Magazine in pdf - NVAO

NVAO Voorjaarscongres 2013Kwaliteitals cultuurLive Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 1

Inhoudsopgave03 Voorwoord04 Handhaven is goed,verbeteren is beter06 Het interview08 Het debat12 Breakouts17 Vragenrondje20 Wat werd er getwitterd?22 Keynote: Tia Loukkola24 Keynote: Ron MinéeLive Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013Het voorjaarscongres ‘Kwaliteit als cultuur’ is georganiseerd door deNVAO op 6 februari 2013 in WTC Rotterdam. Dit Live Magazine ® is eenverslag van deze dag.Grafisch ontwerp, uitgave en redactieWilliam van Giessen, Joost van der Steen (O.K. PARKING)Teksten Nynke de Jong, Richard Derks, Nynke SietsmaFotografie Tom RoelofsTwitter Moderator Paul de BruijnRechtenOvername teksten alleen in overleg met de uitgever. Aan de inhoud vandit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.Over Live Magazines ®Live Magazines® is een concept waarbij we tijdens een evenementter plekke live een magazine maken dat dezelfde dag nog af is. LiveMagazines is een geregistreerd merk en concept van O.K. PARKING.live@livemagazines.nl / www.livemagazines.nlVoorwoordVoortdurende kwaliteitsverbetering; dat is waar u in hethoger onderwijs naar streeft en dat is wat de NVAO dagelijksin de gaten houdt. Op dit voorjaarscongres worden dekoppen nog eens bij elkaar gestoken om te kijken hoe ditnóg beter kan. Door naar inspirerende sprekers te luisterenen tijdens de verschillende Breakouts van gedachtente wisselen, komt u vast en zeker op genoeg nieuwe ideeenvoor een nog betere samenwerking tussen de scholenen de NVAO. Wij van Live Magazines luisteren graag met umee om te horen welke ideeën u heeft.En het is misschien voor de hand liggend, maar wij vanLive Magazines streven bij elk live magazine ook naarvoortdurende kwaliteitsverbeteringen. Nóg scherpereteksten, nóg mooiere foto’s, een nóg betere weergavevan uw event. En dat altijd met een keiharde deadline,zodat u dezelfde avond nog kunt lezen wat u die dag heeftgehoord en gezien. Eigenlijk zitten we hier dus allemaalmet hetzelfde doel. En daarom krijgen al die voortdurendekwaliteitsverbeteringen een mooie plek in dit magazine.NVAO Nieuwsflits!Nieuwe voorzitter en vicevoorzitterVoorzitterHet Comité van Ministersheeft dr. A.H. Flierman per1 mei 2013 benoemd alslid van het dagelijks bestuuren als voorzitter vande NVAO. Flierman (1955)is sinds augustus 2005voorzitter van het collegevan bestuur van de UniversiteitTwente en sindsjuni 2009 Eerste Kamerlidnamens het CDA.VicevoorzitterHet Comité van Ministersheeft mevrouw lic. A.M.J.Demeulemeester benoemdals vicevoorzittervan de NVAO. Ann Demeulemeesteris sinds januari2013 Vlaams lid van hetdagelijks bestuur van deNVAO. Eerder was Ann Demeulemeesteralgemeensecretaris van het AlgemeenChristelijk Werknemersverbond(ACW) envoorzitter van de VlaamseOnderwijsraad (VLOR).2 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 3

Handhavenis goed,verbeterenis beter!Feedback als essentieel onderdeel van kwaliteitHoe creëer je kwaliteit?Dagvoorzitter Anouschka Laheij legt het voor aan de zaal.‘Krijgen jullie zelf nog wel eens feedback?’ Meer dan dehelft van de handen gaat de lucht in. ‘Maar vooral van mijnstudenten, niet van collega’s’, vertelt een geschiedenisleraar.Ook Paul Zevenbergen, bestuurslid van de NVAO,heeft onlangs nog feedback gekregen, van een trainer. ‘Ikmag best wat horkeriger worden. Ik ben te genuanceerd...’Papieren tijgers op dieet...Het nieuwe stelsel van accreditaties is nu twee jaaronderweg. Paul Zevenbergen neemt als aftrap van het‘voorjaarscongres’ de resultaten en de dilemma’s van hetnieuwe stelsel door. Het werkt, maar er zijn verbeterpunten.De belangrijkste: hoe houden we de docenten aantafel? En: hoe verminderen we de accreditatielast?Zevenbergen wijst op wat misschien wel de grootsteverandering in het stelsel is: de herstelperiode bij eennegatief advies. Hierdoor krijgen opleidingen en instellingende ruimte om te werken aan verbetering. ‘De focus ligtmeer op de inhoud dan op de procedures en processen.’Er is –recent– een onderzoek onder docenten gehouden.De resultaten laten zien dat de algemene betrokkenheidbij opleidingsbeoordelingen relatief groot is. Het nieuwestelsel wordt als stimulerend voor de kwaliteit ervaren.Zevenbergen benoemt ook ‘strategische dilemma’s’ waar deNVAO voor staat. De docenten ervaren niet echt dat de lastenzijn afgenomen. Maar, zegt hij: ‘We herkennen wat u voelt.Ook een papieren tijger moet op een gezond dieet staan.”Kwaliteitsverbetering moet van binnenuit komen, benadrukthij. Kwaliteitscultuur en kwaliteitssystemen moetendaarbij hand in hand gaan. ‘Het is niet of of, maar en en!’Paul Zevenbergen4 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 5

