-out in beeld 64Zoals Altijd: Adverteerdersindex 66, Agenda 20, Column 20, Trainingswijzer 41Voorplaat:In dit nummer een speciale bijlage waarin ontwerpers in de bouw en architectuuraan het woord komen en vertellen over het gebruik van CAD tijdens hun werk. Dezevoorplaat is afkomstig van EGM architecten uit Dordrecht en laat het LeidsUniversitair Medisch Centrum zien. De afbeelding is gemaakt in VectorWorks.Zie pagina 25 voor het complete interview met de maakster van de visualisatie.www.egm.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 5

CAD-WereldGroeispurt in verschillende richtingenInventor 11 gaat in de lengte enDoor: Rob SmanOp weg naar een uiteindelijke vorm die nog niet vaststaat, wordener aan de 3D MCAD-pakketten nog voortdurend uitbreidingen enverbeteringen aangebracht. Wanneer er genoeg verzameld zijnkan een nieuwe release worden uitgebracht. De ene keer valtdie wat spectaculairder uit dan de andere keer. Inventor zitduidelijk in een groeispurt, en de nieuwe versie mag er zijn.Release 11 puilt uit van het nieuws. Het is onmogelijk in ditartikel compleet te zijn, maar een aantal van debelangrijkste nieuwtjes komen hier zeker aan bod.Afbeelding 1.Door verbeterde surface-modeling mogelijkheden kunnen nu ook consumentenartikelenin hoge modelkwaliteit ontworpen worden.In de eerste plaats draait het binnenInventor 11 om de modelleermogelijkheden.De functionaliteit is hier uitgebreidin de richting van complexevormen en hiermee kan een nieuwedoelgroep worden bereikt. Ontwerpersvan bijvoorbeeld consumentenartikelenzullen veel baat hebben bij de nu veelgeavanceerdere surface-modelingfuncties. Niet alleen zijn er nu eindelijkmogelijkheden om oppervlaktes teverlengen of te trimmen en om gaten inhet model te dichten met de zogehetenBoundary Patch, maar belangrijker nogis kwaliteit. Veel surfaces zijngebaseerd op de curves waarvan zeworden afgeleid. De nieuwe sketchconstraintSmooth maakt het mogelijkdeze curves G2-continu op elkaar ofomringende vlakken te laten aansluiten.De kwaliteit van het oppervlak ishiermee ook gewaarborgd. Om dat tekunnen controleren zijn nu meerdereanalyse- en controlemogelijkhedeningebouwd. Uiteindelijk kunnenoppervlaktemodellen heel eenvoudig insolids worden omgezet met de Sculptfunctie.Hierdoor is het niet meerverplicht alle beschrijvende surfaces opelkaar te trimmen en te stitchen.Overigens zijn een aantal verbeteringendie we hiervoor hebben gezien nietalleen op surface-modeling van toepassing.Een Loft bijvoorbeeld kan ookG2-condities hebben aan de eerste enlaatste doorsnede, zowel in surfaces alsin solids. Naast tal van kleinere zakenspringt vooral nog één groteverandering in het oog, namelijk deFillet-functie. Het was altijd zo inInventor dat afrondingen alleen kondenworden aangebracht op ribben van hetmodel. Nú kan ook van vlak tot vlakworden afgerond, of met een variabeleradius als het ware rakend aan drievlakken. Dit maakt afrondingen mogelijkdie tot op heden op geen enkelewijze in Inventor konden worden gemodelleerd.De breedte inInventor was in twee uitvoeringen leverbaar:Series (AIS) en Professional(AIP). De laatste voegde aan de Seriesmodules toe voor sterkteberekening(FEA), Tubing&Piping en Cable andWire Harness Design. Deze laatstetwee worden nu gebundeld in de AIPfor Routed Systems-versie. Voorts is ernu een nieuwe module voor beweginganalyse,Dynamic Simulation, die metde FEA-module gebundeld wordt in deAIP for Simulation-versie. Wilt u alles?De Professional-versie blijft de bundelingvan álle modules. Overigens magbij de modules haast wel apart meldingworden gemaakt van de FrameGenerator. Deze werd eerder als extraatjeop versie 10 geïntroduceerd,maar hoort er in release 11 helemaalbij. De Frame Generator staat toe omstaalconstructies als machineframes tebouwen met standaardprofielen. Voorde lay-out wordt gebruik gemaakt vaneen raamwerk bestaande uit sketchesof solids, waaraan de profielen van deconstructie worden gekoppeld. DeProfielen kunnen daarna eenvoudig opelkaar worden getrimd. Een zeer eenvoudigte gebruiken gereedschap meteen hoge mate van efficiency.De hierboven genoemde bewegingsanalyseis een geheel nieuwe module.In een samenstelling wordt het bewegingsmodelopgebouwd. Dit is te vergelijkenmet het aanbrengen van plaatsingsconstraintsin een samenstelling.Ook moet natuurlijk in het modelergens de drijvende kracht worden gedefinieerd.In de analyse mag dezekracht zijn werk doen en kunnen vanalle objecten in het model grootheden6CADMagazine April/Mei 2006-3

in de breedteUGSCAD/CAM/CAE/PDMINNOVATE MOREwww.ugsplm.nl073-680 25 00als snelheid en versnelling woropgevraagd. Omdat ook de massa vande objecten bekend is, kunnen optredendekrachten worden bepaald.Uiteraard wordt dit afgezet tegen detijd; de gebruiker krijgt grafieken metde gegevens. Deze grafieken kunnenworden bewaard, maar zijn ook te hergebruikenvoor vergelijking met resultatenna een ontwerpwijziging. De resultatenkunnen natuurlijk ook wordenaangewend voor invoer in een sterkteberekeningmet de FEA-module, ombijvoorbeeld de vervorming onderinvloed van de beweging te bepalen.InzetbaarheidWat een ‘grote samenstelling’ preciesis, is een relatief begrip. Inventor kanprima met samenstellingen van duizendenonderdelen overweg, maar het isduidelijk dat de prestaties wel lijdenonder de veelheid aan informatie diemoet worden weergegeven. Om dit hethoofd te kunnen bieden wordt nu gebruikgemaakt van een Level Of Detail(LOD) Representations. Hiermee kunnenvoorgedefinieerde configuratiesworden opgeslagen, waarin bepaald iswelke componenten van de samenstellingmoeten worden geladen. Uiteraardkunnen achtereenvolgens verschillendeLOD’s worden geactiveerd, zodatcomponenten naar believen in hetgeheugen kunnen worden geladen ener weer uit worden verwijderd, hetzogenaamde supressen. Interactief omgaanmet het suppressen en laden vancomponenten kan natuurlijk ook. DeLOD’s worden in het model opgeslagenen bij het openen van een samenstellingkan als optie de te activerenLOD worden opgegeven. Een voorbeeld:het model bevat een LOD dieheel toepasselijk All Suppressed isVerschillende configuraties van een samenstellinguit één bestand. iAssemblymaakt het mogelijk.genoemd. Het model zal nu bliksemsnelgeopend worden. De kijker kiestvervolgens in de browser welke componentenhij wil laden, of activeert eenandere LOD uit de lijst. Een tweedetechniek die helpt in de omgang metgrote samenstellingen is die van deDerived Assemblies. Hierbij wordt eensubsamenstelling tijdelijk vervangendoor één sterk vereenvoudigd onderdeeldat van de subsamenstelling isafgeleid. De gebruiker moet er wel ietsvoor doen, maar in principe is met dezemethodes nauwelijks een grens aan degrootte of complexiteit van een samenstelling.Overigens zorgt de op destatusbalk de Capacity Meter er voordat de gebruiker ook weet hoeveelbestanden geopend zijn en hoeveelgeheugen Inventor gebruikt.Hergebruik en efficiencyHet Content Center (CC) biedt nogsteeds toegang tot de bibliotheken metstandaardonderdelen. De gedaante iswat aangepast, en het voordeel is datdiverse bibliotheken, zoals die van deDesign Accelerators, nu onder hetContent Center zijn samengebrachtzodat ze een uniforme gebruikersinterfacehebben. Geheel nieuw voorInventor is het gebruik Autodroponderdelen.Deze intelligente onderdelenkiezen zelf een variant aan de handvan de plaatsingsinformatie. Wanneerbijvoorbeeld een bepaalde bout op eengat wordt geplaatst, wordt een diametergekozen die toepasselijk is bij het gekozengat. De lengte kan de gebruikerdan nog zelf aangeven. Het publicerenvan zelfgemaakte onderdelen naar hetCC is eenvoudiger dan ooit, en datgeldt ook voor Autodrop-onderdelen.Veel onderdelen in het CC zijn iParts,die vele varianten van het onderdeelin tabelvorm met zich meedragen.Ze hebben nu gezelschap gekregen vanAssembly Configurations, ofiAssemblies. De daarin opgeslagentabel maakt het mogelijk van alle erinvoorkomende iParts een bepaaldevariant te kiezen, alsmede onderdelenwel of niet in deze variant te gebruiken.Een efficiënte methode voor hetaanmaken en hergebruiken van eenfamilie van soortgelijke samenstelling.SamenvattendBovenstaande is maar een greep uit deoverweldigende hoeveelheid grote enkleine vernieuwingen die Inventor11 biedt. Door het pakket in allerichtingen uit te breiden wordt aan detoenemende eisen van bestaandegebruikers voldaan, en wordt het eenmogelijke keuze voor doelgroepenwarvoor tot nu toe Inventor geen optiewas. Voor vragen en op- en aanmerkingenover dit artikel is de auteur vanper e-mail te bereiken viarob.sman@mechserv2000.nlwww.autodesk.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 7

CAD-Wereld3D-Massastudie en 2D-tekeningAutodesk Revit Building 9Door: Danny JosephDit artikel is de eerste uit een serie over Autodesk Revit Building.Autodesk Revit Building is een Building Information Modeller(BIM) met allerlei hulpmiddelen om te werken in alle fasen vanhet bouwproces. BIM onderscheidt zich van ‘traditionele’CAD-systemen door de integrale benadering van het bouwwerk.al dan niet ruimtebegrenzend? Hetderde principe van Revit schuilt in desamenhang tussen de elementen. Hetsysteem ‘weet’ gewoon waar alleelementen zich bevinden en hoe deonderlinge communicatie over en weerverloopt. Verplaatst de gebruiker eenwand, dan worden alle aansluitendewanden, vloeren en daken ook automatischaangepast.Een vloerschets inRevit 9.In Revit wordt een virtueel model vanhet gebouw opgezet, waarmee alletekeningen (views) verbonden zijn. Deeenmaal ingebrachte informatie wordtautomatisch over alle tekeningen(views) verspreid. Informatie isdaarmee eenduidig en eenmalig opgeslagen.Revit wordt tot nu toe vooralgezien als gereedschap voor de ontwerper.Dit lijkt logisch, omdat Revit deontwerper meer te bieden heeft dan bijvoorbeeldAutoCAD of ArchitecturalDesktop. Dit betekent echter niet dattekenaars niet met Revit uit de voetenkunnen. Tot nu toe is door Autodeskweinig aandacht besteed aan de 2Daspectenvan een BIM. Natuurlijkwerkt Revit heel anders dan de 2DCAD-oplossingen die veel mensenkennen. Toch biedt versie 9 van desoftware ook voor tekenaars nieuwemogelijkheden. Een hiervan is de’meedraaiende’ arcering, waardoorelementarceringen volgens Nederlandsetekennormen mogelijk zijngeworden.Met het uitkomen van versie 9presenteert CAD & Companyeen Nederlandse uitbreiding met eenNederlandse interface en een Nederlandsedatabase met Nederlandsecontent. Een verschil met eerdereversies is dat er nu een completebibliotheek beschikbaar is, van massastudietot detail. De nieuwe softwaremaakt het mogelijk om ontwerper entekenaar weer gezamenlijk aan eenproject te laten werken. Het is dus nietmeer nodig om een ‘knip’ in het proceste leggen. Het ontwerp kan verderworden uitgewerkt, waardoor dubbelwerk wordt voorkomen.WeergavesElk element, of Family in Revittermen,wordt maar één keer inde Revit-database opgeslagen. Plattegrond,doorsnede, 3D, aanzicht en zelfsde uittrekstaat zijn slechts weergavevan hetzelfde element. Dit principevormt de kern van Revit. Om dit tebereiken beschikt Revit over een‘Parametric Change Engine’, die ervoor zorgt dat op de achtergrond allewijzigingen ogenblikkelijk wordendoorgevoerd.Een tweede element is het parametrischekarakter van Revit. Alles wat degebruiker modelleert heeft parametrischeeigenschappen. Dat wil zeggendat praktisch elke eigenschap van eenelement is aan te passen. Niet alleen deafmetingen, maar ook de materialen,de zichtbaarheid en vele andere eigenschappen.Een voorbeeld: is een wanddragend of scheidend en is deze wandOrganisatieDe overstap van 2D CAD naar Revitheeft gevolgen voor de organisatie. Ineen groot architectenbureau is hetbijvoorbeeld niet ongebruikelijk dat deene tekenaar aan de plattegrondenwerkt, een ander aan het uittekenen vande gevels en een derde aan de doorsneden. Ook is het gebruikelijk dattekenaars het werk van de ontwerpercompleet opnieuw opzetten en uittekenen.Ze willen een betrouwbareonderlegger en traditioneel levert eenontwerper deze niet aan. Revitvervaagt een aantal scheidslijnen. Ditbetekent dat er bij de invoering vanRevit opnieuw moet worden nagedachtover het proces. Revit ondersteunt ookhet met meerdere mensen tegelijkwerken aan een project in werksets(Workset), waarbij een project wordtopgedeeld in logische eenheden. Ookhier moet er opnieuw nagedachtworden over de te volgen werkwijze.Een detailtekening.8CADMagazine April/Mei 2006-3

Controleis de basisvoor succes!Met NURBS is het mogelijk vrije vormen te maken.Een schetsBinnen Revit is elk element opgebouwdrond een schets. De schets ligt aan debasis van elk Revit-object. Soms wordtdeze expliciet getekend, zoals bij eenmassa, vloer, trap of dak. Soms zit dezeverscholen in het object, zoals bij eenwand. De lijn voor een schets kan inRevit worden getekend, of kan aan eenonderlegger zoals een geïmporteerdeDWG worden ontleend. Schetsen zijnop te bouwen uit lijnen, bogen, cirkels,polygonen, ellipsen, afrondingen enb-splines. De spelregel voor een schetsis dat deze in een vlak ligt, het werkvlak,de Workplane, en dat de schets één ofmeerdere gesloten, elkaar niet overlappendecontouren bevat. Er zijn viermanieren waarop een schets de basisvormt voor een ruimtelijk element. Debekendste is de extrusie. Hierbij vormtde schets het grondvlak en wordt doorhet ingeven van een hoogte de derdedimensie toegevoegd. Het resultaat iseen geëxtrudeerde vorm. De tweedemogelijkheid is een omwenteling(Revolution), waarbij er nog een asnodig is waaromheen de schets wordtgewenteld. De derde mogelijkheid is demengvorm (Blend). Hierbij wordentwee schetsen op een afstand met elkaarverbonden, waardoor een vloeiendverlopend volume ontstaat, welke vande grondvorm in de topvorm overgaat.Als laatste is er de sweep. Hierbij wordteen schets (profiel) langs een pad getrokken,waardoor er weer een volumeontstaat. Al deze volumes zijn er in tweesoorten, massa (Solid) of gat (Void).Binnen een familie (Family) wordenmassa’s bij elkaar opgeteld en gatenervan afgetrokken. Deze bewerkingenvinden automatisch plaats. De gebruikerkan hier nog verder op ingrijpen. Hetvlak van de schets, het werkvlak(Workplane), kan in elke stand in deruimte staan. Om dit mogelijk te makenkan gebruik worden gemaakt vanniveau (Level), stramien (Grid), referentievlak(Reference Plane) of van eenbestaand vlak op een al getekendelement (Pick a Plane). Sommigeelementen laten zich niet vangen op eenplat vlak. Revit kan in dit geval NURBSimporteren en dit ‘vlak’ als basis vaneen element gebruiken. Hierdoor isook BLOB-architectuur binnen Revitmogelijk.Efficiënt project- en kantoor management is voorarchitecten- en ingenieursbureaus essentieel omeen succesvol én financieel gezond kantoor tebeheren. Alle projectinformatie en financiëlegegevens zijn op elk gewenst moment,met één druk op de knop beschikbaar.ArchX geeft u antwoord op al uw vragen!ICN Solutions laat u graag zien hoe u uwrapportages en kantoormanagement efficiëntonder controle kunt houden. Bel of mail ons voornadere informatie of voor een afspraak!ICN Solutions B.V.Europalaan 16postbus 3302, 5203 DH ’s-Hertogenboschtel. +31(0)73 - 750 6 750 - fax +31(0)73 - 750 6 751info@ICN-Solutions.nl - www.ICN-Solutions.nl

CAD-WereldEen schets in het dak.MassastudieEen massastudie wordt opgebouwdmet de hiervoor beschreven technieken.De bedoeling is dat het totalegebouwvolume als massa wordtgemodelleerd. Tegelijkertijd met hetmodelleren lopen de vierkante enkubieke meters gebouw netjes mee.Hiermee is in een vroeg stadium tecontroleren of aan het programma vaneisen wordt voldaan. Aan de massa kanvrijelijk in alle richtingen wordengetrokken. Het vloeroppervlak (FloorArea Face) kan in dit stadium alworden getoond. Alle vlakken zijn nute gebruiken om er wanden, vloeren endaken tegenaan te plakken. Dezehouden een relatie met de massa. Degebruiker kan kiezen met welke zijdede elementen aan de massa wordengekoppeld. Wordt de massa gewijzigd,dan past Revit automatisch alleverbonden elementen aan. Bij hetmodelleren van massa kan deontwerper ook gebruik maken vanextern gedefinieerde elementen, zoalsvoorgedefinieerde Massafamilies,SketchUp-massa’s, DWG-vlakken enNURBS-vlakken.BouwdelenBouwdelen vormen een volgende stapin het opzetten van een gebouw. Wezagen hiervoor hoe een massastudiede basis kan vormen voor plaats envorm van bouwdelen. Het staat degebruiker vrij om deze techniek toete passen. Een andere werkwijze is hetrechtstreeks beginnen met plaatsen vanbouwdelen zonder eerst een massate tekenen. Revit kent alle soortenbouwdelen die in een gebouw voorkomenen weet wat hiervan de eigenschappenzijn. Elk bouwdeel, zoals eenwand, vloer of dak heeft specifiekeeigenschappen. De gebruiker kiest uiteen bibliotheek de gewenste oplossing.Door het dupliceren van definities enhet aanpassen van de eigenschappenkunnen per project nieuwe of gewijzigdebouwdelen worden gebruikt. Ditheeft geen invloed op de bureaustandaard,alleen op het huidigeproject. Zo kunnen we bijvoorbeeldeenvoudig de laagdikte van een spouwmuuren het materiaal van het binnenspouwbladvia een dialoog aanpassen.Fundering, kolom en balk, maar ookwand, vloer en kozijn laten zich rechtstreeksplaatsen en aanpassen. Het is mogelijkom zo het complete gebouw te‘modelleren’ vanuit plattegrond, doorsnede,3D en gevel views. Revit helptde gebruiker hierbij door steeds het juistewerkvlak aan te bieden in een view.TekenenIn elke view kan de tekenaar naarbelieven werken. Meestal zal dit annotatiezijn, zoals maatvoering, labels entekst. Daarnaast kan de gebruikerin een view ook met detaillijnen enarceringen tekenen. Ook kan er gebruikworden gemaakt van detailcomponentendie uit een bibliotheek afkomstigzijn. Dit kunnen standaard DWGelementenzijn of in Revit aangemaakte,al dan niet parametrische familiesvan symbolen en details. Omdattekenen gebonden is aan een view,kunnen hierin zaken worden aangegevendie het model verder verduide-lijken. De gebruiker kan per elementdus kiezen of de informatie uit het3D-model komt of dat dit er in 2Dbijgetekend wordt. De relatie tussendeze elementen kan met ’slotjes’ enmaatvoering verder worden vastgelegd.Een getekend detail kan de maatbepalen van het model en omgekeerdkan een maat de afmeting van eendetail aansturen. Getekende detailskunnen elkaar afdekken en overlappen,waarbij de tekenvolgorde door degebruiker kan worden veranderd. Hierdoorwordt trimmen van lijnen en vlakkenvaak overbodig.Views en filtersDe ingevoerde informatie wordt opvele manieren gebruikt. De gebruikerkan daarom net zo veel views op hetmodel maken als hij nodig vindt.Standaard geeft elk niveau een plattegronden genereert een doorsnedenlijneen nieuwe doorsnede view. Daarnaastkunnen deelplattegronden en detailsworden uitgesneden, wat steeds weernieuwe views oplevert. Elke view is tekopiëren, met of zonder view annotatie(tekenwerk), waardoor verschillendeaspecten van een plattegrond inverschillende views te zien zijn.Views kunnen naar tekenbladen worden’gesleept’. Hierdoor worden plottekeningensamengesteld. Het spreektvanzelf dat deze tekenbladen automatischmeelopen met het model. Eenplotview kijkt naar hetzelfde model alsde werkviews, ze ’kijken’ immers naardezelfde informatie. Nieuw in Revit 9zijn de toegevoegde viewfilters, waarmeede gebruiker informatie specifiekerkan onderscheiden. Hij kan er bijvoorbeeldvoor kiezen om alle binnenwandengrijs af te beelden en de buitenwandengewoon. Voor Revit versie9 was dit nog niet mogelijk.Volgende keerIn dit artikel kwamen een aantaluitgangspunten aan bod en wat degebruiker van Revit kan verwachten. Ineen volgend artikel zal op een aantalspecifieke technieken dieper wordeningegaan.Voor eventuele vragen en/ofopmerkingen over dit artikel is deauteur bereikbaar per e-mail:Danny.Joseph@cadcompany.nl10CADMagazine April/Mei 2006-3

iPF500iPF600iPF700Voor het visualiseren van uw baanbrekende ontwerpen heeft u de ruimte nodig.Daarom is de nieuwste serie grootformaat printers van Canon speciaal ontworpen omuw creatie de ruimte te geven die het verdient.De zwarte pigmentinkt verzekert haarscherpe lijnnauwkeurigheid. En als beste in zijncategorie wat betreft snelheid - 90 seconden voor A0 en 45 seconden voor A1 – zult uaangenaam verrast zijn welk verschil Canon kan maken.Wilt u meer weten over de nieuwste range grootformaat kleurenprinters van Canon?Bel 0800-CANON4U (0800-2266644) of kijk op www.canon.nl.Ruim baan voor uw creativiteitSuperieure printkwaliteit met Canon inkt en media.

