Presentatie Kennisconferentie 2008 'workshop risicoperceptie'

“Mogelijke overstroming:houdt het ons wel bezig?”Risicoperceptie van burgers envoorbereiding op overstromingenMET MEDEWERKING VAN:Herman van der Most (Deltares)

Kader van onderzoek risicoperceptiebinnen ‘Leven met Water’Tweetal projecten:• PROmO: Perceptie en Risicocommunicatie bij Omgaanmet Overstromingsrisico’s• VNTS: Van Neerslag tot SchadeOnderzoek door Teun Terpstra:• Universiteit Twente; Communicatiewetenschappen• Natural Hazard Reduction and Recovery CentreScope van onderzoek risicoperceptie:• Deze workshop irt voorbereiding overstromingen doorburgers• PROmO: ook sociaaleconomische waardering vanrisicopercepties

Cases binnen perceptieonderzoekvan PROmO en VNTSPROmO (april 2008) VNTS (december 2007)Pilot 2006FrieslandDR 7DR 22DelflandDR 8DR 16DR 29DR 36‘emergency preparedness’& gevolgbeperkingwateroverlast &overstromingsrisico

Opzet van presentatieWat resultaten uit het pilot-onderzoek vanFrieslandEnkele noties rond risicoperceptie in relatie totvoorbereiding op overstromingenAanpak risicoperceptie onderzoek PROmO:• Protective Action Decision Model• Wat voorbeelden uit de vragenlijstenEerste uitkomsten vanuit VNTS-onderzoek

Oordeel over “persoonlijk risico” (Frl)Heel veelRedelijk veelEnigszinsNauwelijksHelemaal nietziektegolfoverstromingrecessiewateroverlastkernrampklimaatver.Zorgen risico'somgeving

Factoren van invloed oprisicoperceptieHeel veelRedelijk veelEnigszinsNauwelijksHelemaal nietbewustzijnangst kans ernstgevolgencontrole

Enkele noties rond risicoperceptieGaat bij risicoperceptie om subjectieve oordelen over•… kans … en gevolgen•“expert” oordeel “leek” oordeel•“objectief vastgesteld” “subjectief gepercipieerd”•subjectieve oordelen …… … gedragingen• … de dreiging: “is er een dreiging?”• … de respons: “wil ik er iets aan doen?” “kan ik er iets aan doen?” “wanneer moet ik dat doen (nu of later)”??

Wat weten we van risicoperceptie?Discrepantie tussen ‘objectief’ en ‘subjectief’ risicoDiscrepantie tussen deskundigen / publiekRisicoperceptie verschilt tussen groepen insamenlevingRisicoperceptie is omgekeerd evenredig aanvertrouwen (in de risicomanager)Veel kennis uit andere risicodomeinen, minder vanuitoverstromingsrisico’s

Vraagstelling van risicoperceptieonderzoek binnen PROmOHoe hangt de risicoperceptie af van gevolgen vanoverstromingen, beschermingsniveau, vertrouwen inoverheid en experts, ..?Wat is de invloed van risicoperceptie op zelfredzaamheiden op intenties om zelf maatregelen te nemen?Welke handvatten biedt risicoperceptie voorrisicocommunicatie:• Welke factoren zijn bepalend voor effectiviteit vancommunicatie?• In hoeverre moet en kan risicocommunicatieworden afgestemd op verschillen inrisicoperceptie?

EnvironmentalcuesSocial contextInformationsourcesInformationchannelsMessagecontentReceivercharacteristicsStages of adjustment adoption1. Risk identification:Is there a real threat I need to payattention to?2. Risk assessment:Do I need to take protective action?PredecisionalprocessesInformation seekingWhat information do I need?3. Protective action search:What can be done to achieve protection?Where and how can I obtain thisinformation?4. Protective action assessment:Which actions are most effective?Do I need the information now?5. Protective action implementation:Does action need to be taken now?

