Arbeid (1942) nr. 10 - Vakbeweging in de oorlog

VAN BOND TOT BONDLatenwij ons vandaag eens verdiepenin de positie van een groeparbeiders met welke wij misschien hetmeest van alle in aanraking komen.In aanraking, d.w.z. niet rechtstreeks,doch wier arbeid met ons leven vanalle dag zeer nauw is verbonden. Dezearbeiders zijn het personeel in overheidsdiensten werkelijk, er gaat geendag voorbij of we zijn grotendeels afhankelijkvan hun arbeid Meer danmet den bakker en- den groeteboerhebben we te maken met de arbeidersin de gasfabriek en op de electrischecentrale, de waterleiding, de stadsreinigingenz. De levering van gas,stroom, water kan geen dag stilstaan.Het overheidspersoneel is dus wel eenzeer belangrijke groep van arbeidersin onze volkshuishouding.Uiteraard zijn allen, die in dienst zijnvan de overheid, hetzij dat die overheidde staat is, dan wel de provincieof de gemeente, overheidspersoneel,maar toch omvat de Nederlandse BondOofc het personeel van de gemeente-veren zijn georganiseerdin de N.B.P.O.van Persoiteel in Overheidsdienst(N.B.P.O.) slechts een gedeelte vandeze mensen. Men maakt namelijkonderscheid tussen werklieden enambtenaren. In algemene trekken beschouwtmen- de handarbeiders alsbehorende tot het terrein van deN.B.P.O. en de hoofdarbeiders alsambtenaren. De realiteit wil het nueenmaal zo en van de zijde varK devakorganisatie acht men de thans gevolgdeindeling de meest bruikbare.Wij zitten te praten met L J. Bakker,den voorzitter van de bond, in zijnprachtige, lichte werkkamer aan deStadhouderskade te Amsterdam. Hijvertelt ons. dat er vroeger een warewarwinkel van organisaties van overheidspersoneelbestond. Op een gegevenmoment waren er wel 200 verschillendeverenigingen. Een gedeeltedaarvan is vervallen door de fusiesvan de laatste tijd, maar toch is ernog een respectabel aantal over, zodatordening op dit gebied nog altijd inruime mate kan plaatsvinden.Er zit in het personeel van onze overheidsinstellingeneen stevige dosis„standgevoel". Secretarie-ambtenarenachten zich bijvoorbeeld veplicht zichcategoraal te organiseren en het zouhun positie te na komen, om met collega'svan andere diensten en bedrijvenin één vereniging te zitten, laat'staan met werklieden Maar aangezienhet niet de bedoeling is 'ons teverdiepen in de eigenaardigheden vande ambtelijke hiërarchie, zullen wijdit vraagstuk verder buiten beschouwinglaten.Hoe is de positie van de bond, vragenwij?Ik kan zeggen: gezond. Ons ledentalis nagenoeg gelijk aan dat van Mei1940 en wij hebben een niet onbeduidendaantal van de christelijke enkatholieke bonden overgekregen. Metonze bijna 15000 leden organiserenwij een" vierde deel van het personeel,dat voor onze bond in aanmerkingzou komen en dat is een zeer behoorlijkpercentage.Is er dus maai 60000 man werklieden'in overheidsdienst. Dit getal lijkt niethoog.Het is ook niet veel; de mensen hebbenmeestal een overdreven voorstellingvan het aantal personen, dat inde overheidsbedrijven werkt. Aan deandere kant moet men in aanmerkingnemen, dat het spoor- en tramwegperso%eelzijn eigen organisatieheeft. In onze bond hebben wij wathet publiek transport betreft alleende zuiver-gemeentelijke tram- énautobuspersoneien.Komt u daarbij nog in contact met deTransportarbeidersbond?Neen er loopt een duidelijke scheidslijn.