Oplossingen - Stroom-Opwaarts voor leerlingen

deel 1 Op zoek naar de stroombronOp Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 1Bekijk aandachtig de volgende voorwerpen of apparaten en de situatie waarin ze zich bevinden.Als je goed kijkt, zie je dat er in elke situatie iets ‘beweegt’. Als je nog wat verder nadenkt, kunje de vragen bij elke situatie vlotjes beantwoorden. Als je antwoorden juist zijn, kun je straks degeheimen van stroomproductie ontrafelen.Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombron111. Kokende pan met water1. Kokende pan met waterEen pan op een elektrisch vuur brengt water aan de kook.a. Wat beweegt er? ...............................................................................................................Bubbels in het water en stoom stijgt opb. Wat veroorzaakt die beweging? ...........................................................................................De oorzaak is de hitte van de.........................................................................................................................................elektrische plaat eronder..........................................................................................................................................c. De oorzaak van die beweging is dan weer het gevolg van een andere actie. Welke?.........................................................................................................................................De hitte komt van een elektrische weerstand:.........................................................................................................................................als er elektriciteit door stroomt, warmt de weerstand op..........................................................................................................................................2. Luchtballon2. luchtballonEen luchtballon stijgt hoog boven de bomen uit.a. Wat beweegt er? ................................................................................................................De ballon beweegt, hij stijgt op..........................................................................................................................................b. Wat veroorzaakt die beweging? ...........................................................................................Door verhitting van de lucht in de ballon:.........................................................................................................................................een steekvlam warmt de lucht op..........................................................................................................................................c. De oorzaak van die beweging is dan weer het gevolg van een andere actie. Welke?De .........................................................................................................................................lucht komt uit een verbrander die op gas werkt,onder .........................................................................................................................................de verbrander staan enkele gasflessen gemonteerd..........................................................................................................................................Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombronOp zoek naar Op zoek naar de stOp zoek naar de stroombron2

deel 1 Op zoek naar de stroombronOp Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 1Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombron243. Fietswiel 3. Fietswiel met dynamo met dynamoDe dynamo van een fiets in actie.a. Wat beweegt er? ...............................................................................................................Aan de buitenkant van de dynamo draait het rad en de top vande dynamo. Binnen in de behuizing roteert de as, die met het rad aan de topverbonden is, zodat de magneet rond de koperen spoel draait..........................................................................................................................................b. Wat veroorzaakt die beweging? ....................................................................................................................................................................................................................................Het rad aan de top van de dynamo wordt door het draaiende.........................................................................................................................................fietswiel aangedreven.c. De oorzaak van die beweging is dan weer het gevolg van een andere actie. Welke?.........................................................................................................................................De fietser brengt de fiets in beweging, zodat de wielen draaien..........................................................................................................................................De voorwaarde dat de dynamo functioneert, is natuurlijk wel,.........................................................................................................................................dat het rad van de dynamo tegen de band drukt.4. Zeilboot 4. Zeilboot35. Waterrad 5. WaterradEen zeilboot ploegt door de golven.a. Wat veroorzaakt de beweging van de boot? .........................................................................De wind...................................................................................................................................................................................................................................................................................b. Hoe kan de boot sneller of trager varen? .......................................................................................................................................................................................................................Bij sterkere wind zal de boot sneller varen, bij zwakkere wind trager...................................................................................................................................................................................................................................................................................a. Wat veroorzaakt de beweging van het rad? ...................................................................................................................................................................................................................Het waterrad wordt in beweging gezet doordat water van boven op de.........................................................................................................................................schoepen valt.b. Waar kan de beweging voor gebruikt worden? ..............................................................................................................................................................................................................De beweging van het draaiende rad wordt gebruikt om molenstenen te latendraaien, maar kan evengoed gebruikt worden om een grote houtzaag..................................................................................................................................................................................................................................................................................of zelfs een alternator aan te drijven.5Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombronOp zoek naar Op zoek naar de stOp zoek naar de stroombron Op zoek naarOp zoek naar de stroombron

deel 1 Op zoek naar de stroombronOp Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 21Elektriciteit wordt in energiecentrales opgewekt. De werking lijkt een complexe klus, maar eigenlijkis dat niet het geval. Hieronder vind je een tekening van de verschillende onderdelen van eenelektriciteitscentrale die op fossiele brandstoffen werkt. Kun jij die opstarten?Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombron3Hoe?Hoe?1) Volg nauwgezet de verschillende stappen en vul de tabel op volgende pagina in:• Wat beweegt er? • Wat veroorzaakt de beweging? • Wat heb je nodig om die oorzaak te laten plaatsvinden?Tip: de oorzaak van de beweging komt uit de vorige stap!82711 aanvoer brandstof2 verwarmingsketel3 stoomturbine4 generator3465 transformator6 elektriciteitsdraden7 koeltoren58 schoorsteenOp zoek naar de stroombron Op zoek naarOp zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron

Op Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 21deel 1 Op zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombron4ActiviteitWat beweegt er?Wat veroorzaaktde beweging?Wat heb je nodig omdie oorzaak te latenplaatsvinden?werking vande verwarmingsketelHet opgewarmdewater beweegt in deleidingen.De toevoer van de hittein de verwarmingsketelverwarmt het watertot kookpunt, zodat erstoom ontstaat.Bij de verbranding vanbrandstoffen zoalssteenkool, olie of gas komtde nodige hitte vrij zodatwater tot stoom opgewarmdkan worden.werking vande stoomturbineDe turbine draait.De aangevoerde stoomdoet de turbine draaien.Om stoom op tewekken moet wateraan de kook gebrachtworden.werking vande generatorIn een generatorbeweegt de rotor.De rotor in de generatoris met een as met de rotorin de turbine verbonden.De draaibeweging van derotor in de turbine zorgt erdus voor dat de rotor in degenerator ook draait.Om de rotor in deturbine te laten draaienheb je stoom nodig.werking vande transformatorHier ‘beweegt’ deelektrische stroom:hij verlaat deenergiecentrale.De elektrische stroom wordt door eenspoel gestuurd, waardoor er in eenandere spoel een spanning ontstaat.Op die manier wordt de grootte vande spanning veranderd, naar omhoogof naar omlaag. Dit doet men om deelektriciteit bruikbaar te maken.In dit geval wordt de elektriciteitomhoog getransformeerd zodat zedoor hoogspanningsleidingengetransporteerd kan worden.De voortdurendeaanvoer vanelektriciteit.Vanaf de generator, doordat de rotor draait2) Geef aan, vanaf welke stap er elektriciteit is. ...................................................................................................wordt elektriciteit opgewekt.3) Noteer waar de elektriciteit de centrale verlaat en haar weg naar woningen en fabrieken zoekt................................................................................................................................................................................Aan de transformator................................................................................................................................................................................Zodra de elektriciteit naar de gewenste spanning getransformeerd is,...............................................................................................................................................................................wordt ze over het elektriciteitsnet verspreid................................................................................................................................................................................Op zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron

Op Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 31deel 1 Op zoek naar de stroombronNu je weet hoe een klassieke energiecentrale werkt, is het aan jou om zelf aan de slag te gaan.Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombron51) Bouw de elektriciteitscentrale om tot een centrale die windkrachtgebruikt. Hoe ga je hierbij te werk?• som de onderdelen op van de centrale die je nodig hebt; ..................Rotor .......................................................................................................(met 3 bladen), generator, mast, transformator.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• teken op de volgende pagina een schema van de centrale en verklaarin gelijkaardige stappen als bij je beschrijving van een klassiekeenergiecentrale (zie opdracht twee) hoe wind stroom opwekt; ..............• stap 1: .........................................................................................De wind drijft de rotor aan.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• stap 2: .........................................................................................De draaibeweging van de rotor wordt door de.......................................................................................................generator in elektriciteit omgezet...............................................................................................................................................................................................................• stap 3: .........................................................................................De geleverde elektriciteit wordt in de.......................................................................................................transformator op geschikte spanning gebracht,.......................................................................................................zodat ze in het elektriciteitsnet kan worden.......................................................................................................geleid.• Som de voordelen van de windcentrale ten opzichte van een klassieke energiecentrale op......................................................................................................................................................................• milieuvriendelijk: er is geen uitstoot van roet en CO2, omdat er geen fossiele.....................................................................................................................................................................brandstoffen verbrand worden.....................................................................................................................................................................• duurzame en herbruikbare energiebron: de wind kan niet ‘opgebruikt’ worden; er is.....................................................................................................................................................................wind of er is geen wind...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• Zijn er ook nadelen? Zo ja, welke dan?.....................................................................................................................................................................• wind is weinig voorspelbaar: er is niet altijd voldoende wind en niet alle plaatsen zijn.....................................................................................................................................................................geschikt voor het plaatsen van windmolens.....................................................................................................................................................................• sommige mensen vinden windmolens landschapsverstoring.....................................................................................................................................................................• de hoeveelheid elektriciteit geleverd door windenergie is nog altijd relatief laag ten....................................................................................................................opzichte van klassieke energiecentrales.........................................................................................................................................................................................................................................

Op Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 31deel 1 Op zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron Op zoek naar de ron6SchemaSchemarotorwindgeneratorelektriciteitwindmolenparktransformatorelektriciteitsnetOp zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombronOp zoek naar Op zoek naar de stOp zoek naar de stroombron Op zoek naarOp zoek naar de stroombron

Op Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 31deel 1 Op zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron Op zoek naar de ron72) Bedenk nu je eigen energiecentrale. Hoe ga je hierbij te werk?• Wees creatief. Je energiecentrale mag geen kopie zijn van de klassieke centrale.Zoek een andere manier om via beweging stroom op te wekken.• Denk na over de manier waarop je beweging tot stand wil brengen:• Maak je gebruik van brandstof? Geef dan aan welke! Noteer waarom je die gebruikt! Zet ook de gevolgen voorhet milieu op een rijtje. .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• Maak je gebruik van alternatieven, zoals water, zon, menselijke beweging, ..., maak dan duidelijk hoe je die in deenergiecentrale opvangt of gebruikt. Denk er ook over na, waar je de energiecentrale zou bouwen en geef aanwaarom. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................• Maak een tekening of een schema (op volgende pagina) van deze centrale en verduidelijk elke stap. Vergeet ook nietde plaats aan te geven, waar de stroom de centrale verlaat. Stappen: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de strooOp zoek naar Op zoek naar de stOp zoek naar de stroombronOp zoek naarOp zoek naar de stroombron

Op Op zoek zoek naar naar de de stroombron stroombronOp zoek naar de stroombronOp zoek naar Op de zoek stroombron naar de Op stroombron zoek naar de stroombronOpdracht 31deel 1 Op zoek naar de stroombronOp zoek naar de stroombron Op zoek naar de ron8TekeningTekeningHier speelt het ontwerp van de leerling natuurlijk een cruciale rol. Kijk goed na ofvolgende omschrijving bij het ontwerp opgaat. Een turbine of een rotor, een generatoren een transformator staan in een keten. De turbine drijft de generator aan, zodater elektriciteit ontwikkeld kan worden. Aan het einde van de keten transformeert detransformator de opgewekte elektriciteit naar de gepaste spanning.Let ook op de inplanting van de centrale. Een waterkrachtcentrale hoort natuurlijkin de buurt van stromend water, een windmolen op een plek waar veel wind is, eenkerncentrale op een wat geïsoleerde plek, enz.Op zoek naar de stroombron Op zoek naar de stroombronOp zoek naar Op zoek naar de stOp zoek naar de stroombron Op zoek naarOp zoek naar de stroombron