CAD-WereldKennissysteem voor de timmerindustrieinterCAD Houtskeletbouw:CAD – CAL – CAMDoor de redactie.Om een goed rendement te behalen uit een CAD-systeem is eenbranchegerichte applicatie één van de voorwaarden. Door naastontwerp (CAD) ook de andere productiegerichte processen, zoalslogistiek (CAL), werkvoorbereiding én machineaansturing (CAM) teintegreren is de informatieoverdracht te optimaliseren. Daarbij ligthet ook voor de hand om ook ontwerp- en productiekennis in hetsysteem al dan niet parametrisch vast te leggen.de details van hoek- en andereoplossingen. Nadat, eventueel middelsdoorsneden, een kapoverzicht issamengesteld, kunnen de verschillenderand- en overgangsdetails wordentoegekend. Bij wijzigingen hoeft alleende expliciet gewijzigde informatie teworden veranderd, waardoor zeer sneleen nieuwe tekening en aanvullendeinformatie gereed is. Omdat de gebruikerzich permanent in de CAD-omgevingvan interCAD beweegt, is hetmogelijk om additionele informatie inde tekening de plaatsen, zoals het automatischeinvoegen van gebruiktedetails, materialen, doorsneden ofandere aanwijzingen.Een detail van een hoekoplossing.Houtskeletbouw komt vooral tot zijnrecht in combinatie met prefabricage.Zo kan ’maatwerk’ gestandaardiseerdworden geproduceerd. De productievan de houtskeletbouwelementen ishierbij een gespecialiseerde branchegeworden binnen de timmerindustrie.Deze techniek leent zich als geen andervoor fabrieksmatige, geautomatiseerdeproductie. Om de productie efficiëntaan te sturen moeten de juiste gegevensop het juiste moment op de juiste plaatsaanwezig zijn.Wanden en DakeninterCAD Houtskeletbouw is eenoplossing die specifiek ontwikkeld isvoor leveranciers van vloer- wandendakelementen. In afzonderlijkemodules genereert de gebruiker alleproductiegegevens van calculatieinformatie,werk- en zaagtekeningen.In principe is het voldoende als debuitencontour van een wand wordtgetekend en de positie van de sparingenzijn aangegeven. Deze informatiekan ook worden overgenomen uitbijvoorbeeld (CAD-) tekeningen vaneen architect of bouwbedrijf. Alleverdere gegevens over de wandmaterialenworden via invulschermen metkeuzemenu’s ingevoerd. Hiernagenereert interCAD-Houtskeletbouwautomatisch het regelwerk, de sparingconstructieen de uitvulbalken. Debalken worden gesorteerd, geteld,genummerd en automatisch in de zaaglijstenopgenomen. Voor geavanceerdeelementen, zoals die worden toegepastin dakconstructies, staat de kappenmoduleter beschikking. Hierin wordtonder andere aandacht besteedt aanProductiebesturingTekeningen met onder andere elementen,maatvoering, plaat- en zaaginformatie,vormen standaardgegevens diedirect te genereren zijn. Daarnaast kande informatie zo worden gestructureerddat meer afdelingen binnen een bedrijfgebruik kunnen maken van deze gegevens.De informatie is bijvoorbeeldook te gebruiken voor calculatiedoeleinden.Verder ligt het voor de hand datde zaaglijstinformatie niet alleen oppapier beschikbaar komt, maar ookdirect naar zaagmachines te sturen is.Belangrijk is hierbij het logistiekeaspect. Dit geldt met name voor enkelstuksen kleine series. De informatiestromenmoeten gecoördineerd op dejuiste bestemming aankomen. Eenwerkvoorbereidingsafdeling kan weliswaarsnel een grote hoeveelheid informatieproduceren, de werkvloer moetdit ook goed kunnen verwerken.Procesverbetering kan echter nietalleen het resultaat zijn van het leverenvan een softwareprogramma. Het vergtinleving in de gehele productie-infrastructuurvan een timmerbedrijf.Pas dan kan een oplossing wordengerealiseerd die maximaal rendementkan opleveren.www.intercad.nl/hsbwww.somatech.nl12CADMagazine April/Mei 2006-3

CAD-WereldSlim 3D begint gewoon bij 2DOntwerpwedstrijd voorinstallatiebrancheDoor: Ilja Boeije3D Lijkt het toverwoord te zijn van het begin van de 21ste eeuw.Al in het begin van het bouwproces zijn het de3D-tekeningen -animaties die een opdrachtgever kunnenovertuigen van de schoonheid en functionaliteit van een gebouw.Hij krijgt vrijwel direct inzicht in de ruimte die nodig is voorde installaties die er in moeten komen.Het winnende model van het eerste kwartaal van de ontwerpwedstrijd.Niet alleen tijdens de voorbereidendefase is 3D een belangrijk hulpmiddel.Ook voor de installatietechniek. 3DZorgt voor meer inzicht in het verloopvan leidingen en de mogelijkheden enonmogelijkheden van een complexeinstallatie in een beperkte technischeruimte. Zo kom je tot een beterecoördinatie van de installaties en lopende monteurs op de bouw tegen minderfouten aan. Bovendien kunnen zij met3D-aanzichten van diverse kanten deinstallatie makkelijker monteren zoalsde engineer het heeft bedoeld.2D als basisCompleet 3D-tekenen kost tijd en isniet in iedere situatie noodzakelijk.De engineer wil soms de snelheid vanhet opzetten van installaties in 2Dniet wil missen. Wel wil hij graagbeschikken over 3D-aanzichten vancomplexe delen van een gebouwof installatie. Daar waar meerdereinstallaties en leidingen bij elkaarkomen of ruimtegebrek van groteinvloed is op het verloop. Datbetekent dus een samenwerkingtussen 2D en 3D. Natuurlijk kan een2D- en 3D-tekeningenpakket niet alleverrassingen op de bouw wegnemen.Zeker als bouwkundige veranderingendie op de bouw plaatsvinden nog nietzijn doorgevoerd in de installatietekeningmoet de monteur met detekening terug naar de tekentafel.OntwerpwedstrijdOm de installatiebranche wat bekenderte maken met 3D-tekeningen, kunnenalle StabiCAD tekenaars dit jaarmeedoen aan de ontwerpwedstrijd vanStabiplan. Voorwaarde voor deelnameis dat de installatie met StabiCAD isgetekend en de tekenaar duidelijkmaakt waarom in een bepaalde situatiegekozen wordt voor een 3D-aanzicht.Daarnaast let de jury op het gebruikvan het Stabiplan DistributieModel,techniek en complexiteit van deinstallatie, creativiteit in de tekening,multidisciplinair en ruimtegebruik.De wedstrijd duurt tot 15 september.Per kwartaal wordt een winnaar en eenaantal genomineerden bekendgemaakt. Alle genomineerden dingenmee naar de hoofdprijs die wordtuitgereikt op de StabiCAD UsersMeeting in november 2006. Oponderstaande website zijn alleinzendingen te bekijken en kunnengeïnteresseerden lezen hoe ze kunnendeelnemen.Winnaar eerste kwartaalStabiplan Ontwerpwedstrijd2006Jeroen Jaspers van Wolter & Drosin Goes heeft de eerste kwartaalprijsgewonnen. Hij vertelt over hetingezonden project: "Het moeilijkevan dit project bij Basisschool DeTweern in Goes was de beperkteruimte. En doordat het deels omrenovatie ging, waren we niet vrijin de routing van de installaties.Dankzij de duidelijke tekeningen eneen goede coördinatie met behulpvan 3D-aanzichten hebben we hetvoor elkaar gekregen de oude en denieuwe installaties met elkaar teintegreren. In het project zie je eenLBK met een volumestroom van8000m3/h. De lucht wordt metbehulp van een Jet-Air systeem inde gymzaal geblazen."www.stabiplan.nl/designgalleryCADMagazine April/Mei 2006-3 13

CAD-Wereld3D, grips en de Control-toetsAutoCAD 2007 Deel IIDoor: Jean-Pierre van GastelAutoCAD is van oorsprong natuurlijk een 2D-programma, maar op3D-gebied wordt het pakket steeds meer uitgebreid. Deze keer danook aandacht voor de drie 3D-ontwerpmogelijkheden die AutoCAD2007 biedt. Opvallend is daarbij de rol die de Control-toets heeftgekregen in de nieuwe release.Dynamische ExtrusieHet Extrude-commando is herschreven.De gebruiker is niet meer verplicht omeerst de hoogte in te typen en dan heteffect hiervan te zien. Met behulp vande muis is het nu mogelijk om dehoogte uit te zetten om op deze wijzevisueel iets uit te kunnen zetten. HetExtrude-commando is ook te gebruikenop een al bestaand vlak. Doormiddel van de Control-toets op hettoetsenbord kan de gebruiker eenbestaand vlak van een 3D-modelselecteren en dit vlak dan directExtruderen. Hierdoor ontstaat er weleen nieuwe Solid. Deze kan daneventueel via het Booleaansecommando Union weer wordenvastgemaakt aan een andere Solid.Afbeelding 1.In het vorige nummer viel te lezenover de nieuwe AutoCAD 2007gebruikersinterface. Naar aanleidinghiervan moet ik een kleine rectificatieplaatsen. Het nieuwe Dashboard inAutoCAD 2007 waarover ik schreefis namelijk niet aan te passen meteigen iconen of AutoCAD-commando’s.Inmiddels is de definitieveversie van AutoCAD 2007beschikbaar en komt de gebruikerhopelijk verder niet meer voorverrassingen te staan bij het lezen vande AutoCAD 2007-artikelen.3D-OntwerpmogelijkhedenAutoCAD 2007 onderscheid net alsin de vorige versies van AutoCADtwee of eigenlijk drie 3D-ontwerpmogelijkheden.De eerste mogelijkheidis het werken met 2.5D waarbijer eigenlijk niets meer gebeurt danhet toekennen van een extraeigenschap, Thickness, aan een2D-element. Deze methode isnatuurlijk het minst intensief voor eentekening, maar het blijft een beetjehoutje touwtje manier. De tweedemogelijkheid is het werken metSurface-modellen waardoor zeercomplexe 3D-modellen te makenzijn. De laatste mogelijkheid, entevens de meest gebruikte methode, ishet werken met Solid-modellen. In devorige versies van AutoCAD moestde gebruiker bewust een keuze makenvoor een 3D-model en daar bestondendan ook aparte commando’s voor.AutoCAD 2007 detecteert zelf of ereen Solid- of Surface-model moetworden gemaakt. Tekentde gebruiker bijvoorbeeldeen geslotenpolylijn en trekt hij dieuit met het Extrudecommando dan ontstaater automatisch eenSolid, zie afbeelding 1.Wordt er een opencontour getekend, zoalsbijvoorbeeld een boogof een Spline, engebruikt de ontwerperhier het Extrudecommandoop danontstaat er automatischeen surface, zie wederomafbeelding 1. Afbeelding 2.3D GripsIndien de gebruiker er achter komt datbijvoorbeeld de hoogte van een3D-model niet goed is, dan volstaat hetselecteren van het 3D-model. Hiernakomen automatisch de nieuwe 3DGrips te voorschijn. Indien degebruiker een extrusie heeft uitgevoerdop basis van een gesloten 2D-vormheeft hij echter maar één Grip terbeschikking waarmee de hoogte van deextrusie is aan te passen. Dit gaat erggemakkelijk. Gewoon de 3D gripselecteren en opnieuw de hoogte uitzettendoor de muis te verslepen of doordirect een nieuwe hoogte in te typen.14CADMagazine April/Mei 2006-3

CAD-WereldAfbeelding 3. Afbeelding 4.Tevens worden ook de ‘normale’ Gripsvan de polylijn getoond. Deze kan degebruiker ook gewoon selecteren ennaar een andere positie verplaatsen.Hierbij wordt het 3D-model in realtimeaangepast, zie afbeelding 2.Control-toetsPlaatst de gebruiker direct 3D-volumesuit het Dasboard, zoals een kubus ofeen bol, dan hebben deze direct veelmeer 3D grips ter beschikking. Voorelke afmeting van het 3D-model zijner 3D Grips beschikbaar. Een belangrijkenieuwe toets in AutoCAD 2007is de Control-toets. Hiermee kan degebruiker zogenaamde subobjectenselecteren in een object. Een voorbeeldhiervan is een Booleanse bewerkingdie is uitgevoerd. Een cilinder is metbehulp van het Subtract-commando uiteen kubus gehaald. In de vorigeAutoCAD was het achteraf wijzigenvan de afmetingen van de cilinder niette doen. In AutoCAD 2007 drukt degebruiker de Control-toets van hettoetsenbord in en gaat vervolgens metde muis op het object staan. Door decurve van de uitgesneden cilinder aante raken licht automatisch de helecilinder op. Deze is vervolgens teselecteren en daarbij komen alle 3Dgrips weer in beeld. Op deze wijze isin realtime zowel de hoogte, de radiusen zelfs de positie van de cilinder aante passen, zie afbeelding 3. Drukt degebruiker op de Delete toets van hettoetsenbord dan verdwijnt de cilinderen wordt de opening automatisch weerdichtgemaakt.Solids selecterenEr is nog meer aan de hand met deControl-toets. Indien er geen commandoactief is en de gebruiker drukt deControl-toets van het toetsenbord in,dan kan hij een bestaand vlak van eenSolid selecteren. Dit vlak wordtoverigens automatisch met eengestippelde weergave getoond. Na deselectie zal AutoCAD een Grip tonen.Als deze is geselecteerd kan het gehelevlak in alle richtingen wordenverplaatst. Dit op basis van hetverslepen van de muis of door directeen afstand in te typen. Indien degebruiker met behulp van de Controltoetseen rand van het 3D-modelselecteert, dan is deze direct opdezelfde wijze aan te passen. In hetmidden van de rand komt er een grip tevoorschijnvoor direct gebruik. De laatstemogelijkheid is een hoekpunt selecterenmet behulp van de Control-toets.Na deze selectie wordt de grip getoondop het hoekpunt en deze is direct te ver-3deGeneratie PLM van CoCreatewww.cocreate.comCADMagazine April/Mei 2006-3 15

CAD-Wereldplaatsen. Op deze wijze ontstaan er alsnel complexe modellen in AutoCAD.Een leuke combinatie van deze laatsteoptie is om twee lijnen in een vlak aante brengen met behulp van het Imprintcommando.Hierdoor ontstaat er preciesin het midden van het vlak een vertexpunt.Dit vertexpunt is met behulp vande Control-toest direct te selecteren enin hoogte te verplaatsen waardoor ereen soort dak ontstaat, zie afbeelding 4.Verplaatsen en roterenHet verplaatsen van elementen in 3Dgaat ook erg makkelijk in AutoCAD2007. Zodra de gebruiker een objectaanklikt verschijnt er direct een 3D-assenstelselin beeld. Deze wordt in driekleuren weergegeven. Rood voor de x-as, groen voor de y-as en blauw voor dez-as. Als de gebruiker met de muis opéén van de assen gaat staan, dan lichtdeze op en kan hij direct het 3D-modelverplaatsen over die as. Uiteraard is hethierbij mogelijk om een afstand in tetypen. Naast het verplaatsen over een askan de gebruiker ook het model verplaatsenover een vlak. Er zijn namelijktwee kleuren zichtbaar voor hetxy-vlak, rood en groen, hetzx-vlak, blauw en rood, en hetyz-vlak, blauw en groen, zieafbeelding 5. Ook het verplaatsenvan een 2D Spline isgoed mogelijk. Zodra de gebruikerde 2D Spline selecteert,komt het assenstelselnaar voren. Hiermee is directde 2D Spline te verplaatsen inalle richtingen. Indien echtereerst een vertexpunt van deSpline wordt geactiveerd,vindt de verplaatsing alleenplaats met het vertexpunt.Tevens is het gewone 2D movecommando aangepast. Indien de gebruikereen 2D-cirkel tekent en hetMove-commando activeert, kan hij decirkel direct verplaatsen over de z-asterwijl deze wel in het xy-vlak is getekend.Er komt namelijk automatischeen Tooltip tevoorschijn die de tekst +Zvermeldt. Het 3D rotate-commandowerkt op exact dezelfde wijze als inAutodesk VIZ en 3ds Max. Grappig,want die pakketten hadden het weer vanMaya van Alias afgekeken, maar ookdat is tegenwoordig Autodesk-software.Afbeelding 5.Na het selecteren van een 3D-model komener automatisch drie cirkels tevoorschijndie ook weer gebaseerd zijn opde kleuren rood, groen en blauw. Doorhet selecteren van een cirkel bepaalt degebruiker over welke as hij wil roteren.Een vrije rotatie over alle assen tegelijkbehoord helaas niet tot de mogelijkheid.Voor eventuele vragen ben ik bereikbaarvia e-mail:jean-pierre.van.gastel@pollux.nl

Project- en officemanagementAdministratievestromen bij architectenDoor de redactie.UGSCAD/CAM/CAE/PDMINNOVATE MOREwww.ugsplm.nl073-680 25 00ArchX is bedoeld voor architecten, architecten-experts,studiebureaus, overheidsbesturen en andere projectgeoriënteerdeadministratieve kantoren om het beheer van kantoor, projectenen relaties met elkaar te integreren. Het programma is daarmeeeen soort kruising tussen een projectmanagement- en officemanagement tool.De contactstromen binnen een architectuurproject.ArchX is een product van deBelgische software ontwikkelaarXatrax. Het programma bestaat sinds2002 en is inmiddels toe aan versie4.0. Het pakket kent een openstructuur en is daarmee in staat omgebruik te maken van zowelMicroSoft Office als Open Officeapplicaties.Zo haalt het bijvoorbeelddata uit zowel Excel als Outlook. Desoftware draait als webgebaseerdprogramma op een SQL-dataservervoor zowel Microsoft-, Apple- alsLinux-omgevingen.De belangrijkste taak van ArchX ishet dossierbeheer. In een dossierbevindt zich alle informatie over eenbepaald project. Elk dossier wordthierbij voorzien van een uniek dossiernummer.Daarnaast is er ook eendossiercode om alfa-nummeriekecode in te voeren. De gebruiker haaltgegevens of contactpersonen directuit de databank. Het kan daarbij gaanom foto's, tekeningen en afbeeldingen,prestaties, lonen, facturen takenlijstenen verslagen. Er zijn vijfdossiertypes aanwezig in hetprogramma, voor bouw, studies,gerechtelijke zaken, prive en verzekering.Documenten genererenZodra een dossier is aangemaakt envoorzien van de nodige gegevens,kan de gebruiker vanuit ArchX correspondentievoeren, werf- en expertiseverslagenen andere documentengenereren met daarin informatie overde betrokken contactpersonen.Hiervoor zijn sjablonen aan te makendie ArchX automatisch opvult met denodige dossier- en persoonsgegevens.Voor het automatisch invullen vantype-documenten zijn verschillendestandaarden aanwezig, zoals eenbouwaanvraag, stedenbouwkundigattest, openbare aankondiging, werfverslagen oplevering. ArchX kanook automatisch facturen genereren.De facturen zijn hierbij te koppelenaan provisies.SjablonenArchX bevat een aantal standaardsjablonen.De administrator kandaarnaast zelf sjablonen aanmaken,waarmee hetzelfde document voorverschillende dossiers en verschillendecontactpersonen te gebruiken is dooralle gebruikers van ArchX. Debeschikbare sjablonen zijn aan tepassen met bijvoorbeeld een eigenhuisstijl en logo's. Er is een lijst vanbeschikbare invulvelden aanwezig inde software, die bij gebruik in desjabloondocumenten automatischworden vervangen door de informatieuit de databank. Meestal gaat het hierbijom dossier- en contactgegevens.Ook de folderstructuur is aan te passendoor de beheerder, waardoor allegebruikers hetzelfde overzicht hebbenover bijvoorbeeld brieven, verslagenen formulieren.RapportageBinnen ArchX is het mogelijk omrapporten te maken waarmee informatieuit de database af te drukken isof de juiste analyses te maken zijn. Erzijn verschillende soorten rapportenbeschikbaar, met informatie overbijvoorbeeld prestaties, de agenda enfacturen. Met de rapporten kan degebruiker op basis van zijn criterialijsten genereren in Excel. Het is hierbijmogelijk om lijsten uit ArchX tehalen waarin binnen Excel te filterenis. Daarnaast zijn draaitabellen en–grafieken aanwezig voor gebruikwww.archx.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 17

In de praktijkIdos Interieurs heeft overstap gemaaktKasten en opbergsystemen in 3DDoor: Bertus ZuijdgeestIdos Interieurs werd in 1988 opgericht door Wolter Haandrikman.Het in Almelo gevestigde bedrijf telt twintig medewerkers en isgespecialiseerd in grote interieurprojecten door het hele land.Projecten zijn onder meer uitgevoerd voor banken, apotheken,ziekenhuizen, reisbureaus en winkels. Sinds kort is het bedrijfovergestapt van 2D naar 3D.Een apotheekkast die is ontworpendoor Idos Interieurs.Functionele en representatieve kantooren winkelinrichtingen is het productvan Idos Interieurs uit Almelo. Hetbedrijf waar twintig personen werken,ontwerpt, produceert en monteertmeubels, kasten en opbergsystemenop klantspecificatie. De ontwerpenworden op basis van de architectentekeningengemaakt. De klanten vanIdos Interieurs zijn ziekenhuizen,apotheken, banken en winkels. Stukvoor stuk omgevingen waar klantenzich welkom en op hun gemakmoeten voelen. “Wij ontwerpendaarom altijd alles precies op maat,klantspecifiek,” aldus Edwin Weldinkdie binnen Idos de verantwoordelijkis voor ontwerpen. “In een tijd waarinalles op elkaar lijkt, maakt onzeaanpak een correcte pasvormmogelijk.”Moeizaam hergebruikWeldink gebruikte tot voor kortAutoCAD om de ontwerpen temaken. “Eigenlijk was dat tamelijkomslachtig. Dezelfde informatie werdmeermaals ingevoerd in de verschillendeaanzichten. Wijzigingen enhergebruik waren moeizaam,” zo stelthij. Daarom is in overleg met CaltonBenelux BV, waarmee al een relatiebestond in verband met de CNC-aansturingvan de productiemachines,gekozen voor een 3D-aanpak metSolid Edge. Dat vereiste wel eenomslag in het denken van de werknemers.Om het risico te vermijden dat ondertijddruk zou worden teruggegrepennaar de oude 2D-werkwijze, die persaldo meer tijd zou kosten, is gekozenvoor een ‘big bang’-invoering.De projectmedewerkers hebben eenaantal dagen cursus gevolgd om deprincipes en functionaliteit goed inzich op te kunnen nemen en daarna isde stekker uit AutoCAD gegaan.Variatie“We zijn door het werken in 3D eenstap vooruit gegaan,” stelt Weldink.“Door gerichte parametrisatie vanbijvoorbeeld apotheekkasten, halenwij aanzienlijke tijd en kwaliteitsvoordelen.”De ontwerper verduidelijktdit met de tijd die het opzettenvan een kast in AutoCAD kosttetegenover een aanpak in 3D. “Eenkast heeft een standaard romp. Deladen worden op de beschikbarehoogte passend gemaakt. Dus dehoogte van de ladefronten varieert omde kast mooi te laten sluiten. Hierdoorvariëren ook de boorpatronen en alleandere elementen die van dieladehoogte afhankelijk zijn. Een kastin AutoCAD productiegereed uittekenenkost twee uur. In een parametrischprogramma als Solid Edge nogslechts tien minuten.” Juist deze parametrisatieen de beschikbaarheid vaneen specifieke koopdelen bibliotheek,zorgenvolgens Weldink voor eenhoge mate van hergebruik. “Wij hebbenbij het opzetten van de modellenen de spreadsheets zo generiek mogelijkgewerkt. De rest is beheer. Omdatwij een kleine organisatie zijn enprojectmatig werken, is dat geenprobleem.” Een punt waaraan volgensWeldink nog moeten worden gewerktis de koppeling met CNC-softwarevoor de aansturing van de bewerkingsmachines.Er is 3D-informatiebeschikbaar voor de CNC-softwaremaar die gebruikt dat niet. “Wij zijndan momenteel ook op zoek naar eenmanier om daar toch gebruik van tekunnen maken,” aldus Weldink.www.idos-interieurs.nlwww.calton.nlwww.ugsplm.nl

AgendaDe agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CADleveranciersen dealers. Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agendais doorlopend en beslaat in ieder geval de evenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnenbeurzen, gratis seminars en workshops per e-mail worden aangemeld bij de redactie: services@cadmag.nl. Vermeld dedatum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail 'Agenda'.11 mei, Workshop AutoCAD ElectricalAmsterdamwww.cadcompany.nl12 mei, CAD "inloopmiddagen"Boxtelwww.quandes.nl16 mei, Autodesk Solutions TourBreukelen, Hotel Breukelenwww.autodeskseminars.com17 mei, hyperMILL gebruikersdag's-Hertogenboschwww.cncconsult.nl17 mei, Cadac Expo's-Hertogenboschwww.cadac.com18 mei, Workshop van 2D naar 3D met Autodesk InventorAmsterdamwww.cadcompany.nl18 mei, Autodesk Solutions TourNijmegen, Triaviumwww.autodeskseminars.com19 mei, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com23 mei, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com23 mei, Seminar NormmanagementDelftwww2.nen.nl23 mei, Autodesk Solutions TourAntwerpen (B), San Marco Villagewww.autodeskseminars.com25 mei, Solid Edge, 3D CADOldenzaalwww.boschengineering.nl26 mei, CAD "inloopmiddagen"Boxtelwww.quandes.nl30 mei, Autodesk Solutions TourAmsterdam, Planetarium Gaasperplaswww.autodeskseminars.com18 mei Roadshow: Realiseer Uw IdeeAutoCAD 2007 demodagRoosendaalwww.autodesk.nl31 mei, Autodesk Solutions TourGrimbergen (B), Salons de Romreewww.autodeskseminars.comCOLUMNCAD exitHeeft u het al gehoord? Rijkswaterstaat stopt met rekenen en tekenen.Kennis van techniek is niet meer nodig. Alle tekenaars worden gebrainwashed,opnieuw geformatteerd en van nieuwe kennis voorzien. Het worden allen system engineers: specialisten in het functioneelspecificeren. Nu hoor ik u denken, komt het allemaal wel goed dan? Stort het viaduct dan niet in? Is de tunnel wel waterdicht? Zijn derijstroken wel breed genoeg? De tijd zal het leren. Het nieuwe beleid is: ‘De markt tenzij…’. Hiermee bedoelen ze dat RWS meer op deregiestoel gaat zitten. Ingenieursbureaus en aannemers gaan het technisch inhoudelijke werk doen en RWS gaat met de eer strijkenmaar vangt ook de klappen op als het fout gaat. Functioneel specificeren dus. Niet meer alles tot in detail beschrijven. Nooit meerdoorrekenen tot drie cijfers achter de komma. Bestekstekeningen en RAW-bestekken zijn voor RWS passé. Nee,innovatieve contracten met de bouwwereld. Slimme omschrijving waar het eindproduct aan moet voldoen om zodoende het ingenieursbureau en de aannemer te prikkelen creatief en innovatief werk te leveren ten voordelevan het eindresultaat. Slimme bouwtechnieken, optimalisatie van het bouwproces, sneller bouwen en natuurlijkgoedkoper. Hoe denkt u dat deze manier van werken afloopt? Ik verwacht dat de RWS van een koude kermis thuiskomten dat de aannemer er warmpjes bij zit. Wat is uw mening? Graag uw reactie naar: redactie@cadmag.nlMet vriendelijk groet.Wil Barendtz20CADMagazine April/Mei 2006-3

