1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Antwoordmodellen

Inhoudsopgave• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •1 Zorgen voor het medicijngebruik 71.1 Het medicijngebruik controleren 7Praktijk: Nieuwe medicijnen 7Praktijk: ‘Er zijn vannacht drie mannen op bezoek geweest’ 7Kennisopdracht 71.2 Het medicijngebruik registreren 9Praktijk: Geen paraaf 9Kennisopdracht 91.3 Medicijnen uitzetten en delen 10Praktijk: ‘Wat is er eigenlijk afgesproken?’ 10Kennisopdracht 101.4 Medicijnen toedienen 12Praktijk: Medicijnen op afroep 12Praktijk: ‘Goed optrekken, Pim’ 12Kennisopdracht 122 Wonden verzorgen 152.1 Verzorging van rode wonden 15Praktijk: De spijker 15Praktijk: Flink gestoten 15Praktijk: De splinter 15Kennisopdracht 162.2 Verzorging van gele wonden 18Praktijk: Versleten schoenen 18Kennisopdracht 183 De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijk 213.1 De wet BIG en de voorbehouden handeling 21Praktijk: Miryam 21Kennisopdracht 223.2 De betekenis van de voorbehouden handeling 23Praktijk: Jeremy 23Praktijk: Mevrouw De Rooy 23Praktijk: Mevrouw Mellema 23Praktijk: In de stad 24Kennisopdracht 24

3.3 De gevolgen van de wet BIG 25Praktijk: Annet 25Kennisopdracht 254 Medicijnen toedienen 274.1 Medicijnen toedienen via de luchtwegen 27Praktijk: Jarno 27Kennisopdracht 274.2 Medicijnen toedienen per injectie 29Praktijk: Vaccinatie 29Kennisopdracht 294.3 Rekenen 30Praktijk: Procenten 30Kennisopdracht 305 Wondverzorging en compressietherapie 335.1 Het verzorgen van zwarte wonden 33Praktijk: Mooie nieuwe schoenen 33Kennisopdracht 335.2 Zwachteltechnieken als compressietherapie 35Praktijk: Wat maakt dat nou uit? 35Kennisopdracht 355.3 Decubitus en/of smetten verzorgen 36Praktijk: Mijn rug doet zeer 36Praktijk: Ik ben ook zo dik 36Kennisopdracht 366 De verzorging van een tracheostoma en het uitzuigen van mond- enkeelholte 376.1 De tracheostoma en tracheacanule verzorgen 37Praktijk: Sanne is bang 37Kennisopdracht 376.2 De mond- en keelholte uitzuigen 39Praktijk: Ik denk dat uitzuigen nu nodig is 39Kennisopdracht 397 De zorgvrager met een blaaskatheter 417.1 Katheteriseren van de blaas 41Praktijk: Blaastraining 41Kennisopdracht 41

7.2 De zorg voor een blaaskatheter 43Praktijk: Mevrouw Kirmit voelt zich niet lekker 43Kennisopdracht 437.3 De verzorging van een suprapubische katheter 44Praktijk: Janet kijkt mee op de poli urologie 44Kennisopdracht 447.4 Het spoelen van de blaas 45Praktijk: De katheter is verstopt 45Kennisopdracht 458 Het toedienen van zuurstof 478.1 Het toedienen van zuurstof 47Praktijk: Mevrouw Goris krijgt thuis zuurstof 47Kennisopdracht 479 Warmte- en koudebehandeling en zorg voor de lichaamstemperatuur4 99.1 Warmte- of koudebehandeling 49Praktijk: Een lief klein bedje 49Praktijk: Het is zo koud 49Praktijk: Een dikke enkel 49Kennisopdracht 4910 Laboratoriummonsters voor diagnostiek 5110.1 Monsters nemen voor diagnostiek 51Praktijk: Jeanine 51Kennisopdracht 5111 Reanimeren 5311.1 Reanimeren 53Praktijk: Moet ik nu reanimeren? 53Kennisopdracht 53

1 Zorgen voor het medicijngebruikHet medicijngebruik controleren• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: NIEUWE MEDICIJNEN1 Welke mogelijkheden en beperkingen ervaart mevrouw Matsakis ten aanzien van de medicatie?Mevrouw Matsakis is steeds minder goed in staat haar medicijnen zelf te beheren door haargewrichts- en gezichtsproblemen. Ze heeft hulp nodig bij het uitpakken en klaarmaken van demedicijnen voor gebruik.2 Op welke manier kun je mevrouw Matsakis ondersteunen bij het medicijngebruik?Je kunt mevrouw Matsakis uitleg geven over de medicijnen en ze voor haar klaarzetten.PRAKTIJK: ‘ER ZIJN VANNACHT DRIE MANNEN OP BEZOEK GEWEEST’1 Hoe zou jij reageren in de situatie van Lisanne?Eigen mening. Het is duidelijk dat mevrouw Tahuteri in de war is. Dat kan een bijwerking vande medicijnen tegen Parkinson zijn. Waarschuw de arts.2 Op welke manier kun je informatie vinden over de medicijnen die mevrouw Tahuteri gebruikt?In de bijsluiter staan de bijwerkingen van medicijnen vermeldt. In hetGeneesmiddelenrepertorium is informatie te vinden, of op internet.KENNISOPDRACHT1 Beschrijf hoe je zorg op maat kunt geven bij het medicijngebruik.Zorg op maat betekent dat je aansluit bij de mogelijkheden en beperkingen van een zorgvragerbij het medicijngebruik. Je informeert de gebruiker en kijkt wat hij zelf kan doen en wat nietmeer lukt. Je observaties zijn belangrijk, bijvoorbeeld van de werking en bijwerkingen van demedicijnen.2 Op welke manieren kan een zorgvrager informatie krijgen over medicijnen en medicijngebruik?Informatie over medicijnen is te vinden in de bijsluiter, het Geneesmiddelenrepertorium of opinternet. Jij of de mantelzorg kan de zorgvrager erover informeren. Ook de arts en de apotheekkunnen uitleg geven.3 Noem vier redenen waarom een zorgvrager weigert medicijnen in te nemen. Geef bij elkereden aan wat je als verzorgende kunt doen om de zorgvrager te motiveren.Vier redenen waarom een zorgvrager weigert medicijnen in te nemen:• het medicijn smaakt vies: bied het aan met een hap appelmoes of met vruchtensap;• de zorgvrager krijgt de pillen niet weg: stamp ze fijn of informeer of ze ook in de vorm vaneen drankje te krijgen zijn;• de zorgvrager begrijpt niet waarom hij de medicijnen moet gebruiken: geef uitleg over denoodzaak en waar ze voor dienen;• de zorgvrager vergeet zijn medicijnen in te nemen: een cassette kan uitkomst bieden.© ThiemeMeulenhoff 7

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit4 Noem twee redenen waarom een zorgvrager zijn medicatie niet zelf kan bestellen.De zorgvrager kan in de war zijn of niet gemotiveerd.5 Noem drie redenen waarom een zorgvrager zijn medicatie niet zelf kan beheren.De zorgvrager kan in de war zijn, niet gemotiveerd of lichamelijke beperkingen hebben.6 Noem minimaal vier soorten bijwerkingen die kunnen optreden door het gebruik van medicijnen.Geef bij elke bijwerking een korte toelichting.Bijwerkingen die kunnen optreden door het gebruik van medicijnen:• diarree, bijvoorbeeld bij een antibioticumkuur;• verwardheid, bijvoorbeeld bij medicijnen voor de ziekte van Parkinson;• slaperigheid overdag, bijvoorbeeld bij slaapmiddelen;• droge mond, bijvoorbeeld bij antidepressiva.7 Wat doe je wanneer je bij een zorgvrager een bewustzijnsverlaging observeert na het gebruikvan medicijnen?Je kijkt of de bewustzijnsverlaging in de bijsluiter staat vermeld. Het kan ook een gevolg zijnvan de combinatie van middelen. Waarschuw de arts.8 Waarom is het belangrijk dat een zorgvrager op de hoogte is van de werking en mogelijkebijwerkingen van een medicijn?Als hij op de hoogte is van de werking en bijwerking van een medicijn, weet hij waar hij aantoe is bij het gebruik. Zo weet hij wat hij kan verwachten over het effect en de bijeffecten. Ookkan hij dan zelf opletten.8© ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruikHet medicijngebruik registrerenHet medicijngebruik registreren• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: GEEN PARAAF1 Wat zou jij doen wanneer je, zoals Christa, constateert dat er geen paraaf is gezet bij deochtendmedicatie van mevrouw Vliegenthart?Je gaat na of mevrouw Vliegenthart haar ochtendmedicatie inderdaad niet heeft gehad. Hetkan namelijk ook zo zijn dat de uitdeler de medicatie wel heeft gegeven, maar vergeten heeftom een paraaf te zetten. Je kunt het aan mevrouw Vliegenthart zelf vragen of controleren ofde medicijnen niet zijn uitgedeeld.KENNISOPDRACHT1 Welke informatie moet je terug kunnen vinden op een recept?Datum van voorschrijven, naam en adres van de zorgvrager, naam van het geneesmiddel,dosering, af te leveren hoeveelheid, gebruiksaanwijzing van het medicijn, handtekening ofparaaf van de voorschrijvend arts.2 Welke informatie vind je terug op het etiket van de verpakking van een geneesmiddel?Naam van de apotheek en de apotheker, de afleveringsdatum, de naam van degene voor wiehet geneesmiddel is bestemd, de naam van het geneesmiddel, een gebruiks- enbewaarvoorschrift.3 Waarom wordt er een registratiesysteem bijgehouden van het uitzetten en delen van medicijnenals een zorgvrager de medicatie niet in eigen beheer heeft?Via een registratiesysteem wordt bijgehouden wie de medicijnen heeft uitgezet, gecontroleerden uitgedeeld. Je voorkomt hiermee dat medicijnen dubbel of niet gegeven worden.4 Waarom is het belangrijk om je op de hoogte te stellen van het registratiesysteem van deinstelling waarvoor je werkt?Elke instelling heeft hiervoor een eigen protocol voor het registratiesysteem. Met een goedefoutenregistratie worden knelpunten en risico's in het medicijndistributiesysteem duidelijk.5 Waarom houd je voor opiaten een apart registratiesysteem bij?Je moet een apart registratiesysteem bijhouden omdat opiaten onder de opiumwet vallen. Jemoet een handtekening zetten als je de medicijnen in ontvangst neemt bij de apotheek. Elkedosis teken je af op een opiatenlijst.© ThiemeMeulenhoff 9

