De alumni van Sterrenkunde vertellen - Faculteit der Wiskunde en ...

De alumni vanSterrenkunde vertellenSterrewacht Leiden

Bekijk jemogelijkhedenop onze websitewww.studereninleiden.nlen vind jestudieAfgestudeerde of gepromoveerde sterrenkundigenwerken niet alleen in de wetenschap, maar zijn ookin trek in het bedrijfsleven.Een greep uit de bedrijfstakken:* Universiteiten en observatoria* Onderzoeksafdelingen van technologische bedrijven* Financiële wereldINHOUDSterrenkunde is een all-round opleiding.Afgestudeerde of gepromoveerdesterrenkundigen zijn aantrekkelijk voorwerkgevers op allerlei gebieden vanwegehun probleemoplossend vermogen enanalytische vaardigheden, waaraantijdens de opleiding veel aandacht wordtbesteed. Afstudeerders Sterrenkunde gaanvaak verder in de wetenschap met eenpromotieonderzoek aan de SterrewachtLeiden. Na de promotie gaan velen doormet sterrenkundig onderzoek aan eenuniversiteit of observatorium, maar ook alsje niet als wetenschapper wilt doorgaan,biedt de opleiding volop mogelijkheden.Veel afgestuurde of gepromoveerdesterrenkundigen komen dan ook terechtin high-tech onderzoeksinstituten of oponderzoeksafdelingen van bedrijven.Wat gebeurt er opde Sterrewachtwww.strw.leidenuniv.nlCheck alumnibijeenkomst opwww.vo-s.nlDeze brochure bevat een aantal bijdragen vanSterrenkundestudenten die tussen 1987 en2008 zijn afgestudeerd. Deze oud-studentenhebben kort voor of na hun afstuderen een baangevonden en nadien carrière gemaakt.

Werken na je studieWelke kanten kan je allemaal op met je studie en wat voor banen horen daarbij?Michiel van HaarlemManaging Director van LOFARMariska KriekPostdoc bij het Harvard-Smithsonian Center forAstrophysicsIgnas SnellenUniversitair hoofddocent sterrenkundeaan de Universiteit LeidenHester SchoutenMedewerker Planning & Control bijde Dienst Stedelijke Ontwikkelingvan de gemeente Den HaagJelle RitzerveldManager Risk Management bijLeasePlan NederlandNicole van der BliekDeputy Director Cerro TololoInter-American Observatory, Chili1Ellen VerolmeAfdelingshoofd leefomgevingskwaliteitbij RijkswaterstaatNiels van WeerenManager Solution Center Marketing& Sales Support bij INGJos de BruijneAdjunct projectwetenschapperbij ESARoeland van der MarelAstronoom bij het Space TelescopeScience Institute, Baltimore (USA)

Profiel‘Universele’ probleemoplossersDe Sterrewacht Leiden is de oudste bestaande academische sterrenwacht terwereld, opgericht in 1633. De Sterrewacht is het werkterrein geweest van beroemdesterrenkundigen als De Sitter, Van de Hulst en Oort en is heden ten dage wereldwijd eentoonaangevend instituut. Sterrenkunde aan de Nederlandse universiteiten is verenigdin de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), een van de weinigeonderzoekscholen die van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen hetpredicaat ‘toponderzoekschool’ heeft gekregen.2Binnen NOVA vormt de Sterrewacht Leiden het grootsteinstituut met een veelzijdig bereik aan onderzoeksgebiedenen onderwijs, gegeven door docenten diestuk voor stuk tot de leiders in hun vakgebied behoren.Sterrenkundig onderzoek in Leiden richt zich op eenbreed scala aan onderwerpen, uiteenlopend van degrote schaal structuur en de vorming van sterren enplaneten tot de vorming en evolutie van melkwegstelselsen de vorming van sterren en planeten. Hierbijwordt veelvuldig gebruik gemaakt van gegevens vande modernste telescopen en satellieten, inclusief deHubble Ruimtetelescoop.Tijdens de studie krijg je, naast colleges in sterrenkunde,natuurkunde en wiskunde, direct te makenmet het meest actuele wetenschappelijke onderzoek.Vast onderdeel van de studie is een waarneemreisnaar La Palma, waar een waarneemprogramma wordtverricht met een professionele telescoop: de IsaacNewton Telescope met een spiegel van 2,5 diameter.Bij de afstudeeronderzoeken van de bachelor- en demasteropleiding draai je zelf mee in het sterrenkundigeonderzoek dat aan de Sterrewacht wordt verricht.Na de studie Sterrenkunde ligt de wereld voor je open.Door de opgedane analytische vaardigheden en hetaangeleerde probleemoplossend vermogen zijn netafgestudeerde of gepromoveerde sterrenkundigen uitLeiden erg in trek bij het bedrijsleven. Veel afstudeerderskiezen voor een promotieonderzoek aan deSterrewacht, om daarna voor een wetenschappelijkloopbaan dan wel een carrière in het bedrijfslevente gaan.In dit boekje lees je de verhalen van een aantalSterrenkunde-alumni en hun carrièrepaden tot nu toe.www.strw.leidenuniv.nl