Het debat:Hoe bepaal je dekwaliteit van hetonderwijs? En wiebepaalt die kwaliteit?Kwaliteitszorg: een term die deze dag veelvalt. Maar hoeveel aandacht moet je daaraanbesteden? En wie zorgen voor de kwaliteitvan het onderwijs? Is dat het management,de docent of de student? Hierovergaan vijf mensen in debat die allemaal eenandere band met de praktijk hebben. Watvinden zij van de kwaliteitscultuur in het hogeronderwijs? Ondertussen mag het publiekrode en groene kaarten omhooghouden, omte laten weten of ze het eens of oneens zijnmet de stelling.Te veel aandacht?Dagvoorzitter Anouschka Laheij valt meteen met de deurin huis met stelling 1: Er is te weinig aandacht voor kwaliteiten te veel aandacht voor kwaliteitszorg. In de zaalreageert men verdeeld: er gaan net zoveel rode als groenekaarten omhoog.Volgens Karlijn Ligtenberg, vicevoorzitter van de LSVb, ishet vooral zorg om bij de kwaliteitszorg de lijnen kort tehouden. ‘De papieren tijger moet niet nog meer tandenkrijgen.’ Er moet een snelle terugkoppeling zijn van studentnaar docent en vice versa, om zo de kwaliteit van hetonderwijs in de gaten te houden. Thijs van Reekum, voorzittervan het ISO, stelt dat de NVAO idealiter een zichzelfvernietigende organisatie zou moeten zijn: zodra dekwaliteit van onderwijs hoog is, zou je geen orgaan meernodig moeten hebben om de kwaliteit van het onderwijs inde gaten te houden. ‘Maar zover zijn we nog niet’ stelt hij.We zitten hier dus niet voor niets.Tineke Westerveld, coördinator van SUMMA aan het UMCin Utrecht, is deze stelling niet echt een tegenstelling.Men zou moeten kijken naar de cultuur van de onderwijsinstelling,naar wat er gehoord en gevoeld wordt op dewerkvloer. Regels helpen, maar belangrijker is misschien:hoe krijgen we de docenten gewaardeerd en beloond?De essentie van kwaliteit is volgens haar ‘in gesprek metelkaar zijn en duidelijk maken dat je samen trots wilt zijnop wat je aflevert’.De papieren tijger, daar komt Bas van der Meijden, Onderzoekeren docent aan de Hogeschool Windesheim inZwolle, op terug: ‘Ik schrik van de accreditatielast. Je hebtin iedere onderwijsinstelling toetsen, je hebt portfolio’s, jehebt enquêtes voor docenten en studenten en je kunt alsdocenten elkaars lessen bezoeken. Dit zijn allemaal primainstellingseigen toetsinstrumenten. Hierdoor heb je al diepapieren tijgers niet nodig.’Lucien Bollaert, bestuurslid van het NVAO, zegt dat we hetvertrouwen in het onderwijs terug moeten krijgen ‘Het vertrouwenin het niveau van het hoger onderwijs was wankel.Instellingen hebben een maatschappelijke opdracht:enerzijds moeten zij kwaliteit genereren, anderzijdsmoeten ze verantwoording afleggen aan de buitenwacht’.De methode-VonkVoor de tweede stelling houdt Anouschka Laheij een fotovan een man omhoog. Het blijkt wetenschapper Freek Vonk,bekend van De Wereld Draait Door. Freek had toen hij 27was al drie keer in Nature gepubliceerd, zo vertelt Laheij. Inhet interview bij deze foto stelt Vonk dat hij een netwerkwe-‘...geen extra instrumenten bedenken; kijk liever ofje toetsinstrumenten goed genoeg zijn.’tenschapper is: hij werkt voor zijn artikelen samen met veelco-auteurs, omdat hij liever het niveau van zijn onderzoekverbetert dan dat hij concurreert met collega’s. Een opmerkingdie aansluit bij de tweede stelling: Het werken aankwaliteit wordt geremd door interne competitie.Daar is Tineke Westerveld het mee eens. Zij leidt studentenop die zowel arts als onderzoeker worden. En ze werktmet docenten die schipperen tussen onderwijs, onderzoeken patiëntenzorg. Ze stelt daarom ook dat organisatieszelf instrumenten moeten ontwikkelen waardoor diecompetitie in goede banen wordt geleid.Samenwerking zoals Freek Vonk dat doet is een goediets, vindt Van Reekum, maar aan de andere kant is hetook goed dat onderzoekers en studenten de drive hebbenom de beste in hun werkgebied te zijn. Karlijn Ligtenbergvan de LSVb denkt juist dat we van de wetenschap geenratrace moeten maken. ‘Ik heb liever dan onderzoekerssamenwerken dan dat ze competitie voeren.’Bas van der Meijden van Windesheim sluit hierbij aan: ‘Ikherken die ratrace niet. Wij werken als educatieve faculteitsamen met andere educatieve faculteiten. Ik zie in diesamenwerking juist iets goeds.’De rol van de docentMaar waar toets je de kwaliteit van het onderwijs danaan? Daarvoor gaat de laatste stelling: De visie vandocenten moet centraal staan bij de beoordeling van dekwaliteit van de geleverde prestaties.Lucien Bollaert van de NVAO is het daar niet mee eens:‘De visie