COLUMNPrijsvraagAls kind vonden we het al leuk: meedoen aan een prijsvraag. Je krachten meten met anderen, laten zien wat je kunt,wat je in je mars hebt. Vooral in de creatieve beroepen heeft deze jeugdige behoefte aan krachtmeting volwassen vormenaangenomen. Reclamemakers staan bekend om hun vele creativiteitsprijzen, al dan niet gerelateerd aan effectiviteit(overigens is het onbegrijpelijk dat je als reclamejongen een prijs kunt winnen voor een campagne die niet effectiefis, maar dat terzijde). De Bond van Nederlandse Architecten (BNA) koos onlangs het Gebouw van het Jaar 2006.Zowel regionaal (5x) als landelijk. Maar ook BNA Jonge Architecten heeft haar BNA Jonge Architectenprijsvraag.Het aprilnummer van BladNA kwam naar aanleiding van laatstgenoemde prijsuitreiking tot het statement dat de vele deelnemers die geenprijs wonnen hun energie beter hadden kunnen besteden. Een behartigenswaardige opmerking. Niet zelden vraagt deelname aan prijsvragenonevenredig veel tijd. Te vaak leggen prijsvragen een te groot beslag op de binnen een bureau beschikbare capaciteit. Maar er is ook eenandere kant. Krachtmeting hoort bij ondernemen. Tonen wat je in je mars hebt, heeft alles te maken met jezelf profileren. En daarmee isdeelname aan prijsvragen vaak een bewuste gekozen onderdeel van de marketingmix. Draagt deelname aan een prijsvraag al bij aanzichtbaarheid in de markt, dan is dat zeker het geval wanneer je moeite beloond wordt met een (misschien wel eerste) prijs. En daarmee zijnprijsvragen eigenlijk een vorm van ‘georganiseerde concurrentie’. Vergelijkbaar met een fenomeen dat we in softwareland goed kennen: devakbeurzen.Welbeschouwd is het allemaal kinderspel.Edwin Schalkcommercieel directeur DeltaPi31 mei Roadshow: Realiseer Uw Idee met AutoCAD 2007Alphen a.d. Rijn, Archeonwww.autodesk.nlJuni01 juni, Cadac Expo - Autodesk Solutions TourBrussel (B)www.cadac.com en www.autodeskseminars.com01 juni, CAD OPEN 2006 Golf EventNunspeet, “Nunspeetse Golf & Country Club”www.cadopen.nl01 juni, ImandrA GebruikersdagAmsterdamwww.cadcompany.nl08 juni, Preview Office 12Amsterdamwww.cadcompany.nl09 juni, CAD "inloopmiddagen"Boxtelwww.quandes.nl13 juni, Workshop Nen CatalogusDelftwww2.nen.nl16 juni, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com20 juni, AutoCAD 2007Heerhugowaardwww.samenwerkendeautomatiseerders.nl22 juni, Seminar NormmanagementDelftwww2.nen.nl22 juni, Workshop Autodesk Data Management oplossingAmsterdamwww.cadcompany.nl23 juni, CAD "inloopmiddagen"Boxtelwww.quandes.nl27 juni, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com29 juni, Workshop Autodesk Revit BuildingAmsterdamwww.cadcompany.nl29 juni, Solid Edge, 3D CADOldenzaalwww.boschengineering.nlJuli13 juli, Workshop AutoCAD ElectricalAmsterdamwww.cadcompany.nl21 juli, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com25 juli, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.comCADMagazine April/Mei 2006-3 21

SpecialWerken vanuit huis, kantoor en werfRenovatie Gebouwen KoningspleinDoor: Chris VerhaegheDirk Moerman werkt als projectleider van Atelier des ArchitectesAssociés en G+D Bontinck & Igor Baworowski op eenrenovatieproject op het Koningsplein in Brussel. Op deze site,die historisch sterk verbonden is met het Brusselse verleden,zal deze renovatie resulteren in 47 000 vierkante meterministeriële kabinetten voor het Brussel Gewest.Het Koningsplein binnen de uitwisselingssoftware.Voor het beheer en de verspreidingvan alle documenten nodig voor degoedkeuring en uitvoering van ditproject gebruikt het projectteam degroupware-oplossing van AutodeskBuzzsaw. De belangrijkste reden ommet dit platform van start te gaan lagin de complexiteit van de samenwerking tussen verschillende partijen,zo vertelt Moerman.“Zowel de aannemer als de architectwerkten samen met meerdere partijenop verschillende locaties, dus wehadden echt een centraal systeemnodig voor de projectinformatie.Bovendien werken onze projectmedewerkersdeels thuis, deels op kantoorén deels op de werf.”De implementatie van het nieuwesamenwerkingssysteem verliep redelijksoepel, is de mening van Moerman.“Eigenlijk is alles vrij vlot verlopen.Vanuit de architectenhoek hadden wijdit voorstel gedaan, maar wij hebbentoen ook direct voorgesteld om hetbeheer op ons te nemen. Op diemanier hielpen we ook de anderepartijen, want zo was de drempelvoor onze partners ook een stuk lager.Na een maandje inloopperiode warenalle partijen werkzaam met hetsysteem.”FolderstructuurOm goed te kunnen werken met deverschillende partijen moest Moermanduidelijke afspraken makenrondom het gebruik van Buzzsawop het gebied van folderstructuur,naamgeving en bestandsformaten.“Als projectleider zie ik streng toe opde folderstructuur. Uiteindelijk is hetin ieders belang om dit gestructureerden overzichtelijk te houden. Rondbestandsformaten hebben wij afgesprokendat we .DOC, .XLS en.DWG-formaten gebruiken voordocumenten ‘in opbouw’. Als wedocumenten in PDF of DWF opslaan,betekent dit eigenlijk ook meteen dathet een definitief en aldus afgewerktefiche of plan is,” zo legt Moerman uit.LeercurveMoerman denkt niet dat de samenwerkingal op een maximaal niveauplaatsvindt. “Ik ervaar dit duidelijkals één grote collectieve leercurve.Vandaag de dag ondervinden wij altal van voordelen door de digitaleuitwisseling, maar ik ben er zeker vandat wij nog heel wat extra mogelijkhedenzullen ontdekken. Op onzewerfvergaderingen staat Buzzsawbijvoorbeeld nu al constant open.Ieder plan en document hebben we zoonmiddellijk bij de hand. Bovendienprojecteren we zelfs plannen op onsschrijfbord. Op die manier kunnen wemet een stift in de hand als het warelive redlinen. Dat helpt bij het snellerdoorspreken van ontwerpgedachten.Zelf ben ik als projectleider ergtevreden over het feit dat ik volledigecontrole over de werf heb. Zonder datik elk document hoef in te zien, benik nu wel op de hoogte welkevorderingsstaat naar buiten gaat enbinnenkomt. Ook de directies van deverschillende bouwpartners kunnennu van afstand de werf volgen en opde hoogte blijven van wie watwanneer doet.”www.buzzsaw.bewww.c3a.be22CADMagazine April/Mei 2006-3

SpecialOplossingen voor farmaceutische industrieCAD-Phil 3D HVAC pionierin BelgiëDoor: Richard ZethofCAD-Phil ontwerpt gebouwen en Heating, Ventilation andAirconditioning (HVAC-) systemen in 3D voor de farmaceutischeindustrie, onder andere voor Glaxo-Smith-Kline (GSK)Biologicals. GSK Biologicals is een groot farmaceutisch bedrijf datonder andere in het Belgische Gembloux vaccins produceert tegenziektes als hepatitis en meningitis.CAD-Phil maakt gebruik van 3D-modellenvoor het controleren van de ontwerpen vanbuizen en leidingen.CAD-Phil is een engineering bureaudat ontwerpen in 3D maakt voor diversesectoren en hiervoor een expertiseheeft opgebouwd van meer dan tienjaar. Het bureau startte met ontwerpopdrachtenvoor de verpakkingsindustrie.Later specialiseerde het zich in oplossingenvoor ruimtelijke en technischecoördinatie ten behoeve van onderandere de farmaceutische industrie engenereert daarom dynamische modellenop basis van Bentley HVAC(Mechanical Systems), Structural,Architecture, Electrical, Equipment enPiping software. Bij het ontwerpen vanHVAC wordt de kritische factorgevormd door de integratie van‘piping’, uitrustingen en muren, alsookdoor de toegankelijkheid voor hetonderhoud. Bovendien moeten al dezeelementen in een kleine ruimte wordeningepast. In de farmaceutische industriestaat elke kamer onder overdruk.Afhankelijk van het soort kamer en debestemming ervan, variëren de specificatiesvoor de drukregeling, en wordtde complexiteit van het bouwontwerpnog verhoogd. Visualisatie in 3Dmodellenis hierbij nuttig om inzicht tekrijgen in het ontwerp, en om decommunicatie tussen alle betrokkenpartijen tijdens het bouwproces tebevorderen.Virtueel bewegenPhilippe Linet, ontwerper en zaakvoerderCAD-Phil: “Het voordeel van3D-modellen is duidelijk. Alle leidingenen installaties van welke aard ookworden duidelijk in beeld gebracht inhun toekomstige omgeving. Het gaathierbij voornamelijk om zaken alsmuren, balken, pijlers en pijpleidingen.Bovendien kan de gebruiker virtueeldoor de ruimtes bewegen, zodat ze ophun toegankelijkheid en onderhoudsvriendelijkheidte testen zijn.”Via interfaces met berekeningspakkettenvoert Linet simulaties uit. Hierinworden een groot aantal parametersmeegenomen. De berekeningen behandelenturbulentie, weerstand, flow,Computer Flow Dynamics, akoestieken FEA voor de sterkteberekening vanstaalstructuren. De simulatie houdt ookrekening met Interference Managementen Collision Detection.Een ander gebruik van Bentley HVACheeft betrekking op de mogelijkheidom materiaalbestanden te genereren.“De cijfers voor kwantiteitsspecificaties,die daarop gebaseerd zijn, wordenerkend als meer accuraat dan om heteven welke traditionele inschattingsmethode,”zo stelt Linet.InzienTenslotte merkt Linet dat de communicatiemet de opdrachtgever en deinstallateurs veel efficiënter verloopt in3D. “Dankzij de samenwerking tussenBentley en Adobe zijn de ontwerpenconstructies ook in een PDF-bestandin te passen. Zo kunnen we ze relatiefmakkelijk versturen en waarna ze doorde ontvangers worden ingezien inAdobe Reader. Vooral voor opdrachtgeversis dit erg nuttig omdat dit vaakniet-technici zijn die zich wel eenduidelijk beeld willen vormen van dete bouwen installatie,” aldus deontwerper.www.bentley.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 23

SpecialZiekenhuisprojecten van EGM architectenOntwerpen gezondheidszorgvergt lange ademDoor: Lambert-Jan KoopsEGM Architecten is een van de grotere architectenbureaus metvestigingen in Rotterdam en Dordrecht. De architectuur is daarbijondergebracht in drie samenwerkende groepen. Een van diegroepen is gespecialiseerd in opdrachten voor de gezondheidszorgen houdt zich voornamelijk bezig met algemene en universitaireziekenhuizen.Het onderwijsgebouw van het Leids Universitair Medisch Centrum is ook doorEGM ontworpen.Van de zeventig personen op deontwerpafdeling voor de gezondheidszorgis er een gespecialiseerd in hetmaken van mooie, aantrekkelijk ogendeplaatjes van ontwerpen: Wanja vanZoest. Zij doet dit meestal op basis vanVectorworks-modellen die ze danuitwerkt in Artlantis. “Het kan gaan omsterk uiteenlopende projecten. Somsontwerpen we hier compleet nieuwegebouwen, en soms gaat het omrelatief kleine renovatieprojecten. Ookde tijdsduur kan verschillen: er zittengebouwen bij die we al twintig jaaronder onze hoede hebben. Toen denieuwbouw daar klaar was, was het alweer tijd voor de renovatie van oudegedeeltes,” aldus de visualiser.Albert SchweitzerRecente projecten van Van Zoestwaren het Radboud- en ErasmusMedisch Centrum in respectievelijkNijmegen en Rotterdam. Momenteelwerkt ze aan de afbeeldingen voor hetAlbert Schweitzer-hospitaal inDordrecht. “Dat is een serieus project,”stelt Van Zoest, “het wordt een grootzorgcomplex waar ook aanverwantediensten, zoals bijvoorbeeld de GGDen de bloedbank, een plek zullenkrijgen. Bovendien gaat het hierbij omeen locatie waar nog veel meergebouwd zal worden, zoals een sportcomplex.”Van Zoest krijgt van vaakcollega’s het verzoek om snel eennieuwe visualisatie aan te maken.“Daar zit dan meestal wel een bepaaldetijdsdruk achter,” zo vertelt ze,“bijvoorbeeld omdat er een presentatieaankomt. Het voordeel van het gebruikvan VectorWorks en Artlantis is dat hetvrij snel een plaatje oplevert en dat ikdus in samenspraak met collega’s snelnieuwe voorbeelden kan maken. Hetnadeel is natuurlijk dat de afbeeldingenniet zo realistisch zijn als wanneer je zein een gespecialiseerd pakket zoumaken. De afbeeldingen zijn echterduidelijk en het tijdvoordeel weegtdaar voor mijn werk ruimschootstegenop.”PlattegrondMeestal begint Van Zoest met eenDWG die ze aangeleverd krijgt vaneen collega, alhoewel er ook wel eenseen VectorWorks-tekening als uitgangspuntwordt gebruikt. “Wat betreftuitwisseling met bijvoorbeeld Auto-CAD is de situatie niet echt ideaal tenoemen. Feitelijk maak ik dan ookalleen maar gebruik van de plattegronden vul de rest zelf in. Ook uitwisselingmet andere pakketten houdt niet over,alhoewel ik begrepen heb dat het in devolgende versie van VectorWorksmogelijk is om 3ds max-bestanden inte lezen. Dat is een stap in de goederichting. Het liefst zou ik echter ziendat het makkelijker wordt om 3Dgebogen vlakken te maken. Mijncollega’s maken weliswaar maarweinig gebruik van organischevormen, als ze een nieuw ontwerpbedenken, maar wanneer het gebeurtmoet ik toch allerlei trucs gebruiken alsik de NURBS-functie inzet. Hopelijkkomt daar binnenkort nog veranderingin.”www.egm.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 25

SpecialAmersfoortse fietsbrug blijkt bewerkelijk projectHatek Adviesbureau specialistin kromme zakenDoor: Lambert-Jan KoopsMedio april 2006 verhuist Hatek Teken- en Adviesbureau vanhet pittoreske Ingen naar Druten. Een logische stap voor het bedrijfdat zich naast civiele techniek en betonindustrie richt opde afvalverwerkingindustrie. In Druten zitten namelijkal afvalproces-engineers van een andere organisatie, zodatdoor een samenwerking de lijnen alleen maar korter worden.De fietsbrug in Amersfoort bevat veel exotische koppelingen en was daaromeen arbeidsintensief project.Bruggen, hekwerken,betonmallen enrenovaties, dat zijn de meestvoorkomende onderwerpen bij deprojecten waar Hatek Adviesbureau deafgelopen vijftien jaar bij betrokken isgeweest. “Tegenwoordig zijn we echterook betrokken bij afvalverwekingssystemen,”zo vertelt Gert Hasselaar,directeur van het bedrijf. “Voor alonze projecten geldt echter dat zespecialistisch zijn in die zin dat hetzelden rechttoe, rechtaan constructiesbetreft en er veel kromme, scheve enronde vormen in terug te vinden zijn.”FietsbrugDe klanten van Hatek zijn constructiebedrijven,aannemers en soms ookbetonfabrieken. Voor de werkzaamhedenmaakt het bedrijf gebruik vanAutoCAD 2006 en ParaBuild. Metname met dit laatste pakket wordtveel gewerkt, Hatek is dan bètatestervan deze software. “Uiteraard doenwe ons werk in 3D,” zo steltHasselaar, “dat is veel overzichtelijkerdan 2D. Zo kregen we bijvoorbeeldeen ontwerp binnen van eenfietsbrug in Amersfoort waar we watvragen over hadden. De architect istoen naar ons toegekomen vooroverleg en toen ze het model in 3Dzag, zag ze allerlei details dieze meteen wilde veranderen. Hetuiteinde van de burg looptbijvoorbeeld over in een bank, en datbleek er in de praktijk toch anders uitte zien dan verwacht. Ook detuidraden bleken wat kleine problemenop te leveren omdat ze doorde bank heen liepen. Daarnaasthebben we ook de detailgaten voorelektra tijdens dat bezoek meteeningepast. Al met al is het wel eenuitgebreid project geworden. De brugis weliswaar niet zo groot, maar deonderdelen die er in zitten zijn welerg bewerkelijk gebleken. Zo zitten ervreemde koppelingen in, die weeigenlijk nooit eerder haddengebruikt.”AfrondingHet plaatsen van de fietsburg inAmersfoort is een opdracht van degemeente. De architect Van RoosmalenVan Gessel maakte hiervoor hetontwerp, waarna Hatek Adviesbureaude uitwerking voor zijn rekening nam.Eind maart waren de houtdelenuitgewerkt, terwijl de staaldelen inverwerking waren. “Op 1 mei begintde montage en begin juli moet hetproject zijn afgerond,” zo verteltHasselaar. “Hiervoor hebben we dansamengewerkt met aannemersbedrijfWallaard uit Noordeloos, Van der LaarConstructeurs uit Eindhoven en GecoKonstruktiebedrijf. Overigens verliepdie samenwerking goed, want deuitwisseling van gegevens was geenprobleem. We hebben in het verledenook bewust gekozen voor een pakketop basis van AutoCAD zodat we metDWG-bestanden kunnen werken. Datblijkt binnen ons werkterrein toch hethandigst te zijn want dat is het formaatwaarmee het gros van onze opdrachtgeversmee werkt.”www.hatekgroep.nl26CADMagazine April/Mei 2006-3

SpecialTerugkoppeling naar calculatie essentieelKBM altijd op zoek naar descherpste prijsDoor: Lambert-Jan KoopsKatwijkse Bouwmaatschappij KBM is een middelgrote bouwer uitKatwijk die met name actief is in Zuid-Holland. Hierbij neemt hetnegentig man sterke bedrijf zowel kleinschalige tot grote projectenaan in de woning- en utiliteitsbouw. Om dit alles in goede banen teleiden is met name geïnvesteerd in software die het traject vancalculaties, offertes, contracten en controle begeleidt.vervolgens bijgehouden wat despecifieke wensen van de kopers zijnop het gebied van meer- en minderwerken hoe deze gefactureerdworden. “Minstens zo belangrijk is decontrole op de uren die we met desoftware uitvoeren,” zo stelt VanMarkus. “We hebben van te vorenbijvoorbeeld bepaald wat het budgetis voor het stellen van profielen. Wevergelijken en bewaken tijdens hetproject echter goed de gecalculeerdeuren met de daadwerkelijk gemaakteuren.”KBM werkt aan zowelkleinschalige als grote projecten.Om bij een inschrijving voor eenbouwproject op de laagste prijs uit tekunnen komen moet KBM bij zijntoeleveranciers de laagste prijs wetente krijgen. Hiervoor maken Ernst Janvan Markus, hoofd administratie bijKBM, en zijn collega’s gebruik vanonder andere de modules Begroot enInkoop van Kraan Bouwcomputing.“Met behulp hiervan wordt het bestekomgezet in een prijscalculatie.Vervolgens kunnen we in de softwarealle relevante leveranciers voorbijvoorbeeld beton, kozijnen ofdeuren per onderdeel opvragen enhieruit een aantal selecteren voor eenofferte. Het mooie is hierbij dat we deprestaties van onze leveranciers ookbij kunnen houden met behulp vaneen rating. Als bijvoorbeeld dekwaliteit van het geleverde materiaalmatig is of afspraken worden nietnagekomen, dan is dat direct te zienin het systeem.”Na verloop van tijd komen de offertesvan de leveranciers binnen. Dezeworden met elkaar vergeleken.“Meestal gaat dit op prijs, maar derating speelt natuurlijk ook mee, alsde prijzen niet ver uit elkaar liggen,”aldus Van Markus. “Als alle gegevensbekend zijn kunnen wij vervolgensonze aanbieding kenbaar maken aande opdrachtgever.”WerkbegrotingAls de definitieve order van deopdrachtgever binnen is wordt decalculatie omgezet in een werkbegrotingen gaan de werkvoorbereidersaan de slag. Offertes worden contracten,en de administratie bewaakt decontracten op eventuele overschrijdingen.Daarbij wordt automatischbijgehouden welke facturen er zijnontvangen, zodat wordt voorkomendat er te veel wordt betaald. Metde module Kopersbeheer wordtOmstandighedenAls er tijdens het project veel meeruren nodig blijken te zijn, kan KBMdirect actie ondernemen “Het kangaan om een vergissing, bijvoorbeeldomdat de uitvoerder op het werk tenonrechte uren aan het profielen stellenheeft toegekend. Het kan zijn dat deomstandigheden tegenzaten en dat hetdaarom uitliep. Maar het kan ook zijndat het gewoon niet sneller kan. In datgeval moet dit meteen wordenteruggekoppeld naar de calculatieafdeling.De calculators moeten danin het vervolg hun norm bijstellenvoor dat onderdeel, of we moetenkijken of we bepaalde onderdelen opeen ander wijze moeten uitvoeren,”zo sluit Van Markus af.www.kbm.nl

SpecialBij Meijer & Joustra is het drukGoed personeel ligt nietvoor het oprapenDoor: Lambert-Jan KoopsEr is maar een ding net zo erg als geen werk hebben en dat is meerwerk aangeboden krijgen dan je aankunt. Het blijkt vooringenieursbureau Meijer & Joustra in Heerenveen nietmakkelijk om aan nieuwe werknemers te komen, zodathet uit zes man bestaande team van ingenieursvoorlopig nog tot zijn oren in het werk zit.Goed personeel is moeilijk tevinden, de oude garde in de constructeurswereld vloeit langzaam af en er isweinig aanwas van jonge constructeurs.Gelukkig is dat eigenlijk hetenige probleem wat speelt bij Meijer &Joustra, want voor de rest gaat allesnaar wens. Het bedrijf houdt zichvooral bezig met engineering vanwoning- en utiliteitsbouw evenals deengineering van prefab-betonconstructiesen gebruikt hiervoor sinds tweejaar Tekla Structures PrefabBeton, dat voorheen voor de staalbouwbekend was onder de naam Xsteel. Eenvan de activiteiten die ermee wordtuitgevoerd is het ontwerp van hetregiokantoor van de politie dat inAssen zal verschijnen. Homme Joustravertelt over het grote project in deDrentse hoofdstad. “Wij doen deprefab betondelen van het complex datbestaat uit zestien verdiepingen enbijbehorende laagbouw. We begonnendaarmee eigenlijk met niet-volledigegegevens omdat sommige data voordetails ontbraken. Dat bleek echtergeen probleem omdat veel van diezaken voortvloeien uit het 3D-model.Zo hebben we bijvoorbeeld aan de 880benodigde betonelementen in eersteinstantie niks hoeven doen omdat zeautomatisch binnen het model wordenaangemaakt.”tegenwoordig ook controles plaatsvindenvia het webmodel binnen desoftware. De kijker kan daarbij doorhet gebouw heen lopen en doorsnedenmaken en details bekijken. Ik ben ergtevreden over die techniek en ik denkdan ook dat in de toekomst de uitvoerderin de keet zal zitten met een laptopop schoot terwijl hij in het model controleertof de werkzaamheden juistworden uitgevoerd,” aldus Joustra. Bijhet wapenen worden in TeklaStructures alle staven met behulp vanmacro’s in het model geplaatst, zodatalle doorsneden en buigstaten uit hetmodel gegenereerd kunnen worden.Joustra: “Het volledig automatischwapenen van balken en kolommen isnu al mogelijk. Het wapenen vanwanden gaat echter nog niet volledigautomatisch, vandaar dat we dat nogsteeds doen in AutoCAD. In denieuwe versie van Tekla Structures ishet wapenen van wanden echterverder geautomatiseerd.”Weinig mensen, veel werk“Omdat we het erg druk hebbenzouden we ons team graag willenuitbreiden,” zo vertelt Joustra. “Voorbeginnende tekenaars/constructeurs ishet volgens mij aantrekkelijk om hierte beginnen. Het werken in 3D maakthet werk extra leuk en interessant.Eigenlijk wordt de constructeur/tekenaar een constructeur/3D-modelleurdie met de laatste techniek kanmodelleren. Dat maakt het werkdes te leuker omdat we hier opgebouwniveau werken en niet optekeningniveau.”www.imj.nlWebmodelUitwisseling met opdrachtgevers enandere belanghebbenden vindt meestalplaats via DWG, DXF of ook hetoriginele Tekla-formaat. “We latenHet regiokantoor van de politie in Assenzal zestien verdiepingen krijgen.CADMagazine April/Mei 2006-3 29

