nummer 71 - Max Euwe Centrum

Nieuwsbriefnummer 71oktober 2008Geopend:dinsdag tot enmet vrijdag12.00-16.00 uurDe 17e jarige Fenny Heemskerk, schaakkampioene van Nederland in 1939MAX EUWE-CENTRUMm a x e u w e p l e i n 30a • 1017 m b a m s t e r d a m020-625 7017 euwemec@xs4all.nl www.maxeuwe.nlp o s t b u s 11513 • 1001 g m a m s t e r d a m1

BESTUUR EN MEDEWERKERSJ. Nagel, voorzitterC. Visser, vice-voorzitterH. van Hengel, secretarisA. Riemens, penningmeesterJ. van den BergH. BöhmM. StamG. ValkAlgemeen adviseur: H. ReeAdviseur topschaak: J. TimmanAdviseur public relations: Y. Nagel-SeirawanAdviseur wetenschap: H. van den HerikBibliothecaris: E. StraatDonateuradministrateur: M. SteunebrinkEindredactie nieuwsbrief: G. VisserFinancieel administrateur: A. BezemerFoto’s: J. Vijfschaft en medewerkers MECManager en redacteur nieuwsbrief: E. SibbingVrijwillige medewerkers: L. Oomens, C. tenWoude, R. Hillebrandt, C. Koster en R. NepWebmaster: A. VarnicaVAN HET BESTUURBijdrage van Jan Nagel, voorzitter van het MECMax Euwe Centrum bloeit!We hebben slechtere jaren gekend, maar eengroot aantal activiteiten toont aan dat het MaxEuwe Centrum onder de bezielende leiding vanmanager Eddy Sibbing een betere periode doormaakt.Enkele voorbeelden:Een nieuwe schaakkaravaanHet bestuur heeft voor de komende drie jaareen plan opgesteld om een groot aantal basisscholente gaan bezoeken. Centrale doelstellingenzijn om jonge kinderen het schaakspel teleren en waar mogelijk leden te werven voor declubs en de KNSB.In het oorspronkelijke plan waren we van plan– in een “karavaan” – langs diverse scholen invijf grote steden te gaan. Het nu vastgesteldeplan gaat uit van een proef in Amsterdam. Deplannen zijn in nauw overleg opgesteld metde KNSB en de gemeente Amsterdam, dienagaat hoe dit initiatief door de hoofdstadondersteund kan worden. Vervolgens gaat hetplan naar het ministerie VWS waar het beoordeeldwordt door de sportafdeling van PvdAstaatssecretarisJet Bussemaker. Het plan geldtvoor 3 jaar en krijgt een jaarlijkse subsidie van€ 50.000 en een evaluatie na twee jaar om tebezien of het project na die drie jaar voortgezetkan worden en dan ook in andere plaatsen.Het enthousiasme is overal bijzonder groot.Eén van de initiatiefnemers is Hans Böhm, dieals ambassadeur van het project gaat optreden.De dagelijkse leiding is in handen vanmanager Eddy Sibbing. Het is de bedoeling datde schaakkaravaan eind januari direct na hetCorustoernooi van start gaat.Tentoonstelling Fenny HeemskerkVele jaren regeerde ze de vrouwenschaakwereldin Nederland met ijzeren hand. Ook internationaaltelde ze zeer mee. De in 2007 overledenFenny Heemskerk was al tijdens haar leven eenschaaklegende. Het verheugt ons buitengewoon2

dat op vrijdag 31 oktober een speciale tentoonstellingover Fenny Heemskerk werd geopenddie de komende tijd gratis in het Max EuweCentrum te bezoeken is. Veel dank voor de totstandkomingvan deze tentoonstelling zijn weverschuldigd aan Fenny Koomen, dochter vanFenny Heemskerk. Voor nadere informatie ende openingstijden zie de website van het MEC.Vele trainingsactiviteitenOp 15 oktober werd er een MEC-cursus inZwolle gestart met Cor van Wijgerden alsdocent en op 2 november starten er twee cursussenin Amsterdam. Grootmeester DaniëlStellwagen geeft op 5 november training engrootmeester Paul van der Sterren is op 18december actief. Zoals een vrijwilliger het uitdrukte:het wordt steeds drukker op het MaxEuwe Centrum. Een complete lijst van de activiteitenstaat op de website en in de agenda opde achterkant van deze nieuwsbrief.Boekenbeurs op 29 novemberOp zaterdag 29 november zal er weer een groteboekenbeurs zijn. De animo hiervoor blijkt delaatste jaren alleen maar toegenomen te zijn enook dit jaar verwachten wij vele oude en nieuwebezoekers.Euweborrel op 31 oktoberHet is al weer een jaar geleden dat het MaxEuwe Centrum het initiatief nam tot de zogenaamdeEuweborrel. Een trefpunt voor topschakers,schaakjournalisten en bestuurders.Tijdens de eerste bijeenkomst onthulde Loekvan Wely zijn dagboek dat hij op verzoek vanhet spraakmakende magazine Matten bijhieldals secondant vanKramnik tijdens hetWK te Mexico. Op detweede bijeenkomstontvouwde de nieuweKNSB-voorzitterEddy Schuyer deambitieuze sponsorplannenen de opzetvan het NK 2009.Vrijdag 31 oktober is de derde Euweborrel.Schaakicoon Hans Bouwmeester, die eerder deMax Euwering toegekend kreeg maar die geenexemplaar in zijn bezit heeft, krijgt die alsnoguitgereikt. En in samenwerking met uitgeverijDe Arbeiderspers presenteert grootmeesterKarel van der Weide zijn boek Schaken voorhuisvrouwen. Staatssecretaris Jet Bussemakerneemt het eerste exemplaar in ontvangst engeeft een eerste reactie.De bijeenkomsten vinden plaats bij buurmanHolland Casino, die tevens als ruimhartigesponsor optreedt. Bij deze willen wij hetHolland Casino bijzonder bedanken voor dezesteun aan de schaaksport en het Max EuweCentrum.WebsiteDe afgelopen tijd is ook de website van het MaxEuwe Centrum vernieuwd. Via www.maxeuwe.nl kunt u al het laatste nieuws over de activiteitenvan het Max Euwe Centrum vinden.DonateursStaatsecretarisJet BussemakerHet Max Euwe Centrum heeft zijn activiteitende afgelopen tijd aanzienlijk kunnen uitbreiden.Dat kon mede dankzij de steun van de veledonateurs, die kleinere en grotere bedragen3

jaarlijks overmaken. Het afgelopen jaar hebbenwij gezien dat vrij veel donateurs uit waarderingvoor de activiteiten hun bijdrage hebben verhoogd.Wij danken alle donateurs daarvoor.Willen wij deze activiteiten kunnen voortzetten,dan hebben wij uw steun ook de komendetijd hard nodig. Bijdragen kunnen overgemaaktworden op gironummer 5401670 ten name vanStichting Max Euwe Centrum. Contact kuntu opnemen via euwemec@xs4all.nl of 020 –6257017. Nieuwe donateurs kunnen wij heelgoed gebruiken.IN MEMORIAMWil HaggenburgToen ik op zondagavond 7 september thuiskwam van een schaakweekend in de Ardennen,vond ik een boodschap van Wil op mijn antwoordapparaat.De tekst was slecht verstaanbaaren zijn stemgeluid klonk hijgend en hees. Deochtend erna belde ik hem terug. Hij wilde megraag spreken, liefst zo snel mogelijk.Dat voorspelde eigenlijk weinig goeds, want éénkeer eerder had Wil mij gebeld met eenzelfdeverzoek; dat was in augustus 2007 en toen deeldehij mij mede dat hem een heel zware operatiestond te wachten. Daarom was het voor hemniet mogelijk om de voorbereidingen op hetCorus Chess Tournament 2008 naar behoren uitte voeren. Hoewel Wil verrassend herstelde in2008 (en zelfs ons toernooi verblijdde met eenbezoek), had ik al gehoord dat hij in de zomervan datzelfde jaar een terugslag had gekregen.Ik was nu wederom ongerust, want waaromzou Wil mij willen zien? Het antwoord kreeg iktwee dagen later, toen ik hem thuis bezocht: hetging niet goed met hem. Via een slang kreeg hijextra zuurstof toegediend en ook was de kankerteruggekeerd. Er waren uitzaaiingen geconstateerdin de lever en de longen. Hij moest binnenkorteen chemokuur ondergaan.Laconiek als immer liet hij me alle medicijnenzien en klaagde hij over de hoge kosten ervan.Wel was hij heel tevreden over hoe hij in hetziekenhuis was opgevangen en geholpen. Overde uitzaaiingen sprak hij eigenlijk nauwelijks,maar wel over de benauwdheid. Dat irriteerdehem. Hij kon immers niet meer zijn dagelijksewandeling maken en hij was eigenlijk aldoodop als hij in huis opstond om de telefoonte beantwoorden.We spraken redelijk vrij uit, waarbij het opvieldat hij zijn gevoel voor humor niet kwijt was.Toen ik wegging, vroeg ik hem: ben je bezigmet de dood? Vrijwel onmiddellijk antwoorddehij, met een voor hem zo typerend woest armgebaar:‘Nee hoor, helemaal niet. Ik ben er ookniet bang voor. Als het gebeurt, dan gebeurthet.’In ons gesprek had hij me al laten weten dat hijhet Corus-toernooi in 2009 niet meer als indelingsdeskundigeen arbiter wilde meemaken.Dat moesten anderen nu maar doen. Wel wildehij heel graag de voorbereidingen thuis doen,zodat hij in ieder geval wat om handen had. Hetheeft niet meer zo mogen zijn.Jaren achtereen kwam ik steevast vanaf 1november, als de verzending van de toernooifoldervoor het komende Corus-toernooi wasgedaan, regelmatig bij Wil thuis met zakken volaanmeldingen. Wil had er plezier in om al dezeaanmeldingen in zijn computer te verwerken.4