Sterrenkunde, wat kun je er mee?Afgestudeerde sterrenkundigen vertellenDeze brochure bevat een aantal bijdragen van Sterrenkundestudenten die tussen 1987en 2008 zijn afgestudeerd. Deze oud-studenten hebben kort voor of na hun afstudereneen baan gevonden en nadien carrière gemaakt.De 10 alumni die hier aan het woord komen, vormeneen ware doorsnee. Twee van hen zijn na het afstuderenmeteen iets anders dan wetenschappelijk onderzoekgaan doen. Twee hebben dat ook gedaan, maar nahun promotie. Drie alumni hebben gekozen voor eenloopbaan in het wetenschappelijk onderzoek en driehebben het onderzoek weliswaar niet vaarwel gezegdmaar houden zich vooral bezig met het managementdaarvan.3

Michiel van HaarlemManaging Director van LOFAR4Ik studeerde af (’87) in Sterrenkunde met een onderzoeknaar clusters van sterrenstelsels. Mijn promotieonderzoek wasdaarop een vervolg. Na een jaar bij Shell trok de sterrenkundeme toch meer en ging ik voor onderzoek naar Durham inEngeland. Sinds 1996 zit ik bij Astron.

Astron is een instituut van NWO, de Nederlandse Organisatie voor WetenschappelijkOnderzoek. Hier worden hoogstaande wetenschappelijke meetinstrumenten ontwikkelden gebouwd voor de sterrenkunde en er wordt astronomisch onderzoek gedaan.Het onderhoud en de bediening van de telescopen en het uitvoeren van waarnemingenen metingen zijn complexe processen die door een toegewijde groep experts wordenuitgevoerd voor onder meer de telescoop in Westerbork en voor LOFAR. De schotel inDwingeloo is in gebruik door amateurs.Het idee voor LOFAR is vijftien jaar geledenontstaan aan de Universiteit Leiden.Het is de nieuwste radiotelescoop terwereld. Samen met technische ingenieurs,sterrenkundigen en Nederlandse universiteitenheb ik LOFAR ontwikkeld engebouwd en nu is hij klaar voor gebruik.LOFAR staat ten zuidoosten van Assen,waar weinig storing is van mobiele telefoonsen elektronica. Het is geen schotelzoals in Dwingeloo, die wordt beperktdoor de richting waarin hij is gedraaid.Hier gaat het om een groot centraal gebiedvan 400 hectare met daarop een dichtnetwerk van platte, onbeweegbare antennes.Verder staan er ook antennes op 26velden in Noordoost Nederland, Duitsland,Engeland, Frankrijk en Zweden.Samen produceren ze een superscherpbeeld van de hemel. Het bijzondere is datwe met LOFAR tegelijkertijd in verschillenderichtingen kunnen waarnemen.Nederland heeft met LOFAR een voorsprongop andere landen. We hopen er alseerste nieuwe sterrenkundige ontdekkingenmee te doen. De onderzoeksvragen diemeer dan tien jaar geleden de aanleidingvan de bouw gaven, zijn gelukkig nogsteeds interessant. We willen signalenontdekken van de eerste sterren en deeerste sterrenstelsels en kosmische stralingwaarnemen. Omdat we nu meer kunnenzien, willen we ook alle sterrenstelsels diewe al kennen opnieuw in kaart brengen.Toen ik bij LOFAR begon, zorgde ikervoor dat de sterrenkundigen en technicidie moesten samenwerken elkaar kondenverstaan en begrijpen. Deze twee totaalverschillende partijen hadden elk huneigen denkwijze, achtergrond en verwachtingen,die op elkaar moesten wordenafgestemd. Sinds 2007 ben ik directeur. Ikzorg voor contracten, aanbestedingen enfinanciële zaken, ik lobby veel en zie eroptoe dat het project in hoofdlijnen de goedekant op gaat. Daarbij houd ik rekeningmet de belangen van alle partijen. Eenveelzijdige baan met de realisatie vanLOFAR als bijzondere opdracht. Als westraks een ontdekking doen en iemandkrijgt de Nobelprijs, dan zie ik dat als eenwaardering voor wat we hebben gedaan.Nog steeds vind ik dat je vooral moetgaan studeren wat je leuk vindt, dat hebik ook gedaan. Op de middelbare schoollas ik een artikel over sterrenkunde in eentijdschrift. Ik was erdoor gefascineerd enkoos voor de opleiding hierin. In het eerstejaar moest ik veel geduld opbrengen, wanthet ging vooral over wiskunde en natuurkunde;de sterrenkunde waarvoor ik wasgekomen, kwam maar weinig aan bod.Later werd het interessant, zeker toen wemet onderzoek aan de slag gingen.In dit vak heb je niet altijd alle gegevensvoor handen en dat boeit me. Je moetaannames doen en zoeken naar mogelijkeoplossingen. Zo bouw je een beeld van dewerking, dat je toetst met waarnemingenen berekeningen. Met deze techniek leer jeop een algemene manier naar problemente kijken en dat kun je op allerlei manierengebruiken, ook in het bedrijfsleven. Ik hebveel aan mijn studie gehad in deze functie.Een bedrijfskundige of bestuurskundigezou te veel moeite met deze klus hebbengehad.5

Mariska KriekPostdoc bij het Harvard-SmithsonianCenter for Astrophysics6Ik studeerde af in Sterrenkunde in 2003. Daarna bleef ik alsassistent in opleiding verbonden aan de Universiteit Leiden,waar ik in 2007 mijn PhD bul haalde. Vervolgens ging ikals postdoc naar Princeton University en sinds 2010 hebik mijn huidige positie.