Is stroom te stoppenIs stroom te stoppenOpdracht 1Is stroom te stoppen?Is stroom Is stroom IstestroomIs stroom te stoppen? te stoppen? stoppen? te stoppen?Je krijgt vijf situaties waarbij handig gebruik wordt gemaakt van geleiders om de stroom tetransporteren én van isolatoren om de stroom weg te houden van plaatsen waar we die lieverkwijt dan rijk zijn. Wat moet je doen?1. Duid op elke tekening de geleiders aan.2. Duid op elke tekening de isolatoren aan.deel 2 Is stroom te stoppen?Is stroom te stoppen? Is stroom te stoppen?1Situatie 1: De omheiningSituatie 1: De omheining13. Beschrijf waarom de geleiders worden gebruikt. ..............................................................................................................................................................De geleiders worden ingezet om vee of mensen tegen te......................................................................................................................houden die het afgebakende terrein willen verlaten of betreden.4. Leg uit waarom net op die plek een isolator is aangebracht. ........................De afstandsisolatoren zorgen ervoor dat de omheining en de palen niet onder spanningstaan. Immers, men moet steeds de omheining en de palen kunnen aanraken, zonder............................................................................................................................................................................................................................................een stroomstoot te krijgen.5. Weet je ook op welk onderdeel de stroombron is aangesloten? ..........................................................................................................................................De stroombron is via de elektrische draad op de schrikdraden......................................................................................................................aangesloten.Situatie 2: HoogspanningskabelsSituatie 2: Hoogspanningskabels3. Beschrijf waarom de geleiders worden gebruikt. ..........................................................................................................................................................................................Om de elektrische stroom van de elektriciteitscentrale naar de huizen....................................................................................................................................en de fabrieken te brengen.4. Leg uit waarom net op die plek een isolator is aangebracht. ..........................................................................................................................................................................Ze zorgen ervoor dat de elektriciteitspylonen niet onder stroom komente staan, zodat er geen lekstroom ontstaat. Bovendien moet men........................................................................................................................................................................................................................................................................steeds de pyloon kunnen aanraken zonder een stroomstoot te krijgen.....................................................................................................................................5. Weet je ook op welk onderdeel de stroombron is aangesloten? ......................................................................................................................................................................Op de elektrische draden.....................................................................................................................................2Is stroom te stoppen? Is stroom te stoppen?Is stroom te stoppen? Is stroomte stoppen?

EenIs stroom te stoppen?Een papieren stroomkring Een papierenEen papierenstroomkringstroomkringEen papieren Een stroomkring papieren stroomkringEen elektrisch toestel en de handleiding stikken van de symbolen. Verwarrend? Mooi niet! In elke taalbetekent zo’n symbool immers net hetzelfde. Zo kan één schema door een Belg, Amerikaan, Rus ofCongolees op dezelfde manier worden gelezen. Dat is niet alleen handig, want het scheelt alvast eenhandvol Babylonische spraakverwarringen, maar is ook veilig voor iedereen die aan het toestel moetwerken.Aan jou om de betekenis van de symbolen van een stroomkring te ontrafelen en ze op papier te zetten.Een papieren stroomkringdeel 3 Een papieren stroomkring1Opdracht 1Schrijf bij elke foto het cijfer van het passende symbool. Tip: Bekijk eerst de symbolenkaart!A. ....................... 3 B. ......................... 7 C. ........................1Je hebt de keuze uit zeven symbolen:1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.Opdracht 2Vul de ontbrekende vakken in:Grootheid Symbool (grootheid) Eenheid Symbool (eenheid)stroom IampèreAspanningUvoltVweerstandvermogenRPohmwattΩWEen papieren stroomkring Een papierenstroomkring Een papieren stroomkringEen papieren stroomkring

AAAAdeel 3 Een papieren stroomkringEenIs stroom te stoppen?Een papieren stroomkring Een papierenEen papierenstroomkringstroomkringEen papieren Een stroomkring papieren stroomkring3Een papieren stroomkring3. a. Bekijk de vier onderstaande schema’sb. In welk geval is de stroomkring gesloten? Welk toestel geeft dat aan?..........................................................................................................Er is een gesloten stroomkring in de schema’s 1, 3 en 4. In dezegevallen vloeit er dus stroom. Het is de ampèremeter die dit aangeeft.c. In welk gevalA. Branden er geen lampen; ............................................................2B. Branden er drie lampen; ..............................................................3C. Branden er vier lampen; ..............................................................4D. Branden er vijf lampen; ...............................................................1E. Werkt de zoemer. ........................................................................1, 3 en 4123Een papieren stroomkring Een papierenstroomkring Een papieren stroomkringEen papieren stroomkring4