Meer dan eens betrapte ik hem erop dat hij veleNAW (Naam, Adres, Woonplaats)-gegevens vantrouwe deelnemers uit zijn hoofd kende. Wilhad een fenomenaal geheugen.Op 22 september ontving ik een e-mail vanPaula Haggenburg, één van de zusters van Wil.Hij was twee dagen ervoor opgenomen in hetziekenhuis en hij ging nu hard achteruit. Op 23september belde zij me om te vertellen dat Wildie ochtend was overleden. Hij stierf temiddenvan zijn broers en zusters. De crematie vond opmaandag 29 september in besloten familiekringplaats. Zo wilde Wil het graag.Toen het overlijden van Wil op 30 septemberofficieel bekend werd gemaakt, verschenen denecrologieën al rap: op de KNSB-site, de SGAsite,de site van Jan Bey, de site van zijn schaakclubDe Pion en wellicht vergeet ik er nog weleen paar. Wat opviel was de eenduidige toon: erwas een warme, sympathieke man overleden,wars van hooghartigheid en ijdelheid. Wil wasaltijd en overal zichzelf: geestig, behulpzaam,toegankelijk en op een heel warme maniervriendelijk.Ik zal hem daarom missen. Persoonlijk, omdatik ons contact in de voorbereiding naar hetCorus-toernooi altijd bijzonder waardeerde.Maar ook zijn inzet voor het CCT zal wordengemist, want het zal moeilijk zijn om hemte vervangen. Zes dagen voor zijn overlijdenstuurde hij me nog enkele zeer bruikbareop- en aanmerkingen naar aanleiding vande concept-inschrijffolder van het komendeCorus-toernooi.In feite is Wil onvervangbaar.Moge hij rusten in vrede.Jeroen van den Berg,Toernooidirecteur Corus Chess Tournament en bestuurslidMax Euwe CentrumVRIJWILLIGERSDe afgelopen maanden heeft het MEC weerenkele nieuwe vrijwilligers mogen begroeten.Ron Nep is na enkele jaren weer terug als vrijwilligerop het MEC en Clemens Koster uitAalsmeer fietst elke week naar Amsterdam omzich een middag voor het MEC in te zetten.Doordat het MEC steeds meer activiteiten organiseertzijn nieuwe vrijwilligers nog steeds vanharte welkom! Heeft u tijd en zin om elke weekéén of twee middagen (van 12-16 uur) het vrijwilligersteamvan het MEC te komen versterken?Neem dan contact op met Eddy Sibbing.Remco Hillebrandt is sinds begin 2008 vrij-Remco Hillebrandt5

williger op de vrijdag, maar heeft daarnaastook menig uurtje thuis aan het MEC besteed.Remco heeft namelijk alle beschikbare dvd’sbekeken en ze vervolgens in kaart gebracht.Doordat al ons beeldmateriaal nu digitaalbeschikbaar is kan Remco ook eigenhandigcompilaties van interessante, leuke en leerzamefragmenten maken. De eerste compilaties hebbenreeds het licht gezien, maar er zullen er nogvele volgen. Vraag daar bij uw bezoek aan hetMEC gerust om!ACTIVITEITEN IN HET MECSinds dit jaar proberen we maandelijks een(grote) activiteit te organiseren. Zo waren erhet afgelopen jaar trainingen van Jussupow enMarin, de Euweborrel, alsmede een lezing vanHans Bouwmeester. In mei was er de halfjaarlijkseboekenmarkt en op 5 juli was het jaarlijksepleinfestival. Op dit – inmiddels 15e - pleinfestivalgaven de jonge grootmeesters DanielStellwagen, Erik van den Doel en Jan Smeets ombeurten een snelschaakshow, een klokseance eneen simultaan. Na 1½ uur werd er een nieuweronde gestart, zodat zoveel mogelijk schakershet tegen deze toppers op konden nemen. Alsnevenactiviteit stond het officieuze NederlandsKampioenschap voor schaakkoppels (manvrouw)op het programma dat een zeer sterkebezetting kende. Uiteindelijk wist het koppelLinda Jap Tjoen San en Edwin van Haastertkampioen te worden. Zij bleven Bianca Muhrenen Jan-Willem de Jong een half puntje voor.Van links naar rechts: grootmeester Daniel Stelwagen, hetwinnende koppel, grootmeester Jan Smeets en de vicevoorzittervan het MEC, Cees VisserOndanks de regen op het eind van de middagkunnen we terugzien op een zeer geslaagde dag,die mogelijk gemaakt werd door de sponsoringvan Deloitte en de winkeliersvereniging van hetMax Euweplein, waarvoor dank!1 Edwin van Haastert & Linda Jap Tjoen San 101⁄ (uit 14)2 Jan-Willem de Jong & Bianca Muhren 103 Herman Grooten & Petra Schuurman 94 Mark van der Werf & Esther de Kleuver7 7 (mp)5 Zhaoqin Peng & Andre Hendriks 7 (mp)6 Cor van Dongen & Winifred Paulis 6 (mp)7 Rob Bertholée & Mariska de Mie 6 (mp)8 Johan Voorberg & Annemarie Voorberg 1⁄mp = eindstand op basis van behaalde matchpunten (geldprijs gedeeld)6

HANS BOUWMEESTEROp de Euweborrel van 31 oktober heeft HansBouwmeester alsnog een duplicaat van deEuwering ontvangen.Daarnaast gaf Hans op zondag 13 april eenlezing over “Euwe’s goede tijd”. Voor een vollezaal vertelde Bouwmeester dat Euwe aan de enekant een echte wetenschapper was, maar aande andere kant een kunstenaar. In een drietalpartijen van Euwe werd dit praktische dilemmanader uit de doeken gedaan. Het geheel wasdoorspekt met leuke en historische anekdotes,hetgeen het publiek duidelijk kon waarderen.De onderstaande partij kwam uitvoerig aanbod.Geller-Euwe, Zürich 19531.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4 4.e3 c5 5.a3 Lxc3+6.bxc3 b6 7.Ld3 Lb7 8.f3 Pc6 9.Pe2 0-0 10.0-0Pa5 11.e4 Pe8 12.Pg3 cxd4 13.cxd4 Tc8 14.f4Pxc4 15.f5 f6 16.Tf4 b5 17.Th4 Db6 18.e5 Pxe519.fxe6 Pxd3 20.Dxd3 Dxe6 21.Dxh7+ Kf722.Lh6 Th8 23.Dxh8 Tc2MmMmbmMKgcmamfgMMmMmegMImamMmMmMMmMGMmMJGMmMmMHMMmdmMmAGJMmMmMLM24.Tc1? (Latere [computer-]analyses hebbenuitgewezen dat wit met 24.d5! kon winnen.De hoofdvariant is dan 24..,Db6+ [24..,Dxd5?25.Te4!] 25.Kh1 Df2 26.Tg1 Lxd5 27.Te4! Lxe4Hans Bouwmeester tijdens zijn lezing in april 200828.Pxe4 Dh4 29.Pd6+ Pxd6 30.Dxg7+ Ke631.Dg8+ Ke5 32.Td1! [Euwe’s analyse ging verdermet 32.Le3] 32..,De4 33.Le3!! Tc3 [33…,Dxe334.Dd5+ Kf4 35.g3+ Kg4 36.Td4+ 1-0] 34.Lf2 enwit wint. Uitvoerige varianten zijn te vinden indeel twee van Kasparov’s serie “My great predecessors”)24..,Txg2+ 25.Kf1 Db3 26.Ke1 Df3 0-1MmMmbmMKgcmamfgMMmMmMgMImamMmMmMMmMGMmMJGMmMmeHMMmMmMmdGmMJMLMmMTenslotte schonk Hans Bouwmeester het MECzijn zelf uitgegeven boek, Leven met het schaakspel,hetgeen Evert-Jan Straat hieronder zalbespreken.Bijdrage van Evert-Jan StraatHans Bouwmeester (i.s.m. Paul Boersma) : Leven7

