ALS DE ROOK OM JE HOOFD IS VERDWENEN

27.07.2012dienst communicatieBelgië Geestelijke gezondheidszorgALS DE ROOKOM JE HOOFDIS VERDWENENHet pas geïnstalleerde Platform Psychofarmaca wil het massalepillengebruik terugdringen. De medicatie wordt te vaak gegevenals quick fix, wegens de lange wachtlijsten en problemen om eengoede therapie te krijgen. Dokter Geert Dom, voorzitter van deVlaamse Vereniging voor Psychiatrie, maakt zich zorgen.DOOR CHRIS DE STOOPHOLLANDSE HOOGTEDe Belgen slikken zo veelpillen dat de kosten voorde overheid de pan uitswingen.Het nieuwe PlatformPsychofarmaca, datzonet van start ging metvertegenwoordigers vande sector en de administratie, heeft als doel toteen adequater gebruik te komen. Volgens gegevensvan de Algemene Pharmaceutische Bondnam de consumptie van antipsychotica met 75procent toe in tien jaar (2000-2011), maar deRiziv-uitgaven ervoor zijn liefst verviervoudigd.Het verbruik van Rilatine voor jongerendie zogezegd aan ADHD lijden, is zelfs verdubbeldin vijf jaar. Ook het aantal voorschriftenvoor antidepressiva is het afgelopendecennium meer dan verdubbeld. Vooral bijouderen, ook al zijn zij het gevoeligst voor deongewenste neveneffecten. Reden genoeg voordokter Geert Dom, de nieuwe voorzitter van deVlaamse Vereniging voor Psychiatrie, om zichernstig zorgen te maken.Geert Dom: ‘Dat is nu echt een hot item: tot30 procent van de mensen in rusthuizen krijgtzware medicatie als gedragsregulatie, slaapcorrector,of wanneer ze wat lastig doen. Omze stil te houden dus, als ik een kat een kat magnoemen. Maar de nadelen zijn onder meer eenhoger valrisico en andere motorische problemen,cognitieve achteruitgang, afvlakking endesinteresse. Onze vereniging wil, samen metde eerste lijn, streven naar betere richtlijnenvoor psychofarmaca bij ouderen.’Bijna 14.000 jongeren die nu antipsychoticaslikken: is dat gevaarlijk?Geert Dom: Er is daar een probleem. Hoewelmedicatie in veel gevallen op zijn plaatsis, denk ik toch dat antipsychotica bij jongerente veel worden voorgeschreven, en nietaltijd wetenschappelijk gegrond. Dit is trouwenseen internationale trend. Vaak worden zegegeven tegen storend gedrag en agressie, terwijlhet toch bedoeld is voor psychotischestoornissen. We weten dat een jong brein inontwikkeling zeer gevoelig is voor medicatie.We weten dat antipsychotica zware bijwerkingenkunnen hebben. Maar wat alsintensieve psychosociale begeleiding niet voorhandenof ontoereikend is? Gedragsproblemenvan kinderen kunnen een gezin soms totaalontwrichten.De fenomenale stijging van Rilatine lijkttoch een schoolvoorbeeld van overmedicalisering.Acht op de tien huisartsen zeggenonder druk te staan om het voor te schrijven.Dom: De scholen noteren een grote stijging,dat is onmiskenbaar zo, maar er zijn ook enormeregionale verschillen. In West-Vlaanderenwordt het veel meer voorgeschreven dan elders.Dat toont toch dat de medicatie vaak niet opbasis van goede, objectieve criteria gegevenwordt, en zonder de noodzakelijke coachingen begeleiding. Als quick fix dus, hoe goed-▲