Het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA) is waarschijnlijk het grootstesterrenkundige instituut ter wereld. Hier is zowel het Smithsonian Astrophysical Observatoryals de Universiteit van Harvard gevestigd. Er wordt voornamelijk onderzoek gedaan enonderwijs gegeven. Om het onderzoek uit te kunnen voeren, zijn grote telescopen nodig.De CfA heeft eigen telescopen en speelt een grote rol in de bouw ervan en de ontwikkelingvan de benodigde instrumenten. Zo wordt er nu gewerkt aan de vijfentwintig meter groteGiant Magellan Telescope.CfA is een aantrekkelijke plek om tewerken. Er vinden veel activiteiten plaatsen ik beschik hier over uitstekende faciliteiten,zodat ik mijn werk goed kan doen.Bovendien verkeer ik in het gezelschap vanvele excellente wetenschappers, met iederhun eigen specialisatie.In mijn functie ben ik onafhankelijk.Hierdoor kan ik mijn eigen onderzoeksprogrammadefiniëren en uitvoeren. Datis prettig. Mijn onderzoek richt zich opde vorming en de evolutie van sterrenstelsels.Daarvoor zit ik veel achtermijn computer. Ik houd me vooral bezigmet beeldbewerking, berekeningen enstatistiek. Jammer genoeg vergeet ik daarbijvaak hoe wonderlijk de objecten eigenlijkzijn die ik op het scherm bestudeer.Die kleine vlekjes, ofwel die vijf belichtepixels, dat zijn in het echt enorme sterrenstelsels,nog heftiger dan onze Melkweg.De foto’s die ik op de computer bestudeer,zijn natuurlijk wel het resultaat van onzeeigen waarnemingen. Op dit momentgebruik ik hiervoor de Magellan Telescopenin Chili en in het verleden gebruikteik ook de VLT, de Keck telescopen ende Gemini telescopen. Het waarnemenbehoort tot de leukste aspecten van mijnbaan; het is elke keer weer spannend watwe gaan ontdekken en of we wat gaanontdekken. Omdat we de sterrenstelselsniet in detail kunnen waarnemen met hetblote oog, gebruiken we telescopen. Dezestaan op exotische en afgelegen plekkenals Hawaï en Chili, dus voor een waarnemingmoet ik altijd eerst het vliegtuigin. De telescoop vangt het licht op metdetectoren, waardoor de sterrenstelselsvoor ons wel zichtbaar worden. Vervolgensworden er foto’s van het heelal gemaakt,die ik later ga bestuderen.Mijn keuze voor de opleiding Sterrenkundewas niet heel vanzelfsprekend. Ikhad als kind nooit mijn eigen telescoopen ik ben ook nooit lid geweest van eenamateur-astronomenclub. Tijdens mijnlaatste jaren vwo veranderde ik regelmatigvan idee wat betreft mijn studiekeuze, zooverwoog ik ook Bouwkunde, IndustrieelOntwerpen, Medische Biologie, Econometrieof Wiskunde te gaan doen. Het ismisschien toevallig dat het uiteindelijkSterrenkunde is geworden, maar ik heb ernooit spijt van gehad. Ik ben achteraf welheel blij dat ik in het onderzoek terechtben gekomen, want dat past goed bij mij.Het is creatief, ik mag puzzels oplossenen ik maak gebruik van de meest geavanceerdetechnologieën. Bovendien zijn mijnwerktijden flexibel en mag ik veel reizen.Mijn keuze om in de academische wereldte blijven was ook niet vanzelfsprekend,want tijdens mijn studie was ikervan overtuigd dat ik consultant zouworden. Maar na mijn eerste kennismakingmet het sterrenkundig onderzoekwas ik verkocht. Nu, 10 jaar later, heb iknog steeds veel plezier in mijn werk alsonderzoeker, maar ik kijk ook uit naarmijn nieuwe aanstelling per 1 januari2012. Dan begin ik als universitair docentbij Berkeley, University of California enheb ik naast het doen van onderzoek ookandere taken. Ik ga lesgeven en studentenbegeleiden en mijn eigen onderzoeksgroepstarten. Heel spannend allemaal.7

Ignas SnellenUniversitair hoofddocent sterrenkundeaan de Universiteit Leiden8Na mijn studie Sterrenkunde (’88-’93) deed ikpromotieonderzoek in radiostraling van melkwegstelsels.Daarna heb ik onderzoek gedaan aan de CambridgeUniversity en was ik docent aan de universiteit van Edinburghin Schotland. Sinds 2004 ben ik terug in Leiden, waar ikonderzoek doe en colleges geef.