met het Schaakspel. Dedoc, Zutphen 2008. 292pagina’s. € 40,00. Niet in de handel. In consignatiebij het Max Euwe Centrum.Uitvoerig beschrijft Bouwmeester zijn levensloop,zijn maatschappelijke carrière in hetonderwijs en zijn schaakloopbaan. Het geheelis rijkelijk gelardeerd met partijen tegen spelersvan nogal uiteenlopend niveau: van GodfriedBomans tot Botwinnik. De meeste partijen zijnvoorzien van (licht) commentaar. Bouwmeesterheeft altijd geprobeerd het spel professioneelte benaderen: binnen de grenzen van aanleg enomstandigheden eruit halen wat erin zit. Deomstandigheden waaronder hij moest spelenwaren vaak verre van ideaal. Regelmatig viel eentoernooi niet of slechts gedeeltelijk in de vakantie.Dan gaf hij ’s morgens les en zat ’s middagsachter het bord. Het heeft zijn resultatenongetwijfeld beïnvloed. Desondanks behoordehij van 1954 tot 1967 tot de nationale top. Totde hoogtepunten in zijn carrière behoren deOlympiades waaraan hij vanaf 1956 heeft deelgenomen.Bouwmeester kan er smakelijk oververtellen. Naast het spelen heeft Bouwmeesterzich op vele terreinen rond het schaken verdienstelijkgemaakt. Zo trainde hij jongetalenten als Frits Roessel, Coen Zuidema en JanTimman. Zijn trainingsactiviteiten leidden ertoe dat hij in 1970 werd aangesteld tot parttimebondstrainer. Het trainen van jongeren enhet opleiden van schaakinstructeurs gaf hemvoldoening. Het begeleiden als captain van deOlympiadeploeg was minder geslaagd. Zowelin Siegen 1970 als in Skopje 1972 ontstond ergrote onenigheid met een aantal spelers. Datwas waarschijnlijk terug te voeren op een verschilin levensstijl. In 1976 hield Bouwmeesterhet bondscoachschap voor gezien. In de jaren’60 was Bouwmeester een succesvol auteur vande Prisma schaakboeken, die hij in samenwerkingmet Bert Kieboom of anderen schreef. Vandeze pockets zijn er tienduizenden verkocht enhij heeft er een hele generatie aan het schakenmee gekregen. Toen hij zijn activiteiten alsbordspeler had verminderd, ging Bouwmeesterzich toeleggen op het correspondentieschaak.In deze discipline behaalde hij successen die hijachter het bord niet had bereikt: het kampioenschapvan Nederland en de grootmeestertitel.Nog altijd is Bouwmeester actief in de schaakwereld.Regelmatig geeft hij lezingen over hetspel dat in zijn leven zo’n belangrijke rol heeftgespeeld. Deze uitgave geeft de zeer persoonlijkevisie van een insider over de ontwikkelingvan het schaken in Nederland na de TweedeWereldoorlog. Daarover is niet zoveel gepubliceerden we mogen hem dankbaar zijn dat hijde moeite heeft genomen deze zware klus tevolbrengen. Verwonderlijk is dat niet, want aanwerklust heeft het Hans Bouwmeester nooitontbroken!OPENING OP ZATERDAGVanaf zaterdag 3 januari 2009 is het MEC weergeopend op de eerste zaterdag van de maandom geïnteresseerden, die doordeweeks het MECniet kunnen bezoeken, van dienst te kunnenzijn.8

MUSEUMOp vrijdag 31 oktober werd de tentoonstelling“Fenny Heemskerk, schaakkoningin” feestelijkgeopend. Het MEC heeft met hulp van Fenny’sdochter een expositie samengesteld aan de handvan foto’s uit haar persoonlijke archief, aangevuldmet teksten die een goed beeld geven vanhaar leven en schaakcarrière. Omdat we niet alleinformatie in deze expositie konden plaatsen,hebben we ook veel informatie op onze websitegeplaatst. De expositie is tijdens openingstijdenvan het MEC te bezoeken.Om de lezer een beeld van Fenny’s leven tegeven volgt hieronder het artikel dat JohanHut na haar overlijden in 2007 schreef voorSchaakmagazine.Bij het afscheid van een koninginFenny Heemskerk 1919 – 2007Ruim twintig jaar was Fenny Heemskerk de sterksteschaakster van Nederland en in 1952 was ze heel dichtbij de wereldtitel. Dat maakte haar tot een monumentin schakend Nederland, iets waarvan ze met volle teugengenoot. Die roem was het enige wat ze eraan verdiende, alsalleenstaande moeder stond ze dagelijks op de markt omin haar levensonderhoud te voorzien. Op 8 juni overleedFenny Heemskerk, op 87-jarige leeftijd.Vader en moeder Heemskerk waren sterkeclubschakers, maar het lag niet voor de handdat ze hun liefhebberij op hun dochter kondenFenny Heemskerk, Max Euwe en Cathy Roodzant bij het Hoogovenstoernooi van 19519

overbrengen. Fenny, geboren 3 december 1919,hield als meisje namelijk vooral van lichaamssporten.Toen ze eens met griep van schoolthuisbleef, leerde haar vader haar toch de spelregels.Het duurde tot 1935 tot ze enthousiastraakte voor het spel, zoals velen werd ze getroffendoor de schaakkoorts rond de match Euwe-Aljechin. Haar eerste succes kwam verbluffendsnel: al in 1937 onttroonde ze CatharinaRoodzandt als kampioene van Nederland. Dietitel raakte ze een jaar later weer kwijt, maar van1939 tot en met 1958 behaalde ze acht zeges oprij. Het kampioenschap werd om de twee jaargespeeld en in de oorlog helemaal niet, feitelijkheerste ze dus twintig jaar.Uiteraard was Fenny Heemskerk Neerlandsafgevaardigde naar de toernooien in de cycli omhet wereldkampioenschap. In 1949 eindigde decyclus niet met een tweekamp maar met eentoernooi, omdat kampioene Vera Menchik in deoorlog was omgekomen. In 1952 en 1955 werder een kandidatentoernooi gespeeld, waarvan dewinnares een match tegen de wereldkampioenemocht spelen. Alledrie de toernooien werdenin Moskou gespeeld. Heemskerk werd achtstein 1949, tweede in 1952 en negende in 1955.Opvallend daarbij was dat ze steeds een gelijkeof positieve score behaalde tegen de eerste vier(bijna altijd de Russinnen), maar punten lietliggen tegen zwakkere deelneemsters. Als ze vande sterksten kon winnen, zou je toch zeggen datze een kandidate was voor de wereldtitel.Grootste succesIn 1949 wisten de kenners in Nederland welwaarom Fenny Heemskerk niet hoger wasgeëindigd: ze was een van de weinige deelnemerszonder secondant. Daardoor moest zeenkele malen haar nachtrust opofferen voor hetanalyseren van afgebroken partijen. Max Euweschreef in het Nederlandse toernooiboekje datze met iets meer geluk twee of drie puntenmeer had kunnen scoren en had kunnen meedingennaar de titel. Heemskerk zelf had nogeen opmerkelijke verklaring: ze had veel tijdgestoken in de studie van de Russische taal, omgezellig met de andere speelsters te kletsen. Dievrouwen bleken echter helemaal niet gezellig enze kwam nauwelijks met hen in contact. Laterzei ze vaak: “Als ik openingen had bestudeerd inplaats van de Russische taal, was ik in de prijzengevallen.”Direct na het toernooi werd een ‘FennyHeemskerk Trainingsfonds’ gesticht, waarinverenigingen geld konden storten. Er kwamzo’n 1500 gulden binnen, waardoor ze in 1952Lodewijk Prins als secondant kon meenemen.Dat kandidatentoernooi werd, met de genoemdetweede plaats, het grootste succes uit haarleven. Winnares werd Elizaveta Bykova, die vervolgenswereldkampioene werd door LudmilaRudenko in een match te verslaan. Naast alleeuforie over het succes van Heemskerk reesook weer het idee dat er meer had ingezeten,ze won van de nummers één, drie en vier, alledrieRussinnen. Tegen clubgenoten van haarschaakclub Amersfoort vertelde ze later dat diedrie partijen alledrie werden afgebroken en datze ze op één dag moest uitspelen. Dat kosttehaar zoveel energie, dat ze direct daarna eenpaar partijen verloor. Hans Bouwmeester, die delaatste zestig jaar goed bevriend was met FennyHeemskerk, vertelt desgevraagd: “Dat zal nietver naast de waarheid zijn. De Russen haddenangst voor haar, ze zagen haar geweldige elan.Ze hebben haar de eerste plaats bijna ontnomen,op allerlei manieren. Zo stuurden ze haarzomaar naar de dokter, omdat ze zogenaamdziek was.” Secondant Prins kon haar nog welenigszins bijstaan. Bouwmeester: “Lodewijkkon dat, die kon schreeuwen, ik zou dat nietkunnen.” Behalve Lodewijk Prins en Theo vanScheltinga heeft ook Hans Bouwmeester zelf10