Energieverbruik: Een papieren letters stroomkring of cijfersEnergieverbruik:Energieverbruik:Energieverbruik: letters oflettersEnergieverbruik: letters cijfers Energieverbruik:of cijfersof cijfers? letterslettersofofcijfers?cijfersOpdracht 22Nu zo’n fiche met energielabel voor jou geen geheimen meer heeft, kun je aan de slag eneen diepvriezer kopen. Je kunt evenwel niet zomaar het eerste het beste toestel kiezen.Je moet met de volgende factoren rekening houden: de grootte en het verbruik.De inhoud van de koelkast moet minstens 80 liter zijn. Hoe groter, hoe meer energie er nodig is om de ruimte te koelen. Enals de diepvriezer te klein is, heb je er ook niks aan.Het energieverbruik moet zo laag mogelijk zijn. Dat kan je beoordelen op basis van de informatie op de fiche. Maar laat jeniet vangen! Op de fiche staan meer gegevens dan je denkt.Energieverbruik: letters of cijfers?Je hebt de keuze uit:deel 4 Energieverbruik: letters of cijfers?2Diepvries 1:EnergieFabrikantModelLaag verbruikQuick FrisADiepvries 3:EnergieFabrikantModelLaag verbruikIce Age 3BHoog verbruikEnergieverbruik in kWh/jaar(Op basis van de resultaten van de gestandaardiseerdetests gedurende 24 uur)275Hoog verbruikEnergieverbruik in kWh/jaar(Op basis van de resultaten van de gestandaardiseerdetests gedurende 24 uur)165Het werkelijk verbruik is afhankelijk van het gebruiken de opstellingsplaats van het apparaat.Het werkelijk verbruik is afhankelijk van het gebruiken de opstellingsplaats van het apparaat.Netto-inhoud koelgedeelte INetto-inhoud vriesgedeelte IGeluiddB(A) re 1 pWEen gegevensblad met informatie overoverige apparaten is opgenomen in diebrochures.160 l* ***123Netto-inhoud koelgedeelte INetto-inhoud vriesgedeelte IGeluiddB(A) re 1 pWEen gegevensblad met informatie overoverige apparaten is opgenomen in diebrochures.100 l* ***123Norm NEN 153, Uitgave mei 1990Koelapparaten-richtlijn 94/2/EGNorm NEN 153, Uitgave mei 1990Koelapparaten-richtlijn 94/2/EGDiepvries 2:EnergieFabrikantModelIJsklompDe LuxeDiepvries 4:EnergieFabrikantModelCold&SmallLaag verbruikLaag verbruikADHoog verbruikEnergieverbruik in kWh/jaar(Op basis van de resultaten van de gestandaardiseerdetests gedurende 24 uur)200Hoog verbruikEnergieverbruik in kWh/jaar(Op basis van de resultaten van de gestandaardiseerdetests gedurende 24 uur)140Het werkelijk verbruik is afhankelijk van het gebruiken de opstellingsplaats van het apparaat.Het werkelijk verbruik is afhankelijk van het gebruiken de opstellingsplaats van het apparaat.Netto-inhoud koelgedeelte INetto-inhoud vriesgedeelte IGeluiddB(A) re 1 pWEen gegevensblad met informatie overoverige apparaten is opgenomen in diebrochures.100 l* ***123Netto-inhoud koelgedeelte INetto-inhoud vriesgedeelte IGeluiddB(A) re 1 pWEen gegevensblad met informatie overoverige apparaten is opgenomen in diebrochures.70 l* ***123Norm NEN 153, Uitgave mei 1990Koelapparaten-richtlijn 94/2/EGNorm NEN 153, Uitgave mei 1990Koelapparaten-richtlijn 94/2/EGa. Welk toestel koop je en waarom? .......................................................................................................................................................................................................Toestel 3: goedkoopst in verbruik, voldoende vriesruimteb. Welk toestel van de vier verbruikt het minst? ..........................................................Toestel 4c. Betekent het beste energielabel (letter A G) altijd het laagste verbruik?Leg uit waarom (niet). ............................................................................................Neen, het geldt alleen maar voor toestellen uit.............................................................................................................................dezelfde klasse qua grootte, vriestemperatuur, .............................................................................................................................Het werkelijke verbruik wordt als kWh/jaar aangegeven.