Bij de opleiding Sterrenkunde in Leiden draait alles om kennis. Er wordt onderwijsgegeven aan studenten, die vervolgens astronoom of onderzoeker worden of kiezenvoor een carrière in het bedrijfsleven. Daarnaast wordt hier nieuwe kennis verkregenmet astronomisch onderzoek. Studenten werken daaraan mee en schrijven er een scriptieover. Wie na de studie door wil gaan met onderzoek aan de universiteit, kan promoverenop een bepaald onderwerp.Voor een wetenschapper is Nederlandeigenlijk te klein. Posities bij universiteitenin het buitenland zijn heel gewoon als jeverder wilt met onderzoek. Met de opleidingSterrenkunde kun je alle kanten op.Naast onderzoek zijn er meerdere vakgebiedengerelateerd aan de sterrenkunde,zoals de ruimtevaart, de industrie en dewetenschapsjournalistiek. Minder dan dehelft van de afgestudeerden gaat verderin de astronomie. De meeste gaan aan hetwerk in het bedrijfsleven, bijvoorbeeld inde IT, als consultant of in de financiëlewereld. De track Science Based Businessbereidt studenten daarop voor.In mijn werk onderzoek ik exoplaneten,deze planeten draaien rondom zonnen.We willen graag een soort zusje van deaarde vinden en kijken of daar leven is.Dat vertelt ons iets over de plaats van demensheid in de ruimte. Ook geeft hetons vergelijkingsmateriaal, waardoor weanders naar de aarde kunnen kijken envoorspellen hoe de aarde zich zal ontwikkelen.Mijn werk bestaat voornamelijkuit atmosfeeronderzoek. Door preciesde kleuren van licht te meten kunnen weachterhalen welke gassen er op een planeetvoorkomen en hoe warm het er is. Zokunnen we ons een beeld vormen van eenplaneet. De waarnemingen vinden plaatsmet een reusachtige telescoop. Daarvanzijn er maar een paar in de wereld. Ik leeraltijd veel van deze waarnemingen, hetzijn bijzondere momenten in mijn werk.Ter plekke controleer ik of de waarneminggoed gaat, maar de analyse en ijkingenworden hier in Leiden achter de computeruitgevoerd.Het grootste deel van mijn tijd begeleidik promovendi en studenten die bezigzijn met hun masteronderzoek. Ik praatmet ze, help ze en beoordeel hun onderzoeksresultaten.Daarnaast bedenk ik watwe de komende jaren gaan onderzoeken.Om daarvoor subsidie te krijgen moetde Nederlandse Organisatie voor WetenschappelijkOnderzoek (NWO) goedkeuringgeven.Het fascineert me om met onderzoek opde grens bezig te zijn van wat de mensheidweet. Als we iets als eerste in de wereldontdekken, dan is dat fantastisch.Zo hebben we als eerste winden waargenomenrondom een planeet. Dat nieuwsging de hele wereld over. Ontdekkingendoen we niet dagelijks. Ik ben vooral bezigmet problemen oplossen en het makenvan data-analyses. Daar kan ik me echtop verheugen als ik ’s morgens opsta.Als achtjarige vond ik sterren al prachtig.Met mijn eigen kijkertje stond ik elkeavond in de tuin. Toen wist ik al dat ikSterrenkunde wilde studeren. Ik heb voorLeiden gekozen omdat het de grootsteuniversiteit is in sterrenkunde en quaonderzoek de meeste keus heeft. Docentendie bevlogen waren in hun vak kondenme inspireren, naar hun colleges ging ikgraag. Het meest interessant aan de studievond ik mijn onderzoek naar radiostralingmet de grootste radiotelescoop ter wereldin New Mexico. Deze stond midden in dewoestijn, zo ver mogelijk van de mensenvandaan met hun storende auto’s enmobiele telefoons. Wiskunde en natuurkundevond ik moeilijk en daarom minderleuk, gelukkig lag in de tweede helft vande studie het accent op sterrenkunde.9

Ellen VerolmeAfdelingshoofd Leefomgevingskwaliteitbij Rijkswaterstaat10Ik studeerde Sterrenkunde van 1995 tot 1999.Mijn afstudeeronderzoek bij Vincent Icke ging over dedynamica van sterrenstelsels. Op dit onderwerp ben ik ookgepromoveerd (2003). Daarna ben ik gaan werken bij TNOin Delft en nu bij Rijkswaterstaat.

