Kloosterwoningen voor senioren - Nieman Raadgevende Ingenieurs

In dit neoromaanse voormaligeklooster in ’s-Heerenberg zijnruim veertig levensloopbestendigewoningen gereali seerd.48 // Bouwwereld48-53_Project transformatie.indd 48 09-01-13 16:15

Project Transformatie //Kloosterwoningenvoor seniorenVan een verwaarloosd klooster een levensloopbestendig wooncomplex maken bleek een veeleisende opgave. Naast restauratievan oude Duitse constructies moest het monument in stijl wordenverbouwd voor de nieuwe doelgroep.Bouwwereld // 4948-53_Project transformatie.indd 49 09-01-13 16:15

Project TransformatieTekstproductie Josine Crone // Fotografie Rob Hoekstra //Tekenwerk Marc NijenhuisIn het ogenschijnlijk zoconsistent gebouwdeklooster bleken verschillendebouwmethoden tezijn toegepastAppartementen in voormalig klooster// Locatie: Emmerikseweg, ‘s-Heerenberg// Opdrachtgever: Woonzorg Nederland// Bouwperiode: jan. 2011– januari 2013In het voormalige St. Bonifacius klooster in ’s-Heerenberg nementientallen 55-plussers hun intrek. Woonzorg Nederlandheeft het complex tot 46 levensloopbestendige appartementenen diverse algemene ruimten laten verbouwen naar ontwerp vanTak architecten. Daarvoor is het oorspronkelijk zeer introvertekarakter van het klooster veranderd in een goed toegankelijkgebouw met een bijzondere woonsfeer. Zo hebben de twee- endriekamerappartementen van 70 m² tot 145 m² zeer hoge plafondstot 4,20 meter. Bijna elk appartement is uniek qua liggingen indeling. Zelfs zijn er loftachtige woningen gerealiseerd ineen van de twee kapellen op de koppen van de vleugels. Originelestijlkenmerken, zoals de tegelvloeren met geometrischepatronen en de zwart marmeren kolommen zijn met zorg in hetplan opgenomen.De woelige geschiedenis van het klooster begon rond 1908,toen Duitse jezuïeten uitweken naar Nederland vanwege deKulturkampf en net over de grens hun studiehuis bouwden. Nahet vertrek van de jezuïeten in 1937 is het klooster door de WittePaters en Don Rua gebruikt tot de jaren zeventig. Daarna maaktehet furore als centrum voor amateurkunst Gouden Handen.Toen het in 1999 leeg kwam, is Woonzorg Nederland aan de slaggegaan om herbestemming van Gouden Handen tot appartementenvoor senioren te onderzoeken.Opmerkelijke constructiesTijdens tien jaar leegstand is het gebouw door lekkages ernstigaangetast. Eerdere verbouwingen, waarbij door het slopen vandragende muren de kap was verzakt, hadden schade toegebracht.Daarom is veel aandacht uitgegaan naar herstel van deconstructies en het dak, dat in oude glorie is hersteld met deelsnieuwe spanten en een dakbedekking met leisteen.De constructies stelden de uitvoerders bovendien regelmatigvoor verrassingen. Tijdens de opname bleek dat er veel verschillendebouwmethoden zijn toegepast in het ogenschijnlijk zoconsistent gebouwde klooster. Er zijn zowel dragende betonnenals gemetselde draagstructuren. De dragende buitenmuren zijntot 770 mm dikke spouwmuren, die gevuld zijn met puin enwaar in soms ijzerwerk is opgenomen als een soort wapening.De smalle novicenvleugel en bredere patersvleugel hebbenverder draagstructuren van metselwerk, terwijl bij de middenvleugeleen betonnen skeletstructuur in combinatie met eendra gende gemetselde gangwand aanwezig was. Een deel vande dragende muren staat bovendien niet recht boven elkaarmaar verspringt. Ook de spanten staan niet overal recht bovende dragende muren. De dragende betonnen balken zijn gewapendmet hoekstalen in de tegenover elkaar liggende hoeken.Projectmanager realisatie van Woonzorg Henk Knoef vermoedtdat hier zelfs sprake is prefab balken.Dunne betonnen vloerenVoor de toegankelijkheid zijn naast de twee hoofdtrappenhuizenglazen liften geplaatst. Het inzagen van de vloeren voor de sparingenleverde informatie op over de opbouw van de betonnenvloeren. De 3,20 tot 3,40 meter overspannende betonnenvloeren zijn circa 120 mm dik en hebben eenvoudige staafwa peningmet weinig dekking. Sterk genoeg voor de belasting maaronvoldoende geluidwerend als woningscheidende vloer. Perbouwlaag is vervolgens bekeken wat hier de beste aanpak was.Veelal werd de oplossing gevonden in een combinatie van geluidsisolerendegipsplafonds en soms zwevende dekvloeren. Indie plafonds zijn de leidingen van de balansventilatie en de cvverwerkt. Die zakken dus uit de plafonds naar de radiatoren enzijn hierdoor nadrukkelijk zichtbaar.Alle nieuwe binnenwanden voor de woningen zijn uitgevoerd inmetalstud met gipsplaten. De schachten voor het verticale leidingtransportzijn zoveel mogelijk in de woningscheidende wandenopgenomen. De oorspronkelijke zware houten deuren in debe staande gangwanden zijn waar mogelijk gehandhaafd.Dubbele ramenOok aan allerlei details is te zien dat dit geen Nederlandse ontwerpenen bouwmethodieken zijn. Zo is het neoromaanse gebouwop diverse plaatsen voorzien van dubbel uitgevoerderamen die, verbonden door een schuifmechanisme in de onderdorpelvan het raam, samen naar binnen draaien. Na de completerestauratie van alle ramen werkt dit principe nog steeds zo.Alleen van de halfronde valramen is het buitenste raam vastgezet.Alle ramen zijn uit de kozijnen verwijderd en na restauratiein een timmeratelier voorzien van gelaagd restauratieglas, datmet stopverf in de sponningen is gezet.BalkonsEen nadrukkelijke wens van Woonzorg was om zoveel mogelijkappartementen te voorzien van eigen buitenruimte. Bij een be-50 // Bouwwereld48-53_Project transformatie.indd 50 09-01-13 16:15