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitMedicijnen uitzetten en delen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: ‘WAT IS ER EIGENLIJK AFGESPROKEN?’1 Wat zou hier aan de hand kunnen zijn?Meneer en mevrouw Van den Berg hebben de medicijnen op een ander moment al ingenomenof de weekdoos is verkeerd gevuld. De weekdoos moet vandaag worden gevuld.2 Wat moet Jorien volgens jou nu doen?Jorien moet contact opnemen met de leidinggevende om duidelijk te krijgen wat er aan dehand is.3 Hoe had Jorien deze situatie mogelijk kunnen voorkomen?Jorien moet in ieder geval zorgen dat ze op de hoogte is van de procedure van medicijnenuitzetten in de extramurale setting.KENNISOPDRACHT1 Is een verzorgende bekwaam voor het delen van medicatie als ze niet op de hoogte is vanhet medicijndistributiesysteem?Nee, een verzorgende moet op de hoogte zijn van het gehanteerde medicijndistributiesysteemom de medicatie volgens het protocol van de instelling uit te zetten en uit te delen.2 Je collega heeft de medicijnen van meneer Siegers op het nachtkastje gezet. Ze vraagt of jijze wilt geven als je hem eten geeft. Wie is verantwoordelijk als meneer Siegers de verkeerdemedicijnen krijgt?Degene die het medicijn aanreikt aan een zorgvrager, is eindverantwoordelijk.3 Welke controles voer je uit bij het uitzetten van de medicijnen?Bij het uitzetten van medicijnen controleer je of je het juiste medicijn, in de juiste dosering, ophet juiste moment, in de juiste toedieningsvorm in het verdeelsysteem doet.4 Noem twee redenen om een dagdoos te gebruiken.Een zorgvrager kan door lichamelijke beperkingen niet in staat zijn zelf de medicijnen uit deverpakking te halen of hij kan niet goed lezen wat er op de verpakking staat. Een dagdoosbiedt dan uitkomst. Bovendien is de doos makkelijk mee te nemen naar werk, dagopvang ofander sociale activiteit.5 Wat is het verschil tussen een dagdoos en een weekdoos?In een dagdoos zitten de medicijnen voor een dag (24 uur), in een weekdoos voor elkinnamemoment van een hele week.6 Wat is het verschil tussen het Baxtersysteem en het Theriaksysteem?Het Theriaksysteem is volledig geautomatiseerd. Hierbij scan je de streepjescode van dezorgvrager en die van de medicijnen. Het Baxtersysteem is halfautomatisch.7 Noem vijf tips om fouten bij de medicijnverstrekking te voorkomen.Vijf tips om fouten bij de medicijnverstrekking te voorkomen:10© ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruikMedicijnen uitzetten en delen• werk geconcentreerd;• zorg voor rust bij de medicijndistributie;• onderneem actie bij twijfel over een medicijn of dosering;• controleer de juistheid van de verstrekking van een medicijn;• maak fouten bespreekbaar.© ThiemeMeulenhoff 11

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitMedicijnen toedienen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MEDICIJNEN OP AFROEP1 Waarom is er een grote kans dat de verkeerde zorgvrager de medicijnen krijgt?De zorgvragers zijn in de war. Als Naomi hun namen afroept, kan het heel goed gebeuren datde verkeerde zorgvrager reageert. Hij krijgt dan de verkeerde medicijnen in handen.2 Leg uit hoe Naomi zou moeten controleren of de juiste zorgvrager de juiste medicijnen krijgt.Naomi moet controleren of de juiste medicijnen bij de juiste zorgvrager terechtkomen. Desnoodsroept ze de hulp in van een collega die de mensen kent. Ze moet ervoor zorgen dat de juistezorgvrager het juiste middel krijgt toegediend. Via parafen op de aftekenlijst kan ze nagaanof dat het geval is. Zij is eindverantwoordelijk voor het uitdelen van de medicijnen.PRAKTIJK: ‘GOED OPTREKKEN, PIM’1 Waarom geeft de huisarts een neusspray bij oorpijn?De oorpijn wordt waarschijnlijk veroorzaakt door druk op de buis van Eustachius. Deze staatin verbinding met de neus-keelholte. Als je neusspray toedient, verminder je de druk op debuis van Eustachius waardoor de klachten verbeteren.2 Hoe komt het dat Pim zo'n vieze smaak krijgt van de neusspray?Pim heeft de neusspray te diep opgesnoven waardoor de spray in de keelholte isterechtgekomen.3 Welke informatie kan Larissa in dit gezin geven over het gebruik van neusspray? Motiveer jeantwoord.Larissa kan uitleggen dat het bij een neusspray niet nodig is om de spray diep op te snuiven.Ze kan eventueel ook uitleggen waarom de huisarts een neusspray heeft gegeven, maar hetis beter om daarvoor terug te verwijzen naar de huisarts.KENNISOPDRACHT1 Waarom moet je een capsule in zijn geheel doorslikken?Een capsule heeft een plasticachtig laagje dat je niet mag doorbreken of vermalen. Het is debedoeling dat de capsule in de maag uiteenvalt.2 Wat doe je als een zorgvrager een durette niet in zijn geheel kan innemen?Als hij de durette niet in zijn geheel kan inslikken, kun je proberen of het met een beetjeappelmoes of vla wel beter lukt.3 Wat is de goede houding bij het innemen van orale medicijnen?Bij pillen, dragees en durettes leg je het medicijn achter op de tong, terwijl de zorgvragerrechtop zit met het hoofd iets naar voren.4 Noem een voor- en nadeel van lokale toediening van medicijnen via de huid.Lokale toediening van heeft als voordeel dat de ‘zieke’ plek direct wordt aangepakt. Het ishierbij belangrijk dat je goed oplet dat je de stof niet op het gezonde huiddeel aanbrengt.12© ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruikMedicijnen toedienenMedicijnpleisters hebben als voordeel dat de werkzame stoffen langzaam worden afgegevenaan het lichaam. Dat je het gemakkelijk verkeerd aan kan brengen is een nadeel.5 Waarom moet je medicijnpleisters steeds op een andere plaats aanbrengen?Medicijnpleisters kunnen huidirritatie veroorzaken. Als je telkens van plek wisselt (eerst links,daarna rechts) kun je dat voorkomen.6 Hoelang mag je oogdruppels na opening gebruiken?Op de verpakking staat tot hoelang de oogdruppels bruikbaar zijn. Meestal is dat niet langerdan vijf tot zeven dagen, in verband met infectiegevaar.© ThiemeMeulenhoff 13

2 Wonden verzorgenVerzorging van rode wonden• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: DE SPIJKER1 Wat kan Andrea doen om Barts wond zo goed mogelijk te verzorgen?Andrea maakt de voet schoon met het afgekoelde water uit de waterkoker en zorgt dat vuilen bloed verwijderd is. Daarna pakt ze een desinfecterend middel, zoals jodium of sterilon omde wond goed te reinigen.2 Welk materiaal kies je voor de verzorging van een heftig bloedende wond?De wond bloedt hevig, daarom kies je voor een drukverband zodat het bloeden stopt.3 Waarom is het belangrijk dat verbandmateriaal voor het gebruik in de verpakking zit?Zolang het verband in de verpakking blijft, is het nog steriel.PRAKTIJK: FLINK GESTOTEN1 Welk soort wond heeft meneer Boer?Meneer Boer heeft een open been of ulcus cruris.2 Noem drie maatregelen die Hans kan nemen om de genezing van de wond te bevorderen.Maatregelen die Hans aan meneer Boer kan doorgeven:• lopen om de doorbloeding in de benen te bevorderen;• bij het zitten de benen omhoog leggen zodat de liezen niet afgekneld raken• half overeind op bank of bed zitten is de beste houding;• zitten met gekruiste benen vermijden.3 Op welke andere manieren dan het ongelukje van meneer Boer kan deze wond ontstaan?De wond kan ontstaan door te krabben of je ergens aan te stoten, waardoor de huid beschadigdraakt.PRAKTIJK: DE SPLINTER1 Wat kan Karin doen om de pijn te verzachten bij Chris?Karin kan de pijn verzachten bij Chris door voldoende aandacht te geven aan hem en zijnvoet.2 Hoe kan Karin Chris voorbereiden op de pijnlijke behandeling?Karin kan Chris voorbereiden op de pijnlijke behandeling.3 Op welke manier zal Karin de wond reinigen?Karin reinigt de wond door het te desinfecteren met bijvoorbeeld jodium.© ThiemeMeulenhoff 15

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit4 Hoe moet ze de wond afdekken?Ze dekt de wond af met een pleister of klein verbandje zodat de wond schoon blijft.KENNISOPDRACHT1 Hoe ziet een rode wond eruit?Het wondoppervlak is rood of roze, is schoon (niet geïnfecteerd) en heeft een grofkorreligebodem.2 Noem twee kenmerken van een rode wondHet wondoppervlak (rood/roze) is schoon en heeft een grofkorrelige bodem.3 Wat zijn de risico's als een rode wond niet goed wordt verzorgd? Geef twee voorbeelden.Twee voorbeelden van risico's als een rode wond niet goed wordt verzorgd: infectie van dewond en infectie van de omgeving.4 Hoe verzorg je een oppervlakkige rode wond?Bij een oppervlakkige rode wond reinig je de omringende huid en breng je zalfgazen enhydrocolloïdverband aan.5 Hoe verzorg je een diepe rode wond?Er zijn twee manieren:• spoel de wond met de voorgeschreven spoelvloeistof;• leg één keer per dag hydrogelverband of vette gazen, met daaroverheen vochtige gazenlos in de wond;• dek af met een absorberend verband.Of:• spoel de wond twee keer per dag;• breng een enkelvoudig zalfkompres aan;• dek af met een absorberend verband.6 Hoe verloopt het genezingsproces van een rode wond?Tijdens het genezingsproces stolt het bloed op de wond tot een korst en dat beschermt dewond voor vuil van buitenaf.7 Noem drie manieren om de pijn te verzachten bij de wondverzorging.Manieren om de pijn te verzachten bij de wondverzorging:• geef goede informatie en voorlichting aan de zorgvrager;• vraag de zorgvrager of hij manieren of middelen weet om zijn pijn te bestrijden. Leg ditvast in de rapportage wanneer dat het geval is;• een zo ontspannen mogelijke houding;• voldoende tijd voor de wondverzorging;• laat de wondverzorging zoveel mogelijk door steeds dezelfde verzorgenden uitvoeren;• verwissel het verband niet vaker dan noodzakelijk is;• gebruik niet-hechtende materialen;• gebruik niet meer kleefstoffen dan strikt noodzakelijk is;• gebruik zo weinig mogelijk bijtende stoffen;• trek de huid strak bij het verwijderen van kleefpleisters;16© ThiemeMeulenhoff

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitVerzorging van gele wonden• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: VERSLETEN SCHOENEN1 Welke handelingen moet Annelies uitvoeren om de wond te reinigen?Vooraf wast Annelies haar handen met zeep. Daarna trekt ze handschoenen aan en reinigtze de wond en de omliggende huid met een desinfecterend middel (bij voorkeur een middeldat niet te pijnlijk is).2 Waarom is aseptisch werken belangrijk bij de verzorging van wonden?Aseptisch werken is belangrijk bij de verzorging van wonden om de omgeving te beschermen(het lichaam van de zorgvrager, jezelf en andere zorgvragers) en om de wond te beschermentegen verontreiniging in omgekeerde richting.3 Beschrijf drie zichtbare kenmerken van een geïnfecteerde wond.Drie zichtbare kenmerken van een geïnfecteerde wond:• een geel laagje op de wond;• rode huid om de wond;• verdikking rond de wond.4 Is verbinden beter voor het genezingsproces?Bedekking van een wond is nodig om wondvocht of pus op te vangen, om een vochtig milieute creëren, om verdere verontreiniging van de wond te voorkomen en om de omgeving tebeschermen.KENNISOPDRACHT1 Waaruit bestaat het gele laagje op een gele wond?Het bestaat uit een geelachtige substantie die fibrine wordt genoemd.2 Waardoor ontstaat dit wondvocht?Het wondvocht ontstaat door infectie van de wond.3 Wanneer kies je ervoor om wondvocht en pus van de wond te spoelen?Als de wond vuil is door straatvuil, bloed of wondvocht kies je ervoor om wondvocht en pusvan de wond te spoelen.4 Waar laat je het gebruikte verband en de vuile gaasjes en pleisters achter?Je gooit het allemaal in de vuilnisbak, vervolgens wordt het verbrand.5 Wat zijn de verschillen tussen de behandeling van oppervlakkige en diepe gele wonden?Bij een oppervlakkige, ondiepe gele wond volstaat het om de wond goed te reinigen en af tedekken met een absorberend verband.Bij een diepe gele wond die veel wondvocht en pus veroorzaakt, is spoelen belangrijk om depus te verwijderen. Een absorberend verband moet vervolgens contact maken met dewondbodem. Hierdoor kan het overtollige wondvocht en pus worden afgevoerd.18© ThiemeMeulenhoff