SpecialPrinssen en Bus werkt in 3D aan het theaterDe techniek achter de voorstellingDoor: Lambert-Jan KoopsPrinssen en Bus Raadgevende Ingenieurs is gespecialiseerd op hetgebied van akoestiek, bouwfysica en theater(bouw)techniek.Het bureau adviseert het ontwerpteam bij de bouw van cultureleinstellingen zoals schouwburgen, muziekscholen en theaters.Met behulp van een raster is goed te visualiseren welk percentage vanhet podium nog zichtbaar is voor de kijker op het zijbalkon.Arnoud van Dijk is systeembeheerderbij Prinssen en Bus. Hij legt uitwaarom werken in 2D geen houdbareprocedure meer was binnen het bureau.“Wij moeten regelmatig bepalen of hetin een nieuw ontwerp voor toeschouwersmogelijk is om voldoende van hetpodium te zien. Daarvoor moeten wezichtlijnen maken vanaf de zitpositienaar het podium. Met name voor dezijbalkons geldt dat dit een lastige zaakis omdat de toeschouwers daar dubbelschuin kijken. Voor we overstapten op3D werkten we altijd met AutoCAD endat was simpelweg een onhandig. Nietalleen de zichtlijnen bepalen was lastig,ook wijzigingen doorvoeren viel nietmee terwijl het aanpassen van solidseen ramp was.”Visueel werkenVoor de overstap van AutoCAD naareen ander systeem kwamen tweepakketten in aanmerking: ArchitecturalDesktop en Revit. De keuze viel op delaatste van de twee. “In Revit kan ikvisueel werken en dat is handig.Hiervoor plaats ik een raster op hetpodium met honderd vakken.Vervolgens kan ik een visualisatiemaken vanaf het virtuele zijbalkon enmeteen zien welk percentage van hetpodium zichtbaar is. Dat is niet alleenvoor mijzelf handig, maar ook vooranderen. Het komt namelijk nog weleens voor dat wij de architect eenadvies geven waar hij niet op zit tewachten. Dan zeggen wij bijvoorbeelddat het balkon echt niet hoger kan.Vroeger was het soms een hele toer omanderen te overtuigen van ons gelijk,maar met deze afbeeldingen zien zemeteen dat het klopt wat we zeggen,”aldus Van Dijk.Dual ProcessorDe 3D-mogelijkheden binnen Revitworden optimaal gebruikt door VanDijk. Daarnaast heeft de systeembeheerdernog wel enkele wensen. “Ikzou willen dat het pakket een dual processorzou ondersteunen. Dat doet hetwel bij het renderen van afbeeldingen,maar niet bij de schermopbouw vanmodellen. En aangezien wij werkenmet modellen van meer dan 100 Mb,waarbij vaak van aanzicht wordtgewisseld, zou dat een aangename verbeteringzijn. Daarnaast zou ik willendat de uitwisseling wat beter wordt dannu het geval is. Dat blijft namelijk tocheen lastige zaak. Het liefst zou ik danook zien dat alle partijen die betrokkenzijn bij het bouwproces met hetzelfdepakket zouden werken. En dan uiteraardhet liefst het pakket dat wij ookgebruiken. Ik heb me echter laten vertellendat de uitwisseling in Revit 9.0 albeter te doen is door middel van linking.Dat is dan ook een onderdeelwaar ik zeker uitgebreid aandacht aanzal besteden.”www.pbri.nlwww.inventor-professional.nlUpdate : Inventor Professional 11 / AutoCAD 2007 / Mechanical 2007Laat u vakkundig opleiden door :HOFSTEDE VAN ERKELCADMagazine April/Mei 2006-3 31

Simply powerful. Simply connected.Simply affordable.Vraag nu uw gratisTry-Out CD aan.W I L D F I R Ewww.ptc.com/go/cadmagnlPro/ENGINEER NU slechts € 6.390 per licentie*Pro/ENGINEER is ’s werelds beste 3D CAD oplossing die er opdit moment in de midrange markt te krijgen is. Of u nu 1ontwerper of 1000 ontwerpers heeft: Pro/ENGINEER is deabsolute winnaar m.b.t snelheid, flexibiliteit engebruikersgemak.Naast de al meer dan 300.000 gebruikers over de gehelewereld zullen steeds meer CAD professionals naarPro/ENGINEER grijpen voor het verkrijgen van een maximaalrendement over het gehele ontwerpproces.Onze best-in-class oplossing Pro/ENGINEER is al beschikbaarvoor slechts € 6.390 per gebruikerslicentie*Bezoek de site www.ptc.com/go/cadmagnl voor meerinformatie....EN, nu tijdelijk een GRATIS industrie-gerelateerde modulenaar keuze.Vragen over 3D CAD? Heeft u meer hulp nodig met uw beslissing voor een CAD oplossing?Download dan onze GRATIS CAD-Buyers Guide van www.ptc.com/go/cadbuyersguide*De speciale aanbieding van € 6.390 excl. BTW voor een gebruikerslicentie plus een gratis industrie-gerelateerde module is alleen geldig voor nieuwe klanten. Bestaande klanten wordengeadviseerd contact op te nemen met PTC voor andere geweldige aanbiedingen. PTC behoudt zich het recht voor om deze actie op ieder willekeurig tijdstip te stoppen.®©2006 Parametric Technology Corporation (PTC). PTC, the PTC logo, Pro/ENGINEER and Wildfire are trademarks or registered trademarks of PTC. W I L D F I R E

SpecialSoftware moet potlood architect blijvenInspiratie vanuit eenmaatschappelijk oogpuntDoor: Natasja Eerens“Ieder mens en ieder bedrijf heeft de verantwoordelijkheid eenpositieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van deze aarde.Het is de missie van RAU om een betere kwaliteit van leven opelk niveau te bewerkstelligen. De verzorging van de fysieke,mentale en geestelijke mens staat centraal in het werk van RAU.”Aldus Thomas Rau, Architect, Directeur van RAU uit Amsterdam.Gebouwmodellen“Als we naar bouwen als disciplinekijken en we vergelijken het bijvoorbeeldmet de auto-industrie dan lopenwe heel ver achter. Die achterstandwordt ook bewerkstelligd door te langvast te houden aan 2D-software. Weleven in de 21e eeuw en het is voor mijniet eens de vraag of we gebruikmoeten maken van 3D-gebouwmodellen.Er is voor mij geen enkelalternatief. Als we de ontwikkelingenin deze tijd willen volgen is hetabsoluut vanzelfsprekend en noodzakelijkom met 3D-gebouwmodellente werken. Het voordeel daarvan is datje sneller problemen kunt signaleren.Minder problemen zorgen voor minderdiscussie met de verschillende partijenen minder verspilling van geld. Datkomt iedereen uiteindelijk ten goede.”Vanuit de gedachte dat ieder menseen fysiek, mentaal en spiritueel wezenis en deze drieledigheid volgensThomas Rau onvoldoende zichtbaarwas in de architectuur is hij veertienjaar geleden het bureau begonnen. “Alsarchitect plegen we een behoorlijkeingreep op deze aarde. De gebouwdeomgeving is een soort tweede doormensen gecreëerde natuur. We moetenons goed bewust zijn van onzeverantwoordelijkheid, als wij op dezeaarde iets veranderen, wat de impact isvan deze verandering ten opzichte vanhet welzijn en welbevinden van dezemensen.”“Het spreken van dezelfde taal tussenopdrachtgever en architect is vanessentieel belang bij RAU. We liepener tegenaan dat het moeilijk was om ineen vroegtijdig stadium de opdrachtgeverduidelijk te maken wat debedoeling was. We misten de juisteinstrumenten om de opdrachtgever alsvolledige partner te betrekken in hetgesprek. In dat kader zijn we op zoekgegaan naar de juiste softwareoplossing. Ons kantoor is overgestaptop twintig licenties ArchiCAD. Dat isonder andere handig voor de opdrachtgeversdie dankzij de software in staatzijn om mee te praten. Voor ons is hetbelangrijk dat de software altijd hetpotlood van de architect blijft. Je moetdat potlood goed beheersen en je nietlaten beheersen door het potlood.”Methodieke stijlRAU heeft geen kenmerkende stijl quavormgeving. “Wij hebben geen vormgevendestijl maar een methodieke stijl.Ieder gebouw is qua materialisering envormgeving een specifiek antwoord opde vraag. Voor ons is het 3D-modelbelangrijk in het proces? Het voorkomtallerlei onnodige irritaties en kostenomdat onze architecten in een vroegtijdigstadium meer weten over hetontwerp. Discussies met de aannemerworden eenvoudiger. Er is maar éénmodel en dat levert kwantitatieve feitenwaar iedereen zich aan moet houden.Heel veel informatie kun je uit hetsysteem halen die je normaal in hetlatere stadium, als je 2D werkt, nogmoet toevoegen. We besteden hierdooraanzienlijk minder tijd aan tekenenen kunnen meer tijd steken in hetverbeteren van het ontwerp.”www.rau.nlwww.kubusinfo.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 33

SpecialUtrechtse wijk voorzien van nieuw uiterlijkUiteenlopende projectenZwarte HondDoor: Wim FeithHet nieuwe winkelcentrum in het Hart van Hoograven in Utrecht.De Zwarte Hond, voorheen Karelse Van der Meer Architecten,is een breed georiënteerd architectenbureau, gevestigd inGroningen en Rotterdam, met een omvangrijke en gevarieerdebouwproductie. Het bureau kenmerkt zich, in eigen woorden,door een nuchtere ontwerpmentaliteit, ingegeven door deovertuiging dat het beste ontwerp ontstaat vanuit een gedegenonderzoek naar opdracht, programma en context.De projecten van De Zwarte Hondlopen uiteen van de herstructureringvan de wijk Holterbroek in Zwolle enbasisschool De Punt en achttien huurappartementenin Osdorp tot eeneducatief centrum in Harkstede eneen woonzorgcomplex in Spijkenisse.“We tekenen al jaren met Arkey ASDen hebben in onze vestiging inGroningen momenteel zestien licentiesmet daaraan gekoppeld deNormworm, het bouwfysisch toetsingspakketvan Het Digitale Huis,”zo vertelt Wim Feith. “Ooit ben ikbegonnen met Arkey 2.4 op een Atari1024. Daarmee heb ik een beddenhuisgetekend van het UMCGroningen. Wat een armoede. Er wasgeen bouwkundige bibliotheek, dusmoesten we alle elementen los plaatsen,inclusief arceringen. Vervolgensmoesten we om de haverklap debibliotheek opslaan om maar geengegevens te verliezen.”KozijnenTegenwoordig gaat Feith het werk eenstuk soepeler af. “We kunnen momenteelcomplete spouwmuren plaatsen,inclusief arcering en 3D-informate.Voor kozijnen hebben we een specialefunctie waardoor we ze direct in despouwmuren kunnen invoegen.Bovendien is alle relevante informatiedirect beschikbaar, zoals de plattegrond,doorsnede en aanzicht, glassoortenen bemating,” aldus Feith.Verder maakt Feith regelmatiggebruik van de bouwbesluitmodule,de Normworm. “Hiermee kunnen wein elke fase een wijziging van hetontwerp meteen toetsen aan de regelgeving.Bovendien verbindt dezemodule ons met de achterliggendegegevens. Met behulp van de componentenselectorkunnen we namelijkbouwkundige elementen plaatsenwaaraan leveranciers zijn gekoppeld.De bijbehorende productinformatie isvervolgens te raadplegen op deZoeksnoek waarna je via Internetcontact kunt zoeken met de leverancier.”Hart van HoogravenEen van de vele projecten waar Feithen zijn collega’s aan werken is hetHart van Hoograven in Utrecht.Mitros, AM Wonen, BouwfondsOntwikkeling en de GemeenteUtrecht kwamen in 2004 tot overeenstemmingover de plannen voor dezelocatie. Daarmee werd het een veelzijdigeopdracht voor De ZwarteHond met 150 appartementen, 97grondgebonden woningen en 3.850vierkante meter commerciële ruimte.Feith begrijpt dat het een speciaalproject is. “De ontmoeting van allerleiruimtelijke en programmatischerand-voorwaarden maakt de opgavebijzonder. Door de ligging van hetplangebied, het centrum van eenvroeg naoorlogse woonwijk, zal denieuwbouwontwikkeling, niet alleenstedenbouwkundig, maar juist ook architectonischbelangrijk zijn. Het isde bedoeling dat het hart een vernieuwendbeeld zal vormen wat de wijkeen nieuw uiterlijk geeft.” Inmiddelsheeft De Zwarte Hond duidelijk gemaakthoe de wijk er in de toekomstuit zal zien. De sloop van de winkelblokkenis inmiddels in gang gezet.Halverwege 2006 zullen de eerstewoningen in de verkoop gaan, waarnaaan het eind van het jaar de eerstepaal zal worden geslagen. De startvan de bouw van het winkelcentrumvolgt in 2007.www.dezwartehond.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 35

Bureau werkt aan alle soorten gebouwenBlikvanger Eindhoven vanVan aken architectenUGSCAD/CAM/CAE/PDMINNOVATE MOREwww.ugsplm.nl073-680 25 00Door: Edwin SchalkPrachtige en pragmatische architectuur dat is het speerpunt bijVan aken architecten. Efficiënt werken is daarbij (zoals bij allegrote bureaus) een belangrijke randvoorwaarde.De dagelijkse praktijk noodzaakt tot de inzet vanefficiënte hulpmiddelen voor hun medewerkers.De Kennedytoren te Eindhoven, een in 2003 opgeleverd projectvan Van aken architecten (fotografie: Ype de Groot - Eindhoven).Van aken architecten is met zo’nzestig medewerkers een van de groterearchitectenbureaus van Nederland.Het bureau realiseert projecten in heelNederland: van woningbouw tot grotestedenbouwkundige projecten. Debouwkundige uitwerking daarvangebeurt met DeltaPi. Bouwkundigtekenaar Stef Wijnen: “De snelheiden efficiëntie waarmee kon wordengewerkt, de mogelijkheden om hetprogramma af te stemmen op de doorons gewenste werkwijze en deweergave op papier gaven dedoorslag om voor DeltaPite kiezen.” Van akenarchitecten heeft 44 licentiesvan DeltaPi: deontwerpafdeling gebruikter veertien, veelal voorhet opzetten van het voorlopigontwerp, en detekenkamer dertig voordefinitief ontwerp enbouwvoorbereidings- enuitvoeringstekeningen.BureaumethodiekStandaardisatie van lay-outsis belangrijk voor van akenarchitecten; een Opzet-routinespeelt hier een belangrijkerol. Wijnen legt dit uit:“Een aantal bureaueigenzaken, zoals de standaardbureaustempel, wordt metdeze routine op de tekeningverwerkt. Ook afwijkendebureaustempels voor bijvoorbeeldontwerptekeningen,detailbladen oftekeningenlijsten zijn hiermeete genereren en in te vullen.Allerlei instellingen, zoals de schaal,het formaat, kaders, plotinstellingen enweergave op tekening worden hieringeregeld. Projectgegevens wordenéénmaal ingevuld en in elke stempelverwerkt. Daarnaast zijn er bureauafsprakenontwikkeld, toegespitst op detekensoftware. Te denken valt hierbijaan tekeningbenaming, digitaletekeningenopzet, de omgang met blokken,blokbenamingen, omgang metde kozijnenroutine en opzetverbouwingstekeningen. Dit bevorderthet efficiënt werken; bovendien kunnentekeningen intern probleemloosworden uitgewisseld.”Weergave tekenwerkDe voor van aken architecten wenselijkeswitch tussen verschillenderepresentaties van tekenwerk is mogelijkmet DeltaPi. Ontwerptekeningenworden weergegeven middels zwartgekleurdewanden, terwijl technischetekeningen een aanduiding van materiaalgebruikvragen. Ook het maken vanverkooptekeningen vanuit bouwvoorbereidings-of uitvoeringstekeningen issnel te realiseren, door koppeling vaneen ander profiel aan de tekening.Hierin zijn vele instellingen, zoals lijndikten,lettertype, arceringen en deweergave van maatvoeringslijnen in testellen.Van aken architecten werkt alhaar projecten uit, van ontwerp tot enmet realisatie. Het bureau ontwerptdaarbij bijna alle soorten vastgoed:scholen, woningen, kantoren, bedrijfspandenen hoogbouw. Een voorbeeldvan dit laatste is de Kennedytoren inEindhoven. De opdrachtgever hiervanis de Kennedy Business Center CV(KBC), een samenwerkingsverbandvan Heijmans IBC VastgoedOntwikkeling en Hurks Bouw &Vastgoed. De Kennedytoren maaktdeel uit van het Kennedy BusinessCentrum, een nieuw zakengebied inhet centrum van Eindhoven, tenNoorden van het centraal station. Hetstedenbouwkundig model, de parkeergarageen het maaiveld zijn ontworpendoor Christiaanse, Architects. Deoplevering vond plaats in oktober 2003en inmiddels is de 83 meter hoge toreneen echte blikvanger geworden inhet centrum van de Brabantse stad.Zoals bij de bouw de bedoelingwas worden momenteel alle 22 bovengrondselagen gebruikt voor kantoordoeleinden.www.vanakenarchitektuur.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 37

SpecialWaterschapskantoor als herkenningspuntRothuizen van Doorn ’tHooft ArchitectenDoor: Peter FloorRothuizen van Doorn ‘t Hooft Architecten & Stedenbouwkundigen(RDH) bestaat al sinds 1930. Het architectenbureau ontwerptvolgens eigen zeggen doelmatige, functionele gebouwen metaandacht voor detail en met oog voor de ruimtelijke enmaatschappelijke omgeving. Elke architect bij RDH ontwikkeltdaarbinnen zijn eigen persoonlijke en herkenbare stijl.en enkele andere ALFA-gebruikers.Daar geven we input over de zaken diewij nodig hebben binnen ons werk.Daarnaast beschikken we overeen CAD-bibliotheek met meer dan 10duizend bouwdelen en maken wegebruik van een koppeling met het productinformatiesysteemde Zoeknoek.”Ook andere software binnen HetDigitale Huis wordt door Van Houte inde gaten gehouden. “De koppeling metandere bouwkundige software kan vannut zijn in ons proces. Zo kan ALFAworden gekoppeld met andere softwarevan Het Digitale Huis. Bijvoorbeeldmet het bouwfysisch toetsingspakketde Normworm, dat aan de tekeninggekoppelde berekeningen enBouwbesluit toetsingen uitvoert.”Stedenbouwkundig kenmerkt RDHzich door een ontwerpende benaderingvan ruimtelijke vraagstukken in delandelijke en stedelijke omgeving. BijRDH werken momenteel zo’n negentigmedewerkers. RDH heeft vestigingenin Goes, Breda, Middelburg enTerneuzen. In de praktijk functioneerthet bedrijf als netwerkorganisatie.Tussen de vestigingen ligt een glasvezelkabel,zodat tussen de vestigingenin de wisselende projectteams optimaalkan worden gecommuniceerd.“Voor ons tekenwerk gebruiken weAutoCAD ALFA”, vertelt Daco vanHoute, die bij Rothuizen van Doorn ‘tHooft de CAD-verantwoordelijke is.Aanvankelijk werd bij de diverse vestigingenmet uiteenlopende CADpakkettengetekend. “Na een evaluatievan de tekenprogrammatuur hebbenwe in 2002 besloten om verder te gaanHet waterschapskantoor inMiddelburg.met AutoCAD ALFA. Momenteelwerken we met 38 ALFA-licenties.”Bij de keuze voor ALFA speelde eenbelangrijke rol dat de tekenmethodiek isgebaseerd op AutoCAD. “Dit vondenwij met name van belang in verband metde communicatie met anderen,“ verteltVan Houte. “De uitwisseling van tekeningenmet derden is goed mogelijkomdat veel bedrijven met AutoCADwerken. Met ALFA hebben we bovendieneen bouwkundige tekenmethodiekin huis waarin meer kan dan in kaalAutoCAD.“Traditioneel“Hoewel je met ALFA zowel traditioneelkunt tekenen alsook modelleren in3D, wordt ALFA bij ons voornamelijkgebruikt voor het traditionele 2D-tekenwerk.We hebben regelmatig kerngroepoverlegmet Alfa DevelopmentWaterschapEen van de vele projecten van RDH ishet kantoor voor Waterschap ZeeuwseEilanden. Dit ligt aan het kanaal doorWalcheren, naast het station inMiddelburg. Het gebouw diendeherkenbaar te zijn, wat gerealiseerd isin een sculpturaal gebouw. De langgerektehorizontale lijn van het kanaalis terug te zien in de vorm van hetpand, wat samen met de afwisselingvan baksteen en glas het gebouw haardynamiek geeft.Het kantoor heeft een oppervlakte van12 duizend vierkante meter. Op debegane grond en de eerste verdiepingzijn de publieke en bestuurlijkefuncties gesitueerd. Voor de overigeverdiepingen is gekozen voor een openkantoorconcept met persoonsgebondenwerkplekken. Het interieur straalt eenintieme, maar zakelijke sfeer uit. Denatuurlijke materialen en kleurenstreven een informele sfeer na. Ditis terug te vinden in schoonwerk beton,houten balustrades en leemstukadoorswerkop de wanden, in combinatiemet een bruin beige vloerbedekking.www.rdh.nl38CADMagazine April/Mei 2006-3

©2006 Adobe Systems Incorporated. Alle rechten voorbehouden. Adobe, het Adobe logo, Acrobat, het Adobe PDF logo en Better by Adobe zijn hetzij geregistreerde handelsmerken ofhandelsmerken van Adobe Systems Incorporated in de Verenigde Staten van Amerika en /of andere landen. Alle overige handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaars.Adobe ® Acrobat ® 3DINZOOMBAARTOT LEVEN TE BRENGENDRAAIBAARVOLKOMEN DEELBAARUITVERGROOTBAARGeef uw team het equivalent van een backstage pas voor uw projectontwerpen. Met AdobeAcrobat 3D kan iedereen die beschikt over Adobe Reader® 7.0 ontwerpen bekijken vanuit iederehoek, op ieder moment en op vrijwel ieder platform. Complexe CAD-modellen kunnen wordenopgeslagen in een PDF-bestand. Groen licht krijgen van klanten en partners wordt een kwestievan uren, niet van dagen. En opmerkingen kunnen op iedere pagina bewaard worden. Probeer hetnu zelf op adobe.nl/3D en zie hoe uw team hiervan kan profiteren. Better by Adobe.