zich later beziggehouden met de begeleidingen training van Fenny Heemskerk. Op de vraagof ze de potentie had om wereldkampioenete worden, zegt hij: “Wel als er genoeg aangewerkt had kunnen worden. Ze had het talent,de mentaliteit en de sterke wil. En ze had echtverstand van schaken, wat ik niet zeg van allevrouwen in de Nederlandse top.” Maar in dejaren na de oorlog ging er nou eenmaal nauwelijksgeld om in de schaakwereld, waardoor haartrainingsmogelijkheden beperkt waren. Dat zein haar eentje een kind moest opvoeden, noemtBouwmeester ook als een omstandigheid dieniet optimaal was voor een topsporter.OnttroondFenny Heemskerk trouwde jong met WimKoomen, een schaker uit de Nederlandse subtop.Na vier jaar strandde het huwelijk en bleefze achter met haar dochtertje Fenny junior.Als kind van een middenstander besloot ze dehanden uit de mouwen te steken. Heemskerkwerd marktkoopvrouw, eerst in naaigerei, laterin woningstoffering. Dagelijks ging ze op pad,naar markten in Haarlem, Hilversum, Utrechten haar woonplaats Amersfoort. Een vetpotzal het niet geweest zijn. Bouwmeester: “Euwestopte haar wel eens wat geld toe en dat noemdehij dan leningen. Ik herinner me dat hij meeens stomverbaasd vertelde dat Fenny dat geldook altijd terugbetaalde.”Het is niet te zeggen of de teruggang in resultatente wijten was aan huiselijke omstandigheden,gebrek aan trainingsmogelijkheden ofgewoon leeftijd. In 1960, toen ze haar nationaletitel kwijtraakte, was Fenny Heemskerk veertigjaar, haar opvolgster Corry Vreeken was negenjaar jonger. Een jaar later heroverde Heemskerkhaar titel in een revanchematch, die ze met6,5-3,5 won. Hoofdredacteur Slavekoordeschreef bij die gelegenheid in het bondsblad datHeemskerk haar overwinning had te dankenaan haar ervaring, strijdlust en koelbloedigheid,maar niet aan haar schaaktechnische capaciteiten.Slavekoorde: “Uit deze formulering kanmen afleiden, dat het spel van Fenny toch niethet peil uit haar gloriejaren heeft kunnen halen.Zolang Fenny niet de mogelijkheid heeft doorharde training haar spelpeil op te voeren blijftzij kwetsbaar.”Corry Vreeken reageert nu verbaasd op ditcitaat: “Zo negatief? Ik dacht dat Fenny toennog steeds de koningin van de schaakwereldwas.” Ze herinnert zich dat voor haar in diematch alles fout ging wat er maar fout kongaan, maar Vreeken had wel de indruk dat zevanaf haar overwinning in 1960 sterker was danHeemskerk. “Volgens mij heb ik na die revanchematchook nooit meer van haar verloren.”Over hun onderlinge verhouding is ze tweeslachtig.In de eerste plaats, zo benadruktze, gingen ze heel goed met elkaar om. “Wemochten elkaar heel graag. Mijn man Piet enik kwamen bij haar thuis, toen al, en de laatstejaren hebben we haar ook vaak bezocht.”Tijdens de wedstrijden was de rivaliteit echterenorm. “Tijdens een toernooi in Spanje haaldeik eens een beter resultaat dan zij. Dat kon zeslecht verdragen, dan kon ze echt kwaadaardigworden.”EregastIn 1962, dus een jaar nadat ze haar nationaletitel had heroverd, werd Fenny Heemskerk ophet Nederlands kampioenschap zevende. Datwas haar slechtste resultaat in de geschiedenis,ze moest zelfs Catharina Roodzandt, in dejaren dertig haar voorgangster als kampioene,boven zich dulden. Tot 1974 bleef ze meespelenen werd meestal vierde of vijfde. In 1968 werdze nog gedeeld eerste, waarna ze de beslissingsmatchverloor van de jonge Ingrid Tuk. In11

1961 en 1967 plaatste ze zich ook nog voor hetWK-kandidatentoernooi, maar speelde daaringeen rol van betekenis. Maar ze bleef altijd schaken,bijvoorbeeld in het Hoogovenstoernooi(dat een aparte damesgroep had) en hetDanlon-vrouwentoernooi in Emmen. Ook inOostbloklanden vergat men haar niet en werdze nog regelmatig voor een toernooi uitgenodigd.Naarmate ze ouder werd, werd ze vakeruitgenodigd als eregast dan als serieuze strijder.Bij Hoogovens speelde ze jarenlang een jaarlijkstweekampje tegen ex-toernooidirecteur PietVeldheer. In het VAM-toernooi in Hoogeveenspeelde ze in 1999 in de spiegelgroep, eenvierkamp die op amateurniveau werd gespiegeldaan de kroongroep. Omdat Judit Polgarwerd uitgenodigd voor de kroongroep, werdFenny Heemskerk uitgenodigd voor de spiegelgroep.Dat vond ze leuk, daardoor voelde zedat men haar nog kende. En dat vond ze heelbelangrijk. Een harde klap kreeg ze toen ze inde interne competitie van het schaakgenootschapAmersfoort (SGA) verloor van een tieneren na afloop begreep dat de jongen geen flauwidee had waar de naam Fenny Heemskerk voorstond. Op de website van het SGA, waarvan zeuiteraard erelid was, schrijft Wim Lamme datdat soort ervaringen meespeelde bij haar beslissingom op latere leeftijd lid te worden van hetkleinere Ons Genoegen (ook in Amersfoort).Voornaamste reden was dat het dichter bijhuis was. Maar, schrijft Lamme: “Ook de mindereegards waarmee zij geleidelijk aan werdbehandeld zullen een rol gespeeld hebben. Zijvertelde mij eenmaal dat zij toch niet echt konwennen aan het feit dat de voorzitter van hetSGA haar niet wekelijks van en naar de clubbracht, zoals vroeger gebruikelijk was.”HerinneringenFenny Heemskerk was een grootheid in deNederlandse schaakgeschiedenis en ze genootvan de huldeblijken die haar altijd ten deelvielen. Toen haar roem wegebde, deed dat haarpijn. De laatste jaren ging veel meer haar pijndoen en werd ze verzorgd. Enkele oude vriendenbleven haar bezoeken om haar te gevenwaarvan ze altijd zo had genoten: herinneringenaan een gouden episode in de Nederlandseschaakgeschiedenis, de tijd dat ze de sterksteschaaksters van de wereld versloeg.BIBLIOTHEEKDoordat we een aantal uitgeverijen hebbenaangeschreven hebben we de nodige boekenmogen ontvangen. Bij de boekrecensies kunt uinformatie over onze nieuwe aanwinsten vinden.Op onze website ( www.maxeuwe.nl ) iseen overzicht te vinden van alle boeken die inonze bibliotheek staan.BOEKEN EN RECENTE AANWINSTENBijdrage van Evert-Jan StraatDe volgende uitgaven ontving het MEC vanNew in Chess en de Zwitserse uitgeverij Olms.Matten nr. 4 Schaakverhalen New In Chess, Alkmaar2008. 127 pagina’s. € 11,95.Dit nummer staat in het teken van Fischeren andere wereldkampioenen. Dirk Jan ten12