Wonden verzorgenVerzorging van gele wonden6 Wat is belangrijk bij de verzorging van gele wonden: droog of vochtig houden? Motiveer jeantwoord.Vochtig houden: daarmee kan het gele beslag loslaten en bacteriën kunnen via het wondvochtin het verband opgevangen worden.© ThiemeMeulenhoff 19

3 De gevolgen van de wet BIG voorde verzorgende praktijkDe wet BIG en de voorbehoudenhandeling• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MIRYAM1 Mag Miryam zichzelf inschrijven in het register voor verloskundigen?Nee, het register vereist dat de verloskundige een erkende Nederlandse of daaraangelijkstaande opleiding heeft gevolgd en voldoende ervaring heeft.2 Mag Miryam zichzelf verloskundige noemen?Nee, verloskundige is een beschermde titel en voorbehouden aan verloskundigen met eenvolledige opleiding.3 Mag Miryam aan het werk als kraamverzorgster?In principe wel. Kraamverzorgster is geen beschermde titel. De werkgever waar zij zal willenwerken zal echter nagaan of Miryam voldoende opleiding heeft.Waarschijnlijk zal ze bijscholingmoeten volgen. Zij mag ook zelfstandig aan het werk als kraamverzorgster. De vrouwen moetendan zelf nagaan of zij Miryam goed genoeg vinden.4 Mag Miryam een privé-kliniekje beginnen?Ja, iedereen in Nederland heeft het recht de geneeskunst uit te oefenen. Het staat de vrouwenook vrij om naar Miryam toe te gaan.5 Mag Miryam zelfstandig bevallingen leiden?Nee, dat mag ze niet. Het leiden van een bevalling is een voorbehouden handeling.6 Wanneer Miryam een te vroeg geboren kindje volgens de Afrikaanse gewoontes laat overlijdenis ze dan strafbaar?Ja, het is iedereen in Nederland verboden een ander schade aan de gezondheid toe te brengen.Hier in Nederland is het de regel dat te vroeg geboren kinderen in een couveuse wordenopgenomen en speciale zorg ontvangen. Omdat Miryam met haar privé-kliniekje professioneelhulpverlener is, zou zij hebben moeten weten dat dit kind in Nederland redelijkeoverlevingskansen zou hebben gehad.7 Wat had Miryam beter kunnen doen om in Nederland aan het werk te gaan?Miryam had zich kunnen melden bij een opleiding voor verloskundige. Misschien dat zij doorhaar ervaring een verkort programma had kunnen volgen. Wanneer zij dan afgestudeerd washad ze als verloskundige aan de slag gekund. Zij had zich alsnog kunnen richten op Afrikaansevrouwen. Zij had dan de Afrikaanse gewoontes kunnen opnemen in haar zorg volgens deNederlandse richtlijnen.© ThiemeMeulenhoff 21

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitKENNISOPDRACHT1 Beschrijf in je eigen woorden wat het doel is van de wet BIG.De zorgvrager te beschermen tegen ondeskundig handelen door zorgverleners en zijn rechtente beschermen. Dit gebeurt door regels te stellen aan bepaalde beroepen en titels en dooreen aantal risicovolle handelingen alleen onder bepaalde voorwaarden te laten uitvoeren.2 Wat is een beschermde titel?Een titel (een beroepsnaam) die je alleen mag voeren wanneer je ook echt die opleidinggevolgd hebt en dat beroep hebt.3 Leg uit waarom Jelly, de verzorgende uit het voorbeeld, zichzelf wel biologisch genezer magnoemen, maar niet biologisch arts.Arts is een beschermde titel. Je mag jezelf alleen arts noemen als je dat ook bent. Genezeris geen beschermde titel. Iedereen mag zich genezer noemen.4 Leg uit wat een voorbehouden handeling is.Een handeling die voor de zorgvrager risicovol is en daarom alleen onder bepaalde voorwaardendoor een zorgverlener mag worden uitgevoerd.5 Een zuiverend genezer doet bij een zorgvrager (a) urine-onderzoek, (b) inwendig onderzoekvan de anus, (c) voelt de energiebanen en (d) neemt wat bloed af. Als behandeling geeft hijde zorgvrager (e) een hanger van een bepaalde steensoort, (f) een dieet zonder eiwitten, (g)het advies dagelijks te mediteren en (h) onderhuidse inspuitingen van puur water. Welke vandeze punten (a) tot en met (h) zijn voorbehouden handelingen?(d) bloed afnemen is een punctie en (h) onderhuidse inspuitingen van puur water zijn injecties.6 Met welke voorbehouden handelingen heeft een verzorgende te maken?Injecties geven, blaaskatheterisaties en maagsondes inbrengen7 Waarom kan je straf krijgen wanneer iemand door jouw adviezen ziek wordt? Hij kiest er tochzelf voor ernaar te luisteren?De wet zegt dat het verboden is om schade aan de gezondheid van anderen toe te brengen.8 Een moeder geeft haar kind insuline-injecties. Dit heeft ze geleerd. Ze maakt per ongeluk eenfout en het kind moet daardoor een nacht in het ziekenhuis opgenomen worden. Injectiesgeven is een voorbehouden handeling. Is de moeder nu strafbaar voor de wet BIG?Nee, de wet BIG is er alleen voor professionele zorgverleners. De moeder is een mantelzorger22© ThiemeMeulenhoff

De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijkDe betekenis van de voorbehouden handelingDe betekenis van de voorbehoudenhandeling• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: JEREMY1 Was Eric bevoegd om de sonde in te brengen bij Jeremy?Nee, Eric is niet bevoegd om de sonde bij Jeremy in te brengen. Hij is niet bekwaam enonbekwaam maakt onbevoegd. Eric kent de gevaren van het inbrengen van een maagsondebij verschillende categorieën zorgvragers niet.2 Is Eric nu wel of niet bekwaam om sondes in te brengen?Eric is bekwaam om maagsondes in te brengen bij een zorgvrager zonder bijkomendezorgvragen zoals handicaps of aandoeningen. Hij is niet bekwaam dit te doen bij zorgvragersmet bijkomende zorgvragen.3 Wanneer mag Eric wel een sonde inbrengen bij Jeremy?Eric mag Jeremy een nieuwe maagsonde geven wanneer hij dit onder begeleiding goed heeftgeoefend en de gevaren van de handeling kent.PRAKTIJK: MEVROUW DE ROOY1 Mag Nel deze prikken geven?Ja. Nel is mantelzorger. Zij heeft geleerd de prikken te geven. Ze bepaalt niet of de prikkennodig zijn en hoeveel insuline haar moeder dan moet hebben. Ze geeft alleen wat de arts heeftvoorgeschreven.2 Mag Cheyenne deze prikken geven?Nee. Cheyenne is professioneel zorgverlener. Ze heeft nog niet geoefend met prikken.Wanneerzij bij mevrouw De Rooy gaat prikken, is zij daarom onbekwaam. En onbekwaam maaktonbevoegd. Cheyenne is strafbaar volgens de wet BIG wanneer zij bij mevrouw De Rooy gaatspuiten.3 Mag mevrouw De Rooy zelf beslissen wie zij vraagt te spuiten?Iedereen mag zijn eigen zorgverlener kiezen, maar niet iedere zorgverlener maginsuline-injecties geven. Cheyenne mag dit niet. Mevrouw De Rooy mag bijvoorbeeld welkiezen voor een andere, bekwame, verzorgende uit de straat.PRAKTIJK: MEVROUW MELLEMA1 Is Marieke bekwaam om te katheteriseren?Ja. Marieke heeft zelfs een bekwaamheidsverklaring. Die is wel niet geldig in deze bpv, maarze kan het wel.2 Waarom is Marieke strafbaar?Marieke heeft, als niet-zelfstandig bevoegde verzorgende, een voorbehouden handelinguitgevoerd zonder opdracht van een zelfstandig bevoegde verloskundige.© ThiemeMeulenhoff 23

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit3 Hoe had Marieke moeten handelen om mevrouw Mellema toch te helpen, maar niet strafbaarte zijn?Marieke had de verloskundige kunnen vragen, toen zij opbelde om te zeggen dat ze laterkwam, of Marieke haar toestemming wilde geven mevrouw Mellema zelfstandig tekatheteriseren. Marieke had dan in opdracht gehandeld.PRAKTIJK: IN DE STAD1 Is Bente strafbaar volgens de wet BIG wanneer ze nu toch een reanimatiepoging doet?Nee. De wet BIG geldt niet in noodsituaties. De meneer gaat dood en heeft waarschijnlijkalleen een kans te overleven als iemand nu iets doet. De wet zegt dat iedereen in Nederlandin een noodsituatie verplicht is te handelen naar kunnen. Bente kan waarschijnlijk meer dande omstanders. De wet BIG is er om de zorgvrager te beschermen.KENNISOPDRACHT1 Wat betekent bekwaam zijn?Je kennis en vaardigheden kunnen toepassen in de praktijk.2 Wat betekent de stelling: Onbekwaam maakt onbevoegd?Wanneer de arts of jijzelf vindt dat jij niet bekwaam bent om een bepaalde handeling uit tevoeren, dan is het strafbaar wanneer je dat toch doet.3 Wat is het verschil tussen zelfstandig en niet-zelfstandig bevoegden?Zelfstandig bevoegden mogen zelf bepalen of het nodig is dat een zorgvrager een bepaaldehandeling ondergaat en deze uitvoeren. Niet-zelfstandig bevoegden mogen die handeling weluitvoeren, maar niet zelf bepalen of die nodig is.4 Is een verzorgende zelfstandig of niet-zelfstandig bevoegd?Een verzorgende is niet-zelfstandig bevoegd. Je mag niet zelf bepalen of een zorgvrager diehandeling nodig heeft.5 Welke zorgverleners zijn zelfstandig bevoegd?De arts, tandarts en verloskundige zijn zelfstandig bevoegd.6 Wat betekent het als een opdracht wordt overgedragen?De arts geeft een opdracht aan een verzorgende. Deze voert de handeling niet zelf uit, maarvraagt of een andere verzorgende deze opdracht wil uitvoeren.7 De arts moet zeker weten dat de verzorgende die de opdracht gaat uitvoeren bekwaam is. Hijweet alleen vaak niet wie dat is, omdat de meeste opdrachten worden overgedragen. Hoekan hij toch weten dat die verzorgende bekwaam is?Wanneer die verzorgende een bekwaamheidsverklaring van de instelling heeft, mag de artserop vertrouwen dat de handeling goed uitgevoerd wordt.8 Wat betekent het wanneer de arts bij zijn opdracht z.n. schrijft?Z.n. staat voor zo nodig. De verzorgende mag een bepaalde handeling doen op het momentdat zij vindt dat de zorgvrager het nodig heeft. De verzorgende moet dan wel op de hoogtezijn van de situatie van de zorgvrager om een juiste inschatting te kunnen maken.24© ThiemeMeulenhoff

