Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs - Nederlandse ...
Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs - Nederlandse ... Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs - Nederlandse ...
schoolverleden? Ik heb er alle vertrouwenin dat zij door de verhalen vananderen de goede informatie krijgen,dat juist het gevoel van verbondenheiddat toen door de school heen te voelenwas, op hen overgedragen wordt. Ikzou iedereen die een dergelijke ervaringin zijn leven tegenkomt dit gevoel vanverbondenheid toewensen. Als eenschool dit kan betekenen voor mensen,dan kan het voor mij niet anders zijn daneen school waar geleefd en gewerktwordt volgens de principes van PeterPetersen, onbewust of bewust.AanbevelingenVanuit mijn eigen ervaring en de ervaringenvan anderen die ik in de loop vanhet maken van mijn eindwerkstuk voorde Jenaplancursus verzameld heb, wilik de volgende aanbevelingen doen, minof meer samenvattend wat ik hierbovenal schreef:* Ga het contact aan met de nabestaanden.Probeer zo goed mogelijkgeïnformeerd te raken over de situatie.Stem je plannen en ideeën af op wat zijals prettig, op z'n plaats achten. (als zijgeen prijs stellen op inbreng van deschoolgemeenschap moet je, hoemoeilijk dit ook lijkt, je op de achtergrondhouden. Al blijkt uit de praktijk datmeedenken en meeleven over het algemeengewaardeerd wordt.)* Wees naar kinderen en ouders (deschool als leefgemeenschap) duidelijken oprecht. Probeer een helder beeld tegeven van de situatie en toon je gevoelens.Vooral naar kinderen toe is het vanbelang om op hun niveau duidelijk tezijn. Ongemerkt vangen ze veel op vande volwassenen om hen heen, en nietsdoet meer schade dan een verkeerdbeeld van het gebeurde. Kinderen kunnende waarheid best aan, je kunt ze hetverdriet niet besparen. Zij moeten tenslotteook leren omgaan met de dood.* Probeer om de betreffende familieheen te staan. Ook/vooral in de eerstedagen na een droevig bericht. Aanwezigheidschenkt troost, geeft een gevoelvan oprechte verbondenheid. Wees nietbang afgewezen te worden, laat je intuïtiespreken. Ook na verloop van tijd blijfthet belangrijk om belangstelling te blijventonen. Het gemis blijft, gaat nooitover. Een kind zal bijvoorbeeld altijd zijnouder blijven missen. Blijf alert op situatiesdie eventueel pijnlijk of confronterendkunnen zijn, maar ga ze niet uit deweg. Als je op gezette tijden aandachtbesteedt aan het verdriet wordt datdoor de nabestaanden als goed ervaren.Zij voelen haarfijn aan als je hetonderwerp omzeilt. De mensen latenzelf wel voelen wanneer ze behoefte krijgenaan minder contact, of misschienvoel je dat zelf wel. Meestal komen decontacten na verloop van tijd vanzelfweer op een 'normaal'niveau te staan.* Werkjes en woorden van kinderen zijneerlijk en troostrijk. Het zijn tastbarestukjes medeleven. Ze worden in dankbaarheidontvangen en bekeken. Voorde kinderen is het belangrijk dat zij hierinhun gevoel kunnen uiten, hun betrokkenheidkunnen tonen, ervaringen kunnendelen.* De school heeft een taak in het gevalvan een overlijden. Op de eerste plaatsmoet zij ervoor zorgen dat kinderen zichniet eenzaam gaan voelen in hun verdriet.Kinderen brengen nu eenmaalbehoorlijk veel tijd op school door, en dethuissituatie is op dat moment somsook niet zo veilig om over het verdriet tepraten. Als voorbeeld: Lees met de kinderenkinderboeken waarin het thema'dood' centraal staat. Hierdoor is er inieder geval mogelijkheid tot herkenningen een opening om gevoelens te uiten.