edoeld ook. Vaak ook wegens delange wachtlijsten en problemenom nu een goede therapie te krijgen.Ook hier heeft Vlaanderenecht nood aan goede uniformerichtlijnen.Liever pillen dan praten?Dom: Wij zitten al tientallenjaren internationaal in de kopgroepvoor psychofarmaca. Er heeft zichdus een cultuur geïnstalleerd ommeteen naar pillen te grijpen als hetniet gaat. Het is ook die mentaliteitvan altijd een snelle oplossingte willen voor ons probleem.Verder speelt het taboe over psychischeproblemen een grote rol:we geven niet graag toe dat wetherapie of begeleiding nodig hebben.Het stigma blijft in Vlaandereneen ongelofelijk probleem.En ten slotte is er gewoon hetgebrek aan alternatieven: we zittenmet die lange wachtlijsten enenorme moeilijkheden om, vooralambulant, snel een diagnose ofcrisisopvang te krijgen.Als je dochter een zelfmoordpogingdoet, kan het zijn dat jemaanden moet wachten op adequatehulp?Dom: Voor opname kunnenmensen vaak nog terecht. Maar inde ambulante crisisopvang is hetecht niet goed gesteld. Recenteinitiatieven proberen nu wel psychiatrischebedden naar ambulantezorg om te zetten. Dat je drie maandenop een behandeling moetwachten, is nu helaas een realistischscenario. Er zijn zekerCentra voor Geestelijke Gezondheidszorgmet wachtlijsten vandrie maanden of langer. Of er isgewoon een stop. Er zijn ook psychiatersmet privéconsultaties waarje pas over enkele maanden eenafspraak krijgt. Zelf neem ik inmijn privépraktijk niemand meeraan, want mijn agenda zit vol metde patiënten die ik opvolg. Als ikiemand moet doorverwijzen vooreen goede psychotherapie, kan ookik soms maanden niets vinden.Kortom, de toenemende discrepantietussen de stijgende vraagnaar hulp en het beperkte aanbodis dramatisch aan het worden.Bijna een vierde van de bevolkingheeft ooit te kampen met psychia -trische problemen. Met een goed▲België Geestelijke gezondheidszorgStraffe tabakEen van de belangrijkste psychostimulerende middelen blijftnicotine. Psychiatrische patiënten roken twee- of driemaal meerdan de algemene bevolking. En sterven dan ook 25 jaar eerder.Wie al ooit in een psychiatrischeinstelling geweest is, weet dathet er vaak stikt van de rokers.Uit studies blijkt dan ook datpsychiatrische patiënten nietalleen een veel slechteregezondheid hebben, maargemiddeld ook 25 jaar minderlang leven dan mensen zonderstoornis. Die kortere levensverwachtingis voor een aanzienlijkdeel (volgens sommigen dehelft) aan het roken te wijten.Deze risicogroep heeft dan ookalle recht op de beste behandelingom te stoppen met roken,besluit Geert Dom, die met hetoog op een boek alle gegevensop een rijtje heeft gezet.Terwijl ongeveer 25 procentvan de volwassen bevolkingrookt, is dat voor mensen meteen psychiatrische stoornistussen de 54 en 83 procent.Mensen met een depressiefamiliaal en sociaal netwerk zijnvelen gelukkig al geholpen. Maarde helft van hen is echt gebaat metprofessionele hulp, en daar komenwe nu lang niet aan toe.Kan dat levens kosten?Dom: Ik heb zelf iemand gehaddie overleden is en die op de wachtlijststond – en hier betekent dat zesweken wachten, dus nog geen driemaanden. Hij is gestorven aan degevolgen van zijn verslavingsproblematieken had hier dus waarschijnlijkgeholpen kunnen worden.Waarom stijgt de vraag naarhulp zo?Dom: Er is hier een enormgebrek aan studies en registratievan gegevens, dus we weten hetniet exact. Misschien omdat webeter screenen. Misschien omdathet maatschappelijke en familialedraagvlak afkalft. Misschienomdat de druk van de prestatiemaatschappijtoeneemt. Zeker lijktmij dat de beschermende schil rondkwetsbare mensen afneemt of verdwijnt.Zeer belangrijk is bijvoorbeelddat je werk hebt, andersdreigt leegte en identiteitsverlies.roken anderhalve keer meerdan anderen. Bij mensen metschizofrenie is dat meer dan 70procent, en daarvan is ongeveerde helft zware roker (meerdan twee pakjes per dag).Ongeveer 80 tot 90 procentvan patiënten met alcohol -problemen rookt.Binnen de geestelijke gezondheidszorgworden dan ookopvallend weinig initiatievengenomen om het roken tegente gaan. Integendeel, hetbehandelmilieu