Over de drempels met taal en rekenen - Taalunieversum

5.9 ToekomstHet huidige voorstel is een eerste en belangrijke stap in hetbeschrijven van op elkaar aansluitende niveaus. Er zijn echternog meer stappen te zetten. Wij bevelen de volgende aan.Aanbeveling 5.1 Verbeteren van de niveaubeschrijvingen.De komende jaren moeten onze niveaubeschrijvingen opbasis van nadere analyses en onderzoek worden verbeterd.Een moeilijkheid bij verdere analyse is dat veel taalprestatiessituatie-afhankelijk zijn, dat wil zeggen dat de prestatie sterkfluctueert met het onderwerp en de context. Zo scoren leerlingenin de basisberoepsgerichte leerweg veelal lager op leestaken danleerlingen in de theoretische leerweg als de teksten betrekkinghebben op een algemeen maatschappelijk onderwerp. Hetomgekeerde geldt echter als de teksten over de beroepscontextgaan: bij het lezen van recepten scoren leerlingen uit de horecaafdelingduidelijk hoger dan leerlingen uit de theoretischeleerweg (Van den Bergh, 2006).De theoretische basis van de huidige niveaubeschrijvingen is nogniet optimaal (bijvoorbeeld met betrekking tot strategieën). Eenonderzoek om actuele gegevens te verkrijgen over wat leerlingenkunnen, zou zeer welkom zijn. De niveaubeschrijvingen zoudenuitdrukkelijker vergeleken moeten worden met buitenlandsevoorbeelden.Aanbeveling 5.2 Verbeteren van didactische situaties.Om een hoger niveau te kunnen bereiken moeten dedidactische voorwaarden worden verbeterd.Als we niet investeren in de diverse onderwijskundige endidactische condities, dan mogen we al blij zijn met de huidigeniveaus. Want van de nu opgestelde niveaubeschrijvingen staatnog niet vast of ze ook daadwerkelijk haalbaar zijn, ook albaseren wij ons – waar dat mogelijk is – op empirische gegevens,en zijn de reacties uit de veldraadpleging gunstig.De omstandigheden worden bijvoorbeeld ongunstig beïnvloeddoor de werkdruk van docenten Nederlands. In de Tweede Fasebedienen zij al gauw 250 leerlingen.Aanbeveling 5.3 Verbeteren van taalzorg.De taalzorg dient in het onderwijs verbeterd te wordendoor een gericht taalbeleid in de scholen, door taalgerichtvakonderwijs, door lessen Nederlands in hetberoepsonderwijs en door centrale examinering.Een van de problemen waarvoor het huidige taalonderwijs zichgesteld ziet, is dat leerlingen veel schrijven in allerlei digitalesettings met nieuwe genres en conventies. Die gelden echter nietin het meer formele taalverkeer op school, op het werk of in demaatschappij. Leerlingen moeten op school heel veel lezen enschrijven, zonder dat er altijd aandacht kan worden besteed aande kwaliteit van de tekst. Vaak zijn de consequenties van hetmaken van fouten in spelling, formulering, stijl en genreconventieszeer gering. Zolang het schoolbeleid is datonverzorgde teksten qua vorm en taalgebruik geaccepteerdworden, gaat daarvan het signaal uit dat vorm en taalgebruik erniet toe doen.Scholen moeten proberen een taalbeleid op te stellen waarin hetalleen toegestaan is schrijftaken uit te vaardigen als die gepaardgaan met passende instructie over genre, inhoud, vorm entaaleisen, met adequate feedback op het resultaat en degelegenheid om het werk te verbeteren, om zodoende van defeedback te kunnen leren.De tijd die op school besteed kan worden aan het schoolvakNederlands is steeds verder teruggebracht. De docent Nederlandswordt ook relatief enorm belast. In het mbo en het hbo komt eendocent