META 2012/6 - VVBAD

KronieKTentoonstelling ‘Ex Cathedra: Het leren zoals het was’universiteitsbibliotheek, Ku leuven – april-augustus 2012De KU Leuven is zeer trots op haar collectievan collegedictaten uit de 16e totde 18e eeuw, bestaande uit 175 banden.Daarom organiseerde ze een tentoonstelling,lopend van april tot augustus2012, over deze studentencursussenen het daarbij horende studentenleven.Benieuwd naar ‘het leren zoals het was’,ging ik eens een kijkje nemen.De eerste indruk van de tentoonstellingwas heel goed. Ze had echt een toplocatie:in de Universiteitsbibliotheek aanhet Ladeuzeplein. De ruimte was redelijkgroot, er stonden mooie vitrinekasten ener hingen meerdere informatieborden enuitvergrote posters. Door de verlichtingen de raamdecoratie straalde de ruimteook gezelligheid uit.De spil van de tentoonstelling was dehandgeschreven studentencursus. Destudenten schreven hun notities netjesover in boeken en maakten er dan illustratiesbij of kleefden er prenten in. Hiervanwaren dan ook een aantal prachtexemplarenuitgestald. Zo kon je zeer nauwkeurigetekeningen bewonderen van deanatomie van de maag en het hart, maarook illustraties van onder meer de fasenvan de planeten, de bewegingen vanMercurius, het stelsel van Copernicus, eenpneumatische pomp, duikersklokken, deregenboog en zwaartekracht. Het merendeelvan de collegedictaten was afkomstiguit de Artesfaculteit.Bij de boeken werd ook wat informatiegegeven over de lessen, de zware dagindelingen de huisvesting van de studenten.Zo leerde je dat jongere Leuvensestudenten van de Artesfaculteit vroegerverbleven in een van de vier pedagogieën:het Varken, de Lelie, de Burcht of de Valk.Eenmaal je dit wist, snapte je waarom jein sommige collegedictaten ineens eenvarken of burcht zag verschijnen. Vanelk van deze pedagogieën waren de versierdetitelbladen (frontispices) te bewonderen.Niet elke illustratie in de boeken pasteperfect bij de lesinhoud. Zo vond je weleens een tekening van een drinkbeker,bijvoorbeeld in Universa philosophia etlogica Aristotelis van Franciscus van derMeren uit 1659-1660, of een illustratievan drinkende mensen in een studentencursus.Vooral in de tweede helft van de17e eeuw verschenen deze studentikozetekeningen. Een leerling in het bijzonderwerd geselecteerd voor de tentoonstelling:Henricus Joannes van Cantelbeke.Van hem heeft de KU Leuven zeven handgeschrevenstudentencursussen in bezit.Van Cantelbeke valt vooral op door zijnhumor en decoratieve illustraties.De tentoonstelling leerde je ook ietsover de verkiezing van beste leerling vanhet jaar: de primus. Deze primus werdgevierd met optochten en drinkgelagendie dagen konden duren. Je kon een aantalvan de Zegezangen voor de primusbezichtigen en ook een boek met reglementenbij de feestelijke optocht voor deinhuldiging van de beste student JoannesBaptiste Hellebaut, daterend uit 1793.Buiten de collegedictaten kon je ookenkele emblemen, zeer geliefd bij studentenin de 17e en begin 18e eeuw, enwetenschappelijke instrumenten bekijken.Zo waren er onder meer een toverlantaarn,microscoop, elektriseermachine,planetarium en vacuümpomp. Door hetvolgen van de pijlen, werd je geleid naareen van de pronkstukken van de tentoonstelling:het oudste collegedictaat uit decollectie, genaamd Philosophia logicalis48 | META 2012 | 6