Arbeid (1942) nr. 10 - Vakbeweging in de oorlog

More documents

Recommendations

Info

In harde arbeid, vaak met meer ofminder levensgevaar, delven dag 'ndag uit duizenden arbeiders over degehele wereld het zwarte goud, datvoor de mensheid tegenwoordigniet alleen meer warmte, licht enenergie betekent, maar ook degrondstof is voor honderden kleurstoffen,kunstharsen, geneesmiddelenen wat al niet: de steenkool!Wat is steenkool eigenlijk ?Deze vraag hield de mensen der wetenschappas bezig, toen de mensen uit de practijkreeds lang de steenkool gebruikten Dat wasin de vijftiende én zestiende eeuw. Dat steenkoolteer afscheidde als het smeulde en op een ofandere wijze iets met nafta of aardolie te makenhad, wist men toen reeds. Een beroemde geleerdeder zestiende eeuw. Georgius Agricola (eigenlijkheette hij gewoon Georg Bauer), van beroepdelfstofkundige. aardkundige, arts en deskundigeop metallurgisch gebied was nog van mening,dat steenkool niet anders was dan in de aardehard geworden en met zwavel vermengde aardolie.Honderd vijf tig jaren later behandeldeJohannes Bünting in een geleerde verhandelinghet kolenvraagstuk ietwat grondiger. „Er bestaantwee stellingen omtrent de oorsprong dersteenkool" zo schreef hij. -„Sommigen geloven,dat de steenkool na de schepping der natuur doornatuurkrachten en machten der aarde is ontstaan,anderen weer menen, dat de steenkooltegelijk met de wereld geschapen is. De eersteopvatting is ketters en wij moeten deze,bijgevolgvolstrekt verwerpen." Hij voegt echter aan zijnverhandeling'toe. dat de steenkool met een bijzonderzaad tot voortplanting en groei onderde aarde is begiftigd !Thans weten wij. dat de steenkool niet van dejongste dag af heeft bestaan, doch eerst geruimetijd hierna is ontstaan volgens teen proces,waarvan wij het eerste stadium thans nog kunnengadeslaan in moerassige en drassige streken.Als verwelkende moeraspianten, zoals varense.d., langzamerhand in waterpoelen verzinken8-en hier lange tijd zonder luchttoevoer blijvenliggen, beginnen zij te vervenen. Van lieverledeontstaat op deze wijze de zwartbruine turf. Blijftook deze turflaag lange tijd afgesloten, dan ontstaathieruit de bruinkool, een'overgang van turftot steenkool. Op deze wijze moeten sindsonheugelijke tijden, die van voor de eerste ijstijdmoeten dagtekenen, de rottende stapels derplantenlijken in de schoot der aarde hebbengelegen, voor men ze thans als bruinkool tevoorschijn-haalt. Nog oneindig veel ouder zijnde steenkool en anthraciet. Deze beide zijn 2,0oud, dat men bijna zou zeggen, dat zij altijd inde schoot der aarde verborgen hebben gelegen,indien wij niet wisten, dat voor de steenkoollagen.ontstonden op dezelfde plaats dichte bossenmoeten hebben gestaan. Hoevele geslachtenvan bomen moeten elkaar hebben opgevolgd,alvorens "de vermolmde hout- en vezelmassa konwordeji tot metersdikke steenkoollagen, zoals inde Verenigde Staten, waar lagen van tien meterdikte voorkomen, of zoals in Oppersilezië, waarde lagen wel het dubbele daarvan meten? £>ebruinkoollagen overtreffen in dikte nog velemalen die der steenkoollagen, in het Rijndal kentmen bruinkoollagen van meer dan .honderdmeters dikte, de diepste lagen ter aarde! Opmerkelijkis het. dat niet alle leden der steenkoolfamiliedoor een hoge leeftijd uitmunten,doch ook een bnzondere scheikundige samenstellingbezitten. Bitumineuze kool is een soort,die veel teer en pek bevat; bitumen betekent n.l.