lijkt juist aan tezetten tot meer roken. Patiëntengeven zelf aan binnen deinstelling meer dan dubbelzoveel te roken als thuis. Zenoemen het hun troost, hunlaatste pleziertje, het middelom de tijd te doden of sociaalcontact te leggen. Stoppenzien ze als een groot verlies,en ze lijken dan ook moeilijker‘Detoenemendediscrepantietussen destijgendevraag naarhulp en hetbeperkteaanbod isdramatischaan hetworden.’te motiveren dan anderen.Nicotine, dat zelf tot de psychostimulerendemiddelenhoort, en andere chemischestoffen in de tabaksrook, hebbenook een invloed op de werkingvan medicatie. Een ketting -rokende patiënt metschizofrenie, bijvoorbeeld, zoudaardoor een hogere dosis neurolepticamoeten krijgen danwanneer hij niet zou roken.Maar het roken kan ook verschillendecognitieve functiesbevorderen, zoals aandacht,concentratie en werkgeheugen.Momenteel wordt bij het rookverbodop openbare plaatsen en opde werkvloer nog steeds een uitzonderinggemaakt voor psychiatrischeziekenhuizen. Daar magmen nog steeds roken op vastgelegdeplaatsen. De laatste tijdis er in verscheidene ziekenhuizenwel een tendens naar hetaanvaarden van rookvrije psychia -trische eenheden. En die tendensmoet volgens Geert Domgestimuleerd worden doorgepaste behandelingen aan tebieden om te stoppen met roken.Maar in de huidige maatschappijis het bijna onmogelijk dat iemandmet een psychiatrische aandoening,zelfs gestabiliseerd, nog werkop zijn niveau kan krijgen.In het academiejaar 2009-2010waren er amper zeven studentenaan alle Vlaamse universiteitenom met de specialisatie psychiatriete beginnen. Toen schattemen het tekort al op 500 psychia -ters. En nu?Dom: De problemen nemen vanjaar tot jaar toe, dat merk je aan designalen op het terrein. Om op hetniveau van Nederland te komen,zijn er 500 psychiaters meer nodig,waarvan 250 voor kinderpsychiatrie,de ergst getroffen groep. Je zietCentra voor Geestelijke Gezondheidszorgmet vacatures die maandenblijven openstaan. Sommigehebben zelfs geen kinderpsychiatermeer. Ook in ziekenhuizenraken steeds meer functies nietmeer vervuld. Er zijn ziekenhuizen,gelukkig uitzonderingen, waaréén psychiater maandenlang opzijn eentje verantwoordelijk is voorde hele psychiatrische eenheid.Er is de laatste jaren een zeer lageinstroom terwijl de groep psychia -ters erg veroudert en er meer uitstromen.We hebben nu precies1841 actieve psychiaters voor eenbevolking van 11 miljoen mensen,verhoudingsgewijs een stuk minderdan Nederland en Frankrijk.Vandaar dat een patiënt in eeninstelling de psychiater amper tienminuten per week ziet?Dom: Ja, maar dat is alleen dewettelijke norm voor T-dienstenvoor chronische patiënten: 24 uurper 120 patiënten per week. Omgerekenddus 12 minuten per week.Maar het is niet helemaal correct ditzo te zien. De taak van de psychia -ter is natuurlijk vooral om leiding tegeven aan een multidisciplinairteam, dat therapeutisch met depatiënt werkt. Toch vinden we ditkwalitatief onvoldoende en vragenwe de overheid de normen en financieringte herzien.Waarom is het vak blijkbaar zoweinig sexy?Dom: Aan onze universiteitenwordt deze richting erg stiefmoederlijkbehandeld. In zes jaarGEERT DOM‘Er zijnwachtlijsten vandrie maanden oflanger. Het is ergmoeilijk om eenbehandeling tekrijgen.’FRANKY VERDICKTgeneeskunde komt psychiatrieamper drie weken aan bod. Hoewil je dan dat studenten ervoorgemotiveerd zijn? Terwijl ookandere artsen en specialisten ervoortdurend mee te maken krijgen.Ongeveer 30 procent van deconsulten van huisartsen gaan overpsychiatrische stoornissen. Ook ophet vlak van beurzen en doctoratendoen