op onderwijs moet centraal staan als het over hetkwaliteit van het onderwijs gaat. En die visie hangt nietalleen af van de docenten. Andere participanten hebbenook een visie en die werken ook mee aan de kwaliteitvan het onderwijs. Daarbij denk ik aan het management,de studenten en dergelijke. Het woord “Collectief” moetgenoemd worden. Het is een collectief.’Thijs van Reekum focust zich meer op de docent. ‘Kijkmaar naar de Cito-toets. Daarbij telt het oordeel van docentzeer zwaar, omdat de toets zelf niet echt waterdichtblijkt. We hebben de visie van docenten vaak onderschat.Die visie is cruciaal in de beoordeling van het onderwijs.’Bas van der Meijden sluit daarbij aan: ‘Voldoende professioneleruimte voor docenten, daar ben ik het meeeens. Bij ons aan de hogeschool hebben we kleine teamsgemaakt van mensen die bij dezelfde opleiding betrokkenzijn. Een bestuurder zou aan een team moeten vragen:wat is jullie visie? Wat is jullie werkwijze? En wat is daarvanhet resultaat?’Karlijn Ligtenberg haakt in: ‘Hoe zou je überhaupt zonderdocenten en studenten kunnen kijken hoe het in de praktijkeraan toegaat? Studenten staan er elke dag middenin,ze kunnen je gratis feedback geven. Maar doe vervolgensook iets met die feedback, betrek de studenten en docentenerbij.’Maar, zo vraagt Anouschka Lahij, zou er ook geen aandachtbesteed moeten worden aan de organisaties dieuiteindelijk de studenten na hun afstuderen in dienstmoeten nemen? Wat voor medewerkers willen zij?Daar is Tineke Westerveld het helemaal mee eens: ‘Wijvragen aan de opleiders van de vervolgopleidingen wat zevan onze studenten vinden. Wij hebben een kleine opleiding,en ik ben onder de indruk van de betrokkenheid vanonze studenten. Wij luisteren goed naar hen en doen daarons voordeel mee.’Genoeg visies en genoeg aanknopingspunten om na eenkorte pauze in discussie te gaan tijdens de Break-outs. Dezaal is opgewarmd. We kunnen aan de slag.8 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 9

10 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 11

Breakouts:leren van elkaarHet is misschien best lastig voor mensenuit de onderwijssector. Ontvangen inplaats van wat ze doorgaans in hun beroepspraktijkdoen: zenden. Vandaar dater naast het luisterdeel van deze dag eenprogramma van ‘breakouts’ is opgezet. Bijdeze workshops is het uitdrukkelijk debedoeling dat er actief wordt meegedaandoor de deelnemers.Grote en kleine kwaliteit‘Ik zou dat “kleine” er afwillen halen...’In de Daimond Room is het druk. ModeratorFrank Wamelink (NVAO) constateert tevreden:‘De vraagstelling was blijkbaar prikkelendgenoeg. De workshop was snel overtekend!’Hij wil de zaal uitdrukkelijk betrekken bij het gesprek over‘grote’ en ‘kleine’ kwaliteit. Kan het ene op orde zijn, en hetandere niet? Is er wel verschil tussen die twee? Hij geefteen overzicht van het verschil. ‘Het zijn containerbegrippen.Grote kwaliteit is bijvoorbeeld een dik procedureelhandboek. Kleine bijvoorbeeld het op tijd nakijken van eententamen. Hoe verhouden die twee zich tot elkaar? Hoebrengen we die twee samen?’Iemand in de zaal neemt het woord. Ze verbaast zich: ‘Wonderbaarlijkdat dit nog steeds zo’n vraag is. Ik zou dat ‘kleine’er af willen halen. Want kleine kwaliteit, daar begint hetmee. Het grote kan niet zonder het kleine.” Iemand andersvult aan: ‘We moeten zoeken naar manieren om de kleinekwaliteit te borgen bij de docent. Dat zorgt uiteindelijk voorde ‘grote’ kwaliteit van een opleiding.’Voordat het gesprek met Paul van Deursen, René vanKralingen en Ad Vissers begint geeft Frank Wamelink eenvoorzet: ‘Het onderscheid tussen groot en klein verdwijntals er een kwaliteitscultuur is!’Good exerciseHet schrijven van eengoede kritische reflectie.Schrijven is een vak. Reflecteren ook. Eenreflectieverslag schrijven is dus niet gemakkelijk.Maar beide kun je leren. Een goedeeindredacteur kan daarbij helpen. WillemHendrikx, die een communicatiebureau heeft,spijkert een veertigtal deelnemers in de PennRoom bij.Eerst het slechte nieuws. Reflecties zijn over het algemeente beschrijvend, te weinig kritisch, te technisch en soms teintern gericht. Bovendien laat de kwaliteit van het taalgebruikin de verslagen nog wel eens wat te wensen over. Inde zaal, waar tientallen deelnemers driftig meeschrijven opiPad of met pen en papier, wordt instemmend geknikt.Maar er is ook goed nieuws: de reflecties winnen aan kwaliteit.De rapporten worden steeds specifieker en er wordtmeer maatwerk geleverd. Panels en commissies zijn erg gebaatbij aansprekende, concrete voorbeelden in reflecties.Maar het kan dus beter, vindt NVAO’er Henri Ponds. ,,Zo ishet bijvoorbeeld goed om te kijken naar de kwaliteit van hettaalgebruik. Van een tekst die sjabloonmatig in elkaar zit ente veel jargon bevat, weet je soms niet over welke opleidinghet gaat.’’ Ook is het belangrijk om over de doelgroep na tedenken. Communicatiedeskundige Willem Hendrikx vultaan. ,,Investeer in een redactie. Het is heel waardevol omde reflectie aan iemand te geven die het taalgebruik en dezinsopbouw nakijkt. Of dat intern of extern gebeurt, maaktniet uit.’’Hendrikx somt een rijtje tips op: wees concreet, vermijdonnodige abstracties en verhullend taalgebruik zoalsderhalve en edoch - er wordt instemmend gegrinnikt - enhanteer een positieve invalshoek. De deelnemers gaan aanhet werk met een schrijfopdracht.12 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 13

Good practiceOver de NVAO pilot:‘Bijzonder KenmerkOndernemen’Het Bijzonder Kenmerk Ondernemen van deNVAO is een gewild kenmerk: van de elf opleidingendie meededen aan de pilot om datstempel te krijgen, kregen er maar twee hetpredicaat, waaronder de bachelor ScienceBusiness Innovation aan de VU. In de VanWalsum Room zijn er geïnteresseerden bijeengekomendie maar wat graag willen weten hoeze dat bij de VU voor elkaar hebben gekregen.Lineke van Bruggen van de NVAO geeft allereerst de belangrijksteeisen weer. Het belangrijkste: een duidelijke visie enbeleid, verankerd in de opleiding. Het ondernemen moet destudenten vanaf dag 1 aangeleerd worden.Romano Orru en Peter van Hoorn van de VU laten zien datdeze eis bij SBI ingewilligd werd. De studie, een samenwerkingsverbandtussen de faculteiten Exacte Wetenschappen,de faculteit Economics en Business Administation de faculteitSociale Wetenschappen, is opgebouwd uit verschillendevakken. In elk vak komen een aantal van de elf succesfactorenvan ondernemerschap voorbij. Men besteedt bijvoorbeeldaandacht aan netwerken, aan strategisch denken enaan klantgerichtheid. Daarnaast wordt de multidisciplinaireleerlijn van de SBI aangehouden: alle vakken hebben de driecomponenten van de drie faculteiten in zich. En aan het eindevan de bachelor doen alle studenten een afstudeerstagebij een bedrijf. Vrij uniek voor een bacheloropleiding.Zo creëer je in drie jaar ondernemers die gepokt en gemazeldzijn. En daarvoor geeft de NVAO graag het bijzonderkenmerk ondernemen. De deelnemers aan deze Breakoutschrijven gretig mee. Zodat zij binnenkort ook zo’n bijzonderkenmerk kunnen aanvragen.In wat voor organisatie zit jijOnderzoek naar kwaliteitscultuur.In wat voor organisatie werk jij? En ben je je daar wel bewustvan? En nog belangrijker: ben je er wel tevreden over?Allemaal vragen die de deelnemers van deze workshop ophun bordje krijgen. Dries Berings van de Hogeschool-UniversiteitBrussel heeft de groep opgedeeld in kleinegroepen. Ze moeten de kenmerken van de verschillendeorganisatiestructuren opnoemen. Een traditionele organisatiestructuurbijvoorbeeld, waar zijn de mensen die daarinwerken nou allergisch voor? Voor verandering. En wat is hunkwaliteit? Dat ze kunnen leunen op jarenlange ervaring. Enhoe zit dat bij een Innovatieve organisatie? Daar zijn ze juistallergisch voor controle en inspectie, maar hun kwaliteit isdat er altijd veel dynamiek in het bedrijf is.Het klinkt heel voor de hand liggend, maar voor de deelnemersaan deze workshop is het toch een eyeopener. Bijvoorbeeldwanneer je kijkt naar twee organisaties die gaanfuseren. Je kunt je dan doodergeren aan je nieuwe collega’sdie anders werken dan jij, maar je kunt eerst ook erkennendat zij een totaal andere manier van werken hebben.Dit noemt Berings ‘dialectiek’: proberen de verschillendemanieren van denken met elkaar te verzoenen en daardoorde tegenstellingen tot een synthese te brengen.Zo. Dat kunnen we mee naar huis nemen. Of beter, naar hetwerk. Je zult je collega’s voortaan met heel andere ogenbekijken.Grote en kleine kwaliteit‘Ja, ik geef het toe, ik benook van de Kwaliban!’Er wordt gelachen in de Goudriaan Room. Erzitten mensen uit de praktijk, dat is snel duidelijk.Allemaal hebben ze te maken met devoorschriften, eisen, aanbevelingen en regeltjesop het gebied van kwaliteit...Robert Bouwhuis (Hogeschool Rotterdam) is er zo een.Hij spreekt met veel zelfspot over de ‘Kwaliban’, de kastevan kwaliteitsmanagers waartoe hij zelf ook behoort. ‘Wiebepaalt onze koers als opleiding?’ vraagt hij de zaal. ‘De onderwijsinspectie?De NVAO? De student? De publieke opinie?’Hij schetst met veel effect een beeld van ‘bestuurlijkeADHD’. En hij legt uit hoe dat invloed heeft op de kwaliteit:‘Een docent dient vele meesters. En vele meesters leidentot hoge druk. En als de druk –de werkdruk– als hoog wordtervaren, dan neemt de kwaliteit af. Dat laat onderzoek keerop keer zien.’Hans de Bresser (Universiteit Utrecht) stipte het al eerderaan: ‘Docenten geven graag feedback, maar niet als hetmoét vanwege een “kwaliteitsverbeterplan”!’ Ook Marie-JetFennema (Universiteit Utrecht) geeft in deze breakout eenpresentatie over haar ervaringen met het betrekken van dedocent bij de kwaliteitscultuur.Het gaat daarbij om maatwerk, sturen op waarde, eigenaarschapen elkaar met feedback helpen om beter te worden.De kwaliteitsmedewerker is daarbij, zoals De Bresser hetnoemt, ‘spin in het web’ die met de ‘voeten in de klei’ moetstaan.GesprekHoe de student bij dekwaliteitscultuur kanworden betrokken.De feedback van studenten is onontbeerlijkbinnen de kwaliteitscultuur van hogescholenen universiteiten. Daar is iedereen het overeens. Toch worden studenten niet altijd in hetfeedbackproces betrokken. Daar zijn wel tips& trucs voor. In de Blue Room sprak DianaDolmans van de Universiteit Maastricht daaronder meer over met Karlijn Ligtenberg vande LSVb.‘Wij trainen studenten in Maastricht al langere tijd om tehelpen met de kwaliteitsverbetering. In kleinere groepjesen in kleinere opleidingen gaat dat gemakkelijker.’ Dolmanszou willen dat die kleinschaligheid weer terugkwam in hetonderwijs.Niet alle feedback van studenten wordt meegenomen inopleidingscommissies, merkt Karlijn Ligtenberg, terwijl diehet beeld juist compleet maken. ,,In de collegezaal hoor jevaak kleine frustraties, bijvoorbeeld over docenten die eentoets niet nakijken. Als die kleine frustraties zich opstapelen,kan het vervelend worden. Subjectieve oordelen - hoeklein ze ook zijn - kun je bundelen tot een algemene deler.Dan kom je al een heel eind. Ook het directe contact meteen opleidingsdirecteur kan helpen zodat de student kanzeggen: ‘ik ben tegen dit en dat aangelopen.’’ Niet om directop te lossen, wel om te signaleren.Essentieel is de terugkoppeling. Maar hoe doe je dat?Daphne Rijk van Studiekeuze 123 geeft een goede tip: bij deUvA geven ze directe evaluaties via BlackBoard. De studentendie een evaluatie hebben ingevuld, krijgen binnen eenweek feedback van de docent. het is een vrij eenvoudigemanier om de studenten te bereiken.14 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 15

Wat is u tot nu toe opgevallen?Good practiceHoe betrek je de buitenwereldbij je kwaliteitscultuur?Iemand aan tafel stelt meteen de goedevraag: ‘Samenwerkingen met externe partijenen partners zijn nuttig. Maar hoe zet je dat inom je eigen kwaliteit te verbeteren?’Tijdens deze levendige workshop kijken we hoe opleidin-gen de “buitenwereld” kunnen betrekken bij bijvoorbeeldhun curriculum. Samenwerkingen met marktpartijenkunnen de kwaliteit van het onderwijs wel degelijk verbe-teren, zegt Joost Degenaar (Hanzehogeschool Groningen):‘De wijsheid gaat niet alleen van de hogeschool naar hetwerkveld, maar ook omgekeerd. We kunnen veel van elkaarleren, bijvoorbeeld in het Centre of Expertise voor HealthyAgeing waarvan we de penvoerder zijn. De interactie tussenzorgopleidingen en het werkveld leidt tot daadwerkelijkeinnovatie. We worden er als onderwijsinstelling beter van.Het zorgt voor grote betrokkenheid bij de docenten en het iseen motor voor onderwijsvernieuwing. De werkvloer vraagteen nieuw soort werknemer van ons. Door dit soort samenwerkingenkunnen we die beter leveren.’Ook Ursela van de Noort (accountmanager Academy forTourism Breda) en Bram Veenhuizen (Automotive Center ofExpertise HAN/Fontys) vertellen over hun ervaring met samenwerkingentussen externe (markt)partijen en het hogermenwerkingen tussen externe (markt)partijen en het hogeronderwijs. De conclusie: niet alleen de werkvloer en het ononderwijs.De conclusie: niet alleen de werkvloer en het onderwijskunnen van elkaar leren, ook onderwijsopleidingenderwijs kunnen van elkaar leren, ook onderwijsopleidingenzélf kunnen onderling veel opsteken van hun ervaringenzélf kunnen onderling veel opsteken van hun ervaringenmet samenwerkingen.