Rijkswaterstaat moet zorgen voor een vlotte en veilige doorstroming op de weg enop het water. Het realiseren van filevrije wegen en goede vaarwegen die vrij zijn vanobstakels behoort tot onze missie. In de winter zorgen we voor strooizout. We zien eroptoe dat het asfalt van goede kwaliteit is, we maken de vaargeulen diep genoeg en wevoorzien in voldoende en schoon water.Rijkswaterstaat (RWS) is de uitvoeringsorganisatievan het Ministerie van Infrastructuuren Milieu. Ik werk bij de DienstVerkeer en Scheepvaart, dat is een vande kennisdiensten van Rijkswaterstaat.Als bijvoorbeeld een projectleider vaneen uitvoerende dienst de opdracht heeftgekregen een wegverbreding of spitsstrookte maken, dan geven wij advies over de tegebruiken materialen voor het wegdek envoor de aanleg van geluidswerende voorzieningen,zodat we binnen de geluidsnormenblijven.Ik ben inhoudelijk eindverantwoordelijkvoor de afdeling Leefomgevingskwaliteit.We houden ons vooral bezig met de voorRijkswaterstaat belangrijke milieuthema’s.Zo kijken we naar de uitstoot van auto’sen wat dat betekent voor de luchtkwaliteitvan omwonenden. Ook onderzoekenwe samen met andere overheden waarecoducten moeten komen, zodat dierenniet zomaar de weg kunnen oversteken.We denken mee bij beleidsontwikkelingen adviseren of nieuwe milieunormen welof niet zouden kunnen werken.Als hoofd van de afdeling heb ik regelmatigoverleg met mijn medewerkers overlopende projecten. Ik praat ook veel metandere bestuurders en met onze opdrachtgevers,die uiteindelijk tevreden moetenzijn over ons werk. Met mijn kennis vanmodellen en fysische verschijnselen en ophet gebied van onderzoek ben ik voor mijnmedewerkers een natuurlijke gesprekpartner.Een andere belangrijke taak is personeelsmanagement,bijvoorbeeld het voerenvan functioneringsgesprekken. Dat vindik fascinerend, want iedereen heeft zijneigen verhaal en andere wensen. Ik beneen ‘mensen-mens’, al moet ik soms tochharde beslissingen nemen. De operationelekant van mijn werk vind ik het leukst;het met ‘echte’ dingen bezig zijn. Het isprachtig om op locatie, met je voeten in demodder, te kijken hoe een project verloopt.Tussen de graafmachines, op een nieuwecoduct of op het nog warme asfalt.De opleiding Sterrenkunde en hetafstudeeronderzoek verliepen voor mijvoorspoedig. Dat was niet bij iedereen zo.De eerste twee jaar moesten we ons doorgortdroge wiskunde en natuurkunde heenbijten. Dat was zo heftig dat zeker de helftvan de groep ermee stopte. Omdat ik zagdat de ouderejaars zich wel echt met hetvak bezig hielden, wilde ik doorzetten.Ook de docenten inspireerden me daartoemet hun verhalen over de onderzoekenwaar ze mee bezig waren. Gelukkigkwamen we al gauw zelf met het onderzoekin aanraking, dat maakte de studiedirect interessanter.Ik was pas 21 jaar toen ik afstudeerde. Ikbegon daarna met mijn promotieonderzoek,omdat ik nog meer over de sterrenkundewilde leren. Ik richtte me vooralop de inhoudelijke kant en het behalenvan resultaten, maar achteraf gezien hadik meer kunnen halen uit deze periode,zoals het leren samenwerken met binnenenbuitenlandse onderzoekers. Nu zou iknieuwe studenten Sterrenkunde adviserenvakken ernaast te volgen die je interesseren.Mocht je het bedrijfsleven in willen,dan zijn vaardigheden in bijvoorbeeldbedrijfskunde, strategie en communicatiealtijd handig. Studeren kan overigensook later nog, als je al een baan hebt.Toen ik al werkte, deed ik een studie ommijn managementvaardigheden verder teontwikkelen. Net als van mijn opleidingSterrenkunde heb ik ook daar nu veelvoordeel van.11

Jos de BruijneAdjunct projectwetenschapper bij ESADe European Space Agency (ESA) is voor Europa de toegang naar de ruimte. Dit agentschapcoördineert de ruimtevaartmissies van 19 Europese landen. Ook worden hier de benodigdefinanciële middelen voor ruimtevaartprojecten verzameld en verdeeld. Samen bereiken dedeelnemende landen veel meer dan ze ooit alleen zouden kunnen.12ESA fungeert als tussenpersoon voor deindustrie en de wetenschap. Als de wetenschapvoor een ruimteonderzoek eennieuw technologisch product nodig heeft,dan wordt dit gemaakt door een commercieelbedrijf als TNO of Dutch Space.De complexe kennis die nodig is voor deontwikkeling van nieuwe apparatuur vooreen buitengewone omgeving als het heelalkan later weer worden ingezet voor deproductie van meer ‘aardse’ producten.Zo kan de ruimtevaarttechnologie voormaterialen die bestand moeten zijn tegenextreme hitte later worden gebruikt bij defabricage van brandweerpakken.Ik werk aan de Gaia satelliet. Deze wordtin 2013 gelanceerd en gaat vijf jaar langonafgebroken de hele hemel fotograferenen zo afstanden, bewegingen en snelhedenvan sterren meten en kleuren en helderhedenvaststellen. Deze unieke taken kunnenalleen met een satelliet worden uitgevoerd.De meetresultaten zijn baanbrekend,want ze veranderen onze totale kijk ophet heelal. Ze worden gepubliceerd in eencatalogus, die in 2021 klaar moet zijn.Daarna begint pas het echte werk: sterrenkundigengaan dan de gegevens analyserenen vaststellen hoe het melkwegstelsel eruitziet en evolueert.Als adjunct projectwetenschapper moetik ervoor zorgen dat de satelliet volgensde wensen van de wetenschappers door deindustrie wordt gebouwd. Mijn achtergrondals sterrenkundige is essentieel ommet wetenschappers te kunnen communiceren.Daarnaast is er voor elke ESAmissie een project manager die eindverantwoordelijkis voor het hele project,inclusief de belangenbehartiging van deduizenden betrokkenen in de industrie.De verschillende eisen voor de apparatuurvan 500 wetenschappers, denk aan degewenste nauwkeurigheden, scherptes vande optiek, materialen en levensduur, stemik met hem af. Als zoveel wetenschappersrechtstreeks met de producenten zoudenmoeten communiceren, dan zou heteen chaos worden. ESA fungeert als eentrechter, die alle informatie verzamelt enin goede banen leidt. Er is altijd een spanningsveldtussen tijd, kwaliteit en geld.Als de productie uitloopt, dan moeten webekijken of we de eisen, de planning of hetbudget moeten aanpassen. De lanceerdatumvan de satelliet is soms het uitgangspunt;vertraging kan miljoenen kosten.Maar gelukkig is meestal de wetenschappelijkekwaliteit leidend.Ik heb gekozen voor de opleiding Sterrenkunde,omdat het een leuke mix is vannatuurkunde, informatica en wiskunde.Het was een intensieve en boeiende studiemet volle dagen en veel werkcolleges.We kenden elkaar allemaal goed, mijnstudiegenoten spreek ik nog wel eens opinternationale congressen. Het is belangrijkom bij je studiekeuze je hart te volgen.Tijdens mijn stage op de Leidse Sterrewachtleerde ik de fijne kneepjes van hetonderzoek doen. Dat beviel zo goed dat ikbesloot hierin verder te gaan. Na vijf jaarpromotieonderzoek koos ik toch voor hetbedrijfsleven, want een zwervend bestaan,dat inherent is aan een onderzoekscarrière,was niks voor mij en mijn gezin.Mijn baan bij ESA is ideaal: ik werk dichtbij huis en ben toch bezig met astronomieen wetenschap.