de universiteiten zeer weinigvoor ons. Het aandeel van de onderzoeksbudgettengeneeskunde voorpsychiatrie is zo goed als niets.Weet je dat slechts 6 procent van hettotale budget voor gezondheidszorgin België naar geestelijkegezondheidszorg gaat? Dat is buitenalle proporties. Ik vind het nietnormaal dat er fenomenaal veelgeld gaat naar scanners en anderehightechingrepen, terwijl men maar6 procent over heeft voor psychischeproblemen die toch eenenorme maatschappelijke impacthebben. We moeten het fundamenteledebat aangaan om diescheve verhouding bij te sturen.De stijging van psychofarmacaheeft natuurlijk ook te maken metde grote greep van Big Pharma opde sector. Heel veel psychiaters enhoogleraars laten zich sponsoren.Ook jullie vereniging blijkbaar?Dom: Ja, er is een grote impactvan de farmaceutische firma’s,maar dat is in de hele geneeskundezo. Natuurlijk denken zij commercieelen willen zij meer pillenverkopen, en daar zit altijd eenpotentieel gevaar. Maar als verenigingzijn wij er tenminste zeertransparant over. Wij kregen devoorbije jaren 10.000 euro perfarmaceutisch bedrijf, dus zo’n70.000, 80.000 euro per jaar.We hebben nu echter beslist onzestructurele werking vrij van sponsoringte maken en alleen nog onzetwee jaarlijkse congressen te latensponsoren. Daarom hebben we hetlidgeld verdubbeld tot 250 euro.Op termijn zou natuurlijk een volledigeloskoppeling ideaal zijn,zoals in Nederland.En werkt u als professor aan deAntwerpse universiteit ook metde industrie samen?Dom: Ik geef af en toe voordrachtendie door farmaceutischebedrijven vergoed worden, en ikkreeg ooit 7500 euro als ondersteuningvoor een niet-farmacologischonderzoek. De industrie blijftnatuurlijk wel wezenlijk vooronderzoek en ontwikkeling.Het Antwerpse universitair ziekenhuisheeft zelfs zijn afdelingpsychiatrie, de dienst van professorPaul Cosyns, gewoon afgeschaften vervangen door eenmeer winstgevende afdeling.Dom: Dat is een verhaal van groteschande. Het is toch schandalig tenoemen dat een universitair ziekenhuisgewoon zijn hele afdelingpsychiatrie opdoekt, als je weethoe belangrijk die problematiek is,gewoon omdat ze te weinigopbrengt. Gelukkig is hier heelrecent een nieuwe dienst opgerichtin samenwerking met het Psychia -trisch Ziekenhuis in Duffel.Ook voor psychiaters is de bezoldigingminder interessant?Dom: De loonspanning bij specialistenis groot. In ziekenhuizenverdienen nefrologen bijvoorbeeldtot drie keer meer dan psychiaters.In vergelijking met psychiaters in deambulante centra is het verschil nogveel groter. Terwijl het toch eencomplex vak is waarvoor je erg veelskills moet hebben en veel verantwoordelijkheiddraagt. Ook binnende psychiatrie zelf zijn de verschillenschabouwelijk. Een forensischepsychiater moet voor amper 365euro een expertise doen. Bij deCentra voor Geestelijke Gezondheidszorgwerken psychiaters voor2000 tot 3000 euro per maand.Zowat de helft van in Nederland.Daarom zijn er zo veel Vlaamsepsychiaters naar Nederland vertrokken?Dom: Er zijn enorme cohortenvertrokken en de zuigkracht blijftgroot, al heeft Nederland nu ookbesparingen in de geestelijkegezondheidszorg. Vlamingen vormentot de helft van de psychiatersin de instellingen in het zuiden vanNederland. Ja, onze psychiaterszijn gegeerd, en terecht, want zezijn erg goed. Dat wil ik toch nogbenadrukken: dat hier enorm veelgoed werk gebeurt, niet alleen doorpsychiaters, maar door het helewerkveld. Wat wij hier doen metheel beperkte middelen, vindt menin het buitenland ongelofelijk.18 ❘ 25 JULI 2012 ❘ WWW.KNACK.BEWWW.KNACK.BE ❘ 25 JULI 2012 ❘ 19