SpecialPersoneelstekort houdt werkdruk hoogEigen verantwoordelijkheidbij Hans BakkerDoor: Lambert-Jan KoopsMenno de Jong is tekenaar en projectleider bij ArchitektenburoHans Bakker uit Leiden. Een ideale functie, volgens De Jong zelf,omdat hij zijn eigen project van het begin tot het eind zelf kanbegeleiden en niet alleen tekent maar ook de constructeurs,bouwfysici en adviseurs aanstuurt. “We zijn een klein bureau,met zes medewerkers en hebben dus allemaal veelverantwoordelijkheid binnen onze functie.”Het nieuwbouwproject Julianastraat 27 in Alphen aan den Rijn.De Jong werkt van de presentatiefasetot het definitieve ontwerp binnen 3D.Meestal moet dat snel. “Als we beginnenaan een project maken we binneneen week een compleet 3D-overzichtmet bouwvolumes en kostenramingeninbegrepen. Hierdoor hebben onze opdrachtgevers,veelal projectontwikkelaars,snel zicht op de haalbaarheid vaneen ontwikkelingslocatie. ”VisualisatietoolOpmerkelijk is dat De Jong en zijncollega’s gebruik maken van 3Dmodellenbinnen Allplan, maar dat zedeze modellen na de bestekfaseverlaten. “Alle tekeningen voor uitvoeringworden nu eenmaal nog steeds in2D uitgewisseld, het werkt nu eenmaalniet anders binnen deze keten. Wegebruiken het 3D-model dan ook vooralals visualisatietool voor opdrachtgevers.Zelf vind ik dat 3D tekenen in hetalgemeen ook wel zijn beperkingenheeft. Het vereist veel discipline en ikvind het lastig om een goed overzichtte houden. De verleiding is groot omwijzigingen in 2D door te voeren.Eerlijkheidshalve moet ik wel zeggendat ik nog niet de tijd heb vrijgemaaktom vaker projecten in 3D door te werken.Het is momenteel echter onmogelijkom daar tijd voor vrij te maken. Wezitten tot over onze oren in het werk enzijn op zoek naar goede nieuwe collega’s,tot op heden is het nog niet gelukt.Waar dat aan ligt weet ik niet, je zoutoch denken dat een baan met zoveelvrijheid wel interessant genoeg is. Erzijn blijkbaar weinig tekenaarsbeschikbaar op de arbeidsmarkt.”UitbestedenDe Jong is nog niet overtuigd datwerken in 3D voor dit bureau altijd eenvoordeel is. “We kunnen bijvoorbeeldin Allplan wel de hoeveelhedenbepalen van een ontwerp, maar juistvanwege de tijdsdruk besteden we datnu nog vaak uit. Bovendien hangt hetook een beetje van het soort project afwat de beste methode is. Bij seriebouwkan ik me de voordelen goed voorstellen,maar om nou voor een kleinererenovatie een heel project in 3D op tezetten lijkt me te veel van het goede.”Voor de toekomst heeft De Jong nogeen klein aantal wensen met betrekkingtot zijn software. “Ik zou graag willenzien dat Allplan en VectorWorksworden gecombineerd in één pakket.Ze worden allebei ontwikkeld doorNemetschek en zouden volgens mijeen goede aanvulling op elkaar zijn.Ook zou het goed zijn als de computereen minder beperkende factor wordt;de invoer mogelijkheden en visualisatiekunnen absoluut veel beter.”www.hansbakker.nl40CADMagazine April/Mei 2006-3

TrainingswijzerBedrijf/trainingsinstituut: Omschrijving training(en) Bedrijf/trainingsinstituut: Omschrijving training(en)Autodesk Authorized Training Center en DealerALFA Development B.V. Cursusaanbod AutoCAD & ALFAPostelstraat 49* Basis5211 DX ’s-Hertogenbosch * GevorderdTel (073) 614 13 38* UpdateFax (073) 612 89 77* 3Dverkoop@alfadevelopment.nlwww.alfadevelopment.nl* Systeembeheer* MaatwerkOverig cursusaanbod in Het Digitale Huisverband: * Arkey/ASD Basis, Gevorderd, Opfris, Strategie, 3D,Beheer, * Normworm, Woordpoort, Knaakbaak, Droomstroom. PC Frame/ORCA * MaatwerkICN Solutions B.V.Postbus 33025203 DH ‘s-HertogenboschTel. (073) 750 67 50Fax. (073) 750 67 51E-mail:Verkoop@ICN-Solutions.nlCCO AutomatiseringCadix OpleidingenAmpèrelaan 1c9207 AM DRACHTENTel. (0800) 235 22 34Contactpersoon: Cindy SchmitE-mail: opleidingen@cadix.nlCursuslocaties: Drachten, Emmen,Utrecht, Den Haag en DeventerAutodesk Authorized Training CenterAlgemeen• AutoCAD (LT) Basis, Update, 3D en GevorderdenWerktuigbouwkunde• Autodesk Inventor (professional)• Autodesk Inventor leidingen en pijpen• Autodesk Inventor stressanalyses• AutoCAD MechanicalBouwkunde• Autodesk Revit• Autodesk Architectural DesktopElectrotechniek• AutoCAD ElectricalVisualisatie• Autodesk VIZDatamanagement• Autodesk Vault• Autodesk Product StreamOpleidingen in diverse trainingslokalen in Nederland, of op locatie is mogelijk.Voor uitgebreide trainingsomschrijvingen kunt u kijken op www.ICN-Solutions.nl.Bel voor onze speciale (maatwerk)aanbiedingen, groepskortingen en trainingskalender!Uw specialist in CAD trainingenInnovatiepark 4b • AutoCAD basis 3 dagen4906 AA Oosterhout • AutoCAD Update 1 dagTel. (0162) 45 66 40 • AutoCAD Optimalisatie 1 dagFax. (0162) 45 66 48 • AutoCAD 3D 2 dagen• AutoCAD Visual Basic training 2 dagencontactpersoon: • SketchUp training 1 daging. K.J.C. van Dam• Diverse overige trainingen(o.a. Word, Excel, Windows, MS Project)k.vandam@cco-automatisering.nlWij verzorgen trainingen in Oosterhout (NB) of bij u op locatie.Autodesk Authorized System CenterAutodesk Authorized Training Center voor:- CAD Algemeen- Werktuigbouw- GIS- Bouw- EDM/PDM- Software ontwikkelingKijk voor ons complete cursusaanbod en actuele data: www.cadix.nlWerktuigbouwkunde • Autodesk Inventor Series• Autodesk Inventor Professional • Autodesk Mechanical • Autodesk Electrical • Autodesk VIZDatamanagement • Autodesk Vault • Autodesk Productstream • Autodesk Streamline• AM Meridian • Custom made add-in programsNaast een basis training Inventor kunt u ook kiezen voor een van onze ééndaagse trainingen, bijvoorbeeld:Sheet Metal, Large Assembly of Parametrisch ontwerpen. Trainingen geven wij klassikaal of bij u op locatie, ookavondtrainingen zijn mogelijk.Trainingslocaties onder andere in Breda, Goes, Oosterhout (NB), Rotterdam en Velsen-Noord.Bel: 0162-490101 Mail: trainingen@cadmatch.nl. Meer informatie: www.cadmatch.nl.www.cad-automatisering.nl www.icn-solutions.nlwww.alfadevelopment.nlwww.cadix.nlwww.cadmatch.nlTraining Center Autodesk Inventor ProfessionalHofstede van ErkelBilderdijkkade 13a1053 VA Amsterdamtel. : 020-6124780fax : 020-6124730E-mail : info@inventor-professional.nlkijk op : www.inventor-professional.nlInnotiv Training CenterHet Rond 182711 BW ZOETERMEERtel : 079 3 43 67 37fax: 079 3 42 31 11E-mail: trainingcenter@innotiv.nlContactpersoon:Dhr. Peter SterkTEC / CAD College BVNedGraphics CAD/GISAutodesk Authorized Training CenterIr. D.S. Tuynmanweg 10AutoCAD Basis4131 PN VIANEN AutoCAD UpgradeAutoCAD Applicatiebeheer/GevorderdenAutodesk MAPtel: 0347 329 626Microstation V8fax: 0347 329 666Autodesk Civil 3DE-mail: cursussen-gis@nedgraphics.nlContactpersoon: mevrouw K. van ’t ReveVoor meer informatie: www.nedgraphics.nlAutodesk Authorized Training Center Nijmegen• AutoCAD Basis • AutoCAD Update • AutoCAD Gevorderden • AutoCAD 3D• AutoCAD Optimalisatie • AutoCAD & VBA Basis • AutoCAD & VBA Gevorderden• Inventor Basis • Inventor Gevorderden • Inventor ProfessionalHet CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-over-dracht in de vormvan CAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstaligleer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussen eneen HBO-diploma bij de opleidingen.Autodesk HBO instituutBehaal uw HBO diploma! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer(ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passendbinnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een AutoCAD HBO diplomaverdiend! De opleiding is Inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen:ondermeer System Manager (AutoCAD) en Mechanical Designer (Inventor).Kerkenbos 1018 B6546 BA NijmegenT: (024) 356 56 77F: (024) 354 19 31E: info@cadcollege.nlCP: Leonie Bergsma* AutoCAD Basis* AutoCAD Update* AutoCAD Gevorderd* AutoCAD MechanicalKijk op Internet www.cadcollege.nl of vraag de brochure aan.Bel (024) 3565677 of mail naar info@cadcollege.nl* Inventor Basis Stnd (4 dagen)* Inventor Basis Extra (5 dagen)* Inventor Gevorderd* Inventor Professional* Inventor Release Update* Thema TrainingInnotiv Training Center verzorgt training voor AutoCAD, AutodeskInventor en MicroStation gebruikers. Behalve het verzorgen vantraining op iedere door ú gewenste locatie (maatwerk), organiserenwij met grote regelmaat training op vaste locaties in ; Zoetermeer,Amersfoort, Arnhem en Sittard.Dankzij onze Autorized Training Center status garanderen wijtrainers én faciliteiten op een door Autodesk bepaald kwaliteitsniveau.Bel voor een informatiepakket of kijk voor data en prijzenop de trainingskalender via www.innotiv.nl . Hier kunt u ook onzebrochure downloaden.Cadmes B.V.SolidWorks Basis TrainingAustraliëlaan 8SolidWorks Advanced Training5232 BB ‘s-Hertogenbosch SolidWorks API TrainingTel. (073) 645 62 22 SmarTeam Basis TrainingFax (073) 645 62 42 ProfiDB Traininginfo@cadmes.nlDBWork TrainingContactpersoon:Cosmos Works TrainingDhr. G. ThelissenCosmos TrainingCimatron TrainingAls Authorized Training Center verzorgt Cadmes de bovenstaande trainingen, zowel intern('s-Hertogenbosch, Eindhoven, Gent en Gosselies) als op locatie. Neem voor uitgebreide trainingsinformatieen data contact met ons op. Bel (073) 645 62 22 of mail naar info@cadmes.nl.www.nedgraphics.nl www.cadmes.nlwww.cadcollege.nl www.innotiv.nlwww.inventor-professional.nlBovenstaandeTrainingscentra vindt uook op www.cadmagazine.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 41

EvenementPTC richt zich met name op kennisoverdrachtWildfire 3.0 meer dan alleen nieuDoor: Lambert-Jan KoopsPTC wil een nieuwe weg inslaan op het gebied van communicatie.Zakelijk gezien gaat het prima, maar de naamsbekendheid laat tewensen over. Daar moet verandering in komen volgens deontwikkelaar van Wildfire, die aan de pers een preview gafop de 3.0-release van het pakket.De nieuwe versie van Wildfire kan grote samenstellingen sneller verwerken.De woelige tijdens zijn achter derug voor PTC, zo belooft het managementvan het bedrijf. Er is de afgelopenjaren flink gereorganiseerd, maarnu is het weer tijd voor een extra dusin de rug van de producten. Dat houdtin dat er weer flink wordt geïnvesteerdin de ontwikkeling van desoftware. Daarbij zijn er drie doelengeformuleerd die de omzet van PTCin 2008 naar 1 miljard dollar moetentillen. De eerste is het uitbrengen vannieuwe modules die bestaandeklanten extra functionaliteit moetbieden. Het tweede is de verkoop vanPLM-producten, waarmee PTC zichmomenteel duidelijk probeert teprofileren. Dit hangt overigens nietpersé samen met de verkoop vanCAD-producten, want de helft van dePLM-oplossingen wordt verkochtzonder een CAD-pakket. Het derdespeerpunt dat voor PTC de kar moettrekken is tenslotte nog de groepgebruikers die over wil stappen van2D naar 3D.Groot en kleinMet betrekking tot de ontwikkelingvan de software wil PTC zich bij zijnleest houden. Wildfire zal dus gerichtblijven op bedrijven die wereldwijdproducten ontwikkelen. De namen diedaar bij horen zijn de bekende grotemultinationals zoals Philips, ASML,Boeing, Airbus en Lockheed Martin.Ook kleinere bedrijven behorenechter tot de doelgroep. De groottedoet er namelijk niet toe, het belangrijkstevoor PTC is dat er meergevraagd wordt dan alleen eenCAD-oplossing.Het CAD-programma Wildfire en hetPLM-pakket Windchill werken opdezelfde database. Bij de ontwikkelingvan de software maakt PTCalleen gebruik van open standaards.Dit is een belangrijk element in deontwikkeling van datgene was hetbedrijf een PDS noemt: een productdevelopment system. Hierin zittenzowel de CAD- als PLM-functionaliteitopgesloten, terwijl het eenschaalbaar geheel blijft, dat zowelwereldwijd te gebruiken is als oplokale vestigingen.CommunicatieWildfire 3.0 heeft twee hoofdthema’smeegekregen. De eerste is de verbeteringvan de persoonlijke productiviteit,de andere is de toename van deprocesproductiviteit. Dat betekent dater niet alleen functies zijn bijgekomenvoor zowel het aanmaken van schroevenals complexe samenstellingen.Er zijn namelijk ook functies ontwikkeldop het gebied van communicatieen het gebruik van onderdelen vanderden tijdens het ontwerpproces.Wie een model aan het bouwen is, wilniet achteraf voor de verrassingkomen te staan dat een bepaaldonderdeel niet te krijgen is. De informatieuit de leveranciersdatabase zaldan ook in Wildfire 3.0 beschikbaarzijn op de ontwerpplek. Bovendienzijn in de CAD-omgeving onderdelente locken en unlocken zonder dat degebruiker hiervoor eerst naar dePDM-omgeving hoeft te schakelen.Hierbij kunnen er meerdere gebruikerstegelijkertijd werken op hetzelfdemodel. Het is ook mogelijk ommodellen buiten het netwerk om aante passen. Hiervoor is een zogenaamdePortable Workspace ontwikkelddie niet alleen de CAD-gegevensbeheert, maar ook de metadata, zoalswie welke onderdelen mag aanpassenen wie niet. Bij het inchecken van hetmodel in de eigen database zal desoftware vervolgens eventueleconflictmeldingen geven als er ietsmis dreigt te gaan. Als de wijzigingenacceptabel zijn, worden ze doorge-42CADMagazine April/Mei 2006-3

we CAD-functiesdesign-your-stuff.comvoerd in het centrale model. Zo is het mogelijk tewerken buiten het eigen netwerk terwijl er wel controleblijft over wijzigingen die buiten het eigensysteem zijn doorgevoerd.WizardsEr zullen minder menu’s te vinden zijn in Wildfire3.0, iets wat volgens PTC moet resulteren in meeroverzicht. Tevens is het mogelijk om zogenaamdebest practices in te stellen. Dit zijn standaard richtlijnenvoor het ontwerpen van standaardgroepenonderdelen, waarbij een expert een soort wizardopstelt voor andere gebruikers voor verschillendesoorten producten en of berekeningen. De individuelegebruiker kan er echter altijd voor kiezen omeen eigen route te volgen. Een andere nieuwe toolbinnen Wildfire is toegevoegd om het besprekenvan ontwerpen te vergemakkelijken. Hierbij kan eenontwerper collega’s uitnodigen om via hetnetwerk, eventueel Internet, een model te bekijken.Indien gewenst is het hierbij mogelijk om degebruikerstools aan een andere kijker over te dragenzodat deze persoon het model kan bewegen enannotaties kan maken om eventuele vragen teverduidelijken.BematingenTenslotte zijn er ook nog heel concrete veranderingendoorgevoerd in de nieuwe versie van Wildfire. Zoalswel vaker het geval is bij nieuwe releases van eenCAD-pakket, is de verwerking van grotesamenstellingen versneld. Daarnaast is er een nieuwalgoritme voor bematingen ontwikkeld en ondersteuntversie 3.0 OpenType fonts voor het plaatsenvan logo’s en andere aanduidingen op een model.Relatief kleine wijzigen voor een dergelijk uitgebreidpakket. Imposanter is misschien de mogelijkheid totvan real time botsingsdetectie in de modellen vanWildfire. De ontwerper kan hierbij direct de werkingvan zijn model testen binnen de ontwerpomgevingzonder dat hij hiervoor een compleet mechanismehoeft te bouwen.www.ptc.comDe complete informatiebronvoor CAD-gebruikerswww.design-your-stuff.com is ‘the place to be’ voor iedereCAD-professional. Diverse menu-opties vormen een poortnaar een schat van informatie rond het gebruik van deAutodesk-ontwerptools. Op het algemene deel van dezewebsite vind je o.a. meer details over producten enevenementen terzake en krijg je inzage in een galerij vanprojecten. Door eenvoudige registratie krijg je bovendientoegang tot het gebruikersforum, tips en trucs, dekennisbank, en doorblader je onze downloads-sectie.www.design-your-stuff.com: de complete CAD-referentie.

EvenementIntensief programma voor en door gebruikersTweehonderd bezoekers End UserDoor: Ellen PrinseOp 23 maart vond er een event plaats voor gebruikers vanvisualisatie- en animatiesofware, met Autodesk 3ds max en VIZals centraal onderwerp. De initiatiefnemer was Joep van der Steenvan Macrocad, die ook verantwoordelijk is voor de portalwww.3dstudio.nl, wat voor die doelgroep inmiddels eenvertrouwd adres is voor uitwisseling van kennis en ervaring.De site telt ruim vijfhonderd actieve leden die elkaarvia dit kanaal laten informeren en informatie delen.Ted Boardman was de grote publiekstrekker van de gebruikersdag.Het was in feite de vierde keer dat ereen gebruikersdag voor Autodesk 3dsmax en VIZ werd georganiseerd. Dezedag was echter geheel anders vanopzet. De voorgaande jaren was ergedurende een middag de mogelijkheidvoor de gebruikers om ervaringuit te wisselen en zaken op te pikkenvia bemande werkplekken waar ze metvragen terecht konden bij verschillendeexperts. Op verzoek van de gebruikersis het event echter uitgegroeidnaar een dagvullend programma,waarbij een keur van deskundigen uitbinnen- en buitenland present was, dieieder voor zich workshops voor hunrekening namen, over hun eigenspecialisme.De workshops waren globaal in tedelen in een drietal hoofdgebieden:Render-engines, zoals Vray, Maxwel,Brazil en mental ray kwamen iederafzonderlijk aan bod. Verder was erook een aantal workshops toegespitstop de programmatuur zelf om dekennis hiervan te kunnen vergroten.Tot slot werd er ook aandacht besteedaan producten rond 3ds max en VIZwaardoor sneller en efficiënter kanworden gewerkt, zowel in het voortrajectals het natraject van de visualisatie.Ook zaken zoals modelleren,compositing, VR en beeldcompositiekwamen aan bod. Er was dus naast 3dsmax en VIZ ook ruim aandacht voorproducten als SketchUp, Combustion,Architectural Desktop, Rhino enVR4max.Opvallende verschijningIn totaal waren er tijdens de dag eendertiental sprekers uit zowel binnenalsbuitenland, waarbij de AmerikaanTed Boardman natuurlijk de meest aansprekendenaam was. Hij is een begripin de 3ds max-wereld, al is het alleenmaar om zijn opvallende verschijning,maar ook vanwege de publicaties diehij op zijn naam heeft staan via deboekenserie ‘3ds max Fundamentals’.De andere buitenlandse sprekers warenDave McKie uit Schotland, deSpanjaard Carlos Perez en MichaelLangmayer uit Engeland. DeNederlandse sprekers waren allemaalervaren gebruikers, zoals MarcHeesterbeek, Michiel Quist, CarloRoosen, Eddy van het Bolscher, SanderTolsma, Metin Seven, Jean-Pierre vanGastel, Richard Böck en Dennis dePriester. De meeste sprekers zijn ookactieve bètatesters voor de verschillendesoftwareproducten waarover zijpresentaties gaven en runnen daarnaastook nog hun eigen visualisatiebureaus,dus een grotere concentratie vanervaring was haast niet mogelijk.Uiteindelijk was er dus een programmamet vijf lokalen voor de repeterende enwisselende presentaties. In elke ruimtewerd van tien uur ‘s ochtend tot zes uur’s middags elk uur steeds een anderepresentatie gegeven Bezoekers kondenop die manier maximaal zevenverschillende presentaties op één dagbijwonen!PraktijkgerichtDe doelstelling van de gebruikersdagenis om zo min mogelijk standaardcommerciële presentaties te geven,maar een programma in elkaar te zettendat echte inhoud geeft aan gebruikers.Het is dus niet geschikt voor beginnersof algemeen geïnteresseerden, maar hetis echt praktijkgericht, specifiek voorgebruikers met een behoorlijkeervaring. Het blijkt dat juist dié gebruikersbetrekkelijk weinig mogelijkhedenhebben om verdergaande kenniste kunnen opdoen. Het liefste ziet deorganisatie dus gebruikers zelf aan hetwoord, zodat er een hoog praktijk-

Event 3dstudio.nlDurft ude sprong temaken?Het evenement vond plaats in het historische Fort bij Vechten.gehalte ontstaat. Het hele programmais daarmee vóór en dóór gebruikers,zonder een duidelijke commerciëleinsteek. Deze aanpak impliceert echterwel dat het event kostendekkend moetzijn, wat deze keer mede is gelukt doorsponsoring van de gebruikers zelf. Ookde Media en Entertainment-afdelingvan Autodesk die 3ds max/VIZ levertheeft bijgedragen, want ook zij zien alsleverancier duidelijk het belang in vandit soort praktijkbijeenkomsten enwillen hier graag hun medewerkingaan verlenen.BehoefteWat sterk opvalt binnen deze groepvan softwaregebruikers is de bereidwilligheidom kennis te delen, getuigede medewerking van deze presentatoren.Uiteindelijk zijn zij ookgebruikers, die toch hun tijd hebbengegeven om hun expertise te delenmet de bezoekende medegebruikers,die vaak ook nog hun concurrentenzijn!Getuige het aantal deelnemers voordeze bijeenkomst, zo’n tweehonderdpersonen uit zowel Nederland alsBelgië, en de lovende kritieken achterafop www.3dstudio.nl bewijzen dathiermee aan een behoefte is voldaan.Er werd door de bezoekers al tijdensde dag zelf gesproken over devolgende meeting dus als het aan henligt moet een dergelijke bijeenkomstvan dit formaat vaker wordengehouden.Ook de locatie was wel uniek tenoemen; het historische Fort bijVechten met haar kachelgestooktebunkerkamers en de atmosfeer vanlang vervlogen tijden paste verrassendgoed bij dit high-tech event. Hetweer trouwens ook. Wat kun je je nogmeer wensen dan tussen de workshopsbuiten in het zonnetje een bakkoffie te drinken voordat je weer naarde volgende workshop gaat? Enna een hele dag intensief kennisabsorberen was er gelukkig ook tijdvoor gezelligheid want de deelnemerskregen zelfs nog een (informeel)diner aangeboden! De meeste deelnemershoopten dan ook dat er ookvolgend jaar weer zo’n dag zalworden georganiseerd.www.3dstudio.nlICN Solutions wél!Voor het overschakelen van2D- naar 3D-tekenen hoeft ugeen halsbrekende toeren uitte halen. Als u kiest voor deveelzijdigheid van het werktuigbouwkundigsoftwarepakket Autodesk ® Inventor ® en deprofessionaliteit van ICN Solutions, bent uverzekerd van een risicoloze overstap.Aan integrale oplossingen als Autodesk ® Inventor ®koppelt ICN Solutions een compleet dienstenpakket:van advies en consultancy tot en metimplementatie en training!Wij laten u graag zien dat overschakelen een koudkunstje is. Bel ons voor een afspraak!ICN Solutions B.V.postbus 3302, 5203 DH ’s-Hertogenboschtel. +31(0)73 - 750 6 750 - fax +31(0)73 - 750 6 751info@ICN-Solutions.nl - www.ICN-Solutions.nl