Van 1989 tot 1995 studeerde ik Sterrenkunde.Na mijn promotieonderzoek ging ik aan de slag bij ESA(European Space Agengy) als data analist (2000). Daarnaheb ik een postdoc gedaan bij ESA (afgerond in 2002)waarna ik er een staffunctie kreeg.13

Hester SchoutenMedewerker Planning & Control bij de DienstStedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag14In 2002 begon ik met de studie Sterrenkunde en dezeheb ik in 2008 afgerond met de master ScienceBased Business. Daarna volgde ik het tweejarigeacademisch traineeship van de gemeente Den Haag.Hier kreeg ik vervolgens een vaste baan.

Bij de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag werken zo’n 1000medewerkers. We houden ons bezig met de bereikbaarheid, werkgelegenheid, dewoningvoorraad, bedrijfshuisvesting en openbare ruimte. De hoofdtaak van de afdelingPlanning & Control is het opstellen van de financiële producten van onze dienst, zoals debegroting, de jaarrekening en het halfjaarbericht. Ik werk ook aan het verbeteren van definanciële processen en het financieel beheer van de dienst.Mijn studiekeuze heb ik gebaseerd opwat ik interessant vond op de middelbareschool. Sterrenkunde vond ik fascinerenden ik hoorde bovendien dat je met eenbètastudie altijd goed zit op de arbeidsmarkt.Het was geen makkelijke studie,maar dat gaf me juist de uitdaging waarnaarik op zoek was.Het was boeiend om met medestudentencolleges te volgen en onderzoek tedoen binnen vakgebieden die nog erg inontwikkeling zijn. Zo zocht ik tijdensmijn bacheloronderzoek naar planetenbuiten ons eigen zonnestelsel en gedurendemijn masteronderzoek verwerkteen analyseerde ik de waarneming vaneen verstoorde schijf rondom een ster.We wilden weten waar deze verstoringvandaan kon komen en wat het betekentvoor de ontwikkeling van de ster. Bijmijn onderzoeken werd ik goed begeleiden mocht ik ervaren hoe het is om in eenwetenschappelijk team te werken.Omdat ik nog niet wist of ik verderwilde in de wetenschap, koos ik voor deafstudeerrichting Science Based Business.Hierbij maak je kennis met verschillendeonderdelen van het bedrijfsleven en loop jestage bij een bedrijf. Ik heb dit gedaan bijhet subsidieadviesbureau PNO Consultants.Deze organisatie helpt bedrijven,non-profit organisaties en lokale overhedenbij het aanvragen van subsidies.Tijdens mijn stage kwam ik erachter dathet werken bij een overheid mij beter zouliggen dan het werken voor een commercieelbedrijf of in de wetenschap. Ook deactiviteiten die ik naast mijn studie deed,hielpen me te bepalen wat voor soort baanik leuk zou vinden en waar ik goed in ben.Zo gaf ik een examencursus natuurkunde,was ik actief bij de studentenvereniging enwas een jaar bestuurslid van de studievereniging.Ik raad iedereen daarom aan omin je studententijd meer te doen dan alleente studeren. Zo kun je je ook op anderegebieden ontwikkelen.Het leek mij interessant om voor eenlokale overheid te werken. Daar zit je dichterop de uitvoering en dat past het bestebij mij. Het traineeship van de gemeenteDen Haag was de ideale start van mijnloopbaan. Ik werkte in deze twee jaarop twee verschillende afdelingen en eendag per week besteedde ik aan traineeactiviteiten.Ik maakte kennis met allefacetten van de gemeente. Zo kreeg ik deene dag de kans om met de burgemeesterte praten over zijn werk en stond ik devolgende dag met mijn laarzen in het rioolmet een gemeentewerker. Ook werkte ikaan gemeentebrede projecten met anderetrainees en was er veel aandacht voorpersoonlijke ontwikkeling en opleiding.Ik heb verschillende cursussen mogenvolgen en komend jaar begin ik met eenpostdoctorale opleiding.Ik heb ervaren dat je het meeste leert doorgewoon aan de slag te gaan en vragen teblijven stellen. Dat je achtergrond nietprecies aansluit bij een functie is vaakniet belangrijk. De vaardigheden die jehebt opgedaan tijdens je studie zijn datwel, zoals je analytische vaardigheden, demanier waarop je problemen aanpakt, hetkritisch zijn en het vooral niet op willengeven.15