* Schroom niet aanwezig zijn bij de uitvaartplechtigheden.Een stukje delenschept ook weer verbondenheid. 'Jehebt het samen meegemaakt'. Ook voorkinderen kan het belangrijk zijn om bij deuitvaart aanwezig te zijn. Zij zien dit ookals een gelegenheid om troost te bieden,vinden het ook belangrijk om samen terouwen. Leg de kinderen zo goed mogelijkuit wat er gaat gebeuren en geef henindien mogelijk de kans om mee te beslissenover hun aanwezigheid.LiteratuurlijstSCHOOL EN GODSDIENST jaargang 49nummer 3-4 1995afscheid nemen van een kindhoe beleven kinderen de dood?omgaan met dood, rouw en verdriet opschool's Hertogenbosch: KPCDOOD EN ROUW themamap's Hertogenbosch: KPCKINDERBOEKEN* Breebaart, P. en J. (1993), Als je doodbent, word je dan nooit meer beter? Rotterdam:Lemniscaat.* Viorst, J. (1984), Dat is heel wat voor eenkat, vind je niet? Amsterdam: Bakker* Lindgren, A. (1987), De gebroeders Leeuwenhart,Amsterdam: Ploegsma* Sheppard, G., De man die zichzelf weggaf* Varley, S. (1984), Derk Das blijft altijd bijons, Rotterdam: Lemniscaat* Lindgren, A., De rode vogel* Dreesen, J. (1988), De vlieger van opa,Apeldoorn: Altiora* Gydal, M. e.a., Hoe het was toen Hein'sopa doodging* Velthuys M. (1991), Kikker en het vogeltje,Amsterdam: Leopold* Kalahol, M./Oyen W. (1987),Vaarwel Rune,Heemstede: Altamira* Kranendonk A., (1993) Van huilen krijg jedorst, Rotterdam: Lemniscaat* Lee, V. (1976), Vlinder voor Marianne,Rotterdam: Lemniscaat* Moeyaert, B. (1992), Voor altijd, altijd,Tilburg: Zwijsen* Mandelbaum P., Zoals vroeger* Dumas, P., Waar kom je vandaan? Waarga je naartoe?Engelien Jansen-van Westing is groepsleidsteraan de Gabriëlschool in Putten.Zij maakte over het hier beschreven themaeen eindwerkstuk van de Jenaplannascholingscursusvan de HogeschoolDomstad, Utrecht.16MENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996
Henk VenemanGESPREKSTHEMA'S TUSSENOUDERS EN SCHOOLOuderparticpatie: gewoon en daardoor wordt het soms een sleur. Want wat wil je daarmee ineen Jenaplanschool? De Jenaplantraditie heeft hier nog heel wat te bieden voor onze tijd. Naeen korte historische verkenning wordt bericht over de praktijk van een Jenaplanschool: vormenen thema's voor ouderparticipatie.VerbiedenIn het begin van de zeventiger jaren laaidein Nederland de discussie op overouderparticipatie. Konden ouders welmeehelpen als leesvader of leesmoeder?Naar aanleiding van een TV-uitzendingover de Elbertsschool in Zwolle wildede inspecteur verbieden dat oudersop deze manier betrokken werden bijhet onderwijs.In 1979 verscheen de dissertatie vanJ.J. Peters: 'Ouderparticipatie, eeninnovatie'. Op basis van de ontwikkelingzoals die zich had voorgedaan werd deouderparticipatie ingedeeld: van onderwijsondersteunendin de thuissituatie,via het verlenen van hand-en spandienstenen hulp bij het lesgeven tot en methet de ouders mee laten denken overdoelstellingen en inhoud van het onderwijs,als meest vergaande vorm vanouderparticipatie. Waren ouders aanvankelijkalleen formeel georganiseerd inoudercommissies, in de tachtiger jarenkwam de Wet MedezeggenschapOnderwijs als nieuwe structuur, met advies-en instemmingsbevoegdheid voorouders in beleidsaangelegenheden.Specifieke traditieJenaplanscholen hebben ook een specifieketraditie als het om ouderparticipatiegaat. Al in het begin van dezeeeuw (!) zette Peter Petersen in de 'Führungslehredes Unterrichts' en in 'HetKleine Jenaplan' uiteen welke rol hijouders in de nieuwe school toedacht. Inde Nederlandse vertaling