Nederlands vrijwel niet meer voor, al keert hier en daar dewal het schip. In het beroepsonderwijs ontstaat er een beleid datalle docenten bijdragen aan de taalontwikkeling van deleerlingen en de deelnemers. Taalgericht vakonderwijs staat vooreen didactiek die gebruik maakt van het feit dat taal eenbelangrijke rol speelt bij het leren, wat er ook geleerd wordt. Ermoet dan veel aandacht uitgaan naar uitbreiding van dewoordenschat en mondelinge en schriftelijke productie gerichtop inhouden van het vak.Verbeteren van taalzorg kan ook door schrijfvaardigheid (weer) inde examens Nederlands op te nemen, maar dan met beterecondities voor intersubjectieve beoordeling. De kennis rondbeoordelingsvormen is inmiddels zodanig dat beoordelingen viaankerteksten door drie tot vijf beoordelaars een goede mogelijkheidtot betrouwbare en valide resultaten kan leiden.Zowel voor het functioneren in de samenleving als op school isleesvaardigheid essentieel.Aanbeveling 5.4 Aandacht voor leeszorg.In de verschillende fasen van de schoolloopbaan moet deleesvaardigheid gepaste aandacht krijgen.De problemen beginnen al in het aanvankelijk leesonderwijs:teveel leerlingen beheersen het technisch lezen te laat of niet.Technisch lezen, met daaraan gekoppeld fonologisch inzicht, isvoorwaardelijk voor leesbegrip en leesbeleving. Moeizaam lezenis een ernstige handicap voor schoolsucces.Ook in het voortgezet onderwijs is leesdidactiek vereist.Leerlingen in het vmbo hebben grote moeite metleerboekteksten. Dat ligt deels aan die teksten, maar ook aan dedidactiek van het begrijpend lezen: ook voor leerlingen dietechnisch goed kunnen lezen, blijft begrijpend lezen eenprobleem.Aanbeveling 5.5 Invoering.Bij de implementatie moet er ruimte zijn voor:• taalspecifieke pilots,• een bovensectorale regeling waarop herziening vankerndoelen, eindtermen en eindexamens worden gebaseerd,• een monitorsysteem om de leerwinst van leerlingen in hundoorlopende leerlijn vast te stellen (een longitudinaalPPON-onderzoek).• Aandacht voor invoering.Betrokkenheid van docenten is bij de implementatie essentieel.In lokale werkgroepen vindt uitwisseling plaats van taken, vanleerlingenwerk, van gehanteerde normen. De niveaubeschrijvingenhelpen dan om een gemeenschappelijk kader te creëren.Deze lokale werkgroepen van docenten Nederlands enbasisschoolleerkrachten bouwen een verzameling op vanvoorbeeldmateriaal om zodoende de niveau-indelingen teconcretiseren en de afstanden tussen de niveaus preciezer inkaart te brengen. Vooral ook om leerlingenwerk te kunnendiagnosticeren en leerlingen aanwijzingen te kunnen geven opwelke dimensies zij nog moeten bijleren.Aanbeveling 5.6 Uitbreiding niveau-indeling.De niveaubeschrijvingen dienen een vervolg te krijgen in• beschrijvingen van de leerstoflijnen van de niveaus,• niveaubeschrijvingen binnen hbo en wo.De huidige niveaus bieden gelegenheid om het stelsel door tebouwen naar leerjaren onder groep 8 en naar het hogeronderwijs. Ook de cumulatieve leerstoflijnen tussen de vierbeschreven niveaus kunnen beschreven worden, geschraagd doordidactisch onderzoek. Hierbij kunnen publicaties op het gebiedvan tussendoelen van het Expertisecentrum Nederlands als brondienen, evenals de uitwerking die in samenwerking met de SLO isgemaakt.‘De doorstroom wordt door de referentiebeschrijvingen positief beïnvloed, maar je mag dit niet zomaar op hetbordje van de docenten schuiven’30 31