Geuzendam beschrijft de hardnekkige pogingenvan Karpov om met Fischer een match temogen spelen, nadat hem de wereldtitel zonderstrijd in de schoot is geworpen. Opmerkelijk,want de Sovjet autoriteiten zouden nooittoestemming voor zo’n tweekamp hebbengegeven. Die waren al lang blij dat ze vanFischer waren verlost. Karpov is er wel verbitterdover. Ondanks al zijn schaakrecords wordtde Amerikaan door veel schaakliefhebbers alsde grootste speler aller tijden beschouwd. In‘Een ander Rusland’ doet Olaf Koens verslagvan de wanhopige pogingen van Kasparovom de Russische presidentsverkiezingen eenandere wending te geven. Moedig natuurlijk,maar ach was Garry maar blijven schaken. JanTimman vertelt over Botwinnik die hij alszijn leermeester beschouwt. Over de persoonBotwinnik schrijft hij met waardering. Kort nazijn overlijden droomt Timman zelfs twee keerover hem. Hoe staat het schaken in Nederlandervoor? Karel van der Weide voert hierover eengesprek met Erwin l’Ami. Zijn droevige conclusie:schaken is in Nederland steeds mindereen beroepsperspectief. Wie de schaakwereldvanaf de zijlijn beschouwt, is Tabe Bas. AllardHoogland interviewt deze schaakliefhebber pursang. Al meer dan vijftig jaar bezoekt Tabe Bashet Hoogovenstoernooi en is hij bevriend meteen hele generatie Nederlandse topschakers. Zokan het dus ook: genieten van het spel en hetwedstrijdschaak overlaten aan anderen.Victor Bologan: The Chebanenko Slav According toBologan New In Chess, Alkmaar 2008. 238 pagina’s.€ 24,95.In de inleiding vertelt Bologan over zijn landgenootVyacheslav Chebanenko uit Moldavië,trainer en onderzoeker van nieuwe openingsideeën.Eén van zijn belangrijkste bijdragen aande openingstheorie is het onooglijke zetje 4…a6in het Slavisch. Het gaat om de variant 1d4 d52c4 c6 3Pf3 Pf6 4Pc3 a6. De hieruit voortvloeiendemogelijkheden worden diepgaand onderzocht.Voor afwijkingen op de derde of vierdezet wordt naar andere bronnen verwezen. In dejaren ’70 werd de zet getoetst in Moldavischeschaakkringen. Sindsdien heeft de theorie zichenorm uitgebreid en wordt het systeem op hethoogste niveau toegepast. Shirov beveelt devariant in zijn voorwoord als volgt aan. ’Speel4…a6 in het Slavisch! Vroeger dacht ik dat heteen tempoverlies was maar dat is het niet!’ Eenkanttekening is op zijn plaats. Het is een boekmet een hoge moeilijkheidsgraad. Een Eloratingvan 2000 of meer is nodig om iets van desubtiliteiten van deze variant te begrijpen.Viktor Moskalenko: The Flexible French. StrategicExplanations and Surprise Weapons for Dynamic ChessPlayers. New In Chess, Alkmaar 2008. 279 pagina’s.€ 21,95.Evgeny Sveshnikov: French Defence Advance VariationVolume 1: Basic Course. Volume 2 Advanced Course. Olms,Zürich 2007. 152, 176 pagina’s. € 24,50 per deel.De Franse verdediging blijft een populaireopening voor auteurs van theorieboeken. Inhet repertoireboek The Flexible French toontMoskalenko zich een warm pleitbezorgervan het Frans. Hij behandelt de belangrijkstevarianten volgens een vast patroon. Een stukjegeschiedenis, de belangrijkste ideeën gevolgddoor illustratieve partijen en trekt uit ditmateriaal conclusies. Diep uitgeanalyseerdevarianten laat hij achterweg e. Dit bijzondertoegankelijke boek beëindigt hij met zevenongebruikelijke varianten, vroege afwijkingenwaarmee je de tegenstander kan verrassen.Sveshnikov heeft een geheel andere visie opdeze opening. Al op de eerste zet geeft hij aandat 1…c5! mogelijk de beste zet is en dat 3.Pc3nog sterker is dan de doorschuifvariant. Het isduidelijk dat hij weinig vertrouwen heeft in hetFrans. Zijn uitstekende resultaten met de door-13

schuifvariant tegen topspelers maken zijn vooroordeelenigszins begrijpelijk. Moskalenko, dievijftig pagina’s aan de doorschuiver besteedt,meent dat Sveshnikov profiteert van fouten vande tegenstander maar geen openingsvoordeelbereikt. Met vilein genoegen opent Moskalenkozijn boek met een partij tegen Sveshnikov. Diewint hij, maar niet dankzij de opening!Conclusie: Moskalenko heeft een boek geschrevenvoor de praktijk terwijl Sveshnikovs tweedeligwerk meer een leerboek en naslagwerk is.Karsten Müller & Rainer Knaak: 222 Opening Traps after1.e4. Olms, Zürich 2008. 162 pagina’s. € 24,50.Karsten Müller & Rainer Knaak: 222 Opening Traps after1.d4. Olms, Zürich 2008. 147 pagina’s. € 24,50.Uit het overvloedige materiaal is met behulpvan Megadatabase 2005 een aantal interessanteopeningsvalstrikken in kaart gebracht. Ondereen valstrik verstaan de auteurs een op het eerstegezicht ‘normale’ zet, die wordt beantwoordmet verrassende tegenaanval. De belangrijksteopeningen worden ingeleid met een hoofdstukmet karakteristieke tactische wendingen.Vervolgens worden voorbeelden met valstrikkengegeven. Eenvoudige valletjes en varianten dieniet meer actueel zijn, zijn buiten beschouwinggelaten. In het algemeen leiden de Open en HalfEnkele van de nieuwe aanwinstenOpen spelen sneller tot stellingen waar een verrassendewending mogelijk is. In deel 1.d4 wordenook alle overige openingszetten behandeld.Een aardig aspect is dat bij veel partijen exactwordt aangegeven hoe vaak een cruciale stellingin de database is voorgekomen en hoe vaak eenspeler in een valstrik is getuind. Leuk en leerzaammateriaal voor clubspelers van elk niveau.Jesus de la Villa: 100 Endgames You Must Know. New InChess, Alkmaar 2008. 248 pagina’s. € 21,95.De auteur tracht de partijspeler zo goedmogelijk voor te bereiden op de praktijk.Tegenwoordig worden partijen met versneldspeeltempo beëindigd. Het is daarom van grootbelang een aantal eindspelen goed te onthouden.Nadat de basisprincipes zijn behandeld(elementaire eindspelen worden bekend verondersteld)komen ideeën aan de orde die kunnenworden toegepast in soortgelijke of ingewikkelderstellingen. De instructieve uitleg, de velediagrammen en prettige presentatie van hetmateriaal maken dit eindspelboek tot een interessanteuitgave voor clubspelers met een ratingvanaf 1600.Bill Hook: Hooked on Chess. A Memoir. New In Chess,Alkmaar 2008. 191 pagina’s. € 19,95.Het levensverhaal van Bill Hook laat een manzien met vele hartstochten: kunstschilder,schaker, fotograaf van schakers en begraafplaatsen,gokker in casino’s. Het schaaklevenvan Hook begon na de Tweede Wereldoorlogin de schaakhuizen in New York waar hij velekleurrijke figuren ontmoette. Vanaf 1968 vertegenwoordigdehij de Maagdeneilanden op deOlympiades. Zijn teamgenoten waren zwakkebroeders en verloren bijna alles, waardoor deMaagdeneilanden altijd om de laatste plaatsstreden. Bill Hook, een speler van redelijkniveau, kon zich daardoor vaak onderscheiden.Hij was zestien keer van de partij en behaalde14