deel 5 Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?Energieverbruik: Een papieren letters stroomkring of cijfersVind jij tijdig de specialist Vind jijVind electriciteit?tijdigjij tijdigde specialistde specialistelectriciteit?Vind Vind jij tijdig jij tijdig de de specialist specialist elektriciteit? elektriciteit?Je bent de baas van een kleine supermarkt en je staat voor een erg druk weekend. Je verwacht zaterdagochtendeen flinke toeloop. Je hebt immers een promotiefolder verspreid, waarin je een nieuwsoort ijs hebt aangeprezen. Ook je champagne verkoop je tegen knalprijzen.1Het is vrijdagavond en je personeel is nog druk in de weer om alles netjes in de rekken en de koeltogente plaatsen. Je wil nog snel een promotiebord aan de muur hangen en boort een gat in de muur.Dan loopt het fout: je raakt met de boor een belangrijke elektrische leiding, veroorzaakt kortsluiting ende stroom valt uit. Met een zaklamp vind je de verdeelkast en je schakelt de zekeringen in. Er is weerstroom. De lichten branden, maar er gaat nog één en ander mis. Het alarm van de winkelbeveiliginggaat af en de koelinstallaties doen het niet meer. Bovendien werken de stopcontacten langs de leidingwaar je hebt geboord, niet meer. Wat nu?Raadpleeg de telefoongids en bel de elektrische specialisten die je nodig hebt. Zorg dat de winkelzaterdagochtend zonder problemen open gaat!Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?Telefoonboek:Rubriek: elektriciteit – ondernemingen en zelfstandigenSchokmans AndréElektrohandelaar. Speciaalzaak voor tvenhifi-apparatuur. Ook gespecialiseerd instrijkijzers en droogtrommels. Herstellingenaan huis. Gesloten op maandag.Aardingstraat 253500 Hasselt011-321321Sleuf Valère & ZoonElektrisch installateur in nieuwbouw enverbouwingen. Ook herstelling van storingenen defecten aan elektriciteitsnetwerkin woningen en in winkels. Snelle hersteldienst(ook ’s avonds en in het weekend).Kwaliteit en proper werk – daar gaan wevoor!Paralleldreef 529000 Gent09-654879Plug it in bvbaVerkoop, plaatsen en herstellen van inbraakbeveiligingvan huizen, kantoren,winkels en bedrijven. Ook installatie vandetectoren, sensoren, schakelaars, kastenen consoles voor warenhuizen enkledingwinkels. Programmering van beveiligingssoftware.Sirenedreef 100 Bus 22000 Antwerpen03-789654Le Feu Bernard & CoWij zijn marktleider in het plaatsen vansirenes, deurmagneten, rookkoepels enblusinstallaties. Van kabelgoot tot activering.Wij leveren en plaatsen in hotels,warenhuizen, ziekenhuizen en kantoorgebouwen.Productiehallen zijn onze specialiteit.96, Avenue Brûlée1000 Bruxelles02-2006669Flies SofieKoel- en vriesinstallaties = ons vak! Installatieplannenvan alle merken. Controlevan koelmiddelen en -leidingen, weerstandenen elektrische borden. Onderhoudvan ventilatoren en filters. Onmiddellijkebijstand bij stroomonderbreking:dag en nacht, elke weekdag.Ijsbloemsteeg 68500 Kortrijk056-741852Coole ClaasInstallatie van compressoren, verdampersen condensatoren voor koelinstallaties,koelvrachtwagens en opslagplaatsen.Leggen van elektrische- en koelleidingen,montage van isolatiemateriaal. Van maandagtot vrijdag (ook zaterdagvoormiddag).Geen naverkoop- noch hersteldienst.Kleumlaan 893000 Leuven0470-562389Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?

deel 5 Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?Energieverbruik: Een papieren letters stroomkring of cijfersVind jij tijdig de specialist Vind jijVind electriciteit?tijdigjij tijdigde specialistde specialistelectriciteit?Vind Vind jij tijdig jij tijdig de de specialist specialist elektriciteit? elektriciteit?Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?2Opdracht 1Herstellen werking stopcontactenNoteer de namen van de specialisten die je nodig hebt naast deproblemen die je graag snel opgelost ziet:Sleuf Valère & ZoonHerinstalleren van de winkelbeveiligingPlug it in bvbaHerstellen koelinstallatiesFlies SofieHerstellen doorboorde elektrische leidingSleuf Valère & ZoonOpdracht 2Ga naar www.stroomopwaarts.be/leerlingen/beroepen. Je vindt er filmpjes,foto’s en beschrijvingen van de belangrijkste beroepen in de elektriciteitssector.Bekijk ze aandachtig. Nu je die informatie kent, is het aan jou omhet juiste beroep te plaatsen bij de personen of bedrijven die je in hettelefoonboek terugvond. Je kan kiezen uit:• Residentieel elektrotechnisch installateur• Industrieel elektrotechnisch installateur• Technicus toegangssystemen• Technicus inbraakbeveiliging• Technicus brandbeveiliging• Koelmonteur• Koeltechnicus• Technicus domotica / immotica• Verkoper van elektrische apparatenNaam persoon/bedrijfSchokmans AndréSleuf Valère & ZoonPlug it in bvbaLe Feu Bernard & CoFlies SofieCoole ClaasBeroepVerkoop van elektrische apparatenResidentieel elektrotechnisch installateurTechnicus inbraakbeveiligingTechnicus brandbeveiligingKoeltechnicusKoelmonteurVind jij tijdig de specialist elektriciteit? Vindjij tijdig de specialist elektriciteit?Vind jij tijdig de specialist elektriciteit?

deel 6 Ontsnapte stroom? Houd de dief!Ontsnapte stroom? Houd Houd de de dief!Ontsnapte Ontsnapte stroom? Houd de dief!dief!Ontsnapte Ontsnapte stroom? Houdstroom? stroom? Ontsnapte de dief!Houd Houd stroom?de de dief! dief! Houd de dief!Opdracht 1a. Bekijk aandachtig alle elektrische toestellen in dewoonkamer. Kun jij alle apparaten aanduiden dieaan sluimerverbruik ‘lijden’? Hoeveel toestellenzijn dat? .................................................................81b. Leg bij elk toestel uit waarom je denkt dat het(geen) sluimerverbruik heeft. (volgende pagina)c. Duid 3 toestellen met sluimerstand aan waarvanjij vindt dat ze evengoed zonder kunnen. Leg uitwaarom: ...............................................................................................................................................................................................................................De laders van de gsm en de telefoon kunnen zonder sluimerverbruik.Je kan de stekker uit het stopcontact halen telkens wanneerje de lader niet gebruikt. Ook de printer kan zonder sluimerverbruik.Je kan deze aanzetten wanneer je hem nodig hebt. Uiteraard kunneneigenlijk alle toestellen zonder sluimerverbruik, mits je bereid bent wat inte boeten op gebruiksgemak. Enige uitzondering is de gsm die uiteraardsteeds moet blijven aanstaan om bereikbaar te zijn.Ontsnapte stroom? Houd de dief!XXXXXXXXOntsnapte stroom? Houd de dief! Ontsnaptestroom? Houd de dief! Ontsnaptestroom? Houd de dief!