De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijkDe gevolgen van de wet BIGDe gevolgen van de wet BIG• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: ANNET1 Wat kan Jamila doen?Het is Jamila niet gelukt met Annet te praten. Daarom zal Jamila met haar leidinggevendemoeten gaan praten en uit moeten leggen wat er gebeurd is die avond. Wanneer Jamila blijftzwijgen is ze medeschuldig.2 Benoem voor elke vorm van rechtspraak of Annet hierdoor bestraft zou kunnen worden enwat voor soort uitspraak of straf het dan zou kunnen zijn.Tuchtrecht: Annet valt als verzorgende niet onder het tuchtrecht. Geen straf. Strafbepalingenvan de wet BIG: Annet heeft door onzorgvuldig handelen schade aan de gezondheid vanmevrouw Abukar veroorzaakt. Een geldboete of celstraf. Klachtrecht: De familie kan een klachtindienen over de mogelijkheid televisie te kijken onder het klaarmaken van de medicatie. Eenadvies. Incidentencommissie: Annet moet melding maken van de fout. De commissie zal ditonderzoeken. Een advies. Burgerlijk recht: De familie van mevrouw Abukar kan eenschadevergoeding eisen. Het verzorgingshuis betaalt. Arbeidsrecht: De instelling kan Annetop haar vingers laten tikken of ontslaan. Strafrecht: De familie kan bij de politie aangifte doenvan het toebrengen van lichamelijk letsel. Een geldboete of gevangenisstraf.KENNISOPDRACHT1 Het tuchtrecht van de wet BIG geldt niet voor verzorgenden. Heb je dan wel iets met de wetBIG te maken?Ja. De wet BIG kent ook strafbepalingen voor onzorgvuldig, ondeskundig en onfatsoenlijkhandelen. Die strafbepalingen gelden voor elke professionele hulpverlener, dus ook voorverzorgenden.2 Wanneer het goed afloopt, is het dan nodig een fout toch te melden?Ja. Van deze fout kunnen jij, je collega's en de instelling een heleboel leren. Zo kunnen ermaatregelen genomen worden, zodat een dergelijk fout niet opnieuw gemaakt wordt.3 Wanneer een zorgvrager een schadevergoeding wil eisen, via welke rechtbank moet dit dan?Wie moet die betalen?Via het burgerlijk recht. De instelling waarvoor je werkt moet die betalen.4 Je begint in je eentje een thuiszorgbureautje. Via het burgerlijk recht eist meneer Van Zanteneen schadevergoeding. Wie moet die betalen?Jij, want je bent je eigen werkgever.5 Jan is slachtoffer van een slordige chirurg. Hij wil dat de man niet meer mag werken. Naarwelke rechtbank moet hij stappen?Het tuchtrecht.6 Annabel is ook slachtoffer van diezelfde chirurg. Zij wil de kosten van een hersteloperatie ophem verhalen. Naar welke rechtbank moet zij?Het burgerrecht.© ThiemeMeulenhoff 25

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit7 Door fouten van dezelfde chirurg is het dochtertje van de familie Klinkhamer gehandicaptgeraakt. Zij willen de man achter de tralies zien. Welke rechtbank is er voor hun probleem?Het strafrecht.8 Het ziekenhuis waar de chirurg werkt, wil de samenwerking met hem opzeggen. Waar vragenzij dat aan?Het arbeidsrecht.9 Bram vraagt zich af waarom er niet eerder is ingegrepen. Hij wil weten hoe het ziekenhuis isomgegaan met de berichten die er al eerder waren. Waar kan Bram deze vraag kwijt?Het klachtrecht.26© ThiemeMeulenhoff

4 Medicijnen toedienenMedicijnen toedienen via deluchtwegen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: JARNO1 Wat vind jij dat er moet gebeuren om te voorkomen dat Jarno weer terug zal vallen?Jarno bewust laten worden van zijn verantwoordelijkheid voor zijn eigen gezondheid. Dat kandoor voorlichting. Deze voorlichting moet wel aangepast zijn aan zijn leeftijd en leefstijl. Anderswil hij het niet aannemen.2 Zoek eens op het internet op wat voor informatie er is voor jongeren met astma. Wat vind jevan deze informatie?De meeste informatie over astma is voor kinderen en hun ouders.Voor jongeren is veel minderinformatie. Toch is er die ook wel. Het astmafonds heeft een jongerengroep en discussieforumvoor jongeren. Er wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het sociaal enmaatschappelijk functioneren van jongeren met astma. Er zijn speciale sites voor jongerenmet astma. Er zijn ook eigen sites van jongeren en via MSN-groepen praten veel jongerenmet astma met elkaar. Discotheekhouders zijn ook in overleg over rookvrije disco's of rookvrijediscoavonden.3 Wat vind jij ervan dat Jarno het nemen van medicijnen niet stoer vindt?Is ook moeilijk om anders te zijn dan de rest. Jarno wil zich niet graag buitengesloten voelen.Dat is heel begrijpelijk. Jarno is bang dat zijn vrienden hem niet meer leuk zullen vindenwanneer hij medicijnen gebruikt. Maar in de praktijk blijkt dat leeftijdgenoten met dit soortdingen meestal helemaal geen moeite hebben. Een ziekte overkomt je en daar kies je nietvoor.4 Hoe kan Jarno zorgen dat hij in ieder geval minder klachten heeft zonder zijn levensstijl aante passen?Jarno kan altijd zijn ontstekingsremmers nemen. Hij heeft dan veel minder luchtwegverwijdersnodig. De kans op gevaarlijke complicaties is dan ook veel kleiner.KENNISOPDRACHT1 Wat zijn de voordelen van het inhaleren van medicijnen?Het medicijn komt direct op zijn plaats. Het werkt daardoor beter en sneller. Het medicijn heeftminder bijwerkingen. De dosis kan lager zijn.2 Hoe werken ontstekingsremmende inhalatiemedicijnen?Ze heffen de kramp van de spiervezels in de kleinste luchtwegen op. Ze laten het slijmvliesdaarvan slinken. Ze verminderen de slijmproductie in die kleinste luchtwegen.© ThiemeMeulenhoff 27

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit3 Welke soorten inhalatiemedicijnen zijn er? Wanneer moet de zorgvrager deze gebruiken enwaarom?Luchtwegverwijders: bij benauwdheid, om snel benauwdheid op te heffen door de kramp opte heffen.Ontstekingsremmers: dagelijks, om aanvallen te voorkomen.4 Welke bijwerkingen kunnen inhalatiemedicijnen hebben?Heesheid of schimmelinfecties in de mond. Langzaam afbouwen is nodig.5 Wat zijn de voordelen en nadelen van een dosisaërosol en een voorzetkamer?Voordeel dosisaërosol: klein, handig en snelNadeel: koude freon-effect, je kunt niet zien ofhet spuitbusje leeg is, grote kans op verkeerde ademtechniek.Voordeel voorzetkamer:uitstroomsnelheid omlaag, koude freon-effect voorkomen, geen goede hand-adem-technieknodig.Nadeel voorzetkamer: groot.6 Wat is het verschil in ademtechniek tussen de dosisaërosol en de poederinhalator?Bij een dosisaërosol moet de zorgvrager langzaam diep inademen.Bij een poederinhalatormoet de zorgvrager zo snel mogelijk zo diep mogelijk inademen.7 Wat zijn de voordelen en nadelen van het gebruik van een vernevelaar?Voordeel: geen speciale ademtechniek nodig en daardoor geschikt voor allezorgvragers.Nadeel: duurt lang, kan niet overal, maakt herrie, zorgvrager kan niet (duidelijk)praten, neusklem nodig.28© ThiemeMeulenhoff

Medicijnen toedienenMedicijnen toedienen per injectieMedicijnen toedienen per injectie• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: VACCINATIE1 Wat zou je zeggen wanneer ze jou om advies zouden vragen?Je verwijst de ouders naar de huisarts of de GGD voor een goed advies over voor- en nadelenvan wel of niet vaccineren. Je geeft hier nooit zelf advies in.2 Welke mogelijke oplossingen zie je als Willem toch gevaccineerd moet worden?Je adviseert hen rustig met Willem te praten en hem de gelegenheid te geven zijn angsten tebespreken. Misschien weet hij zelf of weten zij een manier om hem over te halen (beloning).Laat het prikken gebeuren door of samen met iemand die gespecialiseerd is in de begeleidingvan angstige kinderen.3 De DTP van Willem die hij op negenjarige leeftijd heeft gehad is nog geldig. Hij hoeft alleentyfus en hepatitis A. Dat zijn nog twee prikken. Hoe zou je dat tot één moment kunnenbeperken?Stereo-prikken.KENNISOPDRACHT1 Wat betekent het wanneer je een decimale fout maakt?Bij het berekenen van de hoeveelheid medicijn zet je de komma verkeerd, waardoor je tienofhonderdmaal zo veel of zo weinig spuit als nodig is.2 Hoe kan het dat je een infectie kunt oplopen van het krijgen van een injectie?Je doorbreekt de natuurlijke weerstand van de huid en kunt met de naald mee eenziekteverwekker tussen de weefsels brengen.3 Wat werkt sneller? Een subcutane injectie of een intraveneuze injectie?Intraveneus is in de ader. Het medicijn komt dus direct in het bloed. Subcutaan is onder dehuid. Het medicijn wordt hier met kleine beetjes tegelijk in het bloed opgenomen.4 Wat is het voordeel van een subcutaanpomp?Heel langzame, geleidelijke en constante toediening van het medicijn. Hiermee wordt eenconstante hoeveelheid in het lichaam gegarandeerd.5 Wanneer gebruik je een luer-lockspuit?Om een slangetje, infuusnaald of een pompje op de spuit aan te sluiten.6 In welk deel van de bil geef je een intramusculaire injectie?In het bovenste buitenste kwart van de bil.7 Waarom mag je nooit na gebruik het hoesje terug op de naald doen?De kans dat je jezelf aan de naald prikt, is heel hoog. Dat heet een prikaccident. Je loopt dande kans op een bloedoverdraagbare besmettelijke ziekte.© ThiemeMeulenhoff 29

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitRekenen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: PROCENTEN1 Hoeveel milligram glucose heeft Gerard nodig voor zijn oplossing van 60 ml glucose 5%?• 1% = 10 mg/ml;• 5% = 50 mg/ml = 3000 mg / 60 ml.Gerard heeft voor zijn oplossing van glucose 5% nodig: 60 ml aquadest en 3000 mg glucosenodig.2 Hoeveel milliliter glucose 20% is dat?De ampullen glucose zijn 20%. 20% = 200 mg/ml = 3000 mg / 15 ml. Gerard heeft 15 mlglucose 20% nodig.3 Gerard moet een medicijnsticker op het flesje plakken. Maak een voorbeeld van zo'n stickeren zet daar alle gegevens op die erop moeten staan.• Naam: mevrouw De Rooy (i.o.v. dr. Ten Cate)• Inhoud: 75 ml glucose 5% 15 ml glucose 20% in 60 ml aquadest• Datum: 18 mei 2005• Tijd: 11.00 uur• Houdbaar tot: 19 mei 2005, 11.00 uur• Klaargemaakt door: GerardDe sticker van de ampul glucose 20% moet Gerard erbij plakken.KENNISOPDRACHT1 Wat betekent een oplossing van 7%?Dat er 70 mg medicijn in elke ml vloeistof zit.2 Je moet 15 mg morfine spuiten. Er staan ampullen van morfine 1%. Hoeveel ml moet jespuiten?1% = 10 mg/ml = 15 mg / 1,5 ml. Je moet 1,5 ml spuiten.3 Je moet 12 IE insuline spuiten. In de ampul zit insuline van 40 IE/ml. Hoeveel ml moet jespuiten?40 EH/ml = 12 EH / 0,3 ml. Je moet 0,3 ml insuline spuiten.4 Wat betekent het als een oplossing isotoon is? Geef een voorbeeld.Isotone oplossingen worden zonder problemen door het lichaam geaccepteerd. Fysiologischzout is daar een voorbeeld van. Het bevat 0,9% NaCl. Dat is gelijk aan de hoeveelheid zoutin onze lichaamsweefsels.5 Wat is de formule voor het omrekenen van Fahrenheit naar Celsius en omgekeerd?Van Celsius naar Fahrenheit: °F = 9/5 °C + 32°. Van Fahrenheit naar Celsius: °C = 5/9 (°F -32°).30© ThiemeMeulenhoff