van 'Het KleineJenaplan' lezen we op blz. 51:'Alleen wanneer de scholen zich verzekerenvan de echte saamhorigheid metde ouders van de leerlingen, een gebiedvol levenswerkelijkheid creëren datdeze beide pedagogische milieusgemeenschappelijk hebben, kunnen descholen het karakter van onderwijsinstellingmeer en meer verliezen en totoorden van opvoeding worden, waarhet onderwijskundige zich natuurlijkeren dus ook effectiever invoegt. Op ditgebied ontmoeten de beide groepenopvoeders elkaar in openheid en vrijheid,hier stellen zij zich bewust aanspreekbaarvoor al hetgeen vanuit eenwaarachtige pedagogische bezorgdheidover een kind de ene of de anderepartij bezwaart, ze spreken zich uit, zeberaadslagen, maar ze zijn ook bereidzich te laten vermanen en berispen.Mijn waarnemingen en ervaringen overmeer dan dertig jaar laten mij zien, datiedere opvoedkundige mogelijkheidonmiddellijk verdwijnt, wanneer onderwijzersof ouders het vermogen verliezen,zich in deze volle openheid te latenaanspreken, het 'menselijk - al te menselijke'daarbij niet meer kunnen verdragen,of zich vanuit een autoritaire instellingafsluiten voor de andere partij. Danwordt de distantie tussen beide groependie samen zouden moeten denken,plannen en handelen, zo groot dat dezielen elkaar niet meer raken, maar dathun gevoelens voor elkaar en hunbegrip voor de gemeenschappelijke opgavebeginnen af te sterven'.Ook elders benadrukt Petersen deschool te zien als een gezinsschool, eenschoolgemeenschap waarin oudersactief participeren.Daar staat nogal wat. Hoe maken Jenaplanscholendat waar? Veel Jenaplanscholenzijn opgericht door ouders enkennen een vaak actief ouderbestuur.Dat ouderbestuur zit op de eerste rangals het gaat om vaststellen van (onderwijskundig)beleid en doelstellingen. AlleJenaplanscholen kennen vanzelfsprekendook de formele structuren vanouderraad en medezeggenschapsraad.En ook op alle Jenaplanscholen zijn vormengevonden voor gesprekken metouders over de groei van hun kind.Pedagogische thema'sMaar hoe staat het met het contact metouders over de pedagogische thema's,waar ook Petersen in zijn werken regelmatigop doelt? Hoe geef je daar alsJenaplanschool vorm aan? Het is goedeens stil te staan bij de vraag of ookdaar met ouders regelmatig en voldoendecontact over is.In mijn school, Jenaplanbasisschool ''tVlot' in Hoogezand, kennen we, naastde incidentele contacten hierover, drievormen. Onder het motto van: 'zo zouhet kunnen; een voorbeeld' zal ik naderingaan op de vormgeving bij ons inschool.StamgroepouderavondVeel scholen kennen waarschijnlijk deteleurstellende opkomst van ouders opalgemene ouderavonden. Ons is geblekendat ouders veel meer betrokken zijnbij ouderavonden van de groep waarinhun kind zit. We kennen al jaren eenhoge opkomst op deze stamgroepouderavonden.Aanvankelijk hielden wedrie van deze avonden per stamgroepper jaar. Maar uit oogpunt van taakbeleidis de opzet aangepast.Aan het begin van ieder schooljaar is ereen stamgroepouderavond. Op dezeavond staat centraal wat er in die stamgroepgebeurd is en wat er geplandstaat voor dat jaar. Na een kennismakingwordt stilgestaan bij het wel en weein de groep en krijgt iedereen de kanszijn of haar zegje te doen. Hier kunnenouders vertellen met welke verhalen hunkinderen thuis komen en welke positieveaspecten ze daarin zien. Zonodig kanook stil gestaan worden bij minder positieveprocessen in de groep die ombespreking en bijsturing vragen. Daarnavolgt dan een inhoudelijk deel. Vaakhalen we dan een jenaplan-accent voorhet voetlicht. Onderwerpen die de revuepasseerden: bewegingsonderwijs in destamgroep, kringgesprekken, blokperiode,wereldoriëntatie, natuurlijk lerenlezen. De onderwerpen zijn vanzelfsprekendgekoppeld aan het gegeven of hetMENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996 17
