Comm<strong>en</strong>taar1. Het programma heeft duidelijk omschrev<strong>en</strong>sociaal-emotionele doelstelling<strong>en</strong>,het heeft e<strong>en</strong> sterk gestructureerdkarakter <strong>en</strong> is in eerste instantie gerichtop vorm<strong>en</strong> van onderwijs, waarin hetprev<strong>en</strong>tief omgaan met sociaal-emotioneleproblem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groei<strong>en</strong>de plaatsmoet krijg<strong>en</strong>. Naar vorm <strong>en</strong> functie kunje stell<strong>en</strong> dat de sociaal-emotioneledoelstelling e<strong>en</strong> integrer<strong>en</strong>d deel uitmaaktvan het J<strong>en</strong>aplanconcept. Specifiekemiddel<strong>en</strong> zijn daar<strong>voor</strong> de pedagogischesituaties in de vorm van gesprek,werk, spel <strong>en</strong> viering, de toegepastewerkwijz<strong>en</strong> <strong>en</strong> de person<strong>en</strong> die in dezesituaties aanwezig zijn. Zo speelt depersoon van de stamgroepleid(st)erdaarin e<strong>en</strong> belangrijke rol.Als de sociaal-emotionele doelstellingzo verwev<strong>en</strong> is in vorm <strong>en</strong> functie, dan ishet de vraag of het w<strong>en</strong>selijk om binn<strong>en</strong>deze context e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong>d programmaaan te schaff<strong>en</strong>, met e<strong>en</strong> specifieke,programmatische gerichtheid op sociaal-emotioneledoel<strong>en</strong>.Voor schol<strong>en</strong> die in het verled<strong>en</strong> veelaandacht hebb<strong>en</strong> besteed aan het opdiverse wijz<strong>en</strong> omgaan met groepsprocess<strong>en</strong><strong>en</strong> daarvan ook procedures <strong>en</strong>werkwijz<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vastgelegd, lijkt onsdat niet nodig.Veel ideeën zull<strong>en</strong> dan bek<strong>en</strong>d <strong>voor</strong>kom<strong>en</strong>.Dat geldt ook <strong>voor</strong> schol<strong>en</strong> die deDoe-Het-Zelf-set gezondheidseducatievan de SLO hebb<strong>en</strong> gebruikt om e<strong>en</strong>bronn<strong>en</strong>boek aan te legg<strong>en</strong>.Voor J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> die wel e<strong>en</strong>s aanvull<strong>en</strong>demiddel<strong>en</strong> will<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> omgerichter aan kringsituaties te werk<strong>en</strong>,geeft het program aardige mogelijkhed<strong>en</strong>.2. Ideeën uit dit programma kunn<strong>en</strong>ingebracht word<strong>en</strong> bij de uitwerking vande leerervaring<strong>en</strong> 'Mijn lev<strong>en</strong>' <strong>en</strong>'Sam<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>'. D<strong>en</strong>k aan de domein<strong>en</strong>'Ik', 'Erbij hor<strong>en</strong>' <strong>en</strong> 'Leefbaar sam<strong>en</strong>'.Het ler<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> in groep<strong>en</strong> <strong>en</strong> het ler<strong>en</strong>omtr<strong>en</strong>t groep<strong>en</strong>, wordt binn<strong>en</strong> de mapp<strong>en</strong>WO <strong>voor</strong> J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> geïntegreerd.Het materiaal kan zo ingepastword<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> WO.3. De bouwindeling in het programma ise<strong>en</strong> zwak punt. Onduidelijk is vanuitwelke bouwindeling wordt gered<strong>en</strong>eerd(3 bouw<strong>en</strong> van 2 jaar!) <strong>en</strong> het vereist e<strong>en</strong>eig<strong>en</strong> aanpassing aan de bouwgroep<strong>en</strong>in het J<strong>en</strong>aplan. Beoordeel in iedergeval in hoeverre de inhoud<strong>en</strong> <strong>over</strong>e<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>met de leef- <strong>en</strong> belevingswereld<strong>en</strong>van de kinder<strong>en</strong> in de eig<strong>en</strong> stamgroep.4. De vormgeving van het materiaal is<strong>over</strong>zichtelijk maar saai. Voor het J<strong>en</strong>aplanonderwijslijkt e<strong>en</strong> brede opzet vane<strong>en</strong> bronn<strong>en</strong>boek e<strong>en</strong> meer acceptabelmiddel om te gebruik<strong>en</strong>. Er zal e<strong>en</strong>afweging moet<strong>en</strong> plaatsvind<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> ideeënrijkdom van dit programma.5. E<strong>en</strong> school die e<strong>en</strong> goede invoeringslijnwil hanter<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> specifiek