•aardhars. Volgens hun scheikundige samenstellinglijken die olieachtige bestanddelen veel opaardolie en zii ontstonden vermoedelijk, doordatzij evenals de aardolie, tezamen met dierenlijkenonder het aardoppervlak geraakten.De mens van de Oudheid kende reeds de steenkool;de Grieken noemden haar lithantrax, eenbenaming, die heden ten dage nog leeft in hetItaliaanse woord litantrace en in ons woordanthraciet. De Romeinen noemden de steenkoolcarbon fossilis en kenden reeds het nuf van dezedelfstof bij de ijzerverwerking. Ook de Chinezenkenden de steenkool reeds lang; hun beroemdeporseleiniridustrie dankt er haar bestaan aan,zoals Marco Polo schrijft. In Europa echter kwammen ee,rst laat tot de^ntdekking, dat steenkooleen der beste gaven dei; natuur was en zo ontstondeneerst tegen het einde der twaalfde eeuwde z.g. koolkuilen. die de Augustijner monnikenvan Klosterrath in het hertogdom Limburg methouweel en spade te lijf gingen. In 1198 ontstondenbij Luik de eerste steenkoolmijnen, dewinning in het Roergebied begon eerst in deveertiende eeuw, die in het rijke Saargebied pasin 1529. In Engeland zowel als in Limburg, warende monniken de baanbrekers voor de steenkooldelving;tussen hen en de steden ontbrandde destrijd om het ontginningsrecht. De bewoners vanNewcastle moesten zich in 1306 eens voor debalie verantwoorden, wegens plundering dersteenkoollagen van Tynemouth. De „helse attributen"der steenkool, voornamelijk de gewaandezwavel, bleven lange tijd een ernstige belemmeringvoor de delving op grote schaal. In 1306werd in Londen een verbod uitgevaardigd kachelsmet steenkool te stoken, wegens de dreigendegevaren voor de gezondheid der inwoners. Deontginning der bossen ging echter steeds voorten Engeland werd meer en meer ontbost, zodatmen zich wel tenslotte aan de steenkool moesttoevertrouwen. Toen merkte men niet alleen, datde gevaren en bezwaren niet zo ernstig warenals men eerst had gedacht, doch tevens, dat erheel wat aan te verdienen was. In Frankrijkkantte men zich tot het einde der zestiendeeeuw tegen het gebruik der steenkool. Langzamerhandechter brak het besef zich baan,dat de .steenkool, „hoewel een weinig waardevolmineraal en een giftige brandstof",zoals een professor der Sorbonne zich eensuitdrukte, voor de ijzerwinning onontbeerlijkwas. Dit geschiedde in de achttiende eeuw.Vijftig jaren daarna meldde zich eennieuwe mogelijkheid voor de steenkool:het lichtgas. In 1792 stookte WilliamMurdock, een vriend en medewerkervan den uitvinder derstoommachine, James Watt, heteerste lichtgas, waarmede hijzijn huis verlichtte. Ook netlichtgas heeft tientallen jarennodig gehad om zich_ door tezetten, daar men veel tegenstandondervond van kerk en overheid, doch hetlichtgas heeft d^ze strijd zo absoluut gewonnen,dat ook parlementen en kerken tenslotte van hetlichtgas gebruik maakten.De eerste onderzoekers der steenkool in Amerikawaren katholieke geestelijken, Schotse Quakersen Duitse Mennisten. Deze laatsten zijn degrondvesters van de grootste staal- en steenkooltrustter wereld, de Betlehem Steel Corporation,terwijl ook Pittsburgh aan hen "zijn ontstaante danken heeft. Ook in andere delen derwereld zijn rijke steenkoolmijnen, in Australië,in Japan, in China, in Brits-Indië, in Afrika enzelfs aan de Noordpool, maar Europa en Amerikabezitten toch de rijkste steenkoolbekkens terwereld. Engeland dankt zijn opkomst als industrielandvoornamelijk aan de steenkoollagen,terwijl lange jaren de Engelse steenkolen totnaar Rusland toe werden geleverd! De tweeandere rijkste steenkoolbekkens in Europa zijndie van Silezië en van het Roergebied en langzamerhandbegon zich in het Roergebied, onderleiding van enkele vooruitziende mannen, desamenvoeging der industrieën te voltrekken.Matthias Stinnes, van huis uit Rijnschipper,stichtte een Rijnvaartmaaischappij met eensleepboot en enkele lichters, waarmede hij deRoerkolen vervoerde. Toen hij echter na eenleven van drie en vijftig jaren zwaren arbeid in1845 overleed, liet hrj aan zijn erfgenamen 42tolenonschappi;neming«happi.ïiog berZekere ln enkftaaakteöe bakaseerdiijkhedeoncerntijden.andiMidsheifte hetde k£llkJelijkeilet veeHes ha