Medicijnen toedienenRekenen6 Wat is de concentratie glucose en zout in een oplossing van half glucose 5% en half fysiologischzout 0,9%?De glucose wordt nu verdund door een gelijke hoeveelheid van een andere oplossing(fysiologisch zout). De concentratie glucose is dus gehalveerd. Er zit nu nog maar 2,5% glucosein.Hetzelfde geldt voor het fysiologisch zout. De concentratie zout daalt van 0,9% naar 0,45%.7 Je moet 500 ml sondevoeding in 2,5 uur tijd geven. Wat moet de druppelsnelheid worden?500 ml / 2,5 uur = 200 ml/u. De druppelsnelheid is 200 ml/u.8 Wat schrijf je op een medicijnsticker?Naam zorgvrager, medicijn, oplosmiddel, concentratie, hoeveelheid, tijd, datum, eigen naamen paraaf, houdbaar tot.9 Je moet 50 mg medicijn spuiten. In 1 ampul zit 400 mg medicijn in poedervorm. Dit moet jeoplossen met 6 ml glucose 5% (volgens de bijsluiter). Hoeveel ml oplossing moet je geven?400 mg/6 ml = 50 mg/0,75 ml. Je moet 0,75 ml geven.10 Je moet 60 mg medicijn van 3% spuiten. Het medicijn zit in ampullen van 2 ml met eenconcentratie van 10%. Als oplosmiddel moet je aquadest gebruiken. Hoeveel ml medicijn 10%moet je toevoegen aan hoeveel aquadest en hoeveel ml oplossing 3% moet je dan spuiten?• 1% = 10 mg/ml• 10% = 100 mg/ml = 60 mg / 0,6 mlJe hebt 0,6 ml medicijn 10% nodig om aan de aquadest toe te voegen.• 3% = 30 mg/ml = 60 mg / 2 mlJe spuit uiteindelijk 2 ml oplossing 3% om 60 mg medicijn te spuiten. Van die 2 ml is 0,6 mlmedicijn 10%. De rest (1,4 ml) is aquadest.© ThiemeMeulenhoff 31

5 Wondverzorging encompressietherapieHet verzorgen van zwarte wonden• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MOOIE NIEUWE SCHOENEN1 Zou jij het als verzorgende goed vinden dat mevrouw Veenhuijzen zelf haar nagels knipt? Leguit waarom wel of waarom niet.De verzorgende vindt het niet goed dat mevrouw Veenhuijzen haar eigen teennagels knipt,omdat zij hiermee wondjes kan veroorzaken. Omdat mevrouw suikerziekte heeft zal zij eenslechte doorbloeding hebben in haar tenen. Een kleine beschadiging kan zo leiden tot eenzwarte wond.2 Hoe zou jij aan mevrouw Veenhuijzen uitleggen dat zij haar schoenen niet meer moet dragen?De verzorgende zal aan mevrouw Veenhuijzen moeten uitleggen dat zij door haar suikerziekteeen slechte doorbloeding heeft. Te krappe schoenen knellen de bloedvaten nog meer af. Ookzal zij het risico op wondjes moeten bespreken.KENNISOPDRACHT1 Beschrijf twee voorbeelden van wonden die inwendig zijn.Het antwoord op deze vraag is te beoordeling van de docent. Er zijn veel verschillendeantwoorden mogelijk op deze vraag, zoals maagzweer, hartinfarct en zweren in de darmen.2 Beschrijf twee voorbeelden van wonden die uitwendig zijn.Het antwoord op deze vraag is te beoordeling van de docent. Er zijn veel verschillendeantwoorden mogelijk op deze vraag, zoals brandwond, snijwond, schaafwond, en steekwond.3 Beschrijf waarom een zorgvrager met een zwarte natte wond zich zou kunnen schamen.Een zorgvrager zou zich kunnen schamen, omdat de wonden er akelig uitzien. Bovendienruiken de wonden vaak sterk door het rottingsproces.4 Beschrijf twee manieren waarop necrotisch weefsel verwijderd kan worden.Chirurgisch (wegsnijden of knippen) of enzymatisch door het gebruik van alginaten.5 Beschrijf waarom een verzorgende na elke wondbehandeling haar observaties in hetzorgdossier moet schrijven.De verzorgende moet haar bevindingen rapporteren, omdat op deze manier kan wordengeëvalueerd of de wondbehandeling leidt tot het gewenste resultaat. Bovendien kan op dezemanier worden opgemerkt als de wond achteruit gaat. Er kan dan een nieuw wondbehandelplanworden gemaakt.© ThiemeMeulenhoff 33

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit6 Zwarte wonden zijn soms gecombineerd met gele of rode wonden. Leg in eigen woorden uitwat een gele en een rode wond is.Rode wonden: Dit zijn wonden die rood van kleur zijn. Dit betekent dat de wond goed doorbloedis. Deze wond is schoon en er is al nieuw weefsel aan het ontstaan. Dit weefsel zal de wonddichten. Een rode wond geneest goed en snel. Gele wonden: De kleur geel wijst erop dat ereen infectie in de wond aanwezig is. In de wond zit afval van het beschadigde weefsel, pusen wondvocht. Dit weefselafval en de pus moet verwijderd worden voordat de wond weer zalkunnen genezen. De wond moet worden schoongemaakt totdat een rode wonde ontstaat.34© ThiemeMeulenhoff

Wondverzorging en compressietherapieZwachteltechnieken als compressietherapieZwachteltechnieken alscompressietherapie• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: WAT MAAKT DAT NOU UIT?1 Verklaar waarom Martine deze zwachtels niet kan gebruiken.Martine kan deze zwachtels niet gebruiken omdat mevrouw Sanderse ambulantecompressietherapie krijgt. Hiervoor worden korte rek zwachtels gebruikt. De zwachtels vanmevrouw Stevens zijn voor niet ambulante compressietherapie. Het zijn langerek zwachtels.KENNISOPDRACHT1 Beschrijf een situatie waarbij een lichaamsdeel gezwachteld is. Geef aan wat de reden is voorhet zwachtelen.Deze vraag is ter beoordeling van de docent. Het moet een situatie zijn waarbij eenlichaamsdeel wordt geïmmobiliseerd, of een verband moet worden ondersteund of eenstompverband.2 Welke compressietherapie wordt gegeven aan een zorgvrager met circulatiestoornissen in debenen die twee keer per dag een korte wandeling maakt?Hierbij wordt de ambulante compressietherapie gebruikt.3 Leg in je eigen woorden uit wat oedeem is.Oedeem is een verdikking van weefsel doordat er een vochtophoping is ontstaan. Devochtophoping ontstaat doordat er vocht uit de bloedvaten wordt geperst door veneuzecirculatiestoornissen.4 Stel dat een zorgvrager je vertelt dat hij elke nacht kramp in zijn kuiten krijgt en dat hij van diekoude voeten heeft. Heb jij een idee wat hier aan de hand is? Wat zou jouw advies zijn aande zorgvrager?De zorgvrager heeft waarschijnlijk arteriële circulatiestoornissen. De zorgvrager moet verwezenworden naar een arts. Deze kan een compressief verband voorstellen.5 Leg uit wat het verschil is tussen de materialen die worden gebruikt voor ambulantecompressietherapie en niet-ambulante compressietherapie.Bij niet ambulante compressietherapie wordt een lange rek zwachtel gebruikt (is elastisch) bijambulante compressietherapie wordt een korte rek zwachtel gebruikt (niet-elastisch) In beidegevallen wordt eerst polstermateriaal gebruikt.6 Leg uit waarom de druk op het verband bij compressietherapie overal even groot moet zijn.Als de druk op één plaats minder hoog is zal het vocht naar deze plaats gestuwd worden.Bovendien is er een grote kans op blaren of striemen in de huid.7 Wat doe je als je ziet dat een zorgvrager blauwe tenen heeft aan het been waar hij eencompressief verband heeft?Verwijder het compressief verband en leg het opnieuw aan. Let erop dat de druk goed verdeeldis en dat het verband niet te strak zit. De observatie moet gemeld worden in de rapportage.© ThiemeMeulenhoff 35

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitDecubitus en/of smetten verzorgen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MIJN RUG DOET ZEER1 Welk stadium van decubitus herken je hier?Graad 2. Bij graad twee is de huid ontvelt.2 Welke factoren hebben veroorzaakt dat mevrouw Klomp decubitus kreeg?Bedrust, de kwaliteit van de onderlaag en de voedingstoestand. Mevrouw heeft te weinigbeweging gehad. Doordat haar bed niet is opgemaakt zal de onderlaag niet glad zijn geweest.Door eventuele koorts zal mevrouw getranspireerd hebben. Mevrouw haar voedingstoestandis slecht omdat zij slecht gegeten en gebraakt heeft.PRAKTIJK: IK BEN OOK ZO DIK1 Leg in je eigen woorden uit welke adviezen jij aan Willem zou geven.Goed drogen na de wasbeurt, eventueel talkpoeder gebruiken of scheurlinnen. De verzorgendemoet ook ingaan op de schaamtegevoelens van Willem en hulp bij de verzorging aanbieden.KENNISOPDRACHT1 Noem een voorbeeld van een situatie waarbij de huid van een zorgvrager wordt blootgesteldaan schuifkrachten.Voorbeelden van een zorgvrager die wordt blootgesteld aan schuifkrachten is een zorgvragerdie onderuit glijdt in zijn of haar (rol) stoel. Ook een zorgvrager die rechtop in bed zit glijdtregelmatig naar beneden dit veroorzaakt schuifkrachten op de ellebogen en de hielen.2 Leg in je eigen woorden uit waarom het belangrijk is voor een zorgvrager om gezond te etenals je decubitus wilt voorkomen.Antwoord is ter beoordeling van de docent. In het antwoord moet verwerkt zijn dat de zorgvragervoldoende eiwitten en calorieën in de voeding moet krijgen en dat een goede vochthuishoudingvan belang is.3 Welke verschillende manieren en middelen ken je om een zorgvrager met bedrust een goedeonderlaag aan te bieden?De zorgvrager moet een gladde onderlaag in bed hebben, dus geen plooien en kreukels inde lakens. Het is verstandig om van het onderlichaam de kleding te verwijderen dit voorkomtkreukels en plooien. Zonodig kan er worden gekozen voor een anti-decubitusmatras. Deonderlaag in bed moet ook droog zijn.4 Maak een schema voor wisselligging bij bedrust.Ter beoordeling van de docent.5 Waarom is het belangrijk om met een zorgvrager met overgewicht te bespreken dat hij zichniet hoeft te schamen voor smetplekken?De verzorgende moet zich bewust zijn van de schaamtegevoelens van de zorgvrager.Smetplekken komen voornamelijk voor in huidplooien. Het bijtijds behandelen van smetplekkenkan erger (bijvoorbeeld een schimmelinfectie) voorkomen.36© ThiemeMeulenhoff