Ontsnapte stroom? Houd Houd de de dief!Ontsnapte stroom? Houd de Ontsnapte dief! stroom? Houd de dief!dief!Ontsnapte stroom? Ontsnapte Houd stroom? de dief! Houd de dief!Opdracht 1deel 6 Ontsnapte stroom? Houd de dief!Ontsnapte stroom? Houd de dief!2Leg bij elk toestel uit waarom je denkt dat het (geen) sluimerverbruik heeft.kroonluchter .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................dvd-speler ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................schemerlampje ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................stofzuiger .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................radio ..........................................................................................................................................................................De gsm, de televisie, de dvd-speler, de laptop,de stereo-installatie en de printer verbrui-........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ken energie in de stand-bystand. Er wordthifi-installatie ............................................................................................................................................................constant elektriciteit verbruikt om een lampje....................................................................................................................................................................................of digitale wekker te doen branden.....................................................................................................................................................................................lader van een gsm ......................................................................................................................................................De laders van de gsm en de telefoon verbruikennodeloos energie wanneer zij in het........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................stopcontact zitten, maar niet zijn aangeslotengsm .........................................................................................................................................................................op het toestel. De transformator wordt warm,....................................................................................................................................................................................om deze warmte te genereren is elektriciteit....................................................................................................................................................................................nodig.lader van een telefoontoestel ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ventilator .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................pc .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................tv ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................printer .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Ontsnapte stroom? Houd de dief! Ontsnaptestroom? Houd de dief! Ontsnaptestroom? Houd de dief!

deel 6 Ontsnapte stroom? Houd de dief!Ontsnapte stroom? Houd Houd de de dief!Ontsnapte stroom? Houd de Ontsnapte dief! stroom? Houd de dief!dief!Ontsnapte stroom? Ontsnapte Houd stroom? de dief! Houd de dief!Opdracht 2 Hoeveel olie drinkt jouw computer?3Meer dan 30 miljard KWh aan energie gaat jaarlijks verloren, omdat computers niet worden afgezetals ze niet gebruikt worden.Wist je dat er evenveel energie nodig is om constant 15 computers te laten draaien, als voor hetgebruik van een auto?Ontsnapte stroom? Houd de dief!a. Reken uit hoeveel vaten olie je nodig zou hebben om energie op te wekkenom jouw computer een jaar lang dag en nacht te laten draaien!Tips:• Hoeveel energie een bepaald elektrisch toestel per tijdseenheid verbruikt, wordtin kW (kilowatt) uitgedrukt. We noemen dat ook vermogen. 1 kW = 1000 W.• kWh of kilowattuur is een eenheid die een hoeveelheid energie uitdrukt. Het wordtgedefinieerd als de energie die wordt gebruikt of opgewekt, als een energiebroneen kilowatt (= 1000 watt) gedurende 1 uur moet leveren. Uit een vat olie van160 liter kan 547,5 kWh aan elektrische energie worden opgewekt.• Je pc heeft een verbruik van 200 W per uur, het scherm van 50 W per uur...........................................................................................................................................................................(200Wh + 50Wh) x 24(uur)= 6000 Wh per dag of 6 kWh per dag...........................................................................................................................................................................6 kWh x 365 dagen = 2190 kWh per jaar..........................................................................................................................................................................2190 kWh/547,5= 4 vaten olie van 160 liter.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................b. Kun je nagaan, hoeveel olie je bespaart, als je het scherm de hele tijd zou uitzetten?..........................................................................................................................................................................=1/5 (=50/ (200+50)), of 20% van het totaal verbruik (50/ (200+50)) of..........................................................................................................................................................................50 Wh x 24 (uur) = 1200 Wh per dag of 1,2kWh per dag..........................................................................................................................................................................1,2 kWh x 365 dagen = 438 kWh per jaar..........................................................................................................................................................................438 kWh/547,5 = 0,8 vaten olie van 160 liter..........................................................................................................................................................................

Ontsnapte stroom? Houd Houd de de dief!Ontsnapte stroom? Houd de Ontsnapte dief! stroom? Houd de dief!dief!Ontsnapte stroom? Ontsnapte Houd stroom? de dief! Houd de dief!Opdracht 32deel 6 Ontsnapte stroom? Houd de dief!Steek het sluimerverbruik in je zak!Een ticket voor het pretpark kost flink wat geld: 20 euro! En bovendien zou je graag je bestevrienden meenemen. Met je zakgeld kom je helaas niet ver. Maar je hebt een lumineus idee! Jesluit een deal met je ouders: elke euro die jij op de energiefactuur kunt besparen, krijg je van henterug in de vorm van zakgeld. Je gaat aan de slag door alle toestellen met een stand-by-stand échtuit te schakelen wanneer ze niet gebruikt worden.Ontsnapte stroom? Houd de dief!4Reken uit hoeveel pretparktickets die actie jou na één jaar oplevert.Welke toestellen zijn er in huis?• 2 computers (elk met een beeldscherm)• 1 tv• 1 videorecorder• 1 dvd-speler• 1 gsm-laderWat verbruiken de toestellen per jaar?• computer = 60 kWh• beeldscherm= 45 kWh• videorecorder = 70 kWh• tv = 70 kWh• dvd-speler = 60 kWh• gsm-lader = 80 kWhHoeveel kost een kWh? Voor elke 7 kWh die je verbruikt, betalen je ouders aan de energieleverancier 1 euro.Bereken hoeveel euro je jaarlijks kunt besparen door het sluimerverbruik te doen stoppen. Is dat genoeg om je eenticket voor het pretpark te bezorgen? En kunnen er ook nog vriendjes mee? Hoeveel?........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................((60+45)x2+70+70+60+80)kWh = 490kWh............................................................................................................................................................................490kWh / 7= 70 euro............................................................................................................................................................................70 euro = 3 tickets + 10 euro zakgeld over.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Je kent nu het bedrag dat je kan uitsparen door sluimerverbruik tegen te gaan.Zou dit bedrag je aanzetten om het comfort van de sluimerstand voortaante laten? Leg uit waarom (niet).................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