‘Ik heb vanochtend gehoord over een training waarbijstudenten leren hoe ze feedback kunnen geven aandocenten. Deze training geven ze al aan de UniversiteitMaastricht. Een hele interessante nieuwe ontwikkeling.’Tim van den Brink – LSVb‘Wat me opvalt is dat veel instellingen moeite hebbenom studenten te betrekken bij de hogeschool ofuniversiteit en ze actief te krijgen voor hun onderwijsinstelling.Waar ligt dit aan? En hoe verander je dat? Ikvind het opmerkelijk; de studenten zijn degenen waarde instellingen het allemaal voor doen, maar ze weteneigenlijk weinig van ze af.’Lars van Rooijen – Studenten Overleg Medezeggenschap‘Ik heb vanochtend geleerd dat een studenttevredenheidsonderzoekovergewaardeerd is. Het zegt vaakniks over de kwaliteit van het onderwijs. Een studentkan een opleiding negatief ervaren, maar dit hoeft in depraktijk helemaal niet zo te zijn.’Myrthe Woddema –Studentenpanellid NVHO‘Kwaliteit definiëren blijft lastig, zo blijkt. We krijgenzinvolle handvaten om het vast te stellen, maar hetblijft moeilijk. Kijk bijvoorbeeld maar naar studentenpanels.Die krijgen allemaal dezelfde macht en invloed,maar toetsen allemaal op een andere manier. Dat vindtmen best verontrustend.’Frans van Heest – Scienceguide panellid en student‘Deze dag is vooral nuttig om de puntjes op de i tezetten. Ik ben hier met een collega, en we wijzen elkaartelkens op punten - “daar moeten we nog aan denken,dat moeten we goed onthouden” - die we mee kunnennemen in ons dagelijks werk.’Constance Overmans – NHTV‘We waren net bij de Breakout waarin gesprokenwerd over verschillende organisatiestructuren. Alswij verschillende organisaties gaan integreren, hoepassen we die dan op elkaar aan? Ontzettend nuttig eninteressant.’Marjolein Hassink – NHTV‘In de Breakout die ik net bezocht kregen we inzicht inverschillende organisatiestructuren. Hoe ga je om metal die verschillende structuren? Ontzettend interessant,en een voortreffelijke presentatie. De inzichten die ikhierbij het opgedaan, ga ik in mijn werk ook gebruiken.’Wim Boomkamp – Saxxion Hogeschool‘Ik zat bij de Breakout over grote en kleine kwaliteiten.Als bestuurder van een hogeschool krijg ik te makenmet beide kwaliteiten, maar ik heb vanochtend geleerddat het eigenlijk een valse tegenstelling is. De kleinekwaliteiten -bijvoorbeeld een werkende koffieautomaat- zin belangrijk voor de studenten omdat zij daardagelijks mee te maken krijgen, maar dat maakt diekwaliteiten niet belangrijker dan de grote kwaliteiten.’Leendert Klaassen – Stenden Hogeschool16 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 17

Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 19

NVAO:Er is een grote opkomst bijhet Voorjaarscongres van#nvaovc2013 in het WTCRotterdam.Wat werd ergetwitterd?Frans van Heest:Nieuwe voorzittervan de #nvao AnneFlierman zou hij hierop #nvaovc2013gepresenteerd worden?Lars van Rooijen:Dhr. Boomkamp vergeetde student niet, maar‘t is w.m.b. anders danoverleg tussen college,management en docentover kwaliteit!Reen Pouwels:Ad Visser (Fontys):docenten enwerkveld zijn samenverantwoordelijk voor deonderwijskwaliteit.#NVAOVC2013Paul Zevenberger:‘Robert Bouwhuis, docenten kwaliteitsfuntionaris,noemt zijn beroepsgroepde ‘kwaliban’ en signaleert‘bestuurlijke ADHD’Paul Zevenberger:Bas vd Meijden(docent) Bedenkniet teveel nieuweinstrumenten tenopzichte van watopleidingen alhebben.Leny Baas:#inspiratie: Docenten zijnzelf verantwoordelijk voor tontvangen van feedback vanstudenten en bepalen duszelf de instrumenten.Lars van Rooijen:Interessant, dat menvaak moeite heeft metstudenten betrekkenen actief krijgen bij deorganisatie...Stephan van Galen:Actal toets op verzoekCDA @michelrogresulteert effect.OCW heroverweegtrisicogericht toezichtHO.Ben Schulte:In de trein naarNVAO congres. Totnu toe slechts beetjevertragingn maar ikheb speling.Annelies Bon:Grote en kleine kwaliteit:onderscheid tussengrote en kleine kwaliteitverdwijnt als er eenkwaliteitscultuur is.Lieveke Peeters:En ja, voor hetdichten van diekloof heb je destudent ook nodig.#nvaovc2013Nietwaar @remcorous @LigtenbergK ?Lars van Rooijen:Mooie voorbeeldenvan mvr. Dolmansover betrekken vanstudenten bij #kwaliteiten #kwaliteitscultuur.Inspireren=imiteren...?Veerle Deparcq:Dit is wat je noemt#engagement: tijdenslunchpauze nog evenverder discussiëren overh Bijzonder KenmerkOndernemen md VUA’dam.Corrie Snelders:Is een kritischereflectie eenontwikkelinstrumentof een basis voorbeoordeling?NVAO:Keynote Ron Minnée:‘Alle hogescholen gaanwerken aan verhogingkwaliteit docenten.’Reen Pouwels:We gaan van start.Sebastiaan Hameleers:Ik was in deveronderstelling datBelgië ditmaal de #NVAOvoorzitter zou voordragen.Karlijn Ligtenberg:Nu een workshop overstudentbetrokkenheid.Kleine groep, duswe kunnen lekkerdiscussiëren.Geert de Vries:Wat is“onderwijskwaliteit”?Michel Rog:Zo is het! RT @svangalen:Actal toets op verzoekCDA @michelrogresulteert effect.OCW heroverweegtrisicogericht toezicht HO.Frank Hendriks:@ReenPouwelsIedereen praat maarover #kwaliteitscultuur ,maar wat is dat eigenlijk?Hanteert iedereen ookzelfde invulling begrip?Karlijn Ligtenberg:Quality processesare not there for thesake of processes.< misschien lijkt hetdaar soms wel op.Annelies Bon:NVAO niet afschaffen.Verantwoordingsplichtto de betaler(=belastingbetaler) blijft.Jenny Le Large:Kwaliteit tovkwaliteitszorg?Ik mis meningvanuit #praktijk#studentLieveke Peeters:Gesprek over grote enkleine kwaliteit. Dichtde kloof tussen beleid(groot) en uitvoeren(klein) en creëerkwaliteitscultuur!Annelies BonEen waanzinniginspirerend verhaal vanAd Vissers van FontysHogeschool: bedrijvenworden nauw betrokkenbij het onderwijs.Jenny Le Large:Leuke breakout @benwarner46 overkleine en grotekwaliteit #hboonderwijs.Lucinda van Ewijk:#UU draait geldkraan#StichtingOER dicht.Onafhankelijk onderzoekis blijkbaar ‘minderrelevant’ geworden.20 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 21