6 De verzorging van eentracheostoma en het uitzuigenvan mond- en keelholteDe tracheostoma en tracheacanuleverzorgen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: SANNE IS BANG1 Wat zou jouw plan van aanpak zijn om Sanne te ondersteunen in de verzorging van detracheostoma en tracheacanule?Het is belangrijk dat je Sanne op een geruststellende en motiverende manier ondersteunt. Jekunt haar de handeling in delen laten uitvoeren tot zij vertrouwd is met de stoma en de canule.Je kunt er bijvoorbeeld mee beginnen Sanne de benodigde spullen klaar te laten zetten.2 Sanne maakt zich ook zorgen over haar toekomst. Stel je voor dat jij Sanne was. Welketoekomstdromen moet je dan veranderen?Dat kunnen vele keuzes zijn die in één klap veranderen. De beroepskeuze, verlies van vrienden,de mogelijkheid tot het zelfstandig wonen, telefoneren, zingen, schelden, hoorbaar huilen,hulp roepen, even snel iets regelen in een winkel, je paspoort verlengen. Voor bijna alleaspecten is kunnen praten wel erg nodig.3 Wat kun je verwachten als je de binnencanule uit de buitencanule haalt?Door het verwijderen van de binnencanule ontstaat er een beweging in de luchtpijp, waardoorer een hoestprikkel kan optreden.4 Is er een mogelijkheid dat Sanne kan stikken nu de binnencanule is verwijderd?Nee, de buitencanule houdt de tracheostoma open. Door de binnencanule schoon te makenvoorkom je dat slijm de hele canule kan verstoppen. Daarom wordt de binnencanule vakergereinigd dan de buitencanule.KENNISOPDRACHT1 Wat zijn vaak vervelende gevolgen die een zorgvrager met een tracheostoma ervaart?Hoestbuien doordat de ingeademde lucht niet meer wordt gefilterd door de neus. Verhoogdevatbaarheid voor verkoudheid en griep. Veel slijm en sputumproductie doordat de luchtwegengevoeliger worden, omdat de neusfunctie weg is gevallen. Dit kan wel verminderd wordendoor een kunstneus of stomafilter op de canule te plaatsen die de uitgeademde lucht verwarmden bevochtigd.2 Wat is het voordeel van een zilveren canule boven een kunststof canule?© ThiemeMeulenhoff 37

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitEen zilveren canule, mits goed onderhouden, gaat levenslang mee. Die van kunststof gaat inde regel maar ongeveer vier à zes weken mee. Die van kunststof is aan de halskant groterdan de zilveren. De zilveren canule is wat eleganter om te zien.3 Kan een zorgvrager met een tracheacanule met een gerust hart zwemmen of douchen?Nee, niet zonder bescherming van de stoma. Zonder bescherming van de stoma of canulekan daar water inkomen dat in de luchtwegen terechtkomt. Via de patiëntenvereniging zijn erdouchebeschermers verkrijgbaar. De zorgvrager kan onder begeleiding zwemmen metbijvoorbeeld een speciale snorkel. Deze snorkel is uitgevonden door een tracheostomadrager.4 Heeft iedere zorgvrager die een tracheostoma heeft ook een tracheacanule?Nee, dat hoeft niet. Er zijn veel zorgvragers die geen canule nodig hebben. De stoma is stabiel.De hoestfunctie is sterk genoeg om al het slijm er uit te werken. Sommigen gebruiken alleenvoor de nacht een zogenoemde nachtcanule.5 Waarom mag je een gaas dat rond de tracheacanule wordt geplaatst, niet inknippen?Inknippen in gazen geeft altijd rafels. Deze rafels kunnen in de luchtwegen terechtkomen. Ditkan een luchtweginfectie geven.6 De huid rond de stoma kan beschadigen door het inwerken van slijm en sputum en door hetwisselen van de buitencanule. Welke middelen ken je om dit te behandelen?Een wattenstaafje met zoete olie om korstjes te verwijderen. Zinkoxide zalf om zeer dun opde rode huid aan te brengen. Hierdoor komt de huid tot rust.7 Welke mogelijkheden hebben gelaryngectomeerden om toch een vorm van spraak te krijgen?De slokdarmspraak met behulp van een logopedist. Dit lukt of het lukt niet. Met behulp vaneen electrolarynx, een microfoon die tegen de hals wordt gehouden en trillingen omzet inspraak. Dit lijkt op een robotachtige spraak. Het is ook mogelijk een stembandprothese in tebrengen tussen de slokdarm en de luchtpijp. Deze techniek wordt nu het meeste toegepasten is nog volop in ontwikkeling.8 Iedereen kan in een reanimatie- of beademingssituatie terechtkomen. Wat is het grootsteverschil wanneer het een zorgvrager met een tracheostoma betreft?Beademen kan hier niet via de mond, maar moet via de tracheostoma. Zie de brochure vande patiëntenvereniging.38© ThiemeMeulenhoff

De verzorging van een tracheostoma en het uitzuigen van mond- en keelholteDe mond- en keelholte uitzuigenDe mond- en keelholte uitzuigen• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: IK DENK DAT UITZUIGEN NU NODIG IS1 Wat is de reden voor het uitzuigen van de mond- en keelholte bij Nelleke?Nelleke heeft moeite met het uitspugen van het opgehoeste slijm. Dit blijft achter in de mond.Zij verslikt zich door een volle mond en wordt dan benauwd. Door het uitzuigen blijft deademweg vrij en wordt de kans op verslikken minder.2 Hoe vaak zou Nelleke worden uitgezogen?Dat is moeilijk te zeggen. Het hangt ervan af hoeveel slijm zij produceert. Dit kan een paarkeer per dag zijn tot ieder uur.3 Ben krijgt instructies over hoe hij Nelleke's mond- en keelholte kan uitzuigen. Bedenk waaromdat nodig is.Je weet van tevoren niet hoe vaak Nelleke moet worden uitgezogen. Als iemand van het gezininstructies kan krijgen, zoals Ben, kan Nelleke gelijk worden geholpen. Zo kan een opnamein een ziekenhuis of verpleeghuis worden voorkomen en kan de gezinssituatie blijven bestaan.KENNISOPDRACHT1 Wat kunnen redenen zijn om de mond- en keelholte uit te zuigen bij een zorgvrager?Het uitzuigen van de mond- en keelholte gebeurt bij zorgvragers die een slikstoornis hebbenen zorgvragers die het opgehoeste slijm niet kunnen uitspugen. Je hoort bij deze zorgvragershet slijm in de keelholte reutelen.2 Tijdens het uitzuigen van de mond van een zorgvrager wordt hij onwel. Hij krijgt braakneigingenen lijkt flauw te vallen. Wat is er aan de hand?De zuigkatheter is te diep ingebracht. In de buurt van de keel bevindt zich een zenuw die bijprikkeling een vertraging van de hartslag kan geven. Dit kan gepaard gaan met misselijkheiden flauwvallen. Dit verschijnsel verdwijnt als je stopt met zuigen.3 Wat is het doel van het uitzuigen van de mond- en keelholte?Het doel is de ademweg vrij te maken waardoor de ademhaling wordt verbeterd. Het sputumheeft minder kans om in de longen terecht te komen door verslikking. Dit voorkomt eenluchtweginfectie.4 In veel verpleeghuizen mag een verzorgende pas uitzuigen als zij gediplomeerd is en somszelfs pas als zij geautoriseerd is. Hoe kun jij als leerling deze vaardigheid toch leren?Oefenen op school met een fantoom. In de praktijk kijken en veel vragen.5 Beschrijf een zorgvrager waarbij je het uitzuigen van de mond- en keelholte samen met eencollega wilt uitvoeren.Het uitzuigen van de mond- en keelholte voer je samen uit bij zorgvragers die verward ofangstig zijn of degene die tijdens of na het uitzuigen onwel worden, braken of benauwd worden.Dit geldt ook voor zorgvragers die voor het eerst worden uitgezogen.6 Tijdens het uitzuigen zie je dat er wat bloed in de slang komt. Hoe kan dat?© ThiemeMeulenhoff 39

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitDe mond- en keel holte zijn voorzien van een bloedrijk weefsel. Bij het voortdurend aanraken,zoals bij het uitzuigen, kan dit makkelijk gaan bloeden. Pas op bij zorgvragers diebloedverdunners gebruiken. Zoals het medicament acenocoumerol waarvoor de zorgvragerregelmatig een bloedonderzoek krijgt. Ook aspirine-achtige medicatie kan bloedingenveroorzaken. (Ascal®).7 Er zijn zuigkatheters waar een zuigonderbreker is ingebouwd. Soms is het nodig dat je dieapart er tussen bevestigt. Wat is het nut van een zuigonderbreker?Met een zuigonderbreker kan de verzorgende de zuigkatheter niet-zuigend inbrengen. Hetzuigend inbrengen geeft veel benauwdheid en hoestprikkels. Door niet-zuigend in te brengenwordt het weefsel niet beschadigd. Door de zuigkatheter zuigend in te brengen zal de katheterzich snel vastzuigen aan de mond. Via de neus zuigend inbrengen geeft extra benauwdheid.8 Als het nodig is om ook via de neus uit te zuigen, zuig je daarna ook altijd in de mond.Waaromdoe je dat?Via de neus komt er altijd wat slijm in de mond. Het uitzuigen geeft altijd een hoestreflex. Alsde mond dan niet wordt uitgezogen, blijft dit achter. Dit kan verslikking veroorzaken.9 Meneer De Groot wordt uitgezogen. Je laat hem van tevoren ophoesten. Waarom doe je dat?Het sputum wordt dan in beweging gebracht en komt in de keelholte.10 Wanneer laat je meneer De Groot beslist niet ophoesten?Als zijn mond al vol zit met slijm. Door op te hoesten kan hij zich verslikken.11 Hoe kun je de mond uitzuigen bij zorgvragers die een ‘eigen’ gebit hebben?Deze zorgvragers kunnen in je vingers bijten of de zuigkatheter dicht bijten. Het gebruikenvan een wig die je tussen de tanden plaatst, geeft je ruimte om de zuigkatheter in de mondholtete brengen en goed te zuigen.40© ThiemeMeulenhoff

7 De zorgvrager met eenblaaskatheterKatheteriseren van de blaas• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: BLAASTRAINING1 Waarom denk je dat Arjan blaastraining belangrijk vindt?De katheter zit al een half jaar in de blaas. De blaas is door de katheter niet meer gewend omuit te zetten, zoals in de normale situatie. Door de katheter af te doppen en bijvoorbeeld iederetwee uur de katheter te laten afvloeien kan de blaas weer dat ‘volle’ gevoel leren te herkennen.Zo herkent de zorgvrager weer het gevoel van aandrang tot plassen.2 Arjan geeft Tim de opdracht tot éénmalige katheterisatie. Waarom zou Arjan dit doen?Door de blaas af en toe éénmalig te katheteriseren kun je controleren of de blaas zich goedleegt. Dit éénmalig katheteriseren doe je nadat de zorgvrager goed heeft uitgeplast.KENNISOPDRACHT1 Waarom is incontinentie van urine geen indicatie tot het inbrengen van een blaaskatheter?Bij incontinentie is er in principe geen blaasprobleem, immers er is geen lozingsprobleem.Incontinentie is vervelend, maar daar zijn goede middelen voor.2 Wat kunnen oorzaken zijn voor het ontwikkelen van blaasretentie?Prostaatvergroting, multiple sclerose, medicatie tegen pijn, medicatie tegen depressie, naingrepen en operaties, tumorgroei en uitzaaiingen.3 Wat is het nut van aseptisch werken bij het inbrengen van een blaaskatheter?Het voorkomen van besmetting en daaruit voortvloeiende opstijgende urineweginfecties.4 Wat is het nut van blaastraining?Zeker na een lange katheterisatieperiode is de blaas niet meer gewend om gevuld te zijn.Door het trainen voelt de zorgvrager weer dat deze vol is. Hij voelt de aandrang weer.5 Wat is de reden dat de zorgvrager voor het intermitterend katheteriseren goed moet uitplassen?Bij intermitterend katheteriseren ga je na of de blaas zich kan legen. Na het uitplassenkatheteriseer je de zorgvrager. Komt er dan nog meer dan 300 ml urine, dan is er sprake vanresiduvorming. Dat geeft weer kans op urineretentie en urineweginfecties.6 Wat is het nut van kathetergel?Het voorkomt dat de plasbuis minder geïrriteerd wordt door het katheteriseren. Het heeft eenverdovende werking.© ThiemeMeulenhoff 41