Jelle RitzerveldManager Risk Management bijLeasePlan Nederland16Ik koos voor de theoretische richting van Sterrenkunde(1998-2003) en promoveerde in 2007 op het gebied vanstralingstransport in het vroege heelal. Tijdens mijn studiewerkte ik parttime, ondermeer als programmeur bij Vodafone.

LeasePlan is een financiële dienstverlener en heeft een bankstatus. We lenen geld inde vorm van vervoermiddelen in ruil voor een maandelijks vergoeding. Daarbij biedenwe verzekeringen, service en onderhoud. Onze klanten zijn bedrijven die hun wagenparkbij ons leasen. In totaal gaat het om ruim 120.000 auto’s. LeasePlan is van oorsprongeen Nederlandse onderneming met vestigingen in dertig landen. In de operationeleautoleasing zijn we wereldmarktleider.We financieren auto’s voor bedrijven diebereid zijn te betalen voor het overnemenvan risico’s. De financiële risico’s als eenwaardedaling van de auto en een mogelijkfaillissement van de klant wordenbehandeld bij de afdeling Financial RiskManagement. We proberen deze risico’s zogoed mogelijk in te schatten, zodat we ereen passende en concurrerende leaseprijsaan kunnen koppelen. Ook kan de klantbij ons een verzekering afsluiten voor hetgeval hij schade rijdt.Bij de divisie Operational Risk Management& Internal Control gaat het om dete vermijden risico’s in ons eigen bedrijf.Is er schade mogelijk door fraude, wat tedoen als de IT systemen uitvallen of alser brand uitbreekt. De derde tak van RiskManagement betreft het berekenen van dekostprijs. Daar werken mensen die allesweten over auto’s, de onderdelen en deprijzen. Ze proberen de kosten bij schadeen restwaardes zo goed mogelijk in teschatten.Ik ben het hoofd van de gehele afdelingRisk Management en probeer het beste uitmijn mensen te halen. Ik stuur de verschillendeteamleiders aan en ben inhoudelijkeindverantwoordelijk. Ik zet de strategieuit, signaleer en stem de projecten af ophoofdlijnen. De randvoorwaarden diewe de verkoopafdeling bieden, moetenvoorkomen dat er teveel risico’s wordengenomen. We reiken oplossingen aan,bijvoorbeeld als de kosten te hoog dreigente worden of bij bijzondere wensen van deklant. Het commercieel meedenken vindik leuk. Om met extra creativiteit ervoorte zorgen dat de klant tevreden is.In deze functie weet ik nooit wat er gaatgebeuren. Die afwisseling heb ik nodig. Deoverheid of de klant kan opeens aanpassingeneisen of de wereld verandert opslag, zoals met de kredietcrisis. Dat dynamischemaakt het spannend. Bovendienzijn de ontwikkelingen in Risk Managementvrij nieuw; we zijn nog steeds aanhet uitvinden hoe het moet. Ik vind hetboeiend dat ik in een commerciële contextde wetenschap kan combineren met hetwerken met mensen.Ik profiteer in mijn werk van de ervaringendie ik tijdens mijn promotieheb opgedaan. We hadden een maniergevonden om de werkelijkheid in hetheelal beter na te bootsen, waardoor deberekeningen sneller en nauwkeurigerwerden. Het was lastig om de wereld vanons gelijk te overtuigen. Op mijn publicatiereageerden astronomen met weerstand,want ik tastte de werkwijze aan die ze aljaren gebruikten en waarop ze trots waren.Een nieuw idee werd niet geaccepteerd. Ikheb veel presentaties gegeven en moetenlobbyen om onze vinding te bewijzen. Ikheb geleerd tegen de gevestigde orde op teboksen, voor een publiek te argumenterenen met tegenslagen om te gaan. Mij krijg jeniet snel meer op de kast.Tijdens de opleiding Sterrenkundeprobeer je het moeilijkste uit het heelal tebegrijpen, ermee te rekenen en voorspellingente doen. Dat geeft zelfvertrouwen,waardoor je met elk complex probleemkunt omgaan. Je bent gedrild analytischte denken en zaken hanteerbaar te makendoor ze systematisch aan te pakken. Hetwordt een tweede natuur, dat maakt dat jesuccesvol kunt zijn in het bedrijfsleven.17

Nicole van der BliekDeputy Director Cerro TololoInter-American Observatory, Chili18Na mijn studies Natuurkunde en Sterrenkunde (UVA) hebik promotieonderzoek gedaan bij de Sterrewacht Leiden(tot 1997). Tijdens mijn promotie heb ongeveer drie jaar inChili gewerkt bij de European Southern Observatory (ESO).Nu ben ik Deputy Director bij de CTIO in Chili.