Vergeet destudent niet‘De kwaliteit van onderwijs gebeurt tussen docent en student.’Keynote-spreker Tia LoukkolaUniversiteiten praten veel over kwaliteitscultuur.En dat doen ze steeds meer. De aandachtvoor het thema is de grootste veranderingbinnen universiteitsland van de afgelopen tienjaar. Ook de komende vijf jaar is quality ensuranceéén van de meest besproken onderwerpen.Het meest belangrijke onderwerp issteeds internationalisering. Een ‘one size fitsall-model’ voor kwaliteitsverbetering is er niet.Dat zegt Tia Loukkola. Zij is manager bij het InstitutionalEvaluation Programme van de European University Association(EUA). Deze Europese organisatie is actief binnenuniversiteiten in 64 landen.Dat er steeds meer aandacht voor kwaliteitscultuur is,komt volgens Tia Loukkola voor een deel door de toenemendecompetitie tussen universiteiten internationaal ennationaal, maar ook doordat er vanuit instituties meer omwordt gevraagd. Universiteiten worden daardoor min ofmeer gedwongen zich te focussen op hun kwaliteiten encompetenties.De valkuil is dat universiteiten dan maar gewoon doen water van ze wordt verwacht door de instituties en commissies.Dat ze gewoon maar wat formulieren invullen en er voorzorgen dat het er mooi uitziet. ‘Maar energie steken in dekwaliteitscultuur doe je natuurlijk in eerste instantie voor deuniversiteit zelf en niet voor de processen of commissies.’Of universiteiten ook daadwerkelijk iets doen met hun idealenom de kwaliteitscultuur te verbeteren, hangt volgensLoukkala af van de toewijding van zowel de staf als destudenten. Want er is immers altijd een kwaliteitscultuurbinnen een universiteit. Toch is dat niet genoeg.‘Het is ook niet genoeg als één iemand wordt aangesteldom formulieren op te stellen maar niemand er vervolgensnaar kijkt.’ Er is een overtuiging nodig dat het onderwijser beter van wordt. ‘De uitdaging voor universiteiten is omkwaliteitsverbetering te standaardiseren. Daarbij moetenindividuele initiatieven niet over het hoofd worden gezien.En het is belangrijk dat universiteiten duidelijk zijn overhaar eigen kwaliteitsstandaard.’Bij de evaluatie van die standaard gebruikt de European UniversityAssociation doorgaans een aantal simpele, doelgerichtevragen: wat is jullie standaard, hoe gebruik je die, hoeweet je dat het werkt, en wat doe je om die te veranderen?‘Ik blijf maar horen dat universiteitsmedewerkers dezevragen onprettig vinden. De vragen lijken heel simpel, maarze beantwoorden is een ander verhaal.’ Dat komt omdat hetsimpelweg heel moeilijk is om een standaard te bepalen.‘Over de vraag wat kwaliteit is, kun je hele filosofischestudies aan wijden.’Maar, denkt Loukkala, als je de vragen wél kunt beantwoorden,kun je verbeteren.Loukkala krijgt regelmatig de vraag of zij een kant-en-klaarpakketje kan geven van een ideaal kwaliteitssysteem. ‘Universiteitenzeggen dan: geef me een model, een checklist.Wij voeren het wel uit.’ Maar de EUA piekert er niet over omdat lijstje te geven. Een instituut met 400 medewerkers istotaal iets anders als een instituut met 4000 medewerkers.Er is gewoon geen “one size fits all”-model.’Over feedback van studenten, zegt ze nadrukkelijk: doe eriets mee. ‘Studenten worden ontmoedigd als feedback nietwordt meegenomen.’ Professors zouden daarin ook gemotiveerdmoeten zijn, vindt ze. ‘De kwaliteit van onderwijsgebeurt tussen de docent en de student.’Als dagvoorzitter Anoushka Laheij vraagt of Loukkola eenvoorbeeld kan noemen van een universiteit met een helehoge kwaliteitsstandaard, zegt ze: ‘ik noem geen namen. Ikzie soms voorbeelden waar ik heel erg van onder de indrukben, ook in Nederland. Maar ik zeg niet om welke universiteitendat gaat. Er is gewoon geen standaard.’22 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 23