op de Olympiade in Malta in 1980 zelfs de goudenmedaille voor het beste resultaat aan heteerste bord. Het boek is vlot geschreven en rijkelijkgeïllustreerd met afbeeldingen van schilderijenen foto’s uit de collectie van de auteur.Mark Dvoretsky, Artur Yusupov: Secrets of Chess Training.School of future champions 1. Olms, Zürich 2006. 219pagina’s. € 29,95.Mark Dvoretsky, Artur Yusupov: Secrets of OpeningPreparation. School of future champions 2. Olms, Zürich2007. 277 pagina’s. € 32,70.Mark Dvoretsky, Artur Yusupov: Secrets of EndgameTechnique. School of future champions 3. Olms, Zürich2008. 227 pagina’s. € 29,95.Deze pretentieuze serie tracht de serieuzeschaakstudent klaar te stomen voor het professioneleschaak. Hoe bouw je een openingsrepertoireop? Wat is de beste methode om jezelfte trainen? Zeer lastige eindspelen passeren derevue. Er zijn nog twee delen in voorbereiding.Charles Hertan: Forcing Chess Moves. The Key to BetterCalculation. New In Chess, Alkmaar 2008. 382 pagina’s.€ 24,95.Een boek over tactiek waarin het begrip ‘computereyes’ wordt geïntroduceerd. Door deze teontwikkelen zou de slagvaardigheid in tactischestellingen worden vergroot. Interessant vooreen zeer brede groep schakers.New In Chess Yearbook 87. Alkmaar 2008. 246 pagina’s.€ 26,95.In Sosonko’s Corner geeft Sosonko een overzichtvan de betekenis van Fischer voor deopeningstheorie. De surveys bevatten bijdragenvan onder anderen Greenfeld, Tiviakov, Lukacs/Hazai, Ikonnikov en Moskalenko. Ten slottebespreekt Glenn Flear vier actuele openingsboeken.Anatoly Karpov: My best games. Olms, Zürich 2008. 295pagina’s. € 32,70.Bij het selecteren van zijn beste partijen stondKarpov voor de moeilijke taak uit meer dan duizendpartijen de beste honderd te kiezen. Uit deperiode 1968-2003 heeft Karpov partijen uitgezochtdie in sportief opzicht van groot belangwaren: beslissende partijen in belangrijke toernooien,enerverende duels uit WK matches enkandidatentweekampen. Een belangwekkendboek voor fans van Karpov.David Bronstein, Sergey Voronkov: Secret notes. Olms,Zürich 2007. 232 pagina’s. € 32,70.Na een reisverbod van dertien jaar kreegBronstein eind jaren ’80 toestemming om weernaar het Westen te gaan en zijn schaakkunstente vertonen. Hij was een graag geziene gast bijallerlei schaakmanifestaties, speelde toernooienen gaf lezingen. Ook kijkt Bronstein terug naarhet verleden en onthult hoe de Sovjet autoriteitenhun topspelers in een ijzeren greep hielden.Zijn pogingen om het spel voor een brederpubliek aantrekkelijk te maken zijn gedeeltelijkgeslaagd. Zo is het rapidschaak, waarvan hij inde jaren ’70 al een warm voorstander was, nietmeer weg te denken in onze tijd. Tijdens zijnreizen werd hij soms vergezeld door zijn vrouwEr is weer enige ruimte in de boekenkasten15

Tatyana Boleslavskaya, die haar indrukken heefttoegevoegd. Het boek bevat dertig partijenwaaronder zes uit een geheime tweekamp tegenKortchnoi. Deze fraaie uitgave is een waardigeerbetoon aan een bijzondere man die in deschaakwereld erg populair is geweest.Garri Kasparow: Meine grossen Vorkämpfer. Band1:Wilhelm Steinitz, Emanuel Lasker und die ersten inoffiziellenWeltmeister. Olms, Zürich 2006. 246 pagina’s.€ 29,95. Met cd-rom. De tweede gecorrigeerdeen opnieuw bewerkte druk van Kasparovsbefaamde boek.Boris Gelfand: My most memorable games. Olms, Zürich2005, 261 pagina’s. € 29,95.Voor deze uitgave heeft Gelfand 51 partijen,22 combinaties en 17 eindspelen uit de periode1986-2004 geselecteerd.Stefan Kindermann: Leningrad System. A completeWeapon against 1.d4. Olms, Zürich 2005. 208 pagina’s.€ 29,95.Behandelt de Leningrader variant van hetHollands en afwijkingen van wit op de tweedezet.Van de Duitse uitgeverij Rattmann ontvingenwij de volgende uitgaven:A. Nimzowitsch: Mein System. Rattmann, Ludwigshaven2007. 408 pagina’s. € 27,90.Een fraaie gebonden uitgave van deze klassieker.A. Nimzowitsch: Die Praxis meines Systems. Rattmann,Ludwigshaven 2006. 466 pagina’s. Geb. € 27,90.Toegevoegd zijn drie geschriften vanNimzowitsch: ‘Wie ich Grossmeisterwurde’, ‘Es lebe der Optimismus und die …Morgengymnastik!’ over zijn triomf in Karlsbad1929 en ‘Steinitz, Tarrasch, ich und … Alapin’uit 1913.Een parodie van Hans Kmoch: Eine genialeIllustration zu meinem System uit 1928.Tabellen van alle door Nimzowitsch gespeeldetoernooien.V. Vukovic, G. Treppner: Das Buch vom Opfer. Rattmann,Ludwigshaven 2006. 310 pagina’s. Geb. € 27,00.Door Gerd Treppner grondig bewerkt en aangevuldmet nieuwe voorbeelden.V. Vukovic, G. Treppner: Der Rochade-Angriff. Rattmann,Ludwigshaven 2006. 353 pagina’s. Geb. € 27,00.Deze uitgave is door Treppner bewerkt en eris een nieuw hoofdstuk toegevoegd over dekoningsaanval vanaf de jaren zestig tot heden.Bobby Fischer: Meine 60 denkwürdigen Partien.Rattmann, Ludwigshaven 2008. 313 pagina’s. Geb.€ 27,90.Bij de partijen zijn voetnoten geplaatst dievoor een deel berusten op analyses van SergeyGaldunts.Robert Hübner: Materialien zu Fischers Partien.Rattmann, Ludwigshaven 2004. 232 pagina’s. Geb.€ 21,90.Hübner analyseert op zijn bekende grondigewijze een aantal partijfragmenten van Fischers’60 denkwürdigen Partien’. Geeft een karakteriseringvan Fischers spelopvatting en analyseertvijf partijen uit een latere fase van zijn carrière.Een interessante bijdrage over Fischer als speler.Tenslotte werden de volgende boeken doordiverse uitgeverijen aan het MEC geschonken.H.R. Heite: Haije Kramer, schaker. Tresoar, Leeuwarden2007. 180 pagina’s € 12,50.De aanleiding voor deze uitgave is de schenkingvan de schaakboekerij van Haije Kramer aan deProvinciale Bibliotheek in Leeuwarden, inmiddelsmet het Rijksarchief en Fries LetterkundigMuseum opgegaan in Tresoar. Minutieusheeft Remco Heite de taak op zich genomen debibliotheek te beschrijven. Bovendien is er een16

levensbeschrijving van Kramer opgenomen enzijn zijn toernooiresultaten vermeld. Ten slotteis er een selectie van 38 becommentarieerde partijenvan Kramer toegevoegd. Een degelijk boekover een degelijke schaakmeester.Garry Kasparov: Waarom het leven op schaken lijkt.Bruna, Utrecht 2007. 319 pagina’s. € 18,95.Nu Kasparov is gestopt met professioneel schaken,kijkt hij terug op zijn imponerende carrièreen zoekt parallellen tussen het leven en hetschaakspel. Hij laat zien over welke strategischeen emotionele vaardigheden je moet beschikkenom de grootste uitdagingen in het levenaan te kunnen en de beste resultaten te behalen.In zijn eigen woorden: “Ik wil met dit boekaan een algemeen publiek uitleggen hoe hetschaakspel kan helpen bij het nemen van beslissingenin vele maatschappelijke domeinen.”Interessant zijn de persoonlijke getuigenissenvan Kasparov over een aantal cruciale momentenuit zijn schaakcarrière.Ronan Bennett: Russisch eindspel. De Geus 2008. 281pagina’s. € 19,90.Sint-Petersburg 1914, het schouwtoneel vanmysterieuze politieke krachten. Een intrigerendemisdaadroman waarin het schaakspel eengrote rol speelt.Willem Blankert: De oase van Caïssa, een eigentijdseschaaknovelle. Kontrast, Oosterbeek 2001. 192 pagina’s.€ 15,65.Michael Basman: Schaken voor jonge denkers. Spelregelsen technieken. Callenbach, Kampen 2001. 45 pagina’s.€ 15,75.Daniel King: Van de eerste zetten tot schaakmat. Gottmer,Haarlem 2000. 64 pagina’s. € 15,75.Bekroond met een Zilveren Griffel 2001.De volgende bijdrage is van Leo OomensStefan Haas: Das Schachturnier zu Baden-Baden 1870;Der unbekannte Schachmeister Adolf Stern. SchachzentraleRattmann. Ludwigshafen, 2006. 182 pagina’s. € 19,90.Er was een mooie tijd waarin schaaktoernooienvooral georganiseerd werden in luxetoeristenoordenwaar de Europese jetset zich probeerdete vermaken. Het Duitse Baden-Badenwas zo’n oord, waar de Europese rijken gezondheidzochten bij de geneeskrachtige bronnen.Je leest erover in de verhalen van Dostojevski enToergenjev. In 1870 was dit kuuroord het toneelvan een groot schaaktoernooi. Toergenjev, zelfeen schaakliefhebber, speelde een rol bij deorganisatie van dit toernooi.Tot de deelnemers behoorden de sterkste spelersvan die tijd: natuurlijk Anderssen die degeschiedenis is in gegaan met zijn dubbeletorenoffer tegen Kieseritski in wat “de onsterfelijkepartij” is gaan heten. En vervolgens derunner-up Steinitz, toen nog niet de ongenaakbarewereldkampioen van een paar jaar later,en spelers als Blackburne, Paulsen,Winawer, dienog steeds worden gememoreerd doordat zenaam hebben gegeven aan door hen bedachteopeningssystemen. En ook de nu wel volledigonbekende Adolf Stern, over wie straks meer.Maar 1870 was ook het jaar van Bismarcksglorie. Het was hem gelukt de vele verdeeldeDuitse staatjes op een lijn te krijgen onder hetoverkoepelende gezag van de Pruisische koning,die zich vervolgens “keizer” liet noemen: keizerWilhelm I. Deze nieuwe territoriale grootmachtkwam al snel in conflict met dat andere nieuwekeizerrijk in Europa, dat van Napoleon III inFrankrijk. 1870 is het jaar van de grote Frans-Duitse oorlog die zou eindigen met de totaleondergang van Frankrijk, met de verovering17

