Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs - Nederlandse ...

mensen terug op de dienst, hoe fijn zehet hadden gevonden dat mee temaken. Het gaf mij het gevoel dat ikalles had gedaan zoals ik het wilde enkon doen. Het geeft steun te weten datook anderen er iets mee kunnen. Deschoolgemeenschap had op dezemanier een plekje rondom de uitvaartvan Anton, zoals hij een plekje had inschool, als man van de juf, als papa vanHugo, als zwarte piet op 5 december. Ikzou mensen aanraden om op de dagvan de uitvaart aanwezig te zijn, ook alkost het je misschien moeite. Je hoeft jeemoties niet te verstoppen, want meehuilenkan goed voelen voor iedereen.Het wordt zeker op prijs gesteld als jede moeite en tijd neemt om aanwezig tezijn.Donker en grauwDe dag na de begrafenis was het plotselinggedaan met het mooie weer. Hetwas donker en grauw, het regende dehele dag. Een zwart, triest gevoel kwamop me af. En daar stond ineens een collegaop de stoep! Dat doet het ergstezwart een beetje verbleken. Na debegrafenis houdt het niet op, eigenlijkbegint het moeilijkste dan nog maarpas. Voor de begrafenis ben je drukbezig met het regelen van allerlei zaken,zoals de kaart, het boekje voor de liturgie,de condoléance, het bezoek, depost, de begrafenisondernemer, en jeleeft naar de dag van de begrafenis toe.Juist daarna blijft het belangrijk om contactte houden met de familie van deoverledene. Je voelt wel aan of zij jeaanwezigheid (nog) op prijs stelt, entwijfel je, vraag er dan naar. Blijf in iedergeval niet weg omdat je niet zo goedweet wat je moet doen. Jij vindt hetmoeilijk om de confrontatie met het verdrietaan te gaan, maar als je niets laathoren weten de nabestaanden niet datje toch aan hun moeilijkheden denkt. Jekunt gerust zeggen dat je het moeilijkvindt, want wie vindt het niet moeilijk ommet dergelijke situaties om te gaan? Ikheb ieder blijk van medeleven als troostendervaren, ook al kwam het er hakkelenduit. Niets doet meer pijn danmensen die in een grote boog om jeheen gaan, ook al begrijp je best datdie mensen geen raad weten met desituatie.Even tegen je aanDe maanden juni en juli heb ik niet meergewerkt, maar ik kwam dus nog welelke dag in school om mijn zoon weg tebrengen. Hierdoor bleef ik de kinderenvan mijn stamgroep regelmatig zien.Kinderen kunnen op hun manier zo fijntroosten, door even tegen je aan te kruipen,even te laten merken dat ze je verdrietmeevoelen. Ook voor Hugo warende kinderen heel lief.Als zijn groep de school uitkwam zag ikregelmatig een groepsgenootje naasthem lopen met de arm om zijn schouders,met een opmerking erbij in detrant van: 'Ik vind het wel zielig dat jijgeen vader meer hebt.' Hij heeft vastgevoeld dat de kinderen en volwassenenin de school met hem begaanwaren. Ouders die het wilden en aankondenspraken me aan, ik kon eenpraatje maken met collega's, kortom,de band bleef en voor mijn gevoel heefthet 'de stap terug', naar de school, inseptember soepeler gemaakt. Er warenook nog regelmatig ouders, bestuursledenen collega's die me thuis bezochten.Geleidelijk nam de intensiteit van debezoeken af, maar dat voelde als heelnatuurlijk en vanzelfsprekend.Werken stond nog ver van me af, maarde school bleef dichtbij. Voor Hugo washet daar veilig (ondanks het feit dat hijnog maar net vier jaar was en de schoolnog maar pas bezocht) in een tijd waarer thuis zoveel bezoek was, zoveel teregelen viel, de regelmaat gedeeltelijkzoek was. Voor mij was het een plekwaar ik even 'normale' mensen tegenkwam.Ik denk dat het heel belangrijk isdat de school zo’n veilig plekje kan zijn,waar rekening gehouden wordt met hetverdriet van mensen!Cadeautje voor vaderdagVaderdag naderde. Ik zag er vreselijktegen op, ook al deden we er thuis nooitzoveel mee. Maar het cadeautje dat dekinderen altijd op school maken is tochwel leuk. Ik had er zelf wel mijn gedachtenover laten gaan, en ook Hugo haddaar heel duidelijk zijn mening over. Mijncollega/zijn juf vroeg wat hij wilde, ietsvoor iemand anders of iets voor papamaken. Hugo had daar het volgendeop: 'Ik maak een tekening en breng dienaar het graf van papa'. Ook dit jaarheeft hij zijn cadeautje voor papagemaakt en naar het graf gebracht. Ikdenk dat een dag als vaderdag eenaanleiding kan zijn om in stamgroepverbandweer eens stil te staan bij het feitdat papa overleden is. Het blijft voor hetkind belangrijk om erover te mogen praten,en ik denk dat het voor alle kinderengoed is om over de dood te praten.Verdrietige zaken horen bij het leven, jekunt en mag ze niet voor kinderen wegstoppen.Ik hoorde van een school datze vader- en moederdag oversloegenom juist onderwerpen als dood enscheiden te ontwijken! Waar blijf je danals school met je pedagogisch klimaat,waarin je over alles kan praten wat bij dewereld van het kind hoort? Ook ommoeilijke onderwerpen kun je als schoolniet heen. Wanneer je als stamgroepleiderniet weet of je een kind iets moetlaten maken, vraag het dan maar aanhet kind. Het kind heeft er vast wel eenidee over, en anders kun je zelf nog metsuggesties komen. Ook is het verstandigom van gedachten te wisselen metde ouder/verzorger van het kind, zodatook die op de hoogte is van wat ergaande is en er geen pijnlijke situatieskunnen ontstaan. Ik denk dat een stamgroepleidernooit de fout mag makenom praten over het gemis van eenouder te vermijden.Kikker en vogeltjeNa die eerste zomervakantie, die heelmoeilijk was omdat juist het ritme rondomde schooltijden van Hugo ontbrak,ging ik weer aan het werk. Ik had mevoorgenomen om in het nieuwe schooljaarweer te beginnen, omdat een nieuwschooljaar toch eigenlijk altijd een soortvan nieuwe start in zich heeft. Als je danniet begint, wanneer dan wel? zo vroegik me af. Ik besloot voor mezelf om gelijkde koe bij de horens te vatten en begonmijn eerste werkdag (Donderdag) methet aanbieden van het prentenboek'Kikker en het vogeltje' van Max Velthuijs.Ik had dit boek al ettelijke kerengelezen met mijn zoon, dus ik wist hoeeen kleuter ongeveer op dit verhaalreageert. Ik moest mezelf tenslotte ookeen beetje indekken tegen alle gevoelensdie opmerkingen van kinderen bij jelos kunnen maken. Ik vind het niet erg14MENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996