Arbeid (1942) nr. 23 - Vakbeweging in de oorlog

BEIIBEHANDENLED l GE URE,LINOLEUMSNEDE(Vervolg]Het zal u duidelijk zijn, dat elkeafdruk van een linoleumsnede hetspiegelbeeld vertoont van de gesnedenplaat. We dienen hiermede in hetbijzonder rekening te houden, als weletters in ons ontwerp willen toepassen,zooals bij een boekenmerk of Ex-Libris, een Kerstkaart, een Nieuwjaarskaartetc. We moeten de lettersIn spiegelschrift in het linoleum snijden;ze komen dan weer in den goedenstand op onzen afdruk.Dat snijden in spiegelschrift is in.het begjn wel eens lastig, wat „onwennig",maar.jna een paar keer snijdenlevert het toch ook geen bijzonderemoeilijkheden,meer op.De beste methode om een goedelinoleumsnedéte maken, is de volgende:het ontwerp wordt in „zwarten wit" (dus b.v. met Oostindischeninkt) geteekend op papier. Op dezeteekening leggen we. een velletje dundoorschijnend papier, z.g. transparant-papier;ook boterhammenpapiere.d. kunnen we er voor bezigen. Decontouren worden op "dit papier nagetrokken.We draaien nu dit velletjeom, leggen het met de beteekendeftjde op het linoleum en prikken heteven vast met een paar punaises omverschuiven te voorkomen. De contourenworden nu opnieuw met een.10scherp gepunt en niet te zacht potloodovergetrokken. Als we het papierverwijderen, is de teekening op hetlinoleum in spiegelbeeld te zien. Duidelijkerwordt de .teekening, als wehet linoleum eerst even instrijken metwitte waterverf.De overgetrokken lijnen teekenenzich dan duidelijk af. Daarna kan metuitsnijden worden begonnen. WatAls we een afdruk van een linoleumsnede'hebbenvervaardigd, wordt dezeaan de vier hoeken, of alleen met denbovenrand vastgeplakt op stevig witpapier of dun wit karton. We snijdenvan hetzelfde karton bovendien nogeen passe-partout, waardoor we eenmooie afsluiting van onzen afdrukkrijgen. Men zal begrijpen, dat juistdie onderwerpen, die zich bij uitstekleenen voor een „zwart-wit" teekening,met veel succes kunnen wordenaangewend voor de linoleumsnede, b.v.dierfiguren als kievit, kraai, 'ekster,tijger, visschen e.d.; bloemen als wazwartmoet worden, blijft staan, watwit moet, worden, gaan we uitdiepen.Dat we ons ontwerp op twee manieren"kunnen snijden, toont fig. 1. Opde linkerhelft is de kip uitgediept ende entourage is — eenigszins ornamentaalverwerkt —r blijven staan; ópde rechterhelft is de kip blijven staanen de omgeving grootendeels weggestoken.Men verkrijgt nu twee geheelverschillende effecten van hetzelfdeontwerp. Bij het uitdiepen' van grootestukken^.wii" kunnen we „opzettelijk"eenigszins nonchalant te werk gaanen hier en daar eens wat „welbewustvergeten"! Men krijgt dan bij het afdrukkenvan die verrassende tpevalligheidjes:lijntjes en vlekjes, die typischkenmerkend zijn voor de linoleumsnede.We hebben tot nu toe steeds gesprokenover zwarten druk op een witfond. Het spreekt vanzelf, dat we inalle gewe'nschte kleuren kunnen drukkenen eveneens op gekleurd papier. Gekunt ook met méér kleuren drukken,mits ge voor elke kleur een apartcliché snijdt. Het afdrukken wordt danveel moeilijker en het is practisch nietmeer mogelijk zonder pers. De cliché'smoeten uiterst nauwkeurig op elkaarpassen of „sluiten", zóoa'ls men datnoemt. Men drukt de lichtste kleurenhet eerst af, de donkere kleuren, b.v.zwart, het laatst.-terlelie, kerstroos, hulst etc. sneeuwlandschappen,-molens, gebouwen ofdetails ervan etc.Dat we ook geheel andere motievenin linoleumsnede kunnen uitvoeren,laat fig. 2 zien, -„narcissen". Dezeplaat, die van een geheel ander karakteris dan de overige afbeeldingen, kanbijna geheel gestoken worden met dedriekante guts. De zwarte achtergrondwerkt hier zeer decoratief. Waag uevenwel niet te spoedig aan zulk werk.Men- moet dan de techniek van hetsnijden volkomen onder de knie hebben,doch... is men eenmaal zoover,dan kan ook de amateur bijzondermooie platen maken, die een sieraadzullen zijn voor iedere huiskamer. Hetbehoeft geen betoog, dat bij zulk werkde plaat zeer schraal met inkt moetworden ingerold, daar anders de kansbestaat, dat vele details met inktdichtloopen. Is dit het geval, dan moetde linoleumplaat met benzine geheelschoongemaakt worden.De linoleumsnede kan'als „gebruiksgrafiek"voor verschillende doeleindenworden toegepast. We noemen o.m.:a. het monograrrf; d.i. een samenstellingvan enkele letters cjp een dusdanigemanier, dat een decoratief geheelontstaat. Een monogram bestaandeuit iemands naamletters kanop dun papier worden afgedrukt engeplakt worden op brieven, briefpapier,enveloppen, eigendommen etc'.&. de sluitzegel voor brieven.We geven in fig. 3 een voorbeeld vanMeneer of Mejuffrouw K. v. A., die inAmsterdam woont; hetgeen blijkt uitliet Amsterdamsche stadswapen, datals sierend element werd gebruikt.c. het naamkaartje, dat we voorons zelf of voor familieleden maken endat we een z'eer persoonlijk cachetkunnen geven.d. de bladwijëer; de linoleumsnedekunnen we afdrukken op papier, oplint, zijde, etc. " ,e. het boekenmerk of Ex-Libris, d.t.het eigendomsmerk, dat op het schutbladvan iemands boeken wordt geplakt.Het moet bevatten den naam van,deCn^eigenaarCes) en een uitbeelding,voorstelling, spreuk of i.d., waardooriets typerends voor de (n) bezitter(ster) wordt aangegeven. De voorstellingkan betrekking hebben op hetberoep, den naam, de woonplaats, etc.In fig. 4 geven we een voorbeeld.f. Kerst-, Niemujaars- en Paaschkaarten(zie fig. 5).g. V er loving s-,kaarten, etc.trouw-,geboorte-Ge ziet, Huisvlijtbeoefenaars, dat erzeer vele mogelijkheden zijn. Speciaalden teekenaars en schilderliefhebbersonder onze leden zouden we met klemwillen aanraden dit werk eens terhand te nemen.Het zal u ongetwijfeld véél genoegenen véél voldoening schenken!