deel 7 Veilig met elektriciteitVeilig met electriciteitmet Veilig met electriciteit VeiligVeiligmet electriciteitmet electriciteitVeilig met elektriciteitVeilig met elektriciteitOpdracht 1Herken je op de tekeningen de aarding? Duid ze aan en beschrijf waaraan je ze herkend hebt. Vertelook waarom ze daar zijn aangebracht.Veilig met elek triciteit1123a. Waaraan heb je de aarding herkend? ..........................................................................................................1: .......................................................................................................................................................................De aarding is de geel-groene draad...........................................................................................................................................................................2: .......................................................................................................................................................................De aarding is te herkennen aan het standaardsymbool...........................................................................................................................................................................3: .......................................................................................................................................................................De aarding is te herkennen aan het standaardsymbool...........................................................................................................................................................................b. Waarom zijn ze daar aangebracht?..........................................................................................................................................................................Toestellen worden geaard om de gebruiker te behoeden voor..........................................................................................................................................................................elektrische schokken of zelfs elektrocutie.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Veilig met electriciteit Veilig metelectriciteit Veilig met elektriciteitVeilig met elektriciteit

Veilig met electriciteitmet Veilig met electriciteit VeiligVeiligmet electriciteitmet electriciteitVeilig met electriciteit Veilig met elektriciteitOpdracht21Ontsnapte stroo2ud de dief!deel 7 Veilig met elektriciteitIn het huis staan verschillende toestellen en apparaten. Kun jij aangevenwelke toestellen een aarding nodig hebben?Veilig met elektriciteit2AGAA AWeerbericht1) Geef aan welke toestellen een aarding en welke geen aarding nodig hebben. Schrijf in het hokje ‘A’ (aarding) of ‘GA’ (geenaarding).2) Teken hoe de aardleidingen moeten lopen!3) Geef aan waar de aardleidingen met de aardpen verbonden worden.4) Kan jij de plaats aanduiden waar de verdeelkast van de verschillende elektrische leidingen zit?Tip: alle elektriciteitsleidingen komen samen in de verdeelkast.Veilig met elektriciteit Veilig metelektriciteit Veilig met electriciteitVeilig met elektriciteit

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De gereedschapskisk van de electricien 1De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de electricienDe gereedschapskist van de elektricien vkn de elektricienOpdracht 11. Bekijk de 5 foto’s van de gereedschappen. Ontdek jij de verschillen? Schrijfbij de beschrijving op volgende pagina de naam van de tang op de foto.Tip: elektroclub.stroomopwaarts.be/de-gereedschapskistDe gereedschapskist van de elektricienbektangkrimptangdraadstriptangwaterpomptangcombinatietangDe gereedschapskist van de elektricien Degereedschapskist van de elektricienDe gereedschapskist vande elektricien

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De van de electricien 2De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de electricienDe gereedschapskist van de elektricien van de elektricienOpdracht 1Ontsnapte stroo2ud de dief!De gereedschapskist van de electricienA. Deze tang is een echte kameleon. Ze kan zich aanpassenaan het voorwerp waarvoor ze bestemd is. De tang heeftaan de voorzijde een getand vlak gedeelte om allerlei dingenstevig vast te houden. Dan is er een ovaal gedeeltemet tanden om ronde materialen, zoals assen en buizen,stevig vast te grijpen. Het scharnier aan het eerste beenis verstelbaar, zodat de tang een bereik heeft van klein totgroot. Ideaal dus om leidingen voor water of de centraleverwarming mee vast of los te draaien.Naam van de tang: .......................................................waterpomptangB. Deze tang legt graag alles bloot. Haar taak is immers eenstukje isolatiemateriaal van een koperdraad te verwijderen.De tang is voorzien van een ingenieus systeem dat het isolatiemateriaaldoorknipt, maar de kern van koperdraad zelfonaangeroerd laat. Na het knippen is het trekken geblazen.Daarna is het uiteinde van de elektriciteitsdraad geschiktom op een stekker, een kroonsteentje of een lamphouderte worden aangesloten.Naam van de tang: ......................................................draadstriptangC. Deze tang doet wat vingers niet kunnen. De bek van de 2. Je bent een elektricien. Je wordt gevraagd om eentang bestaat uit twee lange fijne helften en heeft tanden. elektrische draad te komen aansluiten op een lichtpuntin een woonkamer. Je mag twee tangen mee-Ze wordt gebruikt om draden vast te grijpen of te buigenop plaatsen waar je met je vingers niet bijkan. Daarom is nemen. Welke kies je? Waarom?de punt van de bek smal. In sommige gevallen is de bek ........................................................................................• Een draadstriptang om het isolatiemateriaalrond de draad te verwijderengekromd om nog beter in moeilijk bereikbare hoekjes te ........................................................................................geraken. De tang wordt ook gebruikt om oogjes te maken ........................................................................................• Een krimptang om de draadhulzenaan geleiders.........................................................................................aan de draad te bevestigen, zodat dieNaam van de tang: ......................................................bektang........................................................................................gemakkelijker met de lusterklemmen........................................................................................verbonden kan worden. .D. Deze tang is een echte duizendpoot: ze kan immers heel ........................................................................................wat verschillende taken aan. De bek heeft een geribbeld ........................................................................................gedeelte waarmee vlakke voorwerpen krachtig kunnenTip: in je materiaalkoffer heb jeworden vastgegrepen en vastgehouden. De bek heeft ookenkele lusterklemmen en draadhulsjesmeegenomen.een plat, ovaal gedeelte met tanden. Hiermee krijg je pasecht grip op ronde dingen, zoals assen en buizen. Ten slottebevat de bek nog een gedeelte met scherp geslepen snijkantenom verschillende soorten draad, zoals koperdraad,elektriciteitsdraad en ijzerdraad mee door te knippen.Deze benen zijn meestal bekleed met kunststof. Hiermee isde tang geïsoleerd, wat meteen een extra veiligheid is, voorals er aan elektrische circuits wordt gewerkt.Naam van de tang: ......................................................combinatietangE. Deze tang zorgt voor de perfecte aansluiting. Deze tangzorgt ervoor dat uiteinden van de stroomdraad voorzienworden van een aangepast oogje, vlaksteekhuls of klemmetjezodat het perfect kan worden aangesloten op de batterij,printplaat of op een andere verbruiker. De tang heeftin de bek enkele uitsparingen met elk een verschillendevorm, zodat elk huls- of klemtype op de beste manier rondeen elektriciteitsdraad kan worden geklemd.Naam van de tang: ......................................................krimptangTip: kijk ook op www.stroomopwaarts.be/elektroclub.In de fotogalerij vind je meer informatie over de verschillendegereedschappen en hoe ze eruit zien.De gereedschapskist van de elektricien Degereedschapskist van de electricienDe gereedschapskist vande elektricien