van Parijs en in de nasleep daarvan de opstandvan de Parijse bevolking tegen de onmachtigeregering en vervolgens ook met de bloedigeoorlog tegen die “Commune”. Twee littekens inde Franse geschiedenis die in de twee erop volgendeWereldoorlogen niets van hun traumatiserendewerking bleken te hebben verloren.Te midden van die politieke woelingen werd inBaden-Baden begonnen met het grote toernooi.De wereldvreemde schakers trokken zich erniets van aan. Toch zou de oorlog het verloopvan het toernooi beïnvloeden. De Duitse deelnemerAdolf Stern werd opgeroepen om dienstte nemen aan het front. Niet alleen moest hijzijn deelname aan het toernooi onderbreken,hij had ook de houding van een gentleman enom die reden wilde hij de uitslag van het toernooiniet beïnvloeden door punten te halen dielater een onredelijke rol zouden spelen. Daaromgaf hij op in stellingen die op zijn minst nogwel speelbaar waren. Op de toernooilijst prijkthij daardoor met vier nullen en een totaalscorevan nul punten.Aan de bovenkant van het deelnemersveld werdnatuurlijk wel een serieus toernooi gespeeld. Inde dubbelrondige competitie won Anderssengedecideerd tweemaal van zijn belangrijksteconcurrent Steinitz, verloor weliswaar ooktweemaal van Neumann, liet nog punten liggentegen Winawer en Rosenthal en halfjes tegenBlackburne en De Vere, maar in de eindstandbleef hij Steinitz een halfje voor: 13 tegen 121⁄.Voor de bibliotheek van het Max Euwe-Centrum is dit boek een belangrijke aanwinst.Een toernooiverslag van Baden-Baden 1870ontbrak tot nu toe in onze collectie. De partijenworden geanalyseerd door verschillende tijdgenotenals Zukertort zodat de stand van de theorievan 1870 heel inzichtelijk wordt gemaakt.Incidenteel worden die analyses aangevuldmet moderne inzichten. Kortom, een mooischaakboek, met interessante partijen en eenboek waarin het toernooi zijn plaats krijgt inde Europese geschiedenis. Als schaker is AdolfStern niet meer waard dan een voetnoot in deschaakgeschiedenis, maar het is toch aardigdat hij uit die schaakgeschiedenis naar bovenis gehaald. Zijn optreden geeft kleur aan hettoernooi en het boek breekt met de traditie datschaken het enige belangrijke is op deze wereld.In een tijd waarin het maken van toernooiboekengeen gewoonte meer is, moeten we StefanHaas extra dankbaar zijn voor zijn voorbeeldigeinspanning voor dit klassieke toernooi.De volgende bijdrage is van Eddy SibbingKarel van Delft en Merijn van Delft, Schaaktalent ontwikkelen,KVDC, € 24,50. 239 pag.Doordat Merijn van Delft in 1990 deelnamaan een schoolschaaktoernooi, kwam vaderen psycholoog Karel van Delft in de schaakwereldterecht. Het was voor Karel het beginvan een lange en succesvolle carrière als coach,organisator, trainer, maar vooral stimulator.Dat resulteerde in 1998 tot de oprichting vande Stichting Bevorderen Schaken Apeldoorn(SBSA). Sindsdien heeft het schaken in en rondApeldoorn een sterke groei doorgemaakt, metname door de vele trainingen, evenementenen toernooien die de SBSA georganiseerd heeft.Het boek is een bundeling van artikelen optalloze terreinen, met name gebaseerd op depersoonlijke ervaringen van Karel en Merijn.Zo kan men het volgende in het boek vinden:interviews (met onder andere Bronstein, VanWely en Jussupow), veel tips voor coaches, tallozetrainingsideeën, leidraden voor goede communicatie,organisatiestructuren, vragenlijsten,18

tot en met een uitvoerig draaiboek voor eenschaaktoernooi, etcetera. Zodoende is er vooriedereen (schaker, trainer, organisator, ouder,bestuurder) veel lees- en leerstof in het boek tevinden. Een nadeel is echter dat door de kwantiteitde kwaliteit soms aan de magere kant is.Als in de toekomst onderwerpen als coaching,training, communicatie en organisatie verderuitgediept zouden worden, dan kunnen we nogheel wat boeken verwachten! Te bestellen viawww.kvdc.nlSCHENKINGEN EN DONATIESHet MEC krijgt regelmatig schenkingen endonaties waarvoor wij de gevers uiterst dankbaarzijn. Zo kregen wij schenkingen vanmevrouw De Bruin, weduwe van Carel van denBerg, Coby van Hoek en de erfgenamen vanPiet Zwart, de oud-toernooidirecteur van hetHoogovens schaaktoernooi. Tenslotte kregenwe via ARVES een aantal boeken uit de erfenisvan de heer Muzerie die in onze bibliotheekontbraken.MEC-BEZOEKERSHet MEC krijgt de laatste maanden steeds meerbezoekers en ook groepen schakers weten onste vinden. Zo kwam op zaterdag 14 juni eendelegatie van schaakclub Het Witte Paard uitHaarlem, tijdens hun jaarlijkse fietsdagje, hetMEC bezoeken. Na een korte uitleg en rondleidingspeelden de schakers een partijtje inhet MEC om vervolgens de fietstocht voort tezetten.clubgenoten of schaakvrienden. Interesse: neemcontact met ons op!Vanaf januari 2009 zijn we ook weer de eerstezaterdag van de maand van 12-16 uur geopend.In september vierde oud-meesterklasser TheoSlisser zijn verjaardag in het MEC. Samen metenkele schaakkornuiten van BSG hebben zij eenvermakelijke middag in het MEC doorgebrachtalvorens de dag met een etentje in de buurt afte sluiten.Heeft u zelf ook plannen in die richting? Inhet MEC kunt u menig uurtje doorbrengenmet beeldmateriaal (we hebben vele uren aaninteressant beeldmateriaal), een rondleiding inons museum, een schaakquiz of – gewoon –een potje schaken. Leuk idee voor een groepDe jarige Theo Slisser (links bij het raam) in actie19