- Page 4: Peter SeijbelJENAPLANONDERWIJS OPWE
- Page 7 and 8: onbehaaglijk op hun zetels schuiven
- Page 9 and 10: Tom de BoerHET LEREN VAN DE KUNSTEN
- Page 11 and 12: nauwelijks meer dan woorden heeftge
- Page 13 and 14: Engelien Jansen-van WestingWAAROM Z
- Page 15: om mijn verdriet aan kinderen te to
- Page 19 and 20: Tekendidactici waarschuwen hierook
- Page 21 and 22: Op woensdag komt er een Zwarte Piet
- Page 23 and 24: (kinderen/ volwassenen). Het gaat d
- Page 25 and 26: avond over sociaal-emotionele ontwi
- Page 27 and 28: dienen om als team de eigen schoole
H<strong>en</strong>k V<strong>en</strong>emanGESPREKSTHEMA'S TUSSENOUDERS EN SCHOOLOuderparticpatie: gewoon <strong>en</strong> daardoor wordt het soms e<strong>en</strong> sleur. Want wat wil je daarmee ine<strong>en</strong> J<strong>en</strong>aplanschool? De J<strong>en</strong>aplantraditie heeft hier nog heel wat te bied<strong>en</strong> <strong>voor</strong> onze tijd. Nae<strong>en</strong> korte historische verk<strong>en</strong>ning wordt bericht <strong>over</strong> de praktijk van e<strong>en</strong> J<strong>en</strong>aplanschool: vorm<strong>en</strong><strong>en</strong> thema's <strong>voor</strong> ouderparticipatie.Verbied<strong>en</strong>In het begin van de zev<strong>en</strong>tiger jar<strong>en</strong> laaidein Nederland de discussie op <strong>over</strong>ouderparticipatie. Kond<strong>en</strong> ouders welmeehelp<strong>en</strong> als leesvader of leesmoeder?Naar aanleiding van e<strong>en</strong> TV-uitz<strong>en</strong>ding<strong>over</strong> de Elbertsschool in Zwolle wildede inspecteur verbied<strong>en</strong> dat oudersop deze manier betrokk<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> bijhet onderwijs.In 1979 versche<strong>en</strong> de dissertatie vanJ.J. Peters: 'Ouderparticipatie, e<strong>en</strong>innovatie'. Op basis van de ontwikkelingzoals die zich had <strong>voor</strong>gedaan werd deouderparticipatie ingedeeld: van onderwijsondersteun<strong>en</strong>din de thuissituatie,via het verl<strong>en</strong><strong>en</strong> van hand-<strong>en</strong> spandi<strong>en</strong>st<strong>en</strong><strong>en</strong> hulp bij het lesgev<strong>en</strong> tot <strong>en</strong> methet de ouders mee lat<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>over</strong>doelstelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> inhoud van het onderwijs,als meest vergaande vorm vanouderparticipatie. War<strong>en</strong> ouders aanvankelijkalle<strong>en</strong> formeel georganiseerd inoudercommissies, in de tachtiger jar<strong>en</strong>kwam de Wet Medezegg<strong>en</strong>schapOnderwijs als nieuwe structuur, met advies-<strong>en</strong> instemmingsbevoegdheid <strong>voor</strong>ouders in beleidsaangeleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>.Specifieke traditieJ<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> specifieketraditie als het om ouderparticipatiegaat. Al in het begin van dezeeeuw (!) zette Peter Peters<strong>en</strong> in de 'Führungslehredes Unterrichts' <strong>en</strong> in 'HetKleine J<strong>en</strong>aplan' uite<strong>en</strong> welke