in dit nummer: de weeksluiting - Nederlandse Jenaplanvereniging

Tjitse Bouwmeester Schoolwerkplan 3.4ZORGVERBREDING:het had meer op kunnen leverenIn het eerste gedeelte van de recensie over het boek van Els Schram “Zorgverbredingin vernieuwingsscholen”, hebben we geprobeerd de aangedrageninformatie zo te ordenen dat schoolteams hun eigen opvattingen overzorgverbreding konden spiegelen aan opvattingen van de collega’s, die inhet onderzoek van Schram beschreven werden. Vandaar ook een uitgebreidebeschrijving met concrete tabellen en kijkwijzers die in het onderzoeknaar voren kwamen.Naast deze overdracht van informatie volgt nu toch ook een kritische reflectie.Kritisch naar het onderzoek van Schram toe, maar ook kritisch naar dezorgverbredende Jenaplanpraktijk.De verwachting die de auteur van te voren had, dat met name gerenommeerdevernieuwingsscholen als Jenaplan en Montessori een goede aanzetzouden geven voor een verantwoorde zorgverbreding, werd door het onderzoekhelaas niet bevestigd. Sommige “gewone” scholen deden het in ditonderzoek nog beter. Ten opzichte van de Montessori-scholen kwamen deJenaplanscholen relatief goed naar voren, maar toch! Groepsleiders in dezeJenaplanscholen (te zwaar belast) hebben op zich wel een goede grondhouding,maar in de praktijk weten ze niet goed met verschillen tussen kinderenin de stamgroep om te gaan. Het concept van Petersen geeft volgens Schramwel goede mogelijkheden voor een brede zorg. Is de praktijk dan een verkeerdeweg ingeslagen? Of heeft de onderzoeker misschien te weinig ooggehad voor de echte zorgverbreding in de Jenaplanscholen?Dit is het tweede deel van de recensie over het proefschrift van Els Schram.Het eerste deel verscheen in Mensen-kinderen van januari 1993.Een wijze van kijkenEen van de onderdelen van het blokantropologie in de nascholing Jenaplan,is het maken van een logboek. Groepsleidersbeschrijven daarin een kind uithun stamgroep op een subjectievemanier. Geen saaie objectieve weergavevan “ uiterlijk gedrag van het kind “,maar een betrokken beschrijving. Eenpogen het kind in zijn breedte en dieptetot zijn recht laten komen, en tegelijkertijdje eigen persoon als stamgroepleiderdaarbij te betrekkken. De nadrukligt op de reflectie op en in de relatieopvoeder - kind. Het groepsgewijslezen en becommentariëren van elkaarslogboeken richt zich op inhoud en wijzevan beschrijven, maar vooral op hetkindbeeld dat volgens de lezer uit debeschrijving naar voren komt. In deafgelopen jaren kwamen in de diverselogboeken pareltjes van pedagogischebetrokkenheid voor, met name: eenduidelijke gerichtheid op de eigenheidvan het kind, oog voor diverse facettenvan de relatie opvoeder-kind, eenbewustzijn van de rol die de opvoederzelf speelt in de pedagogische relatie.Een vergelijkbare kind-benaderingkomen we tegen in een publikatie vanuithet EGO-project : “Begeleiden vankleuters in moeilijkheden”, door Annemievan Poucke en Danny Defruyt. Eenprachtig boek. Geen afstandelijkebeschrijving van probleemkleuters,maar een betrokken opvoeder die hetprobleem van de kleuter wil verhelderenen helpen oplossen. Een opvoeder/beschrijver,die zichzelf uitdrukkelijkin beeld brengt bij dit probleem.Een kindgerichte en relatiegerichtebenadering.Recente orthopedagogische literatuurbenadrukt het belang van de relatieopvoeder - kind. Stevens (in: Doornbos,1991) heeft het dan over de leraarals pedagoog, die zijn pedagogischeverantwoordelijkheid moet waarmaken.Een leraar die zich bewust moetzijn van (kinderlijke) behoeften als vertrouwenen zelfvertrouwen. Een leraardie ook recht kan doen aan het perspectiefvan de kinderen. In het project“Orthopedagogische Afstemming”(Op-A) van de Rijksuniversiteit Utrecht(verspreid door het CPS) worden voordit laatste instrumenten aangedragen.Deze referentiepunten kwamen bij mijnaar voren na het lezen van de proefschriftvan Schram. Zouden de beschrevenJenaplan- en Montessorischolen opdeze wijze omgaan met zorgenkinderen?Hanteren ze daarbij de eerdergenoemde betrokkenheidsbenaderingof volstaan ze met een benaderingwaarin het gebruik van toetsen domineert?Hoe spelen de leeftijdsverschilleneen rol bij de observatie? Zijn veelgenuanceerde gegevens door de wetenschappelijkereductie teruggebracht totzinnen als: “ De signalering van achterblijvendeof opvallende kinderen vindtplaats op basis van correcties van het(schriftelijk) werk van leerlingen doorde leerkracht en toetsresultaten. Hetregelmatig toetsen van vorderingenvindt plaats in alle scholen”? Herkendende groepsleiders uit de onderbouwzich ook in deze opvatting of moest enzou er nu eenmaal een teamopvattinguitkomen? En hoe is dan de relatie metde geroemde grondhouding? Onderzoekenis een kwestie van kijken, maarje moet je wel bewust zijn van de facettenwaarop je let.De kijkwijzer (het analysekader)Welke opvattingen bestaan er in“gewone”-, Montessori-. en Jenaplanscholenover zorgverbreding? Dat washet doel van het onderzoek. Later is ditprobleem geoperationaliseerd in “verbredingvan de verantwoordelijkheid inhet omgaan met verschillen tussen kinderenvan 4 tot 12 jaar.” Welke facettenzijn van belang bij het omgaan met verschillen?Via literatuurstudie en vooronderzoekop drie scholen (geen Jenaplanscholen!)zijn de categorieën van de kijkwijzerverzameld. De kijkwijzer is duseen wezenlijk instrument in het onderzoek.Schram heeft het onderzoek vooraltoegespitst op de categorieën :Onderwijsprogramma, organisatie enpedagogisch- didactische situatie.Laten we eens kijken naar de uitwerkingvan pedagogisch-didactische situatie(zie bijgaand kader). Het zou aanwijzingenmoeten geven waarom eenkind zich in ene groep thuisvoelt en inde andere niet. Waarom de ene groepsleidergoede relaties met kinderen weet30MENSEN-KINDEREN/JANUARI 1993