Tijdschrift voor en over Jenaplanonderwijs - Nederlandse ...

nauwelijks meer dan woorden heeftgehoord, heeft de ander een zeerintense ervaring gehad.De rijkdom van een ontmoeting (indit geval met een tekst) hangt vooreen deel af van iemands voorstellingsvermogen,verbeeldingskracht.Alleen al door die in een groep aande orde te stellen kan die wordengeoefend. Het (aanvankelijk) leesproceskrijgt er zo een interessantaspect bij.Andere zintuigcombinaties: tasten metje ogen, kijken met je handen, sprekenmet je handen... Komen alle muzischedisciplines uit de verf? Of moeten we ernog een aantal (verder) ontwikkelen?Kinderen zijn verschillend, evenalsandere mensen. Howard Gardner heeftons geleerd dat er minstens zeven soorten'begaafdheden' zijn. Het Ik van eenmens voelt zich het meest in zijn elementop dat gebied waar men het bestuit de verf komt. Taal, wiskunde, ruimtelijkeoriëntatie, muzische vormgeving,lichamelijkheid, sociaal inzicht en innerlijkevenwicht vormen zulke gebieden.Wanneer we een veelzijdige dialoog willenvoeren zullen we hiermee rekeningmoeten houden.Eem levendige verbeeldingVolgens sommigen is verbeelding een(min of meer getolereerde) afwijking vande werkelijkheid. Dit is een misverstand.Verbeelding erkent de werkelijkheid juistten volle: er is meer dan je ziet. Er is eenhogere, een diepere, een meerdimensionalewerkelijkheid.De verbeelding leest tussen de regelsdoor en prikt door de schijn van hetmoment heen. Zij heeft zich, soms tendele, ontworsteld aan wat voor de handligt. Ze kijkt nieuw tegen de dingen aan.Zet ze in wisselend perspectief.Vaak wordt gedacht dat het rationeledenken van onze moderne tijd hetlogisch vervolg is op een meer primitievedenkwijze van vroeger. Een soortevolutie dus. Het rationele heeft deplaats van het irrationele, het mythischedenken ingenomen. Zo is bijvoorbeeldop het gebied van de taal de geschreventaal superieur aan de gesprokentaal. Zij is het immers deze die ons derijke zegeningen van de wetenschapheeft gebracht?Ook hier is sprake van een treurig misverstaan.Het irrationele denken is hetfundament van het rationele denken, hetis daarvoor de voedingsbodem en daarzonderzal het verdorren. Dat komt nietin de laatste plaats doordat in het irrationelegebied de verbeeldingskrachtwordt geoefend die ook in het rationeledenken een beslissende rol speelt.- Zoals het oerwoud onontbeerlijk is alsgenenbank voor onze cultuurgewassen,zo voedt de verbeelding onze rede.We moeten niet vergeten dat na eenaanvankelijk verwervingsproces er altijdeen lange en boeiende periode komtwaarin het verworvene wordt geïntegreerd.Er wordt mee gespeeld, geoefend,geëxperimenteerd, het wordt toteen deel van de persoonlijkheidgemaakt en gaat daarvan de kenmerkendragen. Zo gaat dat ook met bijvoorbeeldde taal, zowel de gesprokenals de geschreven taal. Laten we onsniet blindstaren op de technische verwervingalleen, maar daarnaast volopaandacht hebben voor het oefenen vande verbeelding.- In plaats van het testen van het I.Q.en/of andere technische aangelegenhedenkunnen we onze aandacht beterrichten op de ontwikkeling van de verbeeldingskrachtvan onze kinderen. Wezouden ervaren dat de curve van dezegrafiek, onder gunstige omstandigheden,zeer snel tot grote hoogte zou stijgenen de algehele ontwikkeling (inclusiefde rationele elementen daarvan)positief zou beïnvloeden.PrimitiefIn de laatste jaren is er nogal wat onderzoekgedaan op het gebied van mondelinge('primitieve') taalculturen. Sommigenhebben die vergeleken met de kindercultuur,die zelf immers een vorm vanmondelinge taalcultuur is. Steeds weerkomt, als een soort refrein, naar vorenhoe belangrijk het is voor de ontwikkelingvan de verbeeldingskracht van deindividuele mens aangesloten te zijn opeen rijke volkscultuur. De school diedaaraan aandacht wil schenken zal zichrichten op:- verhalen, vertellen;- liederen;- gedichten;- (volks)muziek;- zang;- dans;- spel;- schrijven en illustreren van teksten;- beeldend vormen;- ...Zij zal zich in de eigen omgeving oriënterenop dergelijke cultuurverschijnselen.De laatste tijd bloeien ze gelukkigweer op: vertel- en muziekavonden,shantykoren, popcombo's.- Men zou bijvoorbeeld eens per maandeen cultuurkring kunnen organiseren,waarin bijdragen uit het culturele erfgoedvoor het voetlicht kunnen wordengebracht. Grootouders die wiegeliedjeszingen, de man met de trekharmonika,een kwartetje uit het shantykoor, en watdoor de kinderen zelf is gevonden engemaakt.- Het leren binnen een orale contextspeelt zich af op psycho-somatischvlak. Het hele lijf is er mee gemoeid. Hetpubliek luistert niet slechts naar watgebracht wordt, het gaat erin mee. Deverteller is de dirigent, het gehoor is hetorkest dat de uitvoering geeft.Het onderbewusteNaast de verbinding die de school kanleggen met de omgevingscultuur is ernog een essentiële uitbreiding van hetwerkterrein: het onderbewuste. Juist indit gebied liggen er onvermoede mogelijkhedenom de verbeelding in gang tezetten. We hoeven echt geen graad inde psychologie te halen, voordat wedaarmee aan de slag kunnen. De kinderenzelf maken het ons gemakkelijk. Kijknaar hun spel, vraag naar hun dromen,luister naar hun fantasieën en doe daarwat mee!De Jenaplanschool rekent spel tot éénvan haar vier basisactiviteiten. Demogelijkheden die op dit terrein liggenzijn bijna onuitputtelijk en kunnen eenenorme verrijking betekenen van de ver-MENSEN-KINDERENNOVEMBER 1996 11