rol hijouders in de nieuwe school toedacht. Inde <strong>Nederlandse</strong> vertaling van 'Het KleineJ<strong>en</strong>aplan' lez<strong>en</strong> we op blz. 51:'Alle<strong>en</strong> wanneer de schol<strong>en</strong> zich verzeker<strong>en</strong>van de echte saamhorigheid metde ouders van de leerling<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> gebiedvol lev<strong>en</strong>swerkelijkheid creër<strong>en</strong> datdeze beide pedagogische milieusgeme<strong>en</strong>schappelijk hebb<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> deschol<strong>en</strong> het karakter van onderwijsinstellingmeer <strong>en</strong> meer verliez<strong>en</strong> <strong>en</strong> totoord<strong>en</strong> van opvoeding word<strong>en</strong>, waarhet onderwijskundige zich natuurlijker<strong>en</strong> dus ook effectiever invoegt. Op ditgebied ontmoet<strong>en</strong> de beide groep<strong>en</strong>opvoeders elkaar in op<strong>en</strong>heid <strong>en</strong> vrijheid,hier stell<strong>en</strong> zij zich bewust aanspreekbaar<strong>voor</strong> al hetge<strong>en</strong> vanuit e<strong>en</strong>waarachtige pedagogische bezorgdheid<strong>over</strong> e<strong>en</strong> kind de <strong>en</strong>e of de anderepartij bezwaart, ze sprek<strong>en</strong> zich uit, zeberaadslag<strong>en</strong>, maar ze zijn ook bereidzich te lat<strong>en</strong> verman<strong>en</strong> <strong>en</strong> berisp<strong>en</strong>.Mijn waarneming<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong> <strong>over</strong>meer dan dertig jaar lat<strong>en</strong> mij zi<strong>en</strong>, datiedere opvoedkundige mogelijkheidonmiddellijk verdwijnt, wanneer onderwijzersof ouders het vermog<strong>en</strong> verliez<strong>en</strong>,zich in deze volle op<strong>en</strong>heid te lat<strong>en</strong>aansprek<strong>en</strong>, het 'm<strong>en</strong>selijk - al te m<strong>en</strong>selijke'daarbij niet meer kunn<strong>en</strong> verdrag<strong>en</strong>,of zich vanuit e<strong>en</strong> autoritaire instellingafsluit<strong>en</strong> <strong>voor</strong> de andere partij. Danwordt de distantie tuss<strong>en</strong> beide groep<strong>en</strong>die sam<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>,plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> handel<strong>en</strong>, zo groot dat deziel<strong>en</strong> elkaar niet meer rak<strong>en</strong>, maar dathun gevoel<strong>en</strong>s <strong>voor</strong> elkaar <strong>en</strong> hunbegrip <strong>voor</strong> de geme<strong>en</strong>schappelijke opgavebeginn<strong>en</strong> af te sterv<strong>en</strong>'.Ook elders b<strong>en</strong>adrukt Peters<strong>en</strong> deschool te zi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> gezinsschool, e<strong>en</strong>schoolgeme<strong>en</strong>schap waarin oudersactief participer<strong>en</strong>.Daar staat nogal wat. Hoe mak<strong>en</strong> J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong>dat waar? Veel J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong>zijn opgericht door ouders <strong>en</strong>k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vaak actief ouderbestuur.Dat ouderbestuur zit op de eerste rangals het gaat om vaststell<strong>en</strong> van (onderwijskundig)beleid <strong>en</strong> doelstelling<strong>en</strong>. AlleJ<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> vanzelfsprek<strong>en</strong>dook