EvenementOrganisatie kijkt verder dan alleen AutoCADDerde Nationale AutoCAD GebruDoor: Lambert-Jan KoopsDe derde Nationale AutoCAD Gebruikersdag mocht op nog meer belangstelling rekenen dan devoorgaande editie. Het tijdstip voor het evenement was dan ook goed gekozen: precies na derelease van AutoCAD 2007 en aanverwante producten. Met ruim 190 bezoekers was hetPlanetarium aan de Gaasperplas in Amsterdam dan ook nét groot genoeg om alledeelnemers te herbergen.Lynn Allen vertelt over de 3D-mogelijkheden inAutoCAD 2007.In de inleiding gaf Rob Oud, directeurvan CAD & Company, zijn visie opde trends en ontwikkelingen in debouwkundige en werktuigbouwkundigesectoren. Hij is van meningdat het in de toekomst zal draaien ominformatievoorziening op basis vanéén model. “Bij het goed gebruik vaneen 3D-model en de bijbehorendeinformatie kunnen we in Nederlandnog zulke grote stappen zetten in hetontwikkelingstraject, daar kan geenuitbesteding naar een lage lonenlandtegenop,” aldus Oud.3D in AutoCADDe grote publiekstrekker van deAutoCAD Gebruikersdag was natuurlijkLynn Allen. De bij Autodeskwerkzame demonstratiespecialist bijuitstek ging in eerste instantie in opde 3D-mogelijkheden van AutoCAD2007. Deze zijn voornamelijkbedoeld voor de conceptuele fase vanhet ontwerp en hebben in de nieuweversie van de ontwerpsoftware eeneigen Dashboard gekregen. Hierinzijn alle 3D-functies bijeengebrachtzodat de gebruiker een goed overzichtheeft van de mogelijkheden. Allenbenadrukte dat de 3D-mogelijkhedenecht zijn uitgebreid door nog even inte gaan op het Helix-commando datin de 2007-versie beschikbaar is. Datis een veelgevraagde uitbreiding,want vroeger kon je het beste eenhelix maken in AutoCAD door het inInventor te doen, aldus Allen die alsaltijd erg enthousiast was over desoftware en er een hoog tempo opnahield. Daarbij stipte ze ook nogandere zaken aan, zoals de mogelijkheidom DWF-bestanden in te lezenen die te gebruiken als referentiebestanden de toegevoegde functiesvoor het maken van zogenaamdeartist impressions. In alle gevallengeldt volgens Allen echter dat je eenmodel zo complex kunt maken als jezelf wilt, maar dat het niet hoeft, ofhet nu gaat om renderen of werken in46CADMagazine April/Mei 2006-3

ikersdag3D. Tenslotte riep Allen de aanwezigen op om toch vooralte trainen in het gebruik van AutoCAD 2007. Dit kanonder andere door de training ‘The Essentials of3D-Solids’ te downloaden van Internet. Het kan ook dooreen bezoek te brengen aan de weblog van Allen waar eenPDF beschikbaar is met Tips & Tricks over AutoCAD2007.3D-PakkettenNatuurlijk waren er meer sprekers naar Amsterdamgekomen dan alleen Lynn Allen. Zo konde de bezoekersin de parallelsessie luisteren naar verhalen over AutoCADElectrical, AutoCAD Mechanical en ArchitecturalDesktop. Het viel echter op dat er tijdens de NationaleAutoCAD Gebruikersdag niet alleen aandacht was voorAutoCAD en de daarop gebaseerde verticals, maar ookvoor 3D-pakketten. Dat was een stijlbreuk met hetvoorgaande jaar, toen er nog alleen maar over AutoCADwerd gesproken. Organisator Rob Oud vond het echtereen logische keuze. “Autodesk legt steeds meer de nadrukop de mogelijkheid om over te stappen van 2D naar 3D,dus leek het ons verstandig om een goed beeld vande bijbehorende producten te geven. Het blijven op eendag als vandaag echter zijtakken, want de nadruk bij ditevenement ligt natuurlijk op de nieuwe versie vanAutoCAD.”Ondanks dat het een zijtak was, was er toch genoeg voorRevit-NL. Dit tot vreugde van de organisatie, want CAD& Company heeft, voortbordurend op de NL-localiser, eenvolledig Nederlandse interface, Nederlandse database enNederlandse content ontwikkeld voor Revit. “In november2005 hebben we Primotiv overgenomen,” zo legt Oud uit,“en eigenlijk hebben we er sinds die tijd aan gewerkt,zodat we het vandaag zouden kunnen presenteren. Dat iseen behoorlijke investering geweest en ik verwacht er danook veel van. Niet alleen omdat ik denk dat we hiermeegebruikers makkelijker overhalen om over te stappen van2D naar 3D, maar ook omdat we hiermee de concurrentieaankunnen met andere Nederlandstalige software, zoalsbijvoorbeeld Arkey.”Vierde editieDe Nationale AutoCAD Gebruikersdag 2006 heeft latenzien dat er nog steeds behoefte bestaat aan informatie enhet uitwisselen van ervaringen over AutoCAD. “Autodesklegt steeds meer de nadruk op 3D en minder op 2D. Zowelin de reclame als in de evenementen. Wij hebben beslotenom deze ruimte op te vullen met deze dag. En terecht denkik, want het bezoekersaantal is in vergelijking met vorigjaar nagenoeg verdubbeld. We zijn dan ook zeker van planom volgend jaar een vierde editie van deze bijeenkomst teorganiseren.”www.cadcompany.nlwww.autodesk.com/lynnallencursussenAutoCAD-InventorTEC, het CAD College, is een uniekkenniscentrum, volledig gespecialiseerdin CAD. Middels professioneleboeken en opleidingen werkt TECaan een gedegen kennisoverdracht.Autodesk heeft haar naam gekoppeldaan TEC met de titel ‘AutodeskTraining Center’. TEC-docent RonaldBoeklagen ontving een award voorzijn werk als ‘Best ATC Instructor’.c u r s u s s e n• CADtekenenAutoCADOptimalisatieAutoCAD & VBABasisAutoCAD & VBAGevorderden• CADSysteembeheerAutoCAD of AutoCAD LTAutoCADBasisAutoCADGevorderdenAutoCAD3DAutoCADHBO diplomaAutoCADUpdate• Ontwerpen• 3D illustratiesRonald BoeklagenOok HBO-opleidingenAutoCAD en InventorInventorBasisInventorGevorderdenInventorOntwerpen• WTB ontwerpenInventorAutodesk CertificaatComplete leerboekenKijk opwww.cadcollege.nlvoor de nieuwsteuitgaventel • (024) 356 56 77 • fax (024) 354 19 31• E-mail: info@cadcollege.nl• Internet: www.cadcollege.nlKerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen

(Advertorial)

EvenementSpecifieke doelgroep in 2007 weer welkomArchitect en Innovatie houdtvast aan ideeDoor: Lambert-Jan KoopsDe eerste editie van Architect en Innovatie die op 29 en 30 maart2006 werd gehouden kon moeilijk worden omschreven als zijndedrukbezocht. Het was namelijk vrij rustig op het beursplein in hetRotterdamse WTC. Toch heeft de organisatie er alle vertouwen indat het volgend jaar drukker zal zijn.gekregen die we graag wilden zien.Deze beurs is echt als tegenhangerbedoeld van een Bouwbeurs waarveel te weinig aandacht is voor architectuurpur sang. We hebben erbijvoorbeeld ook niet voor gekozenom ons bezoekersaantal op te hogendoor bijvoorbeeld studenten uit tenodigen. De mensen die hier warenbehoorden allemaal tot onze specifiekedoelgroep en waren hier dan ookmet een doel: het zoeken naar innovatiein de architectuur. Daarom zijnwe er bijvoorbeeld ook niet voorteruggeschrokken om ons evenementop dezelfde dagen te houden als deBouw & ICT-beurs in Utrecht: wijrichten ons op andere bezoekers.”Het idee van Architect en Innovatiewas duidelijk geformuleerd vooraanvang van het evenement. Onderde noemer ‘Netwerken in stijl’ was debeursvloer gecombineerd met eenvoordrachtprogramma met sprekersuit binnen- en buitenland. Architecten,universitair medewerkers,opdrachtgevers en producentenzorgden voor een breed programmamet voor elk wat wils.Ondanks het solide programma vielde opkomst wat tegen. Alle begin ismoeilijk, en dat geldt kennelijk ookvoor het opstarten van een evenementals Architect en Innovatie. CockPenning, werkzaam bij beursorganisatorControl Media, erkende dan ookvolmondig dat de opkomst lager wasdan gehoopt. Toch zat hij niet directin zak en as. “Het is de eerste keer datwe dit evenement organiseren, hetmoet nog naamsbekendheid krijgen.We verwachten dat het volgend jaarveel beter zal lopen, vooral ookomdat Rotterdam dan stad van dearchitectuur is en er veel meer te doenzal zijn op dit gebied. De organisatievan dat project heeft ons inmiddelsook al benaderd om architecten uitbinnen- en buitenland te benaderenvoor deelname.”TegenhangerVoor het eigen evenement heeftPenning goede hoop. “We hebbenwél de mensen over de vloerBrandveiligOmdat Penning en zijn medeorganisatorenzich richten op een specifiekpubliek zijn er ook eisen gesteld aande exposanten op de beursvloer. “Denaam van het evenement is niet voorniets Architect en Innovatie. Wieniets nieuws te melden heeft, wordtniet toegelaten als exposant. Wat wehier bijvoorbeeld wel hebben is eenproducent van brandveilige deurendie in staat zijn om 30 minuten brandtegen te houden en die een vluchtbeveiliginghebben waardoor de deurnog wel open kan als je het brandendegebouw wilt verlaten. Dat zijn dedingen die we hier graag willenpresenteren. En dat zullen we ookvolgend jaar weer doen, tezamen metworkshops en lezingen.”www.architecteninnovatie.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 49

EvenementAandacht voor PLM binnen civiele marktDe 2007-producten van AutodeskDoor: Lambert-Jan KoopsEen nieuwe release van de Autodesk-software, dat vraagt om eenbijeenkomst waar het een en ander wordt uiteengezet over derichting die Autodesk kiest binnen zijn softwareontwikkeling.Vandaar ook dat er op 2 maart een persbijeenkomst plaatsvondin hotel New York in Rotterdam. Daar werden drie thema’sgenoemd voor de 2007-release van de software:realiseren, versnellen en introduceren.De uitwisseling tussen Revit en andere 3D-programma’s is uitgebreid in denieuwe release.Sommige dingen veranderen, andereniet. Want net als vorig jaar bleek datde wereldwijde gebruikers vanAutodesk-software weinig op hebbenmet een embargo. Het was in eersteinstantie de bedoeling dat op 23 maarteen wereldwijde release zou plaatsvindenen dat ook pas vanaf diedatum geschreven zou worden overdit thema. Net als vorig jaar bleek hetechter zo te zijn dat er op Internet alberichten stonden over de nieuwereleases. Autodesk besloot vervolgenshet embargo te verschuiven van 23naar 1 maart, zodat eenieder ermeteen over kon schrijven. Om deverwarring compleet te maken bleekdit vervroegde embargo echter niet tegelden voor dealers en distributeurs.In de wandelgangen klonk dan ook deroep om volgend jaar een anderemethode te hanteren, want dit gedoemet data komt de boodschap van hetverhaal niet ten goede.Sjoerd Lazeroms, MarketingManager Northern Europe, was degenedie het Launch Event opende. Hijnoemde drie uitgangspunten, creëren,beheren en delen, en legde uit dat hetconcern zich bij de ontwikkeling vande software richt op deze aspecten.Een vierde punt waar momenteel veelaandacht aan wordt besteed is deoverstap naar 3D. De 2D-softwarevan Autodesk is met de 2007-releasezo ontworpen dat het voor gebruikerssteeds makkelijker en logischer wordtom over te stappen naar een driedimensionalewerkwijze. Belangrijkhierbij is ook dat Autodesk graag zouzien dat bedrijven hun informatiedigitaal houden en dus niet stiekemnog ergens in hun productieprocesstuklijsten overtypen of andereoverbodige handelingen verrichten.Revit en InventorVoor Autodesk Revit geldt dat deuitwisseling met andere 3D-programma’sis aangepakt in de nieuwe versievan het pakket. Zo is het nu makkelijkerom onderdelen die gemaakt zijnin Inventor over te nemen en in tepassen in een ontwerp in Revit. Dat ismet name handig voor bekendemechanische systemen zoals (draai-)deuren en roltrappen.Met betrekking tot Autodesk Inventorwas er het oude nieuws dat Autodeskhet bedrijf Alias heeft overgenomen.Deze onderneming ontwikkeltvisualisatie- en animatietools waarmeehet werk van de machinebouweruit te breiden is naar conceptueelontwerpen, aldus Lazeroms. Verderwil Autodesk graag inspelen op detrend in de markt die zich steeds meerricht op functional design. Dit houdtin dat ontwerpers steeds mindermodellen ontwikkelen op basis vande onderdelen die het voorwerpbevat, maar juist steeds meer kijkennaar de functie die het uiteindelijkemodel moet krijgen.Een andere ontwikkeling die pastbinnen het schema van Inventor heeftte maken met Mechanial Desktop.Autodesk doet hiervoor nauwelijksnog marketing, want het pakket isfeitelijk het enige in zijn soort. Hetwordt echter nog wel verkocht en isook nog niet uitontwikkeld. Zo groeithet pakket met betrekking tot ‘lookand feel’ steeds meer naar Inventortoe. Verder wordt MechanicalDesktop standaard meegeleverd bijInventor, zodat de overstap relatiefmakkelijk te maken zou moeten zijn.

EvenementVault en ProductstreamFred de Graaf, van de afdelingManufacturing, kreeg na Lazeromshet woord en vertelde dat er vanuitAutodesk sinds 2005 steeds meeraandacht is voor PLM. Dit naaraanleiding van klanten die er achterkwamen dat de stap van 2D naar 3Dniet alleen een andere manier vanontwerpen inhoudt, maar ook een anderemanier van administreren. Eenuitgebreid PLM-systeem gaat veelAutodesk-klanten echter te ver, vandaardat de softwareontwikkelaar zichricht op een kleiner opgezette PLMoplossingop basis van AutodeskVault en Autodesk Productstream.Dat hier een markt voor is bleek weluit een opmerking van bezoeker RobOud, directeur van CAD & Company.Hij komt nog steeds praktijksituatiestegen waar ontwerpinformatie wordtuitgeprint en als stuklijst wordt overgetypt.Iets wat niet alleen geld kostdoordat er extra tijd in gaat zitten,maar ook nog eens geld kost omdat erfouten mee worden gemaakt.Open SourceOmdat PLM-problemen niet alleengelden voor de werktuigbouw, maarook voor de civiele techniek isAutodesk Vault inmiddels ookbeschikbaar gemaakt voor Civil 3Den Autodesk Map. Momenteel wordter nog gewerkt aan een civiele variantvan Productstream.Verder heeft Autodesk een nieuweversie van MapGuide Open Source,de web mapping-software dieoorspronkelijk MapServer Enterpriseheette, op de markt gebracht. Dezeversie is beschikbaar via de nieuweMapGuide Open Source-website diewordt gehost door de Open SourceGeospatial Foundation. MapGuideOpen Source is gratis software,gelicenseerd onder de GNU LesserGeneral Public License (LGPL). Hetstelt gebruikers in staat om ruimtelijkedata en ontwerpdata via het webte ontwikkelen en te verspreiden.Autodesk is van plan later dit jaar eencommerciële versie met de naamAutodesk MapGuide Enterprise 2007op de markt te brengen. Naar aanleidingvan de Open Source releaseorganiseert Autodesk binnenkort TheMapGuide Open, een wedstrijd voorgebruikers van MapGuide OpenSource. De wedstrijd staat onderleiding van Directions Magazine enbegint half maart.www.autodesk.nlwww.directionsmag.com/mapguideopenmapguide.osgeo.org

WebsitesPortaal voor gebruikers visualisatiesoftwareSplineZone voor AutodeskMedia & EntertainmentDoor: Jean-Pierre van GastelOm alle gebruikers van Autodesk visualisatiesoftware te voorzienvan informatie is er sinds kort een nieuw Nederlandstalig3D-portaal beschikbaar. De website is opgezet voor de driebelangrijkste doelgroepen binnen de Autodesk Media &Entertainment divisie: Design VIZ, Games en Film.De indeling van het nieuwe 3D-portaal voor gebruikers van Autodeskvisualisatiesoftware.Het aantal gebruikers van AutodeskMedia & Entertainment-software isde laatste tijd sterk gegroeid. Dit heeftonder andere te maken met het feitdat Autodesk Alias heeft overgenomen.Dit bedrijf stond vooral bekendom het paradepaardje Maya. De belangrijksteproducten die nu onderAutodesk Media & Entertainmentvallen zijn Autodesk VIZ, 3ds Max,Maya, Motion Builder, Combustionen Cleaner XL. Om de gebruikers vandeze software bijeen te brengen isSplinezone van start gegaan. Na hetregistreren op het portaal kan debezoeker verdeeld in rubrieken hetlaatste nieuws lezen uit de snelleAutodesk Media & Entertainmentwereld. Uiteraard is er ook een forumbeschikbaar waarop gebruikerstechnische vragen kunnen stellen diedoor andere gebruikers wordenbeantwoord. Het forum is ook duidelijkverdeeld in categorieën. Elkecategorie wordt weergegeven met eenicoon waardoor het visueel overzichtelijkblijft.ContestOm de twee maanden wordt er eencontest georganiseerd op Splinezone.Het gaat hierbij dan niet om langdurigeprojecten, maar om korteopdrachten die in een paar uur tijdzijn te verwezenlijken. Dit zowel voorbeginners als gevorderden gebruikers.De winnaars kunnenhierbij uiteenlopendeprijzen in de wacht slepen.Ook buiten de wedstrijden om is erwerk van anderen te zien. In de gallerykunnen gebruikers hun eigengemaakte afbeeldingen plaatsen. Debezoeker kunnen hier dan commentaarop geven en een bepaalde beoordelingplaatsen.De Knowledge Base is wellicht voorveel gebruikers de meest interessanterubriek. Hierin is namelijk een overzichtte zien van beschikbare plug-insen scripts. Ook staan er tal van tips entricks vermeld voor de AutodeskMedia & Entertainment producten.Tevens zijn er Nederlandstaligeinstructievideo’s te vinden voor personendie net beginnen met hunMedia & Entertainment-product ofvoor diegene die al vergevorderd zijnen nog iets willen bijleren. Wekelijksworden er nieuwe Nederlandstaligeinstructievideo’s toegevoegd op hetgebied van Design VIZ, Games enFilm.TrainingOp de pagina Training wordt er verteldwaarom het volgen van een trainingop een Media & Entertainmentproduct belangrijk is. Tevens zijn erlinks aangebracht naar de resellersvan de Media & Entertainmentproducten die trainingen aan bieden.Er zijn een heleboel producten diethuis horen in de Autodesk Media &Entertainment hoek. Over al dezeproducten is er compleet in hetNederlands te lezen waar dezeproducten voor gebruikt worden.In de rubriek downloads staan bijnaalle Autodesk Media & Entertainmentproducten als dertig dagentrialversie.Erg handig zodat degebruiker na het bekijken van eenNederlandstalige instructievideo directaan de slag kan met het product.Alles bij elkaar is er heel veelinformatie te vinden op het portaal.Voor de meeste Autodesk Media &Entertainment-gebruikers is hetbrengen van een bezoek dan ook demoeite waard.CADMagazine April/Mei 2006-3 53

3ds Max & Plug-InsAnimatie en Rendering3ds Max 8 Deel 5Door: Jean-Pierre van GastelIn dit laatste deel van de nieuwe mogelijkheden in 3ds Max8 komen onder andere de nieuwigheden op het gebied vanCharacter Studio en Mental Ray aan bod. Beiden warenvroeger heel dure plug-ins maar maken inmiddels al eenaantal jaar standaard deel uit van 3ds Max.Afbeelding 2.Afbeelding 1.Character Studio wordt meer enmeer gebruikt door architectenbureausdie een zeer realistischeanimatie willen maken. Aangeziendeze module toch wel een bijzonderemanier van aanpak vergt, is er vaakéén persoon binnen het bedrijf diehier in is gespecialiseerd. De overigewerknemers gebruiken dan AutodeskVIZ om het ontwerp op te zettenterwijl de laatste stap in 3ds Maxplaatsvindt waarbij de boel verderwordt aangekleed.In 3ds Max 8 is het skelet, het Biped,aangepast op het gebied van hetaantal ledematen. Er kunnen bijvoorbeeldmaar liefst 25 nekwervelsworden gebruikt, wat weer handigkan zijn voor het animeren van eengiraf of ander beest met een langenek, zie afbeelding 1. Om de bewegingvan een arm of been vloeienderte laten verlopen, kan de gebruiker nuTwist Links inschakelen. Deze TwistLinks kunnen worden bewaard bijeen bepaalde stand van de Biped(Poses). Het buigen van de Bipedvindt nog steeds plaats met behulpvan Bend Links, maar is wel verderuitgebreid. Alle ledematen, zoals deribben, kunnen één voor één wordengeroteerd of allemaal tegelijkertijdmet een vloeiende overgang.De Pelvis, ofwel bekken, heeft drievrijheidsgraden. Deze kan dus maarliefst om drie assen worden geroteerd,zonder dat dit effect heeft op deoverige ledematen. Tevens wordendeze vrijheidsgraden allemaal apartweergegeven als Euler curves ofQuaternion (TCB-) curves. Dit laatsteis erg handig als de gebruiker eenbepaalde beweging heeft vastgelegdin een Motion Capture studio.Free Form AnimationMet behulp van Character Studio zijnde meest complexe bewegingen teanimeren. Zeker als de zogenaamdeFree Form Animation in actie komt.Hiermee is het mogelijk om gebruik temaken van lagen. In 3ds Max 8worden eindelijk alle InverseKinematics-constraints bewaard engaan deze niet verloren als de gebruikereen nieuwe laag aanmaakt. Iets watin de vorige versie wel het geval was.De nieuwe techniek die hier voor tegebruiken is, heet officieel Biped LayerRetargeting. Om bepaalde poses ofanimaties van het ene Character naarhet andere Character te kopiëren is deCopy Collections-functionaliteit beschikbaar.In een duidelijk dialoogvenster iseen keuze te maken uit wat er te kopiërenis, zie afbeelding 2. Tevens wordthierbij een afbeelding weergegeven.De gebruiker kan overigens zelf bepalenwelke afbeelding hij wil zien, dit isgebaseerd op de stand van hetCharacter. Elke 3ds Max scène kan talvan Copy Collections bevatten.Bipeds zijn in de nieuwe versie van 3dsMax volledig te animeren, doorgebruik te maken van Euler curves.Deze methode van animatie is zeereffectief omdat de gebruiker daarmeede beschikking krijgt over zogenaamdeBezier tangents. Hiermee is de interpolatievan de curves aan te passen.In de Dope Sheet Editor waar dekeyframes zichtbaar zijn, is er nu eenonderscheid te zien tussen de verschillendetracks. De Body Rotation trackszijn groen, de Body Horizontal trackszijn rood en de Body Vertical trackszijn geel.54CADMagazine April/Mei 2006-3

3ds Max & Plug-InsAfbeelding 3.Motion CaptureMotion Capture is eigenlijk nietsmeer dan het vastleggen van bewegingendie door een persoon wordengemaakt. Deze Motion Capturebestandenzijn direct te laden in 3dsMax 8 in de vorm van eenHTR/HTR2- of TRC-bestand. Opbasis van het Motion Capture-bestandmaakt het programma automatischeen bottenstructuur aan of een zogenaamdePoint Cloud. Elk bot wordthierbij weergegeven door een aantalbollen, zie afbeelding 3.Elke animatie van een object kan in3ds Max 8 worden opgeslagen in hetnieuwe XAF-bestand. Dit is eenXML-bestand wat direct is te hergebruikenop een ander object. Vanuithet Save XML Animation Filedialoogvenster heeft de gebruiker dekeuze wat er precies van de animatieopgeslagen moet worden, zie afbeelding4. Vervolgens is het mogelijk ommet het Load XML Animation Filedialoogvensterde opgeslagen animatiete laden en eventueel toe te passenop andere objecten. Dit gebeurt opbasis van de naam van het object.Indien de naam niet hetzelfde is,bestaan er uitgebreide mogelijkhedenom dit te corrigeren.De Motion Mixer was voorheen in3ds Max alleen tegebruiken in combinatiemet CharacterStudio. In 3ds Max8 kunnen echter alle3ds Max-objectenhiervoor worden gebruikt.De MotionMixer is eigenlijkniets meer dan eennon-lineair Editsysteemwaarmeeverschillendeanimatiesaan elkaar teknopen zijn. Deovergangen tussende animaties worden automatischingesteld, maar uiteraard heeft degebruiker hier de volledige controleover.RenderenOp het gebied van het uitrenderen vaneen afbeelding of animatie zijn er talvan kleine dingen aangepast in hetpakket. In het Render-dialoogvensterkan er direct een Image File Listworden aangemaakt. Een Image FileList is niets meer dan een tekstbestandwaarin alle afbeeldingenstaan. Overigens wordt de Image FileList nu opgeslagen als een IMSQ-bestand,wat uit te wisselen is met deoverige Autodesk Media &Entertainment-producten. Nadat hetrenderen klaar is of voordat degebruiker begint te renderen kunnener twee scripts worden uitgevoerd.Hiervoor bestaat er een Pre-Renderscript en een Post-Render script.Mental Ray kan in 3ds Max overwegmet 32-bit floating pointformatenwaarmee het nieuwe OpenEXRformaatwordt ondersteund. Tevenszijn er tal van kleine wijzigingendoorgevoerd op het gebied vanCamera Effects en Displacement. Hetbelangrijkste nieuws op het gebiedvan Mental Ray is wel het feit dat degebruiker nu net zoveel processors encomputers mee kan laten renderen alshij wil. Voorheen zat er een beperkingaan van maximaal acht processors.Met de nieuwe Batch Render-functiekunnen er automatisch een aantalrenderingen achter elkaar worden uitgevoerd.Eventueel gebaseerd opverschillende Scène States. Dezenieuwe funtionaliteit is erg handig engeschikt om in de avond en nachtelijkeuren zijn werk te doen. De laatstenieuwe optie is op het gebied vanRadiosity te vinden. Door gebruik temaken van het zogenaamde AdaptiveSubdivision Meshing wordt het3D-model alleen verdeeld op plaatsenwaar er echt iets gebeurt met betrekkingtot lichtenergie. Dit bespaartuiteindelijk heel veel tijd omdat niethet gehele model wordt verdeeld inkleinere segmenten, zie afbeelding 5.Conclusie3ds Max 8 is een volwassen pakketgeworden gezien de vele nieuwemogelijkheden. Door al deze nieuwemogelijkheden wordt het product erniet gemakkelijker op, maar iedereenzal voor zichzelf de belangrijkstetools er uit kunnen halen en diegebruiken zoals hij dat wil.Voor eventuele vragen is de auteurvan dit artikel bereikbaar via email:Jean-pierre.van.gastel@pollux.nl.Afbeelding 4. Afbeelding 5.CADMagazine April/Mei 2006-3 55