- tussen het arbeidsterrein vantae.ide organisaties. De. Transportarbeidersbondorganiseert alleen de arbeidersin de particuliere bedrijven.Overweegt nu het Ty'fcs- of het gemeentepersoneelin de N.B.P.O.?Het zwaartepunt ligt bij de gemeentewerkliedenen dat is ook begrijpelijk,als men er even aan denkt, dat defeeste overheidsdiensten voor onsdagelijks leven gemeentelijke instellingenzijn. Wel vallen onder onzebond bijvoorbeeld ook het personeelvan de als naamloze vennootschapgeëxploiteerde eiectriciteitsbedrij ven,het technisch personeel van provincialeziekenhuizen, de arbeiders vande Rijksmunt, het waterschapspersoneel,de vaste kernen van het luchtbeschermingspersoneel,de ceritralekeukens e.d.Uiteraard heeft uniet te kampenmet werkloosheidsvraagstukken?Dat is inderdaadniet het geval endat weerspiegeltzich dan ook inde contributie. Deminimumcontrioutieis bij ons 16cent per week enhet gemiddelde'ligt bij omstreeks40 cent.Wat gebeurt eronder meer methet geld, dat opdeze wijze wordtbijeengebracht?Het streven vanonze bond is altijdgeweest eenkrachtige financiëlepositie teverwerven, opdat de leden daarvanweer zouden kunnen profiteren.Het vakantiehuis „Avegoor' was bijvoorbeeldeen schepping van onzebond en ook op het ogenblik sturenwij ieder jaar vrij wat mensen naarvacantiehuizen van het N.V.V.Behalve het aantal dat voor rekeningvan het N.V.V. gaat, konden wij in1941 voor nog 72 personen ieder 7 dagenvacantieverblijf verzorgen.Hoe worden deze mensen uitgekozen?De helft wordt aangewezen door hetlot. Wie eenmaal gelukkig is geweest,wordt natuurlijk van de lijst afgevoerd.De andere helft wordt door hetbestuur aangewezen uit de werkers,die zich bijzonder verdienstelijk hebbengemaakt voor de vakbondsactieen deze regeling voldoet zeer goed.Bovendien hebben wij nog een anderaardigheidje voor onze leden. Iederlid, dat 25 jaar onafgebroken lid vande bond is ontvangt namelijk een"zilveren bestek, dus lepel, vork en mes.terwijl aan zijn vrouw zes zilverentheelepeltjes worden aangeboden. Allesversierd met de letters van debond. Jaarlijks zijn Jaet enige honderdenvan deze cadeaux. die worden uitgedeelden ook dit geschenk wordtzeer op prijs gesteld.Waaruit bestaat nu het eigenlijkevakbondswerk?Dat is uit de aard van de zaak in deeerste plaats: zorg voor de loohpositie.De betaling van de gemeentewerkliedenin het bijzonder liet in vroegerjaren zeer veel te wensen over. Onzebond heeft echter met belangrijk succeshet loonpeil over het gehele landweten op te vijzelen. Tegelijkertijdwerd een rechtspositie bereikt, die bevredigendis.Geeft die loonpositie op het ogenblikook voldoening?Voor het juiste antwoord op uw vraagmoeten wij even in de geschiedenisterug gaan. Onder het kabinet-Colijn-De Wilde is namelijk een einde gemaaktaan de vrijheid van de gemeentebesturenom de lonen zelfstandigvast te stellen. De Staatscommissie-Schouten heeft destijds een grondregelvastgesteld, waarbij werd bepaald, datde lonen van de gemeentewerkliedennooit hoger mochten zijn dan die vande rijkswerklieden en dat zij evenminboven het gemiddelde plaatselijkeloonpeil mochten stijgen. Deze bepalingis steeds zo toegepast, dat de lonenin overeenstemming met devlaagstevan deze twee normen werden gehouden.Loonsverlaging van 25 tot35% is. in die tijd doorgedreven.Geldt deze regei nog steeds?Inderdaad, het systeem is, -ondanksons verzet, nog altijd de grondslag vande loonregeling voor de gemeentewerklieden.Toch is er vrij wat verbeterddoor het systematisch werkenvan de centrale overleginstanties.Vroeger hadden de Commissies vanOverleg in de gemeenten vrij belangrijkeinvloed, thans geschiedt • hetvoornaamste werk in de Rijks-CentraleCommissie van Overleg. Nu is detoestand zo. dat eerst resultaat bereiktmoet worden voor het rijkspersoneel,voordat een overeenkomstigeverbetering voor de gemeentewerkliedenkan worden verkregen. Ook bij detijdelijke toelage van 6% op de salarissentot f 1900. per jaar en bij de intrekkingvan de-S^v korting heeft mendeze volgorde kunnen zien.De gemeenten hebben dus maar af tewachten wat er voor het rijkspersoneelgebeurt?In algemene zin wel, doch sinds enkelejaren bezitten wij het „CentraalOrgaan" der gemeenten, waarin aanvankelijkalleen de plaatsen met meerdan 40.000 inwoners deel hadden,doch dat nu openstaat voor alle gemeentenen op l Januari van dit jaarreeds 202 gemeenten