program,vindt in dit pakket zeer goedemogelijkhed<strong>en</strong>. Tegelijkertijd doet hetnogal schools aan <strong>en</strong> is het zeker w<strong>en</strong>selijkom e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander aan te pass<strong>en</strong>aan vorm, functie <strong>en</strong> inhoud van deJ<strong>en</strong>aplanschool.Lespakket 'Ik , jij , wij'Het lespakket 'Ik, jij, wij', is e<strong>en</strong> thematischonderdeel van e<strong>en</strong> breed opgezetlespakket <strong>over</strong> Sociale redzaamheid <strong>en</strong>gezond gedrag. Dit thematische onderdeelbetreft de sociaal-emotionele ontwikkeling<strong>en</strong> verschijnt naast thema'sals consum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>gedrag, omgaan methet natuurlijk milieu, lichaamsverzorging,veilig gedrag in verkeer <strong>en</strong> school.Voor de ontwikkeling van de katern<strong>en</strong> bijde diverse thema's is gebruik gemaaktvan de ideeënrijkdom van de Doe-Het-Zelf-set <strong>voor</strong> gezondheidseducatie vande Stichting Leerplanontwikkeling(SLO), Enschede.Het pakket 'Ik, jij, wij', bestaat uit 1 ringbandmet daarin e<strong>en</strong> schoolkatern, <strong>en</strong><strong>voor</strong> iedere jaargroep e<strong>en</strong> groepskatern(<strong>voor</strong> groep 1/2 één katern!).Doel van het programmaDe bedoeling van het themapakket 'Ik,jij, wij', is de sociale <strong>en</strong> emotionele ontwikkelingvan ieder kind te stimuler<strong>en</strong>.Daarbij wordt de volg<strong>en</strong>de driedelinggehanteerd:1. Bevordering van het zelfvertrouw<strong>en</strong>(zelfbeeld, zelfbewuste houding, faalangst);2. Ler<strong>en</strong> omgaan met gevoel<strong>en</strong>s, w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<strong>en</strong> opvatting<strong>en</strong> van jezelf <strong>en</strong> ander<strong>en</strong>(positieve <strong>en</strong> negatieve gevoel<strong>en</strong>s,seksuele gevoel<strong>en</strong>s, rolneming <strong>en</strong> rolgedrag,<strong>voor</strong>oordel<strong>en</strong> <strong>en</strong> discriminatie);3. Ontwikkel<strong>en</strong> van sociale vaardighed<strong>en</strong>(sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>, omgaan met conflict<strong>en</strong>).Inhoud <strong>en</strong> opbouw van het programmaWe b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong> hier <strong>en</strong>kele inhoudelijkethema's per leerjaar, zodat inhoud <strong>en</strong>opbouw van het programma duidelijkword<strong>en</strong>.Groep 1/2: Totaal 23 less<strong>en</strong>, o.a. Hoezie ik eruit? Waar hou je van? Vri<strong>en</strong>djes,verdrietig, bang, gewoon,raar, goed ofslecht, ruzie, sam<strong>en</strong>spel<strong>en</strong>;Groep 3: Totaal 13 less<strong>en</strong>, o.a. Iemandherk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, aardig vind<strong>en</strong>, boos, pest<strong>en</strong><strong>en</strong> plag<strong>en</strong>;Groep 4: Totaal 12 less<strong>en</strong>, o.a. Wie b<strong>en</strong>jezelf? Wie vind ik aardig? Verleg<strong>en</strong> ofonhandig, Ruzie;Groep 5: Totaal 13 less<strong>en</strong>, o.a. Wat kanik goed? probleembriev<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> conflictstopp<strong>en</strong>;Groep 6: Totaal 13 less<strong>en</strong>, o.a. Ik leerjouw k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, Gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontvang<strong>en</strong>, Watis anders zijn?;Groep 7; Totaal 15 less<strong>en</strong>, o.a. E<strong>en</strong>boekje op<strong>en</strong> <strong>over</strong> mezelf, Heb jij dat ookwel e<strong>en</strong>s?, Het bijzondere kind, Compromissluit<strong>en</strong>;Groep 8: Totaal 15 less<strong>en</strong>, o.a. Watgebeurt er met mijn lichaam? Gev<strong>en</strong> <strong>en</strong>ontvang<strong>en</strong>, E<strong>en</strong> helpbrief schijv<strong>en</strong>, Jeinlev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ander, verander<strong>en</strong> van rol.In het programma wordt e<strong>en</strong> onderscheidgemaakt tuss<strong>en</strong> kern- <strong>en</strong> keuzeless<strong>en</strong>.Inhoudelijk wordt het programmagestructureerd onder de vormingsgebied<strong>en</strong>'bevordering sociale redzaamheid',<strong>en</strong> 'bevordering van gezondgedrag'Voor wie is het programma?Het programma is bestemd <strong>voor</strong> hetonderwijs aan kinder<strong>en</strong> van 4- 12 jaar<strong>en</strong> is leerkracht-gericht. Voor de oudersis er ge<strong>en</strong> specifiek aanbod. Er word<strong>en</strong>in het schoolkatern diverse suggestiesgegev<strong>en</strong> om op het terrein van sociaalemotioneleontwikkeling e<strong>en</strong> goed contactte bevorder<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> school <strong>en</strong>ouders. Zo is er e<strong>en</strong> uitgewerkte inhoud<strong>en</strong> vormgeving van e<strong>en</strong> actieve ouder-24MENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996