InventorTips en Tricks voor doorkijkjesBreak Out Views in Autodesk InvDoor: Rob SmanHet aanmaken van Break Out Views in een Inventor-tekening maakthet mogelijk met gedeeltelijke doorsneden beter zicht te bieden opbepaalde delen of details. Uiteraard zijn er diverse opties voor dezefunctie. Soms moet ook de trukendoos open om iets voor elkaar tekrijgen. Dit artikel wil de Inventor-gebruiker meer inzicht te geven,en het bevat zowaar weer eens tips en een trick.Afbeelding 1: Hierwerd een Break OutView op het hele detailaanzichttoegepast.De diepte laat zich inde basisview selecteren.Een Break Out View (BOV) is eigenlijkniet het plaatsen van een nieuweview (aanzicht), maar een toevoegingaan, of bewerking op, een reedsgeplaatst aanzicht. Uit dit aanzicht kaneen deel worden ‘weggesneden’.Uiteraard is het nodig aan te gevenwelk gebied wordt weggesneden. Ookmoet worden aangeven hoe ver datwegsnijden moet gaan. Het eerste vandeze twee acties is het makkelijkstedeel van het definiëren van een BOV.Al wat nodig is, is het tekenen van eengesloten contour die het gebiedaangeeft. Activeer hiertoe binnen detekening de Sketch-omgeving met deknop in de Standard Toolbar. Klik echter eerst in de view waaraan desketch moet worden toegevoegd; dit isabsoluut noodzakelijk om de sketchmet de view te associëren! Nu is metalle tekenmiddelen de gewenste contouraan te maken. Sluit tenslotte desketch-omgeving weer af. Dit is eengoed moment om de mogelijkheden tebekijken die er zijn om een BOV temaken. Wanneer de functie in hetDrawing Views Panel wordt opgeroepen,wordt de gebruiker gevraagd deview te selecteren waarop de BOVmoet worden aangebracht. Wanneer deview is geselecteerd en Inventor meldtdat er geen sketch met gesloten profielis, dan is óf het profiel inderdaad nietgesloten, óf de gebruiker is vergeten deview te selecteren alvorens het profielte tekenen. De sketch hoort dan niet bijde view.DiepteIn de dialoogbox zal het kiezen van dediepte (Depth) meestal al actief zijn,omdat in de meeste gevallen slechtséén gesloten profiel aanwezig is. Dat isdan automatisch geselecteerd. Zijn ermeer profielen dan moet de gebruikernog kiezen. Het is overigens mogelijkom meer dan één profiel te kiezen!From Point biedt de mogelijkheid eenpunt te selecteren en eventueel nog eenafstand daarboven of daaronder. Vaakzal die afstand op nul ingesteld blijven.Tip: wanneer het gewenste punt nieteenvoudig kan worden geselecteerd inde view waarin de BOV wordt aangebracht,mag het ook in een andereview worden gekozen. To Hole isalleen toe te passen om geometrie teselecteren die ook daadwerkelijk dooreen Hole-feature is ontstaan. Een heelpraktische optie, omdat heel watBOV’s worden gebruikt om gatenzichtbaar te maken en te annoteren. Deoptie Through Part is uiteraard alleenzinvol om toe te passen op views vansamenstellingen. De keuze is overigensniet beperkt tot één onderdeel.Tip: een alternatief voor deze methodeis het gebruik van From Point. Kiesvervolgens een punt dat voldoendediep in de samenstelling ligt. Uiteraardworden hierbij alle onderdelen doorsneden.Benader nu in de browser deview. Daar kan per onderdeel van desamenstelling de eigenschap Section,al dan niet doorsnijden, worden ingesteldin het contextmenu. Tenslotte iser dan nog de mogelijkheid om dediepte te definiëren met een sketch;To Sketch. De sketch die de dieptebepaalt, moet in een andere view zijngetekend. Denk er om dat ook dezeassociatief moet zijn met de view!Wanneer deze sketch een simpel rechtlijntje is komt dat zo’n beetje overeenmet From Point.De sketch mag echteraanzienlijk van een simpel lijntjeafwijken, zolang het maar een opencontour is.2D of 3D Views?Een eigenaardigheid van de BOV komtaan het licht als van een view waarineen BOV voorkomt, weer andereProjected Views worden afgeleid. Bijde ortho-views is weinig aan de hand,maar zodra het isometrische viewsworden, zie je heel duidelijk het doorde BOV verwijderde deel 3D terug!Het is dus zaak een tekening zo teorganiseren dat deze situatie wordtvermeden. Maak bijvoorbeeld eerst eenview die aanvankelijk hetzelfde is alsdie waarop de BOV is toepast en leidtde gewenste isometrische viewdaarvan af. Vervolgens is de hulpview56CADMagazine April/Mei 2006-3

Inventorentor Drawingsgewoon te verwijderen. Wanneer desituatie het toelaat zou ook een nieuwebase-view kunnen worden geplaatst,direct in iso.Even creatiefEen leuk praktijkvoorbeeld zien we inafbeelding 2. Wanneer een dergelijkeindresultaat voor ogen staat, lijkt hetvoor de hand te liggen aan een BOV tedenken om de doorsnede in de as(pos1) aan te brengen, zodat zichtbaar ishoe de spie (pos3) daar in ligt. Op zichzelfzou dat wel gaan, maar er zijn eenaantal valkuilen. In de eerste plaatsmoet volgens ISO-tekenstandaard dehelft van de as waarin die doorsnedeligt niet voorzien zijn van ‘detaillering’.Dat is op zich vrij eenvoudig te regelendoor de as wel te doorsnijden, maar niette laten arceren. Dat is vrij eenvoudig,want per onderdeel kan in iedere viewworden aangegeven of een onderdeelwel of niet moet worden doorsneden.Wél wordt automatisch gearceerd, maarde arcering is eenvoudig te verbergendoor er met de rechtermuiknop op teklikken en Hide te kiezen. Het eersteprobleem dat zich nu voordoet, heeft temaken met coördinatie. Er zijn tweesketches nodig om de as te doorsnijdenen die zijn ten opzichte van elkaar tecoördineren met een BOV. Dit is vrijwelondoenlijk in de tekening, omdatna het consumeren van de éne contour,de sketch niet geshared kan worden zoalsin partmodeling. Het maken van eenAfbeelding 2: Met BOV niet mogelijk; dit isgewoon een Section View.tweede sketch door delen van het resultaatvan de eerste BOV te projecteren,is tamelijk moeizaam. Als alternatiefzou de gebruiker een hulponderdeelkunnen maken met de juiste contouren,en die dan in de sketches voor de BOVprojecteren. Dit is goed te doen,maar…dan is het alweer tijd voor detweede valkuil. Arceringen in een onderdeelgelden voor het onderdeel alsgeheel. Dus: ook al is het nu gelukttwee keer een BOV op de as aan tebrengen, als de gebruiker probeert dearcering voor het gedeelte dat niet directrond de spie ligt uit te schakelen, verdwijntdeze ook in het deel dat hij welwilt behouden. Dan is het dus tijd voorde trick en dat is het aanmaken van eenonderdeel in de samenstelling. Ditonderdeel kan bestaan uit een enkeleextrusie, waarvan de sketch precies opde plaats ligt waar later de doorsnederond de spie moet komen. Met behulpvan wat Projected Geometry en eenspline is dat snel gebeurd. In de tekeningis het nu zaak een ‘gewone’ halvedoorsnede vanuit een ander aanzichtaan te maken. Het laatste wat dan nogmoet gebeuren is de arcering van de asHidden te maken. De arcering rond despie is de doorsnede van het hulponderdeel.Vergeet niet in de samenstellingdit onderdeel een Reference eigenschapte geven, zodat deze niet in de BOMwordt meegenomen. Ook is deVisibility uit te schakelen. Uiteindelijkhebben we voor dit aanzicht dus helemaalgeen BOV kunnen gebruiken.Tot slotBOV’s zijn een snel hulpmiddel omdelen van het ontwerp beter zichtbaarte maken in de tekening. Wel moetrekening gehouden worden met devolgorde van aanzichten. Een isometrischeview na aanbrengen van een BOVis niet wat je wilt. Dat geldt trouwensook voor andere Section Views. Waarde mogelijkheden tekortschieten is nogaltijd de creativiteit van de gebruikerdoorslaggevend.De auteur is bereikbaar viarob.sman@mechserv2000.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 57

MicroStationExtra informatie voor gebruikerHelpteksten en –bestanden in MVBADoor: Johan VreedeDeze keer een onderwerp dat niet zo vaak aanbod komt bij programmeren: helpteksten enhelpbestanden. Dit onderdeel wordt vaak vergetenof overgeslagen. Het mag bekend zijn dat veelinformatie over de precieze werking van een routineen vooral over de volgorde van handelingen juist inde helpbestanden is ondergebracht. Wat dat betreftis het niet meer dat terecht dat hieraan ook wataandacht besteed wordt.Afbeelding 1.Bij helpmeldingen in MicroStation kunnen we drie soortenonderscheiden. De eerste is een melding in het scherm opeen specifieke plaats, zoals statusmeldingen en foutmeldingen.Daarnaast zijn er meldingen in het scherm bij het puntvan aandacht – meestal de cursor. Deze korte meldingenheten tooltip-teksten en komen meestal voor bij buttons inmenu’s. De derde melding is uitleg in helpbestanden,waarbij zowel sprake kan zijn van het oproepen van hettotale helpbestand, met inhoudsopgave en zoekmogelijkheden,als van het oproepen van contextgevoelige helpSchermmeldingenMeldingen in het scherm bij MicroStation V8 verschijnen inprincipe op twee plaatsen:Linksonder in beeld, hier aangeduid als statusgebied, zieafbeelding 1, of midden onder in beeld, hier aangeduid alsmessagegebied. Het verschijnen van meldingen in hetstatusgebied wordt vooral gestuurd door de statements:ShowPrompt, ShowError, ShowStatus en ShowCommand.De statements ShowMessage en ShowTempMessagehebben vooral invloed op het messagegebied. De syntaxvoor een melding is als volgt:Application.ShowPromptDe verschillend statements kunnen licht afwijkenderesultaten hebben.• ShowPrompt toont een meldtekst linksonder in beelden is bedoeld om tijdens de uitvoering van de routineinstructies of informatie over de voortgang te geven.• ShowError toont ook een meldtekst linksonder inbeeld, maar deze tekst verdwijnt als in het statusgebiedwordt geklikt waarna de vorige meldtekst weerverschijnt.• ShowCommand verandert de commandtekst-promptin het statusgebied, het deel voor het groter-dan-teken.• ShowStatus toont een meldtekst in het statusveld,midden onder.• ShowTempMessage heeft drie parameters: locatie,melding, detailtekst. Het toont een melding in hetstatusgebied of in het message-gebied, afhankelijk vande waarde van de eerste parameter, 15 of 16, en toonteen meer gedetailleerde tekst in het detailgebied vanhet Message Center, zie beneden.• ShowMessage heeft vier parameters: melding, detailtekst,icon en alertbox. Het toont een melding in hetmessagegebied, een meer gedetailleerde tekst in hetdetailgebied van het Message Center, zie beneden, eenicon, info/warning/error met nummers 10,11,12, eneventueel een dialoogbox met deze melding.In de voorbeeldroutine zijn de verschillende mogelijkhedente bekijken. De keuze-dialoogbox is via het meegeleverdemenu op te roepen.Message CenterSinds versie V8kent MicroStationhet zogehetenMessage Centervoor het tonen vanmeldingen. Middenin de statusregelonder in hetscherm, tussen statusgebieden messagegebied,hetvakje waarin eventueeleen icoontjeAfbeelding 2.verschijnt, bevindt zich een vakje dat de mogelijkheidbiedt de dialoogbox van het Message Center te openen.In dat dialoogvenster is het mogelijk de laatste melding eneen aantal voorgaande meldingen terug te lezen.Bovendien bevat het onderste deel van die dialoogboxeventueel extra beschrijvende tekst bij de melding.Tooltips en teksten bij menuknoppenEen andere mogelijkheid voor het tonen van melding isde zogeheten tooltip-tekst. Dit is een korte tekst die in eengeelgekleurd vakje verschijnt naast het element waarbovende cursor zweeft. Dit is vaak een menuknop. Bij het aanmakenvan menuopties, zie afbeelding 2, kunnen zowelteksten voor ‘tooltip’ als voor ‘description’ worden ingevuld.De eerste melding verschijnt in het genoemde geelgekleurdevakje, de tweede verschijnt in het statusgebied.HelpbestandenWindows kent voor het weergeven van helpbestanden eenspeciaal bestandsformaat, waarbij de bestanden de extensie58CADMagazine April/Mei 2006-3

MicroStationHelpContextID heet. Hiermee is het mogelijk te bepalenwelk deel van het helpbestand met dit onderdeel gekoppeldmoet zijn. De helpContextID is meestal een getal. Binnenhet helpbestand is een kruistabel aanwezig die aangeeftwelk deel van het helpbestand in beeld moet komen als datgetal aangereikt wordt. De programmeercode voor decontextgevoelige help in MVBA is als volgt:Afbeelding 3..CHM hebben. Er zijn diverse kleine softwareprogramma’sbeschikbaar als shareware of als onderdeel van een programmeeromgeving,die het mogelijk maken om van beschikbareteksten, in Word of HTML, helpbestanden te maken. In ditvoorbeeld is gebruik gemaakt van HTML Help Workshop.Dit is onderdeel van Microsoft Visual Studio, maar er zijnvele andere help-compilers te vinden op Internet. Op basisvan een aantal specifieke invoerbestanden wordt een CHMbestandgecompileerd. De verschillende tekstbestanden, indit geval HTML-bestanden, vormen de feitelijke tekst, waarbijelk tekstbestand als apart onderdeel wordt gezien.Daarnaast is een inhoudsopgave nodig, ook in HTML, diehet mogelijk maakt binnen de helpfile naar een ander onderwerpte springen. Dit is vooral nodig bij contextgevoeligeonderdelen. Daarvoor is overigens ook een kruistabel nodig,een .h-bestand, waarin de verschillende onderwerpen via eenreferentienummer zijn benoemd. Dit referentienummer isnodig in de MVBA-routine. Let op: de topics hebben denaam van de HTML-bestanden, maar dan zonder deHTMAL-extensie. Als voorbeeld voor HTML HelpWorkshop is een stuurbestand, project .HHP, bijgevoegd.Het oproepen/openen van het helpbestand vanuit het menugebeurt met de commandoregel:dos c:\winnt\hh.exe c:\cm2006_3.chmContextgevoelige helpContextgevoelige help houdt in dat bij het oproepen vanhelpfunctie een specifiek deel van het helpbestand in beeldkomt. Daarvoor moet worden geregeld dat bij het indrukkenvan de speciale toets, meestal F1, het helpbestand wordtgeopend en dat de helpsoftware bij een speciaal hoofdstukbinnen het helpbestand terechtkomt.De meeste controls op een userform hebben een attribuut datAfbeelding 4.Private Sub ListBox2_KeyUp(ByVal KeyCode As_MSForms.ReturnInteger, ByVal Shift As Integer)Dim retCode As LongDim hwnd As LongIf KeyCode = vbKeyF1 Thenhwnd = FindWindowEx(0, 0, vbNullString,“Userform1”)retCode = HtmlHelpLongArg(hwnd, MYHELP_FILE,` HHHELPCONTEXT,Me.ActiveControl.HelpContextID)‘retCode = HtmlHelpLongArg(hwnd, MYHELP_FI-LE, _ HH_DISPLAY_TOPIC, 0)End IfEnd SubDe regel met HH_HELP_CONTEXT zorgt er voor dat hethelpbestand met een bepaald topic wordt geopend. De regelmet HH_DISPLAY_TOPIC zorgt er voor dat het helpbestand als geheel wordt geopend.Voor de juiste werking vanuit MVBA zal een speciaalwindows-hulpbestand HHCTRL.OCX moeten wordenaangeroepen en deze dient te worden gedeclareerd:Public Const HH_HELP_CONTEXT = &HFPublic Const HH_DISPLAY_TOPIC = &H0Public Const MYHELP_FILE = “c:\cm2006_3.chm”Public Declare Function HtmlHelpLongArg Lib“hhctrl.ocx” _ Alias “HtmlHelpA” (ByVal hwndCaller AsLong, ByVal pszfile As String, ByVal ucommand AsLong, ByVal dwdata As Long) As _ LongPublic Declare Function FindWindowEx Lib “User32”Alias _ “FindWindowExA” (ByVal hWndParent AsLong, ByVal _ hWndChildAfter As Long, ByVal lpClassAs String, ByVal _ lpWindowName As String) As LongLet op: de contextgevoelige help werkt alleen als debetreffende control aangeklikt is, dus contextgevoeligehelp bij commandbuttons is praktisch niet uitvoerbaar.Werk dan met een tooltip tekst.De voorbeeldroutine bij dit artikel toont een dialoogboxmet alle voorkomende teksten in de tekening en gegevensover font en uitlijning van die teksten, met daarbij helpinformatieals tooltips, meldingen en help onder deF1-toets.Tot slot moet nogmaals gezegd worden dat de gebruikervooral zal letten op de zaken die tijdens de uitvoering vande routine in beeld verschijnen, dus deze teksten moetenduidelijk zijn en voldoende informatie bevatten. Succesmet uw eigen help-systeem.De auteur van dit artikel is bereikbaar viajohan.vreede@studio4d.nl. De broncode, de MVBAroutine,van het beschreven voorbeeld en bijbehorendehulpbestanden zijn te vinden op www.cadmagazine.nl.CADMagazine April/Mei 2006-3 59

SolidWorksVertel het de hele wereld met communicatietoolsCommuniceren met een SolidWorDoor: Renso KusterVroeg of laat in het ontwerp proces krijgt een ontwerper te makenmet communicatie. Hij wil bijvoorbeeld zijn nieuwste ontwerp latenzien aan een klant. Of een offerte laten maken om de productie uitte besteden bij een toeleverancier. Maar ook intern wilt eenontwerper vaak een ontwerp delen met mensen die nietallemaal over SolidWorks beschikken. SolidWorks beschikt overeen aantal tools om het delen van uw ontwerp tevergemakkelijken.met een andere SolidWorks-gebruikerdan kan hij dat het beste doen in natieveSolidWorks-formaat. Dit betekent echterwel dat de ontvanger van hetbestand nu ook alle intelligentie van hetontwerp ontvangt en het dus ook kanaanpassen. Indien dit niet gewenst is,zal het ontwerp eerst in een tussenformaatmoeten worden opgeslagen. Dit ishet beste te doen in het Parasolidformaat.Omdat SolidWorks isgebouwd op de Parasolid-kernel wordthet ontwerp als het ware opgeslagen inde moedertaal. Dit bestand is teversturen naar een andere SolidWorksgebruiker.Deze methode is overigensook te gebruiken als er uitwisselingplaatsvindt met een andere 3D-applicatiedie is gebouwd op de Parasolidkernel,zoals SolidEdge en Unigraphics.Wie wil uitwisselen met andere applicaties,kan het beste gebruikmaken vanneutrale tussenformaten zoals STEP,IGES en ACIS.eDrawing van een 2D-tekening.De meest eenvoudige manier vanuitwisselen is natuurlijk door eenbestand in een formaat op te slaan datde ontvanger kan openen op zijn pc.Hierin kunnen we twee verschillendegebruikers onderscheiden: de CADgebruikeren de niet CAD-gebruiker.Als we met de laatste beginnen zullenwe op een laag niveau moeten communiceren,bijvoorbeeld door hetSolidWorks-document op te slaan alseen afbeelding. Het ligt dan het meestvoor de hand om het bestand op teslaan in het JPG-formaat, via de saveas-functie. De resolutie van het plaatjezal dan gelijk zijn aan die van scherm.Wie een veel hogere resolutie wil, kande kwaliteit van het plaatje verbeterendoor het model middels Photoworksom te zetten naar een JPG-bestand.Hier kan de gebruiker zelf instellenwelke resolutie het plaatje moet zijn.Een andere uinversele manier vanuitwisselen is het gebruik van PDFbestanden.Bijna iedereen is bekendmet dit uitwisselformaat van Adobe enheeft de gratis Adobe Reader op zijn pcgeïnstalleerd. Via het save as-menu vanSolidWorks kan de gebruiker kiezenvoor de optie PDF.Export naar CAD-gebruikersMet de twee bovengenoemde functiesis het mogelijk om makkelijk uit tewisselen met iedereen die een computerheeft, in een formaatwat alleen kanworden bekeken,maar niet aangepast.Wanneer we eenontwerp delen meteen andere CADgebruikerkunnen wedeze ook opdelenin twee categorieën:de 3D CAD-gebruikeren de 2DCAD-gebruiker.Indien de ontwerperzijn model wil delenEen eDrawing van een catamaran.2D-TekeningenWie met een 2D-gebruiker wil uitwisselendoet dat middels de export naarDXF of DWG. Deze hebben een aantalinstelmogelijkheden. Indien de ontwerpereen 2D-tekening op wil slaan inDXF/DWG-formaat ziet hij in hetdialoogscherm een knop die leidt naarde optie mogelijkheden. In de eersteplaats moet hier worden gekozenwelke versie de export moet hebben.De keuze loopt van release 12 tot enmet 2006. Indien de ontvanger van hetbestand over verouderde software60CADMagazine April/Mei 2006-3

SolidWorksks-ontwerpDe 3D Instant Website-dialoog.De 3D Instant Website.beschikt, dan is het raadzaam ombijvoorbeeld release 12, 13 of 14 tekiezen.De volgende optie is het gebruikmaken van een mapbestand. Ditbestand is ervoor bedoeld om eenspecifieke lagenstructuur te generen inde DXF of DWG. Dit is noodzakelijkomdat SolidWorks zelden gebruikmaakt van lagen maar een opdrachtgeverdit wel kan vereisen. De mapbestandenzijn bijvoorbeeld op te slaanonder de klantnaam zodat ze te hergebruiken zijn. In het dialoogschermvan het mapbestand kan de gebruikerop het eerste tabblad de lagen definiëren,met naam, kleur en lijntype. Ophet tweede tabblad is aan te gevenwelke SolidWorks-entiteiten op eenspecifieke laag horen. Hierbij is er demogelijkheid om de kleur en het lijntypeaf te laten wijken van de ByLayerkleur. Het derde tabblad geeft de optieom kleuren te mappen. De laatste belangrijkeinstelling is voornamelijk vantoepassing wanneer de ontwerper bijvoorbeeldmet een lasersnijder wiltcommuniceren voor zijn plaatwerkuitslagen.De optie heet ‘Scale output1:1’. Dit betekent dat de DXF altijd 1op 1 is wanneer de tekening op schaalis getekend. Mijn advies voor mensendie veel met plaatwerk te maken hebbenis om deze optie standaard aan tezetten.Interactieve modellen voor iedereenHet sturen van een plaatje of PDF kanafdoende zijn maar in veel gevallenwilt de ontwerper toch wat meerinformatie sturen en dit het liefst meteen interactief model. Binnen Solid-Works heeft u die mogelijkheidmiddels eDrawings of 3D InstantWebsite. Beide bestanden kunnen dooriedereen worden bekeken omdat deviewer wordt meegestuurd of alsplug-in voor Internet Explorer te downloadenis. Een eDrawing is directvanuit SolidWorks aan te maken.Hiervoor dient de gebruiker wel deadd-in eerst aan te zetten. Vervolgens iser de mogelijkheid om via de knopeDrawings of via het save as-menu hetontwerp om te zetten in een eDrawing.Het ontwerp wordt dan omgezet in eenlicht, grafisch model. Het voordeel vande eDrawing boven de eerder beschrevenmethodes is dat het een interactiefmodel blijft. De ontvanger kan het aanalle kanten bekijken, doorsnedesmaken of annotaties plaatsen, terwijlhij toch niets geometrisch aan het ontwerpkan wijzigen. Wie de eDrawingopslaat heeft een aantal keuzemogelijkheden.De eerste is opslaan alseDrawings-formaat. De ontvangerheeft dan echter wel de viewer nodigom het bestand te bekijken. Deze isgratis te downloaden op de website vanSolidWorks. Een andere mogelijkheidis de viewer meesturen, dit gebeurt alsde gebruiker de eDrawing opslaat alsexecutable of als zip-bestand waar deexecutable inzit. Is er eenmaal op dezemanier gecommuniceerd met iemanddan hoeft de viewer niet meer tw wordenmeegestuurd omdat de ontvangerdeze al heeft. De ontwerper kan ook deeDrawing opslaan als HTML-document.Deze zal zich dan openen in deInternet Explorer die bij een eerste keeropenen de eDrawings viewer als pluginzal downloaden. Op deze manierzijn dus ook interactieve 3D-documentente verwerken op een website.3D Instant WebsiteDe laatste optie die ik wil bespreken isdie van 3D Instant website. Dit maaktonderdeel uit van de SolidWorksOffice Proffesional-bundel. Met dezeadd-in is het mogelijk om met een aantalstappen een website te creërenwaarop een ontwerp is te zien. Degebruiker kan hiervoor gebruik makenvan een aantal HTML-templates Nahet invullen van een omschrijving vanhet product en bedrijfsgegevens en–logo, worden deze automatisch in dete generen webpagina geplaatst. Wie dewebsite wil opslaan kan dat lokaaldoen of op de website van SolidWorkszelf. De gebruiker kan aangeven hoelanghet ontwerp daar moet blijvenstaan, waarbij het mogelijk is om het tebeveiligen met een wachtwoord. 3DInstant website vraagt wie er gemachtigdzijn om de site te bekijken. Dezemensen krijgen een uitnodiginggemaild met de relevante inloggevens.Vervolgens kunnen ze inloggen en hunreview-informatie achterlaten.Wanneer u nog vragen heeft naar aanleidingvan dit artikel kunt altijd contactopnemen middels email:Renso@cadmes.nlCADMagazine April/Mei 2006-3 61