als deelnemers.telde.Werkt dit systeem bevredigend?Noig niet helemaal. We kennen op hetogenblik het rijksoverleg voor hetrijkspersoneel en daarnaast het centraaloverleg voor het gemeentepersoneel.Mijns inziens zal een overbruggingvan de beide overleginstantiesnoodzakelijk zijn. Van de zijde vanhet personeel is reeds de centralisatievan de belangen verkregen in hetA.C.O.P.Met de Rijksbemiddelaars hebben uwleden dus niets te maken?Dat klopt behoudens voor enkelesemi-overheidsbedrijven. Zowel lonenals rechtpositie worden rechtstreekstussen de partijen geregeld. De rechtspositieis bovendien gebaseerd op deAmbtenarenwet en neergelegd in reglementen.Plaatselijk kunnen dezereglementen nog wel afwijken, maarop den duur zal er nog wel een eenheidsreglementkomen.. Er is trouwensvia het centraal overleg der gemeentenreeds een algemeen ambtenaren-reglementtot stand gekomen,dat echter rtog pas in zes gemeentenis ingevoerd. Dat zijn: -Leeuwarden,Apeldoorn. Nijmegen. Arnhem, Hilversumen Voorburg.Geeft de pensioenkwestie nog aanleidingtot bijzondere opmerkingen?Voor het moment niet; pensioen iswettelijk geregeld en wij hebben daaromtrentgeen moeilijkheden.Het werk van de bond loopt dus welvlot?Ja, wij hebben ons regelmatig werkom te zorgen, dat de wetten en reglementenop de juiste wijze worden toegepast,dat de wachtgeldregelingenhet gewenste gebruik krijgen en datalle wettelijke bepalingen, die op depositie van onze leden betrekkinghebben, overeenkomstig de arbeidersbelangenworder uitgelegd. Ik magzeggen, dat dit een omvangrijk envruchtbaar werk is.En hoe is het mei de arbeidscontractanten?De heer L. J. Bakker,N.B.P.O.•KEIvoorzitterDat is een vraagstuk" op zichzelf. Dearbeidscontractant staat tussen overheidspersoneelen particulier personeelin. Is hij voor korte tijd pp arbeidscontractwerkzaam, dan blijft hijmeestal in een bond van particulierpersoneel. Maar duurt zijn arbeidscontractbij een overheidsinstellingjaren^ zodat hij zich geheel op dezewerkzaamheid gaat instellen, dan vertrouwthij meestal zijn belangen aanonze Vakorganisatie toe.Het is met" die arbeidscontractantenwel een verwarring. Oorspronkelijkzijn deze overeenkomsten bedoeld omhet gebruiken van personeel voorkorte perioden mogelijk te maken,zonder dat dit een aanstelling in vastedienst noodzakelijk maakte. Meer enmeer is men echter in het arbeidscontracteen middel gaan zien om personeelin overheidsdienst uit te slui'tenvan de rechtspositie, die bij deze arbeidbehoort én dat is zeer zeker onjuistMen onthoudt velen de aanstelling,die hun rechtmatig toekomt.Dit misbruik heeft reeds zulke vormenaangenomen, dat er gemeentenzijn, waarvan een derde tot de helftvan het personeel op arbeidscontractwerkt. In 1929 was 14''^ van het rijkspersoneelop arbeidscontract werkzaam,in 1938 reeds 22,8%. Het vraagstukvan de arbeidscontractanten isdus wel één van de nrjpendste en onzebond en het A.C O.P. zijn op dit gebieddan ook voortdurend werkzaam.Nog één vraag. Hoe staat het nu metde sociale zorg, in het bijzonder metde ziekenfondsregeling voor deze mensen?Daarover besjtaat nogal wat verschilvan opvatting. De contractanten krrj^gen bij ziekte 26 weken lang 80% vanhun loon doch niet krachtens de Ziektewet,maar krachtens het z.g Arbeidsovereenkomstenbesluit.Op gronddaarvan weigert men in vele gevallenziekenfondsbonnen te verstrekken. Ikheb echter gegronde hoop, dat in eennabije toekomst dit ziekenfondsprobleemniet alleen voor de arbeidscontractanten,doch voor al het overheidspersoneel,dat minder dan ƒ 3000verdient, op een bevredigende wijzezal worden opgelostLaten wij hopen, dat deze laatstemededeling spoedig door feiten zalworden gevolgd, want zeer zeker isook op dit gebied voor de belangenvan het personeel in overheidsdienstnog heel wat goeds te doenDe vuilnisman in actie. (foto's A.P.-archief)