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit7 Na het verwijderen van de katheter blijft de zorgvrager klagen over pijn bij het urineren enbranderigheid. Wat is er aan de hand?Deze zorgvrager heeft een blaasontsteking. De arts schrijft hiervoor een antibioticakuur voor.42© ThiemeMeulenhoff

De zorgvrager met een blaaskatheterDe zorg voor een blaaskatheterDe zorg voor een blaaskatheter• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MEVROUW KIRMIT VOELT ZICH NIET LEKKER1 Wat denk je dat er aan de hand is?De combinatie van verandering van gedrag, een blaaskatheter en hoge koorts wijst op eenopstijgende urineweginfectie waar mevrouw Kirmit erg ziek van kan zijn.2 Wat kan een eenvoudige manier zijn om een urineweginfectie te voorkomen?Minimaal twee liter drinken per dag. Zo krijg je voldoende urineproductie om de blaas tespoelen.KENNISOPDRACHT1 Hoe kun je op een eenvoudige manier een opstijgende urineweginfectie voorkomen?Vanaf het moment dat een zorgvrager een katheter krijgt, stimuleer je de zorgvrager omminimaal anderhalve liter te drinken per dag. Daarnaast leeg je regelmatig de opvangzak. Deuitwendige geslachtsdelen moeten dagelijks worden gereinigd met water en (milde) zeep.2 Bij welke symptomen denk je aan een ernstige urineweginfectie?Koorts, pijn in de onderbuik en of nierstreek en verandering van gedrag.3 Wat is je extra zorg bij een zorgvrager die een katheter heeft en incontinent is van ontlasting?Ontlasting bevat altijd bacteriën. Door de vochtige en warme omgeving kunnen deze bacteriënsneller een urineweginfectie veroorzaken. Regelmatig controleren of de zorgvrager incontinentis van ontlasting en dit vaker schoonmaken dan bij een zorgvrager die niet incontinent is vanontlasting.4 Bij het verzorgen van een mannelijke zorgvrager zie je daar waar de katheter uit de peniskomt wat aangekoekt vuil zitten. Wat is dat?Hoe je de katheter ook fixeert, deze beweegt altijd wel iets. Dit veroorzaakt irritatie. Deafscheiding is een natuurlijke reactie van het lichaam op de aanwezigheid en het rijden vande katheter.© ThiemeMeulenhoff 43

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitDe verzorging van een suprapubischekatheter• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: JANET KIJKT MEE OP DE POLI UROLOGIE1 Leg uit wat mevrouw Kaya een ‘natte toestand’ vond.Dat vond plaats tijdens het aanprikken van de blaas. De uroloog had via de blaaskatheter deblaas gevuld met NaCl 0,9%. Dat is om het aanprikken te vereenvoudigen en om zeker teweten dat de blaas is aangeprikt.2 Waarom heeft mevrouw Kaya een suprapubische katheter nodig?Zij heeft last van een retentieblaas. De blaas kan zich niet ledigen. Met andere woorden, deblaas vult zich wel met urine, maar ze kan niet urineren. Ze had ook vaak urineweginfecties.Suprapubische katheters geven minder kans op urineweginfecties.KENNISOPDRACHT1 Wat zou de overweging zijn om een suprapubische katheter in te brengen?Een suprapubische katheter kan worden ingebracht bij: langdurige noodzaak van een katheter;terugkerende urineweginfecties, want een suprapubische katheter verkleint de kans op infecties;zorgvragers die moeilijk te katheteriseren zijn door een vergrote prostaat of vernauwingen inde plasbuis; zorgvrager met bijvoorbeeld neurologische aandoeningen waarbij de suprapubischekatheter makkelijker is bij de (zelf)verzorging.2 Wanneer wordt de suprapubische katheter gewisseld?Een siliconen katheter wordt in de regel na twee maanden gewisseld. Dit kan op de urologischepolikliniek van het ziekenhuis, maar ook een ervaren verzorgende of verpleegkundige kan dewisseling verrichten. Het is een voorbehouden handeling.3 Welk voordeel heeft de suprapubische katheter bij het geven van blaastraining?Bij een suprapubische katheter kan de zorgvrager via de normale weg een beetje urineverliezen. Met het afklemmen of afdoppen van de suprapubische katheter kun je snel zien ofde zorgvrager op de normale manier kan urineren. De verzorgende kan ook snel reageren alsde zorgvrager retentie ontwikkelt. Hij hoeft dan niet een katheter in te brengen, maar hoeftalleen de suprapubische katheter weer te ontklemmen en aan te sluiten op een opvangzak.4 Als de zorgvrager de suprapubische katheter per ongeluk verwijdert, hoeveel tijd heb je danom een nieuwe in te brengen?De opening gaat niet direct dicht. De regel is dat je binnen zes uur een nieuwe suprapubischekatheter probleemloos kunt inbrengen. Na zes uur gaat in principe het genezingsprocesbeginnen en kan het opnieuw inbrengen problemen geven. Na deze periode is overleg ofdoorsturen naar een uroloog wel wenselijk.44© ThiemeMeulenhoff

De zorgvrager met een blaaskatheterHet spoelen van de blaasHet spoelen van de blaas• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: DE KATHETER IS VERSTOPT1 Hoe ontstaat blaasgruis?De blaas ziet een blaaskatheter als iets lichaamsvreemd en reageert hierop met het vormenvan blaasgruis.2 Wat voelt een zorgvrager als de katheter verstopt raakt door blaasgruis?De zorgvrager heeft een pijnlijke onderbuik, heeft blaaskrampen, is onrustig en voelt zichonwel.3 Wat is het gevolg van een verstopte katheter? Is dat urineretentie of urineresidu?Urineretentie, omdat de blaas zich niet kan legen doordat de katheter verstopt is. Residu ishet achterblijven van urine in de blaas tot een maximale hoeveelheid van 300 ml.KENNISOPDRACHT1 Een zoon van een zorgvrager vraagt zich af wat voor neerslag zich vormt in de urinezak vanzijn moeder. Welke informatie kun je geven?Het lichaam ziet een blaaskatheter als iets lichaamsvreemds. Als reactie daarop vormt deblaaswand gruis en slijm.2 Hoe kan blaasgruis urineretentie veroorzaken?De katheter kan verstopt raken waardoor de blaas de urine niet via de katheter kan legen.3 Bij een zorgvrager wil je de blaas spoelen, maar hij heeft een twee-weg blaaskatheter. Is dateen probleem?Nee, maar je moet wel het opvangsysteem loskoppelen en het spoelsysteem weervastkoppelen. Dit veroorzaakt een verhoogd infectierisico. Het is daarom van belang deaansluitpunten goed te desinfecteren. Een drie-weg katheter is handiger, omdat je dan maaréén keer hoeft los te koppelen en aan te sluiten.4 Als de zorgvrager pijn en krampen krijgt tijdens het blaasspoelen, wat is er dan aan de hand?De spoelvloeistof wordt te snel ingebracht of het is te koud. Het kan ook zijn dat de zorgvrageral een lange tijd een blaaskatheter heeft. De blaas is het daardoor niet meer gewend om‘gevuld’ te zijn en reageert met krampen.5 Een zorgvrager heeft al maanden een suprapubische katheter. Nu vormt hij wat blaasgruis.De behandelend arts schrijft blaasspoelingen voor. Wat kun je verwachten?Bij zorgvragers die al lang een katheter hebben, is de blaas niet meer gewend zich te vullen.Bij blaasspoelen wordt de blaas gevuld. Dit kan blaaskrampen en buikpijn veroorzaken.© ThiemeMeulenhoff 45

8 Het toedienen van zuurstofHet toedienen van zuurstof• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MEVROUW GORIS KRIJGT THUIS ZUURSTOF1 Op welke manier zou jij mevrouw Goris zuurstof willen toedienen?Met het neusbrilletje, omdat zij weinig zuurstof nodig heeft. Bij het gebruik van meer dan vijfliter per minuut is een neusbrilletje niet geschikt.2 Mevrouw Goris wil af en toe wat kunnen lopen om bijvoorbeeld wat te pakken in een andereruimte. Is dat mogelijk?Ja, dat is mogelijk. Er zijn verlengslangen die je kunt gebruiken om een zorgvrager de ruimtete geven om wat te bewegen.3 Wat is een groot gevaar van zuurstof?Zuurstof is brandbaar en kan exploderen. Roken en het branden van kaarsen en wierook isverboden in een huis waar zuurstof wordt gebruikt.4 Mevrouw Goris wil graag haar haar föhnen. Kan dit tijdens het toedienen van zuurstof?Nee, nooit doen.Tijdens het toedienen van zuurstof lekt er altijd wel zuurstof. De kleding wordtdan ook voorzien van zuurstof. Het föhnen geeft wat statische elektriciteit. Dat zijn minimalevonkjes. Normaal zijn die onschuldig, maar tijdens het toedienen van zuurstof kan ditbrandgevaar geven.KENNISOPDRACHT1 Welke verschijnselen heeft een zorgvrager die hypoxisch is?Een zorgvrager die hypoxisch is, heeft last van: benauwdheid; angst; snelle ademhaling; stridor(hoorbare ademhaling); concentratiestoornissen; cyanose (blauwe verkleuring van neuspunt,oorschelpen, vingers en tenen); zichtbaar gebruikmaken van de hulpademhalingsspieren(borst-, schouder- en nekspieren); neusvleugelen (de neusvleugels bewegen mee met deademhaling); uitputting.2 Een zorgvrager die zuurstof toegediend krijgt, heeft het gevoel dat hij meer zuurstof nodigheeft. Kun je zomaar de hoeveelheid zuurstof verhogen?Nee, niet zonder overleg met de behandelend arts. Het toedienen van extra zuurstof isgevaarlijk, omdat het ademcentrum door de extra toegediende zuurstof niet meer kan reagerenop het zuurstoftekort. De ademhalingsprikkel wordt minder, de zorgvrager krijgt het benauwderen er kan een ademhalingsstilstand optreden. Een zorgvrager met een longaandoening reageertop zuurstoftekort. Zonder longaandoening reageert het ademcentrum op schommelingen inhet kooldioxidegehalte.3 Krijgen alle zorgvragers die zuurstof nodig hebben zuurstoftherapie gedurende 24 uur perdag?© ThiemeMeulenhoff 47