onti,dei del pasarencoollede; vanr' deder,ttriandeime-1306:helsendei. Deroortsodatloest., dat•arenat erkrrjkende.angjaan,raar-;tof",eens;rlrjk;euw.eenkool:lliamlede-• der;, hethij: netjarenjr te;gentihetmen,Q heterikaakersn deteen-orpo-. ontnder;ralië,ia enterikas ters in-.agen,n tottweei zijnlangondern, deikken.ipper,; eenlij dea eeneid in.en 42tolenondernemingen na, drie Rij n vaartmaatschappijen,een bruggen- en havenbouwonderüemingen een tweetal grote scheepvaartmaatschappijen.Naast Stinnes, wiens naam thanslog beroemd is in het Roergebied, werkte eenzekere Hugo Grillo, die uit het gehucht SchalkeUi enkele jaren een welvarende industriestadöiaakte, de basis voor de stad Gelsenkirchen enöe bakermat der Vereinigte Stahlwerke. Grilloiad zijn ondernemingen op de steenkool ~ge-Jaseerd en door zijn helder inzicht in de mogelijkhedenwist hij er zorg voor, te drager^ dat zijnorxpern sterk bleef staan ook in de moeilijkstetijden.andere soort steenkool, de bruinkool, was vanOudsher de brandstof .voor den arme ; later dienöehet ook de pottenbakkers, de steenbakkers,óe kfllkbranders als brandstof. Bruinkool is makcelijkerte winnen dan steenkool, echter geeftiet veel minder warmte. Eerst toen men machineshad om bruinkool tot briketten te persen;at het geheel watervrij gemaakt kon worden,Werd het een product van betekenis. Bruinkooldient vooral ter bereiding van chemische productenals teer, minerale oliën, paraffine en talVan gassen, maar ook voo£ de opwekking vanefectriciteit. Vier vijfde deel der wereldbruin -tpolproductie komt voor rekening vanbuitsland: in 1938 dolf men daar 214öiillioen ton bruinkool van een wereldopbrengstvan totaal 265 millioen ton,Wen ziet dus, dat de naam „Germanloal" voor de bruinkool geenszinsmisplaatst te noemen is. In Engelandheeft de kolenproductie steeds tetampen gehad met grote moeilijkaeden;tot omstreeks 1840 had Engeandhet monopol* voor Europa enïaardoor de machtigste positie. Detalrijke ondernemingen beconcurreerdenelkaar echter voortdurend enWilden van geen samengaan weten.In 1939 waren er in Engeland alleen3400 verschillende ondernemingen, diesteenkoolmijnen exploiteerden. Ook isEngeland tientallen jaren* lang hetland geweest, waar in de steenkoolmijnende ondragelijkste wantoestandenheersten. Kinderarbeid en vrouwenarbeidwerden daar op grote schaaltoegepast tot diep in de negentiendeeeuw, terwijl de veiligheidsmaatregelenalles te wensen overlieten. Grotestakingen en eindeloze werkloosheiden ellende heersen er in de Engelseftiijnwerkersstreken. . Helegraafschappenzijn bevolkt met werklozen,die nog steeds wachten op de herlevingvan Groot-Brittanj e's kolenhegemonie.waarmee het echter allang uit is. In de laatste zestig jarenonderzochten negen „Royal Commis-HARSLAKSOORTENRUBBERREINIGEN EN WATER.DICHTMAKEN VANSTOFFENVERFSTOFFENSPRINGSTOFFENPARFUMS -GENEESMIDDELENSACCHARINESTIKSTOF.MESTSTOFFENSALVANISAÏIEKATOENDRUKHUISHOUDENHANDWERK. INDUSTRIEHOOGOVENSUZERGIETERIJENCENTR. VERWARMINGBENZINESMEEROUËNSTOOKOLIËNDIESELOLIERUW GASPEKgevat, er toe kan bijdragen, het mijnbedrijf tedoen opleven.De omzetting van steenkool in coké& is zo mogelijknog belangrijker dan de steenkoolproductie,niet alleen omdat de cokes de belangrijkstebrandstof is bij de ijzerwinning en men daarvanjaarlijks mülioenen tonnen nodig heeft, maarook om de talrijke bijproducten, die hierbij naasthet cokesgas en de cokes zelf ontstaan. Teer,ammoniak en benzol. Steenkoolteer levert bijdestillatie de z.g. vluchtige oliën, voornamelijkbenzol, daarnaast toluol voor de fabricage vanontploffingsmiddelen en talrijke andere aetherischeoliën, die dienen bij de vervaardiging vanparfums en geneesmiddelen van de meest uiteenlopendeaard. De ammoniak is voorts voorde kunstmestfabricage van zeer groot 'belang;het is de uit steenkool gewonnen ammoniakgeweest, die het wereldmonopolie der Chilisalpeterin de kunstmestindustrie en andere chemischeindustrieën heeft gebroken. De steenkoolis een der grootste monopoliebrekers geweest,want de moderne chemie is er ook in -geslaagduit steenkool benzine en smeerolie té winnen;voor de winning van een ton benzine heef t. mendrie ton steenkool of tien ton bruinkool nodig.Maar niet alleen benzine en oliën, ook rubber,•fe z.g. „Buna", wordt met behulp van