Aanpak van risicoperceptieonderzoek binnen PROmOGrootschalige surveys (vragenlijsten via Internet) voorverschillende gebieden in Nederland• Friesland (Waddenzeekust; uitgevoerde pilot)• Walcheren (Noordzeekust)• Eiland van Dordrecht (Benedenrivierengebied)• De Maaskant (Bovenrivierengebied)Tijdschema:• begin april vragenlijsten ‘in de lucht’• eerste uitwerking in de maanden t/mzomervakantie• herhaling van survey na de grote TMO-oefeningvan november 2008

Vragenlijsten van de PROmO surveyseen generiek deel voor alle cases vooral gericht op‘emergency preparedness’• hoe besluiten mensen om zich wel / niet voorte bereiden op een overstroming• welke afweging ligt aan die beslissing tengrondslag: welke voordelen en nadelenworden gezieneen case-specifiek gedeelte gericht op maatregelenvoor gevolgbeperking:• perceptie van voor- en nadelen vanmaatregelen• case specifieke vragenlijst opgesteld insamenspraak met regio

Activiteiten, maatregelen tervoorbereiding op overstromingenNoodpakketAfsprakenmakenInformatiezoekenZandzakken,vloedschottenNoodplanmakenVerzekeringafsluiten

Vragen over voorbereiding opoverstromingen (alle cases)‘Baten’ van activiteiten voor eigen veiligheid, nutvoor familie en vrienden, nut voor beperken vanschade, nut voor andere situaties‘Kosten’ van aciviteiten: in geld, in tijd, benodigdevaardigheden, benodigde hulpOordeel over relatieve belang van kosten en baten,totaal oordeel over maatregelen, gedragsintentieom maatregel uit te voeren

Vragen rond evacuatie(case Walcheren)Beeld van omstandigheden tijdens storm enevacuatieGevolgen van storm en evacuatie op communicatie,stroomvoorziening, verkeer (files)Inschatting van eigen gevaar en mogelijkheden vanevacuatieWaarschijnlijke reactie op advies om te evacuerenInformatie: welke onderwerpen het belangrijkst en opwelke manier aan informatie komenBekendheid met opvangplaatsen en intentie om dezete gebruiken

Attitude t.a.v. maatregelen enverantwoordelijkheid voorbereiding (Frl)Attituden ten aanzien van maatregelenCollectief:waterkeringenIndividueel:voorbereidenoverstromingZeer negatiefZeer positiefWie is verantwoordelijk om er voorte zorgen dat u goed bent voorbereid?ikzelfvolledigbeidenevenveeloverheidvolledig

Verantwoordelijkheid partijen voorgoede voorbereiding van burger?DR 7 DR 8 DR 14 DR 16in zeer grote matein tamelijk grote mateniet in kleine/grote matein tamelijk kleine matein zeer kleine materijksoverheidwaterschapzelfgemeentehulpdiensten

Vertrouwen in eigen zelfredzaamheidheel veeldr7 dr8 dr 14 dr 16tamelijk veelniet weinig / veeltamelijk weinigheel weinig

Oordeel over nut van zaken en actiesvoor goede voorbereidingDR 7 DR 8 DR 14 DR 16heel veeltamelijk veelniet weinig / veeltamelijk weinigheel weinigvoorraad etenen watereerste hulppakketradio opbatterijennadenkenoveroverstromingskaartencommunicatiecampagnebuurtbijeenkomsten

Denkt u de volgende zaken te gaandoen in de toekomst?zeker weldr 7 dr 8 dr 14 dr 16waarschijnlijk welmisschien niet / welwaarschijnlijk nietzeker nietinformatie lezenbekijken /informatiebewareninformatiezoekenvoorbereiden

Vooruitblik 2008/2009Uitwerking van onderzoeksresultaten:• eerste overzichten vòòr zomervakantie• ‘modelleren’ van relaties tussen risicoperceptie engedragsintenties in tweede helft 2008• ‘Herhaling’ van perceptieonderzoek PROmO innovember 2008 (kort na grote TMO-oefening)• Proefschrift van Teun Terpstra (medio 2009)