Solid EdgeOpstarten met een schetsHet werken met Assembly LayoutsDoor: Jaap DubbelaarBij complexe ontwerpdetails en ook het maken van de eerstesysteemopzet wordt door veel engineers de voorkeur gegevenaan een start in een 2D-schets. Solid Edge heeft voor dezeAssembly Layouts uitgebreide functies waarvan de belangrijkstein dit artikel worden beschreven.De ‘Tear Off Sketch’-functie voor het toepassen van meerdere aan elkaar gelinkteschetsen.Bij het werken in de conceptfasevan een nieuw ontwerp kan binnenSolid Edge handig gebruik wordengemaakt van Layout-schetsen. HetSketch-commando binnen de samenstellingomgevinggeeft de gebruikerde mogelijkheid met 2D-geometrie debasisprincipes van het ontwerp vast teleggen op Assembly Referenceplanesof op zelfgedefinieerde schetsvlakkenbinnen de samenstelling, al dan nietgerelateerd aan 3D-onderdelenbinnen het ontwerp.Net als bij Profiles en Sketchesbinnen de onderdeelomgeving zijnconstraints aan te brengen en kanmaatvoering worden gebruikt om degeometrie te sturen. Om onderscheidte kunnen maken tussen verschillendeentiteiten kan met kleuren, linestylesen layers worden gewerkt. Via Show,Hide en Show Only is de display vanschetsen te regelen.De verkregen Layouts zijn vervolgensgeschikt voor het creëren vannieuwe onderdelen die geometrischgestuurd kunnen worden vanuit dezeschetsen. Ook is het mogelijk omAssembly Features te maken op basisvan de Layouts. Tenslotte zijn zetevens geschikt voor het positionerenvan 3D-onderdelen. Omgekeerd kanook de positie van een Layoutworden gestuurd door 3D-onderdelenbinnen de samenstelling.Kopiëren van LayoutsMet de functie Tear-Off Sketch kaneen schets, of afzonderlijke delendaarvan, worden verplaatst of gekopieerdvan het ene schetsvlak naarhet andere binnen het bestand zelf.Ook dit kan indien gewenst met eenlink naar de oorspronkelijke geometrie.Op deze wijze kan een onderdeelworden gevormd die is opgebouwduit meerdere gelijke schetsen, waarbijde eerste schets het geheel stuurt.De Layoutschets van een samenstellingzal in veel gevallen ontwerpdelenbevatten van meerdere onderdelen ensubsamenstellingen. Met de CopySketch-functie is de Layout te kopiërennaar de betreffende delen ofsubsamenstellingsbestanden. Hierbijkan de gebruiker kiezen voor een associatievelink, zodat de gekopieerdeschets automatisch wordt geüpdatenadat de hoofdlayout is aangepast.Dit overnemen van schetsen kan ooktussen onderdeelbestanden onderlingbinnen een samenstelling. Bij hetkopiëren van schetsen naar anderebestanden wordt de oriëntatie overgenomenvan de schetsen van hetoorspronkelijke bestand.Indien gekozen wordt voor associatiefkopiëren zullen de constraints enmaatvoering niet worden meegekopieerdom overbepaling te voorkomen.Alle afzonderlijke schetselementenblijven gekoppeld aan deoorspronkelijke en zijn en blijven dusexact gelijk. Mocht de gebruiker laterde associatieve link verbreken viaBreak Link, dan worden automatischconnect constraints tussen de schetselementenaangebracht. Bij hetniet-associatief kopiëren van schetsenworden wel de constraints en maatvoeringtussen de schetselementengekopieerd zodat de kopie een correctgedefinieerde schets blijft.Zero DDe functionaliteit van kopiëren vanschetsen naar onderliggende bestandenwordt ook gebruikt binnen de‘Zero D’-aanpak van Solid Edge. Bijdeze methode definieert de ontwerperde productstructuur van onderdelenen samenstellingen nog voor er enigegeometrie is vastgelegd. Geen enkeledimensie, dus Zero D. Na het vastleggenvan de samenstellingstructuuren het kiezen van de ‘VirtualComponents’ wordt in 2D gestart inde Layoutschets waarna de afzonderlijkeschetsdelen aan de componentenworden gekoppeld.62CADMagazine April/Mei 2006-3

Solid EdgeVan virtuele componenten en Layoutschetsen naar 3D volgens de ‘Zero D’werkwijze.Via Publish worden de onderdeelbestandenaangemaakt en worden debetreffende schetsen naar deze onderliggendebestanden gekopieerd zoalsde hierboven beschreven CopySketch-methodiek. De schetsen blijvenassociatief gekoppeld aan deoorspronkelijke layoutschets van dehoofdsamenstelling zodat aanpassingenhieraan automatisch plaatsvinden.Layouts toepassenNadat het voorontwerp in de layoutschetsvan de hoofdsamenstelling isvastgelegd, zijn deze te gebruiken bijhet detailontwerp van de 3D parts ensubsamenstellingen in de context vande hoofdsamenstelling. Via In PlaceActivate wordt het betreffende onderdeelgeopend terwijl de overigesamenstellingonderdelen en ook delayoutschetsen zichtbaar blijven. Inde Profileschetsen van de afzonderlijkevormfeatures kunnen vervolgensmet de associatieve Include-functiede layoutvormen worden overgenomen.Dit heeft als resultaat dat eenaanpassing van de oorspronkelijkelayout automatisch wordt doorgevoerdnaar de hiervan afgeleidevormfeatures. Met een special constraintsymbool,een kettinkje, wordt inde Profiles aangegeven dat de geometriegestuurd wordt door elementenuit een ander bestand.Binnen de samenstelling zelf is deLayout te gebruiken voor het vormgevenvan Assembly Features enAssembly Driven Part Features. Ookhier wordt gebruik gemaakt vanInclude om delen van de schetsen tegebruiken binnen de Profile-stap vandeze vormfeatures. Omdat de schetsbinnen de samenstelling zelf aanwezigis, is ook de complete schetsdirect te gebruiken in de Plane Stepbinnen het Feature met de functieSelect From Sketch.Positioneren van componentenEen geheel andere toepassing vanLayouts is het positioneren van3D-onderdelen via deze 2D-schetsen.In bepaalde situaties, bijvoorbeeldaan het begin van een conceptueelontwerp, kan het een goede werkwijzezijn om 3D-componenten te plaatsendoor middel van een layout.Hierdoor kunnen de componentenmet 2D-maatvoering en constraints inde schets op de juiste plaatst wordengezet en gehouden. Via Drag&Dropwordt een component vanuit dePathfinder naar het schetswindowgesleept waarna de speciale Position3D Component toolbar wordt geactiveerd.Hier kan de gebruiker kiezentussen een component die de positievan de schets stuurt of omgekeerd.De volgende stap is het corrigerenvan de oriëntatie van het componentmet Align Fase. De gebruiker kiesteen vlak van het model dat evenwijdigmoet komen te liggen aan hetschetsvlak. Om nu de positie binnende schets te kunnen sturen wordenconstraints en maatvoering aangebrachttussen schetselementen enhet component. Hiervoor dient desetting Peer Edge Locate wel aan testaan. Op deze wijze wordt hetcomponent is twee dimensies op dejuiste plaats gezet. De correcte positiein de derde as kan niet binnen deschets worden bepaald, maar wordtlater gedefinieerd met een normalesamenstellingrelatie zoals een Mateof Align. Ook in situaties waarbijhet leggen van normale samenstellingrelatielastig is kan de gebruikervia tussenkomst van een layoutschetsop vaak eenvoudiger manier depositie van onderdelen sturen.Eventuele vragen of opmerkingenzijn welkom via:solidedge.benelux@ugs.comDe Waarheid over CAD en PDM:laat u ni op de mouw speldenHiCAD ne t-HELiOS ne t: Meer informatie www.isdbenelux.nlISD Benelux, Het Zuiderkruis 33, 5215 MV ’s-Hertogenbosch, Tel. 073-6153888The World of CAD and PDM SolutionsCADMagazine April/Mei 2006-3 63

Tips & TricksTuning AutoCADDe Lay-out in beeldDoor: Gerard IJzermansDe lay-outtabs in de tekeningeditor van AutoCAD bieden toegang totde Paper Space van de tekening. Binnen deze ruimte vinden weonder andereviewports waarbinnen een of meer aanzichten of viewsvan de tekening in beeld zijn gebracht. In deze aflevering van TuningAutoCAD is te lezen hoe lay-outbladen kunnen worden toegevoegden hoe viewports zijn te vormen en rangschikken. Verder een blik opmaatvoering in het Model Space/Paper Space-concept.Afbeelding 1: Openingscherm van de Lay-out Wizard.In de vorige aflevering van TuningAutoCAD is uitgebreid ingegaan op dewijze waarop efficiënt is te maken vanhet Model Space/Paper Space-conceptvan AutoCAD. De basis van dit systeemvormen de werkbladen met detabs Model en Lay-out in de tekeningeditorvan het systeem. In eerste instantiebiedt de tekeningeditor een modelbladen twee lay-outbladen. Terwijl detekeningeditor altijd maar één modelbladheeft, kunnen er naar behoefte eenof meer lay-outbladen aan wordengekoppeld. Het aantal lay-outbladen isop verschillende manieren uit tebreiden: met behulp van de 'LayoutWizard', een nieuwe lay-out inrichten,een bestaande lay-out kopiëren of delay-out van een template overnemen.Lay-out WizardDe Layout Wizard biedt in een overzichtelijkproces hulp bij het inrichtenvan een nieuw lay-outblad. Hij kangeactiveerd worden via de optie'Layout' van het pulldown menu'Insert' of via 'Create Layout…' vande optie 'Wizards' in het pulldownmenu 'Tools'. De wizard waarvanafbeelding 1 het openingsscherm laatzien, leidt stap voor stap tot eennieuw lay-outblad. De linkerkolomlaat deze stappen zien. Alle instellingenvan het lay-outblad zijn desgewenstin de Page Setup Manageraan te passen.Vergelijken we de stappen van deLayout Wizard met het Page Setupvenster,dan kunnen we in het vensterde meeste stappen van de Wizardterugvinden. Dit brengt ons naar detweede methode van een nieuwlay-outblad toevoegen: een nieuwlay-outblad inrichten.Lay-outtabDe kortste weg naar een nieuwlay-outblad inrichten biedt het menuvan afbeelding 2, dat verschijnt als degebruiker met de rechter muistoets opeen lay-outtab klikt en hierin de optie'New lay-out' selecteert. Aan detekening wordt dan een helemaal leeglay-outblad toegevoegd dat via dePage Setup Manager verder naarwens is in te vullen.Het menu van de lay-outtab bevatook de opties voor de overige methodesvoor het toevoegen van lay-outbladen.Met de optie 'From template…'zijn een of meer lay-outbladenvan een bestaand template bestand,DWT of DWG, te kopiëren. Hierbijworden niet alleen de Paper Spaceobjectenvan de lay-out meegenome,zoals kadertekening met titelbloken viewports, maar ook de in hettemplatebestand aangemaakte lagen,tekststijlen, maatvoeringstijlen endergelijke. Afgezien van de lagen entekst- en maatvoeringstijlen die doorhet invoegen ook in Model Spacebeschikbaar komen, heeft het kopiërenvan lay-outbladen geen effect opobjecten in Model Space. Met deoptie 'Move or Copy…' is de volgordevan de lay-outbladen in detekeningeditor te wijzigen of kan vande geselecteerde lay-out een kopieworden toegevoegd. Aan elke lay-outkan via de Page Setup Manager eigenplotinformatie worden toegekend.Afbeelding 2: Menu voorlay-outmanagement.Niet-rechthoekige ViewportsIn de vorige aflevering van TuningAutoCAD is uitgebreid ingegaan ophet creëren van viewports op een

Tips & TricksAfbeelding 3: Maten inschrijven in een aanzicht in PaperSpace.lay-outblad. Standaard zijn dit rechthoekigeviewports die met stretchenop grips eenvoudig 'op maat' zijn temaken. Niet-rechthoekige viewportskunnen op verschillende manierenworden gecreëerd. De eenvoudigstemanier is de gewenste vorm tekenenmet de bekende 'draw'-commando's endaar met het commando 'boundary'een gesloten begrenzing van maken.Zo'n gesloten begrenzing is vervolgensom te zetten naar een viewport als dezewordt geselecteerd nadat 'Object' isaangeklikt in de optie 'Viewports' vanhet 'VIEW'-menu. Via de optie'Polygonal Viewport' in het'Viewports'-submenu kan ook directeen viewport in een willekeurige vormworden getekend. Maar zoals de optieal suggereert wordt hiermee een polylijngetekend die op een even moeizamewijze tot stand komt als met hetcommando 'PLINE'. Per lay-outbladzijn maximaal 64 viewports aan te maken.Voor het positioneren van afbeeldingvan het model in de lay-out,ofwel op het 'tekenpapier', kan metAfbeelding 4: Onderdelen van het lay-outblad instellen in hetOptionsvenster.'pan' de afbeelding inde vergrendelde viewportin Model Space,dubbelklikken binnende viewport, naar degewenste positie wordengesleept. De viewportzelf, een gewoonAutoCAD-object, kanin Paper Space metstandaard AutoCADcommando'szoals 'move'en 'stretch' naar degewenste positie enafmetingen wordengebracht.Maten inschrijvenDe vraag of maten het beste kunnenworden ingeschreven in Model Spacedan wel Paper Space, kan zondermeer beantwoord worden met PaperSpace. Maten inschrijven in ModelSpace stuit op verscheidene problemen,ongeacht of het een 2D- of een3D-tekening betreft en ongeacht of detekening op ware grootte of op schaalis gemaakt. Zo moet voor de maatvoeringin Model Space voor eentekening op ware grootte een afzonderlijkemaatvoeringstijl wordenaangemaakt. Hierin moeten de instellingenvoor bijvoorbeeld de extend enoffset van de aanhaallijnen, afstandvan de maatlijnen, grootte van depijlen, teksthoogte en tekstoffset deomgekeerde verhouding hebben vande schaal waarin de tekening wordtafgedrukt. Bij een tekening op schaalmoet de gebruiker in de maatvoeringstijlrekening houden met de schaalfactorvoor de maatvoering. Mateninschrijven in Paper Space kent al dezeproblemen niet. InPaper Space kan metéén maatvoeringstijlworden volstaan omin alle viewports metaanzichten de matenin te schrijven.Ongeacht de schaalvan de afbeeldingenin de viewports zijnde maatvoeringcomponentenvoor alleviewports hetzelfde,zie afbeelding 3.Ondanks dat deafbeeldingen van deaanzichten van hetmodel in PaperSpace geen entiteiten zijn, zijn wel deObject Snappunten van de afbeeldingente selecteren. Zo laten zich inPaper Space de aangrijppunten van demaatinschrijving als het ware inModel Space exact selecteren, terwijlde maatvoeringcomponenten in PaperSpace worden geplaatst. In afbeelding3 is te zien hoe in de Paper Spaceomgeving,de cursor kruisdradenbestrijken het hele scherm en PSicoon zichtbaar, het oranje endpointsymboolin de Model Space-afbeeldingvangt terwijl de maatlijn inPaper Space is gepositioneerd.Onderdelen van het lay-outbladIn het dialoogvenster 'Options' in hetpulldownmenu Tools is op hettabblad 'Display' enkele instellingenvoor de lay-outbladen te maken, zieafbeelding 4. Zo kan onder meer deweergave van de Model- en Lay-outtabsaan of uit worden gezet. Met deoptie 'Display Margins' is dit te doenmet de gestreepte kaderlijn die deruimte aangeeft waarbinnen de plotterof printer kan afdrukken. In 'Displaypaper background' kan de gebruikerkiezen om de vorm van het papierformaatal dan niet af te beelden, eventueelmet een schaduwrand in 'Displaypaper shadow'. Met 'Show Page SetupManager for new lay-outs' áán, wordtde Page Setup Manager geactiveerdals een nieuwe lay-out wordt geopend,zodat eerst de instellingen voorde nieuwe lay-out te maken zijn.In 'Create viewport in new lay-outs'tenslotte kan de gebruiker de keuzemaken om een nieuwe lay-out almeteen van een viewport te voorzien.De instellingen van het dialoogvensterOptions worden buiten de tekeningbewaard. Dit betekent dat wijzigenvan de 'Lay-out elements' ookvan toepassing zijn op de weergavevan andere tekeningen. Het schakelentussen Model Space en Paper Spaceblijft in dat geval wel mogelijk,namelijk via de systeem variabeleTILEMODE. Bij TILEMODE = 1 isModel Space actief, bij TILEMODE= 0 Paper Space. Zo moest het ook inAutoCAD in het DOS-tijdperk.Voor eventuele vragen en/of opmerkingenover dit artikel is de auteurbereikbaar per e-mail:G.W.IJzermans@Freeler.nl.CADMagazine April/Mei 2006-3 65

Lezersservice✁De doelgroepCAD-Magazine wordt in Nederland enBelgië verspreid onder (potentiële) gebruikersvan PC CAD, GIS, Visualisatieen andere ontwerpproducten, binnenindustriële ondernemingen, productie-,bouw-, installatie- en civieltechnischebedrijven, ingenieurs-, technische advies-,ontwerp- en architectenbureaus, decentrale, lokale en provinciale overheden,nutsbedrijven, instellingen voor middelbaaren hoger technisch onderwijs, dealerorganisatiesen leveranciers in de CADbranche.Abonnementen 2006Een abonnement op CAD-Magazinevraagt u schriftelijk aan of middels onderstaandeabonnementskaart.De prijs voor een jaarabonnement(acht opeenvolgende nummers) bedraagt€ 67,- excl. 6% BTW.Deze prijs geldt voor verzending binnenNederland. Voor verzending buiten Nederlandbedraagt de prijs € 98,- .Het abonnement wordt automatischverlengd. Opzeggingen, uitsluitendschriftelijk, dienen twee maanden voor hetverstrijken van het abonnementsjaar in onsbezit te zijn.PasswordProfiteer van de voordelen van hetabonnement op CAD-Magazine!Met uw persoonlijke password krijgt utoegang tot alle informatie op dewebsite www.cadmagazine.nl.Oude gegevensLET OP!Voor het abonnementsjaar 2006 is ervanaf maart een nieuw passwordbeschikbaar. Dit wordt op aanvraagverstrekt na betaling van het abonnement.Uw toegangscode wordt uper e-mail toegestuurd.CAD-Magazine op Internetwww.cadmagazine.nlwww.cadmagazine.nl/banenmarktwww.cadplaza.nlVoor info en aanvraag abonnementen:services@cadmag.nlInformatieserviceOnder elk artikel Staat de website van deproducent of dealer vermeld. Geïnteresseerdenkunnen hiermee zelf informatieopzoeken over de besproken onderwerpen.Gegevens onjuist?Indien uw adres- of persoonsgegevensop de adresdrager van CAD-Magazineonjuist blijken te zijn, verzoeken wij udeze adresdrager met gecorrigeerdegegevens in een gesloten envelop teretourneren aan:CMedia Productions B.V.,Antwoordnummer 1036,8300 VB Emmeloord (NL).CAD-Magazine nr. 4 - 2006verschijnt omstreeks14 Juni 2006.MutatiekaartAdverteerdersindexPag.Adobe www.adobe.nl 39Annivizzion www.anivizzion.nl 51Autodesk / Pollux www.pollux.nl 34Autodesk / Pollux www.pollux.nl 36Autodesk / Pollux www.pollux.nl 48Autodesk / Prodesk www.autodesk.nl 68CAD Express www.cadexpress.nl meenieterCADJobs.nl www.cadjobs.nl 7CADMatch www.cadmatch.nl 30CADmes www.cadmes.nl 23CADmes www.cadmes.nl 40CADmes www.cadmes.nl 49Canon www.canon.nl 11Co Create www.cocreate.de 15Contex www.contex.com 28DeltaPi www.deltapi.nl 16HP www.designjet.hp.com 67Hofstede van Erkel www.inventor-professional.nl 31ICN Solutions www.icn-solutions.nl 9ICN Solutions www.icn-solutions.nl 45ISD Benelux www.isdbenelux.nl 63Kubus Informatiesystemen www.kubusinfo.nl 2Man & Machine www.manandmachine.nl 24Nedgraphics www.nedgraphics.nl 57Prodesk www.prodesk.be 43SolidWorks www.solidworks.nl 52Stabiplan www.stabiplan.nl 18PTC www.ptc.com 32TEC/CAD College www.cadcollege.nl 47UGSwww.ugsplm.nlVul onderstaande gegevens zo compleet mogelijk in of geef uw adreswijziging door via services@cadmag.nl.Bedrijfsnaam :Contactpersoon hr./mw. :Adres/Postbus :Postcode/Plaats : Land :Telefoon :E-mail adres :Nieuwe gegevensBedrijfsnaam :Contactpersoon hr./mw. :Adres/Postbus :Postcode/Plaats : Land :Telefoon :E-mail adres :CMedia Productions B.V., Antwoordnummer 1036, 8300 VB Emmeloord.66CADMagazine April/Mei 2006-3

EEN KLEURENPRINTERVAN FORMAAT.€ 14.100,-excl. BTWHP DESIGNJET4500• Resolutie tot 2400 x 1200 dpi• Lijnaccuratesse met zwart pigment tot 0,1%• Printsnelheid tot 100 A1/u• Automatische papiersnijder• Optionele uitvoereenheid• Optionele automatische inlinevouwmachineBestelnr.: Q1271AMet de nieuwe HP DesignJet 4500 haalt u niet zomaareen printer in huis. Want hiermee print u moeiteloos inelke kleur, op elk formaat. Zelfs tot A0. Door de tweeautomatisch wisselende papierrollen kan er continugeprint worden. En met de Embedded Webserver is opelk tijdstip het exacte verbruik per opdracht zichtbaar.Bovendien blijven de operationele kosten door de extrazuinige high-capacity kleureninktcartridges bijzonderlaag. Zo print de HP DesignJet 4500 zelfs goedkoper dande meeste zwart-witprinters. Wilt u de HP DesignJet 4500in het groot zien? Bel dan voor een livepresentatie met0172-474 808. Of kijk op www.hp.com/go/designjet.HP DESIGNJET 4500 PS€ 17.300,- (excl. BTW)Bestelnr.: Q1272AHP DESIGNJET 4500 mfp€ 37.500,- (excl. BTW)Bestelnr.: Q1276ABel 0172-474 808Kijk op www.hp.com/go/designjetRaadpleeg uw HP Business Partner© Copyright 2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. HP behoudt zich het recht voor om zonder vooraankondiging wijzigingen aan te brengen in materialen, specificaties of accessoires.

20.000megawattonderzee.Uw idee:De oceaanstroming aanboren als alternatieveenergiebron.Gerealiseerd:Het team werktuigbouwkundigen van hetBritse Marine Current Turbines Ltd ontwikkeldeeen radicaal nieuwe en milieuvriendelijkebenadering voor het opwekken van energie:de ‘onderwater windmolen’. Hierbij werd AutodeskInventor Series, ’s werelds meest gekochte3D-ontwerpsoftware, ingezet. Voor hetgrondig onderzoeken van ‘wat als’-scenario’s,het eenvoudig bewijzen van de validiteit vanhet concept en het creëren van een uiterstflexibel ontwerpproces. Omdat AutodeskInventor het beste van 2D en 3D met elkaarcombineert, kon het ontwerpteam ook de bestaande2D-tekeningen optimaal benutten.Wilt u ook weten hoe de werktuigbouwkundigeoplossingen van Autodesk u helpen uw ideeënte realiseren en de concurrentie een stap voorte blijven? Ga naar www.autodesk.nl/inventorseries.Autodesk and Autodesk Inventor are registered trademarks of Autodesk, Inc. in the USA and/or other countries. Allother brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Photography and renderings© Marine Current Turbines Limited. Used with permission. All rights reserved. © 2006 Autodesk, Inc. All rights reserved.