Project Transformatie1231-2 // De meeste woningen worden ontsloten vanuit galerijen aan deachterzijde van het klooster. 3 // Het nieuwe balkon is geïnspireerd ophet model van het bestaande balkon en is op schuin geplaatste stalenconsoles bevestigd (zie de detailtekening).schermd monument geeft dat altijd veel stof tot discussie. ArchitectStefanie Weser van Tak architecten zegt hierover: “Hetklooster had al drie balkons op de tweede verdieping. Dat gafeen aanknopingspunt om aanvullende balkons te maken opba sis van dit model.” De bestaande balkons zijn rijk versierd envan een granito vloerafwerking voorzien. Voor de nieuwe balkonsis gekozen voor een constructie van stalen consoles vanHE-balken die naar de vloeren zijn doorgekoppeld. Er liggenprefab betonnen balkonplaten op. Het stalen hekwerk is quamaatvoering en indeling geïnspireerd op het oude hekwerk. Dedeuren naar de balkons zijn geheel in stijl opgelost. Dit is gebeurddoor de bestaande natuurstenen dorpels uit de gevels tenemen en ze terug te plaatsen als onderdorpel onder de uitgezaagdeborstweringen. De stijlen van de kozijnen zijn verlengden in plaats van ramen zijn er stolpdeuren geplaatst, met exactdezelfde roedenverdeling. Het metselwerk rondom de sparing ishersteld. Zodoende valt de wijziging nauwelijks op. Slechts tweenatuurstenen dorpels zijn bij deze exercitie gebroken en moestenvervangen worden.Galerijen aan hellende gevelVoor de galerijen aan de achtergevel is een soortgelijk principetoegepast. Hier zijn de deuren vanuit het trappenhuis naar degalerij uitgevoerd als enkele in plaats van stolpdeur vanwegehun functie.De galerijen zijn op een eenvoudige staalconstructie gelegd.Een probleem dat pas tijdens het stellen van de staalconstructienaar voren kwam, is dat de achtergevel 130 mm naar achterenhelt. Dit was tijdens de opname niet ontdekt. De breedte van degalerijplaat moest aangepast worden door de bekisting perwoon laag te versmallen. Dus is men van boven naar onderengaan werken.Het hoogteverschil tussen de galerijvloer en aansluitende vloerenis op een slimme manier en zonder opstapjes opgelost. In dewoningen ligt namelijk een dekvloer, terwijl de trap op de meesteverdiepingen niet is aangepast. Het hoogteverschil is in kleinestapjes opgelost (maximaal 20 mm) doordat men uit de lift naarde galerij gaat en dan pas de woning in. Op die manier zijn 41van de 46 woningen rolstoeltoegankelijk.Een forse tegenvaller bij het realiseren van de toegangen naarde galerijen was de betonnen balk van 600 bij 600 mm die over12 meter lengte de keukenuitbouw overspande. Deze balkmoest worden ingezaagd voor een nieuwe constructie voor degalerijtoegang.Extra licht in kapappartementenDe appartementen op de derde verdieping hebben geen eigenbuitenruimte maar beschikken wel over een gezamenlijk dakterrasop de uitbouw aan de achterzijde. Deze appartementen, dieonder de kap liggen, worden ontsloten via een inpandige gang.Om voldoende daglicht in de woningen te krijgen, zijn naast degerestaureerde dakkapellen hoge Velux dakramen geplaatst.Deze rij dakramen zitten in de voor- en achtergevel en zorgen– deels via de gang – voor voldoende extra daglichttoetreding.In de kelders worden nog bergingen gemaakt voor de bewoners.Hopelijk worden er ook gebruikers gevonden voor demo numentale ruimten op de begane grond, waar bijvoorbeeldeen restaurant, zorgverleners en publieke functies een plekkunnen vinden.52 // Bouwwereld48-53_Project transformatie.indd 52 09-01-13 16:15