steenkoolgewonnen, uit de koolwaterstoffen, die ontstaanKOLENOLIENSOLVENT^NAFTE-OPLOSMIDDELENrSTEENKOOLTALLOZE CHEMsions" de toestanden in de kolennij verheid, waar2ich nog dertig parlementaire commissies bij-Voegden; het parlement liet 26 acten verschijnen,die zouden \moeten dienen een betere organisatieder steenkoolnijverheid te verkrijgen.Ook op dit ogenblik zi.in er nog vele werklozemijnwerkers in Engeland; wellicht, dat de taenzinewinninguit steenkool, die men sedert enkeleJaren ook daar naar Duits voorbeeld heeft aanbijde verbranding van cokes en kalk, ontstaatvia het iedereen bekende acetyleengas, de synthetischerubber, doch ook weer een gehele rijvan kunststoffen en chemicaliën.Steenkool en vooral anthraciet zijn de zuiversteproducten der plantenwereld, onderaardse wouden,waarin de gehele kracht der zon die duizendenen duizenden iareh lang door vele geslachtenvan bomen werd vergaard, voor onsKLEURSTOFFENOPLOSMIDDELENDE-NATLIRALISATIEVERFSTOFFENZURENKUNSTSTOFFENGENEESMIDDELENONTSMETTINGS-MIDDELENBIJ DE FOTO'S:1. Niet altijd zijn de- "steenkoollagen zo dikals in nevenstaande afbeelding: hier bij voo?,:beeld is slechts' een dunne laag aanwezig temidden van een -zeer hard gesteente(Foto Mauritius)2. Stenen worden in de gangen'gebracht omde door de kolenontyinning ontstane ruimtenaan te vullen. (foto K och-Mauritius)3. De sieenkoo 1 chemie heeft vele nieuioeatoffp-ft ontdekt: Kleurstoffen, geneesmiddelen,zeep. vetten en noa veel meer worden uitsteenkool gewonnen. (Foto Mauritius)4. Een regelmatig Röntgen-onderzpek maakthet mogelijk, voor het lichamelijk welzijn v.ünde mijnwerkers zorg te dragen(Foto Mauritius)5. De gangen, die blijvend als transportwegenin de mijnen dienen, zijn opgebouwduit stalen hoepels en mijnhout.(Foto Vereinigte Stahlwerke)Op bijgaand . schema kan men zien hoeveelgrondstoffen uit steenkool worden gewonnen.ligt opgeslagen. Eens groeiden de tropischeboomreuzen op de vrije aarde, thans rusten zijonder de aa^de als verkilde zwarte brokken zon.De mens heeft de schop en het houweelter hand- genomen en delft dezegeconserveerde levenskracht op terverkrijging van de voor zijn bestaanzo nodige warmte, ; energie en licht.Het is een typische tegenstelling, dat«hetgeen de mensheid licht en krachtverstrekt, gehaald moet worden uit deduisterste en meest doodse delen deraarde. Honderdduizenden hakken dag• en nacht, in de diepste duisternis sn.in de diepste gangen de tonnen steenkoollos uit onze aarde, zonder welkede mensheid zich niet meer in standzou kunnen houden.De naam: „Het zwarte Goud", die menaan de steenkool gegeven heeft, stamtnog uit de tijd, toen men goud als hetsymbool van het meest waardevolleop aarde beschouwde. Men is nu echtergaan inzien, dat niet goud, maararbeid, arbeidskracht het waardevolsteis, dat de natuur ons geschonkenheeft. Steenkool is een middel tot instandhoudingvan den mens en zonderarbeid zou steenkool zonder enigewaarr'e zijn en zou uit steenkool geenenergie opgewekt kunnen worden.Uit dit artikel hebben wij kunnenleren, dat de steenkool niet alleen gebruiktwordt voor verwarming en alsv middel tot de aandrijving van krachtinstallaties,maar dat er de meestwaardevolle neven-producten uitkunnen worden gswonnen.Steenkool, dat bestaat uit dode en afgestorvendelen der aarde, wordt gebruikt om het levente doen voortbestaan m de huidige vorm. Wijzien hieruit weer de eeuwige cirkelgang dernatuur naar voren komen. Het afgestorven endode leven van onze aarde wordt aangewend omhet leven weer in stand te houden, dat op zijntijd weer sterft en vergaat.
Page 1: VRIJDAG 6 MAART 1942 TWEEDE JAARGAN
Page 4 and 5: MEDISCHE VRAGENVragen voor deze rub
Page 6 and 7: BEZIGE HANDENi/lLEDIGEURE>Een jeugd
Page 10 and 11: De vraagstukken van dezeweekDoordat
Page 12 and 13: S3VOyeS
Page 14 and 15: Smoeltjevan Oom NiekM'n beste neven

Arbeid (1942) nr. 10 - Vakbeweging in de oorlog

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?