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De van de electricien 3De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de electricienDe gereedschapskist van de elektricien van de elektricienOpdracht 21Nu is het tijd voor het grote werk. Er moet met het onderstaande schemaeen stroomkring gebouwd worden. De stappen zijn omschreven, maar jijmoet bij elke stap voor het juiste materiaal en gereedschap zorgen. Vul hetrooster in.De gereedschapskist van de electricienTips:Nog even enkele principes van de stroomkring meegeven:• een geleider zorgt ervoor dat stroom op de juiste plaats komt. De geïsoleerde koperen elektriciteitsdraadis daarvan het meest bekende voorbeeld;• een isolator belet elektriciteit in een ongewenste richting te stromen;• een verbruiker is een ander woord voor het toestel of apparaat dat werkt op stroom. Dat kan eenkoelkast of radio zijn, maar evengoed een lampje of haardroger;• een stroombron zorgt ervoor, dat elektriciteit in de stroomkring terechtkomt. Komt de stroom vaneen elektrische centrale, dan gebeurt de aansluiting met de stroombron via het stopcontact. Maarook een fietsdynamo of een batterij kunnen perfect als stroombron gebruikt worden;• de geleiders zijn verbonden met een stroombron;• een stroomkring moet gesloten zijn, anders werkt de verbruiker niet.Aan de slag!De gereedschapskist van de elektricien Degereedschapskist van de elektricienDe gereedschapskist vande elektricien

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De van de electricien 4De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de electricienDe gereedschapskist van de elektricien van de elektricienOpdracht 2Ontsnapte stroo2ud de dief!De gereedschapskist van de elektricienHandeling Materiaal GereedschapStap 1Knip de geleiders op dejuiste lengtegeïsoleerde stroomdraad (rol)combinatietangStap 2Verwijder de isolatie van deuiteinden van de geleidersstukjes geïsoleerde stroomdraaddraadstriptangStap 3Schroef de uiteinden vande draden vast aan de‘verbruiker’stukjes ontmantelde stroomdraad,lamphouder met lampjeschroevendraaierStap 4Plaats de schakelaar inde stroomkringstukjes ontmantelde stroomdraad,schakelaarschroevendraaierStap 5Bevestig ‘draadhoudertjes’aan de uiteinden van degeleiders zodat ze aan destroombron kunnen wordenvastgemaaktstukjes ontmantelde stroomdraad,draadhulzenkrimptangStap 6Sluit de kring aan op destroombron waardoor deverbruiker werktbatterij (4,5V) /De gereedschapskist van de electricien Degereedschapskist van de electricienDe gereedschapskist vande elektricien

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De van de elektricien 5De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de elektricienDe gereedschapskist van de elektricien van de elektricienOpdracht 2Ontsnapte stroo2ud de dief!De gereedschapskist van de elektricienJe hebt de keuze uit de volgende materialen:1 batterij (4,5 V)2 dubbele lusterklemmen3 geïsoleerde stroomdraad (rol)4 koperen buis5 lamphouder met lampje6 schakelaar7 stekker8 stopcontact9 stukjes geïsoleerde stroomdraad10 stukjes ontmantelde stroomdraad11 draadhulzen1423685971011De gereedschapskist van de electricien Degereedschapskist van de electricienDe gereedschapskist vande elektricien

deel 8 De gereedschapskist van de elektricienVeilig met Veilig electriciteit met electriciteitDe gereedschapskist De De van de electricien 6De gereedschapskistvan gereedschapskist de electricien van de elektricienDe gereedschapskist van de elektricien van de elektricienOpdracht 21Ontsnapte stroo2ud de dief!De gereedschapskist van de elektricienJe hebt de keuze uit de volgende gereedschappen:1 boormachine2 combinatietang3 draadstriptang4 kniptang5 krimptang6 bektang7 schroevendraaier8 waterpomptang2145368Opdracht 3Verzamel samen met je leerkracht het bovenstaand materiaal. Doe nu deproef op de som en probeer het zelf uit!7De gereedschapskist van de electricien Degereedschapskist van de electricienDe gereedschapskist vande elektricien