avond <strong>over</strong> sociaal-emotionele ontwikkeling(gebruik stelling<strong>en</strong>!).Het programma bevat in het schoolkaternuitgebreide achtergrondinformatie<strong>over</strong> de sociaal-emotionele thema's:zelfvertrouw<strong>en</strong>, gevoel<strong>en</strong>s e.d., socialevaardighed<strong>en</strong>.Vormgeving van het programmaHet programma is geord<strong>en</strong>d in 1 mapmet daarin:- E<strong>en</strong> schoolkatern (omvang 28 bladzijd<strong>en</strong>),met daarin e<strong>en</strong> <strong>over</strong>zicht van doel<strong>en</strong><strong>en</strong> inhoud<strong>en</strong> van het lesprogramma,informatieve tekst<strong>en</strong>, suggesties <strong>voor</strong>contact ouders-school <strong>en</strong> <strong>en</strong>kele algem<strong>en</strong>ekopieerblad<strong>en</strong>;- 7 katerntjes (omvang +/- 20 bladzijd<strong>en</strong>)met daarin per leerjaar de uitgewerkteless<strong>en</strong>.De less<strong>en</strong> zijn <strong>voor</strong> alle bouw<strong>en</strong> vormgegev<strong>en</strong>in e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig strami<strong>en</strong> (zieafbeelding). Bij veel less<strong>en</strong> zijn aanvull<strong>en</strong>delesmaterial<strong>en</strong> gemaakt/ vermeld,zoals kopieerblad<strong>en</strong>, webschema's,tek<strong>en</strong>material<strong>en</strong>,e.d.Comm<strong>en</strong>taar1. Hierbij zijn ook van toepassing <strong>en</strong>keleopmerking<strong>en</strong> die reeds bij 'Beteromgaan met jezelf <strong>en</strong> de ander' (pakket1) zijn geplaatst zoals:- Het sterk gestructureerd karakter vanhet program.- De vraag of het w<strong>en</strong>selijk is om binn<strong>en</strong>de J<strong>en</strong>aplancontext e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong>d programmaaan te schaff<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> specifieke,programmatische gerichtheid opsociaal-emotionele doel<strong>en</strong>.- De mogelijkhed<strong>en</strong> van het program<strong>voor</strong> J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> die aanvull<strong>en</strong>demiddel<strong>en</strong> will<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> om gerichteraan kring-/spelsituaties te werk<strong>en</strong>.- De mogelijkhed<strong>en</strong> om het programmain te bouw<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> WO (ervaringsgebiedMijn Lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> Sam<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>).2. Inhoudelijk geeft het program 'Ik, jij,wij' bredere <strong>en</strong> meer flexibele mogelijkhed<strong>en</strong>dan het pakket 1. Met name deinhoudelijke opzet <strong>voor</strong> de leeftijdsgroep10 -12 jaar geeft dit program e<strong>en</strong> meereig<strong>en</strong>tijds karakter! De lessuggesties zijnbeknopter, maar wel talrijker.3. De vormgeving van Handleiding <strong>en</strong>katern<strong>en</strong> is minder stijf dan bij pakket 1.Dit geldt ook <strong>voor</strong> leerling<strong>en</strong>material<strong>en</strong>in de diverse katerntjes.4. Ook bij dit pakket moet U de kost<strong>en</strong>van het program afweg<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> deideeënrijkdom die in het pakket wordtaangedrag<strong>en</strong>. Schol<strong>en</strong> die de Doe-Het-Zelf set in hun bezit hebb<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> hierminder behoefte aan hebb<strong>en</strong> dan schol<strong>en</strong>die nog weinig middel<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> opdit gebied.BESPROKEN WERDENH. de Boer, A Janss<strong>en</strong> e.a 'Beter omgaanmet jezelf <strong>en</strong> de ander', 1994, CPS,Hoevelak<strong>en</strong>/Amersfoort.K. Houterman e.a. Sociale redzaamheid <strong>en</strong>gezond gedrag, het pakket 'Ik, jij, wij', 1993,Educatieve Partners Nederland BVCulemborg.MENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996 25
Change language