Ron Minnée is plaatsvervangend DG HogerOnderwijs, Beroepsonderwijs, Wetenschapen Emancipatie en directeur Hoger Onderwijsen Studiefinanciering bij het ministerie vanOnderwijs, Cultuur en Wetenschap.Kwaliteit is een gewoonte geworden“Voornaamheid isgeen gebaar maareen houding”Ron Minnée opent met een wijsgerig citaat,vrij naar Aristoteles. Maar al snel zijn we vande oude Griekenland bij het moderne Nederlandbeland. We beschouwen kwaliteitszorgin het onderwijs niet als ‘kunstje’ maar alsgewoonte of gebruik. En dat werpt vruchten af.Nederland staat op de 5e plaats in de Global CompetetivnessRanking van het World Economic Forum. Het jaardaarvoor was dat nog de 7e plaats. Die plek is mede tedanken aan ons onderwijsstelsel. ‘Wat betreft het hogeronderwijs scoort Nederland een zesde positie. Wereldwijd.Dat is een mooie opsteker.’ExcellentieMaar we kunnen er ons niet gemakkelijk van af maken.Kwaliteitsverbetering blijft een belangrijke opdracht uit hetregeerakkoord. Minnée: ‘Er zijn kwaliteitsafspraken metde instellingen gemaakt voor de komende jaren. We zijn opde goede weg. Instellingen gaan veel meer excellentietrajectenaanbieden. En de lat wordt hoger gelegd. Sommigeinstellingen gaan werken met een bindend studieadvies inlatere studiejaren. Alle hogescholen werken inmiddels aanhet verhogen van de kwaliteit van de docenten. We kunnenvaststellen dat er op het gebied van onderwijskwaliteit veelnieuwe initiatieven zijn opgestart. En de resultaten daarvanméten we ook. Met de prestatieafspraken is veel nieuweenergie losgekomen!’Extra aandacht voor kwaliteitMaar we zijn er zeker nog niet. Minnée: ‘We moeten aande kwaliteit van het hoger onderwijs blijven werken. Endaarbij heeft het accreditatiestelsel een belangrijke rol. Dewijzigingen van het stelsel in 2011 hebben dat stelsel betertoegesneden op de rol die het moet vervullen. De invoeringvan de instellingstoets kwaliteitszorg beoogt de kwaliteitscultuurbinnen de instellingen te versterken. Het themavan vandaag! De eerste ervaringen met de instellingstoetszijn goed. Het leidt tot extra aandacht voor de kwaliteit opinstellingsniveau.’Voorwaarden en herstelperiodeDe mogelijkheid om voorwaarden aan een toets te verbindengeeft aan dat het nieuwe stelsel ontwikkelingsmogelijkhedenmet zich mee brengt. En het maakt de toetsingzichtbaarder en transparanter. Minnée: ‘Een tweedebelangrijke verandering is dat er een herstelperiode toegevoegd.Hierdoor kan door de panels scherper worden beoordeeldzonder dat de accreditatie vervalt. Het kritischerbeoordelen verstevigt de kwaliteit van het onderwijs.’Peer reviewMinnée noemt 3 karakteristieken van ons accrediteringsstelseldat ook internationaal waardering vindt: ‘de basisvan peer-review; het kijken naar gerealiseerde leeruitkomstenen als derde het internationale karakter van het NVAO.Bovendien zijn er in het accrediteringsstelsel scherpereoordelen gekomen. Dat komt het stelsel als geheel ten goede.De keuze voor een hersteltermijn heeft echt gewerkt.’Wetsvoorstel aangehoudenMinnée: ‘Er ligt nu een wetsvoorstel in de Tweede Kamer.Daarin worden belangrijke maatregelen voorgesteld voor deborging van kwaliteit. Denk aan het clustergewijs visiterenof aan het versterken van de onafhankelijkheid van de examencommissie.De minister heeft er voor gekozen om debehandeling van dat wetsvoorstel aan te houden tot na dezomer. Er wordt gewacht tot de evaluatie van het accreditatiestelselis afgerond. Deze zomer zijn de resultaten van dieevaluatie naar verwachting bekend.’Risicogericht toezichtNaast de vragen over de planning van het wetsvoorstel zijner ook inhoudelijke vragen. Onder anderen over een mogelijkeoverlap die kan ontstaan tussen NVAO en de inspectieals het gaat om het risicogericht toezicht door de inspectie.En is dat toezicht nog wel nodig na alle inspanningendie de instellingen hebben verricht? De minister heeft dievraag helder beantwoord en aangekondigd het risicogerichttoezicht van de inspectie in te trekken. De rol van deinspectie blijft daarmee beperkt tot toezicht op het stelsel,de naleving van de wet- en regelgeving en de financiëlerechtmatigheid. Wachten met het wetsvoorstel betekentniet dat we wachten met het nemen van verdere stappen.De minister wil bijvoorbeeld bestuurlijke afspraken makenmet de instellingen.’VerantwoordelijkheidMinnée sluit af. ‘Kwaliteit in het hoger onderwijs in Vlaanderenen Nederland is een gewoonte geworden. En geenkunstje. Dat risico was er wel in het oude accreditatiestelsel.Kwaliteit is dan wel een gewoonte, maar dat houdt nietin dat goede gewoontes niet verder kunne n worden ontwikkeld.Sterker nog: dat is onze verantwoordelijkheid!Keynote-spreker Ron Minée24 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 25

26 Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013Live Magazine: NVAO Voorjaarscongres 2013 27