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitNee, niet alle zorgvragers krijgen 24 uur per dag zuurstof toegediend. Het kan ook wordentoegediend voor een paar uur, of alleen tijdens de avond of de nacht.4 In welke vormen wordt zuurstof aangeleverd?In de thuissituatie: cilinders in diverse vormen, zuurstofconcentrator, vloeibare zuurstof in eengrote moedertank waar kleinere uit gevuld worden In de ziekenhuizen: via een centraalzuurstofleidingnet. In sommige verpleeghuizen is dat ook zo.5 Als een zorgvrager 1,5 liter zuurstof per minuut krijgt toegediend, welke toedieningsvorm isdan de beste keuze?Neusbrilletje, bij toediening minder dan 5 l/min is dit een goede vorm, als het meer wordt dan5 l/min lekt er te veel zuurstof weg.6 Kun je een situatie bedenken wanneer een zorgvrager een zuurstofmasker nodig heeft?Als je meer dan vijf liter zuurstof per minuut moet toedienen.7 Wat is het belang van het rekenen als een zorgvrager zuurstofcilinders gebruikt?Een mobiele zorgvrager moet van tevoren bepalen hoeveel zuurstof hij moet meenemen alshij weg gaat.8 Wat is het nut van veiligheidsmaatregelen bij zuurstoftherapie in de thuissituatie?Zuurstof is brandbaar. Om veilig zuurstof te gebruiken moeten er veiligheidsmaatregelenworden genomen.9 Leg in je eigen woorden uit hoe je een neuskatheter inbrengt.Voor het inbrengen van een neuskatheter meet je hoever je de katheter in kunt brengen. Jemeet vanaf het oorlelletje naar de neusvleugel. Zo bepaal je hoe diep je de katheter moetinbrengen.48© ThiemeMeulenhoff

9 Warmte- en koudebehandelingen zorg voor delichaamstemperatuurWarmte- of koudebehandeling• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: EEN LIEF KLEIN BEDJE1 Waarom vindt Hanneke het dekbedje gevaarlijk?Een dekbedje houdt te veel warmte vast. Voor een baby is het onmogelijk om zelf delichaamstemperatuur aan te passen aan de temperatuur van de omgeving. Er is een grotekans op oververhitting.PRAKTIJK: HET IS ZO KOUD1 Wat moet Mariëlla doen?Mariëlla kan eventueel de temperatuur opnemen. Dit is niet echt nodig, want het is waarschijnlijkdat meneer is afgekoeld door zijn bezoek aan de kapper en het wachten op de gang. Zij kanmeneer het beste warmere kleding aanbieden en iets warms te drinken. Zonodig kan zij detemperatuur in de kamer wat verhogen.PRAKTIJK: EEN DIKKE ENKEL1 Wat voor soort behandeling is het beste voor de voet van Martine? Leg uit waarom.Het is het beste om de voet met koude te behandelen. Dit kan met een cold pack of onder dekoude kraan. Door de koude zullen de bloedvaten vernauwen en zal de bloeding die de zwellingveroorzaakt verminderen.2 Heeft Jenny ook een behandeling nodig voor haar warmteklachten? Leg uit waarom je datvan mening bent.Jenny heeft geen behandeling nodig. Het transpireren en warm aanvoelen is een normalereactie van het lichaam op fysieke inspanning, zoals het ondersteunen van haar collega. Naenige rust gaat het vanzelf over.KENNISOPDRACHT1 Waarom zou mevrouw Bos uit de inleiding ziek zijn geworden?Mevrouw Bos heeft op haar verjaardag waarschijnlijk veel in de zon gezeten. Omdat zij ouderis zal zij niet gauw een prikkel krijgen uit het warmtecentrum van haar hersenen. Haar kledingis mogelijk te warm geweest en misschien heeft zij te weinig gedronken.2 Wat had je kunnen doen om te voorkomen dat mevrouw Bos ziek zou worden?© ThiemeMeulenhoff 49

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitMevrouw Bos in de schaduw laten zitten. Voldoende te drinken aanbieden. Eventueel kledingaanpassen.3 Heb je het wel eens heel erg koud gehad? Hoe zag je er uit en hoe voelde het?Antwoord is afhankelijk van student. Antwoorden die waarschijnlijk genoemd zullen worden.Bibberen. Kippenvel. Witte of blauwe ledematen.4 Beschrijf wat je doet als je het heel warm hebt.Mogelijke antwoorden. Iets anders aantrekken, verwarming lager zetten, ventileren, iets koudsdrinken, douchen.5 Waarom zul je sommige zorgvragers moeten helpen bij het bewaken van hunlichaamstemperatuur?Sommige zorgvragers zijn zich niet bewust dat ze het te koud of te warm hebben of wetenniet wat zij eraan moeten doen. Andere voelen het niet doordat het warmtecentrum in dehersenen niet goed functioneert.6 Mevrouw Groen heeft pijn aan haar rechter elleboog. De arts heeft voorgeschreven dat deelleboog drie keer per dag moet worden behandeld met droge geleidingswarmte. Beschrijfhoe jij de behandeling zou aanpakken.In dit geval kun je het best een hot pack gebruiken. Dit hot pack verwarm je volgens degebruiksaanwijzing. Het hot pack mag niet direct op de huid worden aangebracht dus moetje het eerst in een laagje textiel wikkelen. Het hot pack kan worden vastgezet met klittenbandof een verband zodat mevrouw tijdens de behandeling mobiel blijft.7 Karel heeft met fietsen zijn knie gekneusd. Zijn knie wordt dik en er moet een cold pack op.Karel brult dat hij dit niet wil. Hoe leg je aan Karel uit dat dit wel nodig is?Het is goed om Karel uit te leggen dat een cold pack vervelend aanvoelt. Maar als hij het evenvolhoudt, zal de pijn verminderen. Bovendien zal een zwelling en bloeding voorkomen worden.50© ThiemeMeulenhoff

10 Laboratoriummonsters voordiagnostiekMonsters nemen voor diagnostiek• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: JEANINE1 Vind je dat Jeanine recht heeft op vervolgonderzoek?Jeanine heeft strikt genomen geen recht op vervolgonderzoek. De huisarts bepaalt of eenonderzoek nodig is. Als Jeanine het daar niet mee eens is, kan zij wel naar een andere artsgaan voor een second opinion. De meeste verzekeringen vergoeden dit.2 Wat zouden de voor- en nadelen kunnen zijn van toegeven aan de vraag naarvervolgonderzoek?Nadelen: Onnodig onderzoek, omdat een schildklierziekte onwaarschijnlijk is. Het kost gelden is belastend. Voordelen: Als er niets uit het onderzoek komt, is Jeanine toegankelijker voorandere diagnoses en therapie. Zonder het onderzoek heeft Jeanine veel meer moeite om dediagnose depressie te aanvaarden. De behandeling zou dan veel langer duren en nog veelmeer geld kosten dan het bloedonderzoek naar schildklierziekten.3 Jeanine krijgt gespecialiseerde thuiszorg voor reactivering en ondersteuning. Welke rol zoujij als verzorgende kunnen spelen?Postief benaderen en bevestigen van Jeanine, haar huis, haar katten en haar werk. Zorg vooreen gezellige sfeer in huis en benadruk dat het een fijn huis is. Zorg voor een vastedagstructuur. Stimuleer haar de verantwoordelijkheid en zorg voor haar katten weer op zichte nemen. Zo benadruk je haar gevoel van nuttig en onmisbaar zijn. Stimuleer haar zelfzorgen bevestig haar uiterlijk en zelfzorg. Zo krijgt ze meer eigenwaarde en zelfvertrouwen. Betrek,in overleg met Jeanine, haar collega's bij haar ziek zijn. Stimuleer contact en bezoekjes. Toonbelangstelling voor haar werk en benadruk de leuke aspecten ervan. Zorg voor positievemomenten, maar geef ook ruimte voor boosheid en verdriet.KENNISOPDRACHT1 Wat betekent ‘monsters nemen’?Lichaamsvloeistoffen of weefsels opvangen voor onderzoek als hulp bij het stellen van eendiagnose.2 Wat is aanvullend onderzoek?Onderzoek dat door de arts of in zijn opdracht plaatsvindt. Dit gebeurt na het afnemen van deanamnese en het doen van het lichamelijk onderzoek, om de diagnose duidelijk te krijgen.3 Waarom krijg je de ene keer de uitslag van een onderzoek direct en moet je de andere keermaanden wachten?© ThiemeMeulenhoff 51

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uitDat is afhankelijk van het soort onderzoek. Soms duurt het onderzoek maar een paar minuten.Soms moet er eerst heel veel met het monster gebeuren voor het uiteindelijk bekeken kanworden. Dan duurt het langer.4 Welk aanvullend onderzoek doe je als verzorgende vaak zelf?Bloedsuiker prikken met een bloedglucosemeter.5 Waarom moet je zo voorzichtig zijn met lichaamsvloeistoffen?Lichaamsvloeistoffen kunnen besmettelijk zijn. Als je er onzorgvuldig mee omgaat, kun jezelfof iemand anders besmet worden.6 Waarom moet je altijd precies het juiste buisje, potje of wattenstaafje gebruiken?Het laboratorium kan alleen monsters onderzoeken die op de juiste manier zijn opgevangen.De apparatuur van het laboratorium is daarop ingesteld. Als je ze anders opstuurt moet hetonderzoek over. Dat is belastend voor de zorgvrager.7 Waarom mag je de naam van de zorgvrager niet op de verzendenvelop zetten?In verband met de wet op de privacy. Niet iedereen hoeft te weten dat die zorgvrager eenonderzoek moet laten doen.52© ThiemeMeulenhoff

11 ReanimerenReanimeren• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •PRAKTIJK: MOET IK NU REANIMEREN?1 Had Iris mogelijk eerder kunnen zien dat meneer Bonsink overleden was?Nee, dat is niet mogelijk, want als iemand in zijn slaap overlijdt, lijkt het in een donkereslaapkamer of hij slaapt.2 Hoe kun je ontdekken of iemand een hartstilstand heeft of al een tijd is overleden?Een hartstilstand kun je alleen ontdekken als de zorgvrager of het slachtoffer in aanwezigheidvan een ander neervalt. Iemand is overleden als deze koud en verstijft is in een warmeomgeving. Deze persoon zal lijkverkleuringen hebben op de benen en buik.KENNISOPDRACHT1 Wanneer is een niet-reanimatieverklaring rechtsgeldig?Als deze voorzien is van een pasfoto en een handtekening van degene die niet gereanimeerdwil worden.2 Leg uit in je eigen woorden waarom zorgvragers op een revalidatieafdeling wel gereanimeerdworden?Een zorgvrager die op een revalidatieafdeling wordt opgenomen is daar voor een bepaaldetijd en een bepaald doel. Deze opname heeft als doel dat de zorgvrager weer mobiel wordten zichzelf beter kan redden. Met andere woorden er is een betere prognose ten aanzien vanhet herstel.3 Hoe komt het dat de hartmassage- en beademingstechnieken bij kinderen verschillend zijn?Kinderen kunnen een leeftijd hebben van één dag tot zestien jaar. Het is logisch dat een kindvan één jaar kleiner en kwetsbaarder is dan een kind van bijvoorbeeld zeven of dertien jaar.De borstkas is ook anders van grootte en vraagt daarom een andere plaatsing van je handen.Dit geldt hetzelfde voor het gezicht. Een baby heeft een te klein gezicht voormond-op-mondbeademing. Daarom beadem je via de neus en de mond.4 Welke controles voer je uit voordat je daadwerkelijk gaat reanimeren?Je controleert het bewustzijn door het slachtoffer aan te roepen en aan de schouder teschudden. Je controleert de ademweg. Je kijkt in de mond of er zich een vreemd voorwerp inbevindt. Vervolgens kijk je of iemand ademt en voel je met je wang of iemand ademt. Daarnapas je eerst twee keer mond-op-mondbeademing. Daarna controleer je de polsslag of pulsatiesin de hals.© ThiemeMeulenhoff 53