UIT DE OUDE DOOSBijdrage van Martin SteunebrinkIn deze rubriek publiceren we oude schaakartikelen,die ook nu nog interessant zijn om telezen. Dit keer nogmaals een artikel van HansRee uit de bundel Schaakstukjes (1993).DopingHeel vaak lees je over het gebruik van dopingdoor atleten. Terecht wordt wel eens opgemerktdat het oneerlijk is dat altijd maar weer desportmensen over doping worden lastig gevallenen andere mensen nooit. Van de Franseschrijver Jean Paul Sartre is bekend dat hij zichvolstopte met allerlei pillen en poeders om zijndikke filosofische boeken te kunnen schrijven.Niemand is ooit op het idee gekomen om dieboeken daarom te diskwalificeren. Ook deschakers worden niet getreiterd met dopingcontroles.Er zijn geen regels die het gebruikvan breinversterkende middelen verbieden.Iedereen moet zelf maar weten hoe hij sterken slim wil worden. De Nederlandse meesterCortlever, die bij het toernooi om het wereldkampioenschapin 1948 secondant van Euwewas, heeft me wel eens verteld dat Euwe toenexperimenteerde met pillen die hem meer energiemoesten geven. Daaraan kan je al zien dater geen kwaad in stak. Euwe was een voorbeeldvan rechtschapenheid en zou nooit iets doendat als oneerlijk beschouwd zou kunnen worden.De pillen hadden geen goed effect. Euwehad een keer een afgebroken partij. Al zijn helperswaren somber gestemd. Hij stond slecht.Maar Euwe was in een uitstekend humeur, hijdacht dat hij de partij wel zou kunnen winnen.Toen de wonderpil was uitgewerkt, zag hij dathij verloren stond.Tijdens de eerste match tussen Karpov enKasparov, die vijf maanden duurde, was iedereenervan overtuigd dat Karpov op het laatstmet medicijnen op de been gehouden werd.Ook in latere matches viel het op dat Karpovtijdens iedere partij precies op dezelfde tijddoor zijn dokter een flesje kreeg aangereikt.Niemand stoorde zich er aan. Karpov deed nietswat niet mocht.Ik denk dat dopinggebruik in de schaakwereldzelden voorkomt. Niet omdat de schakers ermoreel bezwaar tegen hebben, maar omdatze de juiste spullen niet kunnen vinden. Inde tijd dat ik veel toernooien speelde heb ikdeskundigen wel eens om raad gevraagd. Ikwas wel bereid om op dit gebied voorzichtigte experimenteren. Niemand kon me helpen.Stimulerende middelen maken je te onrustig,kalmerende middelen maken je te kalm. Hetis nooit goed. Maar wat niet is kan komen.Misschien zullen we het nog meemaken dat ookschakers in de kranten als misdadigers wordenafgeschilderd vanwege zogenaamde dopingschandalenvan jaren geleden. Journalisten diedat doen zou je eigenlijk met een goed gemiktediscusworp het hoofd van de romp moetensnijden.Die partij van Euwe waar Cortlever het over hadwas misschien wel de volgende.MmMiMmbmmemMmamfMmMmMmaghamMHMmMMmcIAHMmmaGMmMmAMmMmEGAmmCmMmMLM20

Wit Euwe - zwart Smislov, Den Haag 1948. Witheeft een beslissende koningsaanval. Achterafbleek dat hij met rustig 1.Dg4 snel had kunnenwinnen. Maar Euwe offerde optimistisch eenstuk: 1.Pe5xg6 Dat was nog wel goed. Er dreigt2.Pf8 mat. Er volgde 1….f7xg6 2.Pf4xg6 Eentweede stukoffer. Dat was al te optimistisch.Met 2.Dg4 had hij nog steeds kunnen winnen.Nu kwam 2….Kh7xg6 3.e4-e5+ Kg6-f7 4.De2-h5+ Kf7-f8 Wit heeft in zijn enthousiasme tweestukken weggegeven voor bijna niets. Na 5.f2-f4 Ld8-b6 6.Dh5-f5+ Kf8-e7 7.Df5-h7+ Ke7-d88.Ld4xb6+ Db7xb6+ 10.Dh7-f5 Pa5-c6 werd departij afgebroken en later door Euwe opgegeven.(Hans Ree, in Schaakstukjes, ISBN 90-254-0070-1)Doping in het schaken is uiteindelijk uit een andere hoekgekomen: de “digitale doping”. Er zijn diverse voorvallengeweest waarin een – op papier mindere - schaker metbehulp van een computerprogramma een “topprestatie”heeft geleverd. In de match Kramnik-Topalov werdKramnik door het kamp van Topalov beschuldigd vandigitale ondersteuning, tijdens zijn bezoeken aan het toilet.“Toiletgate” was een feit.SCHAAKFESTIVAL 2009Op zaterdag 27 juni 2009 organiseert het MECvoor de 16e keer een schaakfestival op het MaxEuweplein. Er staan die zaterdag tal van schaakactiviteitenop het programma: simultaan,lezing, snelschaak, oploswedstrijd, etc. Noteerdie datum vast in uw agenda!WEBSITEDe afgelopen maanden heeft onze webmaster,Aleks Varnica, niet stil gezeten. Na de lanceringvan onze nieuwe website ( www.maxeuwe.nl )in maart, is de site danig uitgebreid. Zo zijn erverslagen en foto’s van de afgelopen activiteitente vinden, hebben we veel informatie over MaxEuwe toegevoegd, zijn er diverse nieuwe artikelengeplaatst en zijn in oktober de links geheelherzien. Omdat er ontelbaar veel schaaksiteszijn, hebben we ervoor gekozen kwalitatiefgoede sites op onze linkpagina’s op te nemen.Wij hopen daarmee de bezoekers van onze siteveel tijd en moeite te besparen.gemeente Amsterdam.FINANCIENDe activiteiten van het MEC worden dit jaarwederom mogelijk gemaakt door: Global Chess,de Koninklijke Nederlandse Schaakbond en deOok krijgt het MEC (im)materiële steun van:Deloitte, Holland Casino, Nederlandse Gasunie,New in Chess, Ondernemingsvereniging Max21

Euweplein, PriceWaterhouseCoopers, Schaak &Go winkel Het Paard en diverse uitgeverijen.DONATEURSLangs deze weg willen wij onze donateurs vanharte danken voor de bijdragen die we hebbenontvangen, ze waren zeer welkom!Ondanks de afname van het aantal donateurszijn de inkomsten duidelijk hoger dan voorgaandejaren. Voor ons het bewijs dat de donateurshet MEC en haar activiteiten een warmhart toedragen. Voor donateurs die ons eenaanzienlijk bedrag schenken is het goed om teweten dat een gift aan MEC aftrekbaar is!Donateurs kunnen hun giften aan het MECaftrekken van de belasting. Het MEC is namelijkper 1 januari 2008 erkend als “algemeen nutbeogende instelling” (ANBI). Meer informatieover aftrekposten te vinden op de site van debelastingdienst: http://www.belastingdienst.nlen dan doorklikken naar: particulieren – aftrekposten– goede doelen en vrijwilligers.Record in het MEC? De 75-jarige Tom de Ruiter speelt een partij tegen de 5-jarige Maarten Hoeneveld22

pagina.(GROOT-)MEESTERLIJK BEZOEKRegelmatig wordt het MEC bezocht door grootmeestersof meesters. Herkent u de volgendevier titelhouders? Antwoord onderaan dezeDe Nederlandse IM Robert Ris uit Ouderkerk aan de Amstel (linksboven), de Duitse IM StefanLoeffler uit Wenen (rechtsboven), de Israëlische IM Yochanan Afek uit Amsterdam (linksonder) enrechtsonder de Canadese GM Kevin Spraggett die in Portugal woont.23

MEC-KALENDERDe komende maanden staan de volgende activiteiten op het programma:Woensdag Start MEC-cursus te Zwolle15 oktober (Cor van Wijgerden)Vrijdag Opening expositie Fenny Heemskerk in31 oktober het MEC.Vrijdag Euweborrel in het Holland Casino. Alleen31 oktober voor genodigden.Zondag Start MEC-cursussen in Amsterdam2 november (Eddy Sibbing)Woensdag Grootmeester Daniel Stellwagen geeft, van5 november 20.00-22.30 uur, een training in het MEC voor sterkerespelers (elo 2000 en hoger). De eigen bijdrage bedraagt€ 15 per persoon, er is plek voor maximaal 20 deelnemers.Inschrijven bij het MEC (euwemec@xs4all.nl of020-5257017)Zaterdag Boekenbeurs van 11.00-14.00 uur.29 november Particulieren kunnen een tafel reserveren(euwemec@xs4all.nl of 020-5257017) om hun boeken teverkopen. Toegang gratis!Donderdag Grootmeester Paul van der Sterren geeft,18 december van 20.00-22.00 uur, een partijbespreking in het MECvoor spelers tussen de 1500-1800. Graag partijen meenemen!Deelname is gratis, men moet zich wel voorafaanmelden! Inschrijven bij het MEC (euwemec@xs4all.nl of 020-5257017)24