de formele structur<strong>en</strong> vanouderraad <strong>en</strong> medezegg<strong>en</strong>schapsraad.En ook op alle J<strong>en</strong>aplanschol<strong>en</strong> zijn vorm<strong>en</strong>gevond<strong>en</strong> <strong>voor</strong> gesprekk<strong>en</strong> metouders <strong>over</strong> de groei van hun kind.Pedagogische thema'sMaar hoe staat het met het contact metouders <strong>over</strong> de pedagogische thema's,waar ook Peters<strong>en</strong> in zijn werk<strong>en</strong> regelmatigop doelt? Hoe geef je daar alsJ<strong>en</strong>aplanschool vorm aan? Het is goede<strong>en</strong>s stil te staan bij de vraag of ookdaar met ouders regelmatig <strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>decontact <strong>over</strong> is.In mijn school, J<strong>en</strong>aplanbasisschool ''tVlot' in Hoogezand, k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we, naastde incid<strong>en</strong>tele contact<strong>en</strong> hier<strong>over</strong>, drievorm<strong>en</strong>. Onder het motto van: 'zo zouhet kunn<strong>en</strong>; e<strong>en</strong> <strong>voor</strong>beeld' zal ik naderingaan op de vormgeving bij ons inschool.StamgroepouderavondVeel schol<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> waarschijnlijk deteleurstell<strong>en</strong>de opkomst van ouders opalgem<strong>en</strong>e ouderavond<strong>en</strong>. Ons is geblek<strong>en</strong>dat ouders veel meer betrokk<strong>en</strong> zijnbij ouderavond<strong>en</strong> van de groep waarinhun kind zit. We k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> al jar<strong>en</strong> e<strong>en</strong>hoge opkomst op deze stamgroepouderavond<strong>en</strong>.Aanvankelijk hield<strong>en</strong> wedrie van deze avond<strong>en</strong> per stamgroepper jaar. Maar uit oogpunt van taakbeleidis de opzet aangepast.Aan het begin van ieder schooljaar is ere<strong>en</strong> stamgroepouderavond. Op dezeavond staat c<strong>en</strong>traal wat er in die stamgroepgebeurd is <strong>en</strong> wat er geplandstaat <strong>voor</strong> dat jaar. Na e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nismakingwordt stilgestaan bij het wel <strong>en</strong> weein de groep <strong>en</strong> krijgt iedere<strong>en</strong> de kanszijn of haar zegje te do<strong>en</strong>. Hier kunn<strong>en</strong>ouders vertell<strong>en</strong> met welke verhal<strong>en</strong> hunkinder<strong>en</strong> thuis kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke positieveaspect<strong>en</strong> ze daarin zi<strong>en</strong>. Zonodig kanook stil gestaan word<strong>en</strong> bij minder positieveprocess<strong>en</strong> in de groep die ombespreking <strong>en</strong> bijsturing vrag<strong>en</strong>. Daarnavolgt dan e<strong>en</strong> inhoudelijk deel. Vaakhal<strong>en</strong> we dan e<strong>en</strong> j<strong>en</strong>aplan-acc<strong>en</strong>t <strong>voor</strong>het voetlicht. Onderwerp<strong>en</strong> die de revuepasseerd<strong>en</strong>: bewegingsonderwijs in destamgroep, kringgesprekk<strong>en</strong>, blokperiode,wereldoriëntatie, natuurlijk ler<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>. De onderwerp<strong>en</strong> zijn vanzelfsprek<strong>en</strong>dgekoppeld aan het gegev<strong>en</strong> of hetMENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996 17
Change language