De Cerro Tololo Inter-American Observatory (CTIO) is een Noord-Amerikaansesterrenwacht, gelegen in Chili in Zuid-Amerika. CTIO is onderdeel van de NationalOptical Astronomy Observatories (NOAO), met het hoofdkantoor en een noordelijkesterrenwacht in Arizona in de Verenigde Staten. De medewerkers van CTIO leverenservice aan bezoekende astronomen door de telescopen en instrumenten te beherenen onderhouden. Daarnaast ontwikkelen ze technologische instrumenten voor deastronomie. Deze combinatie maakt het werken op deze sterrenwacht zo gevarieerd.De NOAO is een sterrenwacht met ‘openaccess’; hier kan in principe iedereengebruik maken van de telescopen eninstrumenten. Omdat de beschikbare tijdkleiner is dan de vraag, moeten wetenschapperstijd aanvragen. Dat doen ze meteen waarneemvoorstel, waarin ze uitleggenwat ze willen waarnemen, waarom enhoe ze denken dat te doen. Deze wordenbeoordeeld door een commissie, dievervolgens de tijd verdeelt onder de bestewaarneemvoorstellen. Als een wetenschappertijd toegekend heeft gekregen bijCTIO, dan vliegt hij daadwerkelijk naarChili. Bij zijn waarnemingen wordt hijgeholpen door de staf van de sterrenwacht.Ik studeerde zowel Natuurkunde als Sterrenkundeaan de UVA. Dankzij de inspirerendecolleges van professor Van denHeuvel en zeker mede dankzij zijn bevlogenheidbesloot ik me te specialiseren inde sterrenkunde. Tijdens mijn promotieheb ik ongeveer 3 jaar in Chili gewerkt engewoond bij de European Southern Observatory(ESO). Het eerste ESO observatoriumwaar ik destijds werkte is La Silla,het ligt in het noorden aan de rand van deAtacama woestijn. Hier kwam ik voor heteerst in aanraking met de werkzaamhedenvan de astronomen die de waarnemingenvan bezoekende astronomen ondersteunenop de sterrenwacht. Als PhD studentdroeg ik daar ook mijn steentje aan bijen ik was betrokken bij de calibratie eninstallatie van instrumenten. Ik heb gedurendedie periode meer dan 150 nachtenwaargenomen, dat is heel veel. Ik deed datvoornamelijk voor mijn eigen onderzoek,maar ook om anderen te assisteren.Vervolgens heb ik me verder gespecialiseerdin instrumentatie. Zo was ik tijdensmijn postdoc intensief betrokken bij deintegratie en het testen van een infraroodcamera aan de Stockholm Observatory.Deze was bestemd voor de Nordic OpticalTelescope op La Palma. In Stockholm hebik geleerd hoe leuk het is om in een laboratoriumbezig te zijn, met een instrumentdat daarna ook daadwerkelijk zal wordengebruikt. Vanuit Stockholm ben ik teruggegaannaar CTIO in Chili, daar werkik nog steeds. Ik ben hier begonnen metondersteunende werkzaamheden, vergelijkbaarmet hetgeen ik als student deed bijESO. Omdat ik toen al enige ervaring hadmet instrumentatie, raakte ik snel betrokkenbij de ontwikkeling van een instrumentdat hier ter plekke werd gebouwd, inelkaar gezet en getest. Uiteindelijk kreegik de leiding over dit project en met hetteam heb ik een zeer succesvol instrumentafgeleverd. Nu, 8 jaar later, gebruiken wehet nog steeds. Daarna werd ik projectleiderbij een ander groot instrumentatieprojectvan CTIO en uiteindelijk werd ik hiergevraagd als Deputy Director.Ik vind het interessant een groep professionalste leiden, waarin iedereen zijn eigenexpertise en opinie heeft. Die diversiteitkomt goed van pas bij de technische uitdagingenwaar we mee te maken hebben. Ikvindt het fijn met mensen te werken en hetgeeft me voldoening als ik een goede basiskan creëren, zodat mijn team optimaalkan functioneren.19

Niels van WeerenManager Solution Center Marketing &Sales Support bij ING20Ik studeerde Sterrenkunde (1980-1988) en volgde enkelevakken Informatica ernaast. Mijn werkende leven begon bijKLM als systeemprogrammeur. Sinds 1996 werk ik bij ING.

ING komt voort uit het samengaan van de Postbank en de ING Bank en bestaat daarmeemeer dan honderd jaar. Bij deze grote financiële dienstverlener kunnen klanten al hunbankzaken regelen. We bewaren geld voor onze klanten, we geven leningen in de vormvan bijvoorbeeld een krediet of hypotheek en we bieden verzekeringen, mogelijkhedentot investeren en pensioenen. Persoonlijk advies, gemak en waar voor je geld zijnbelangrijke pijlers voor dit bedrijf.Mijn ICT afdeling faciliteert de afdelingMarketing & Sales, zodat het bedrijf deklanten zo goed mogelijk kan bedienen.Dat doen we onder meer door hetbeschikbaar stellen van informatie overonze klanten aan medewerkers, zoalshun namen en adressen, behoeften enwensen. Zodra de klant inlogt op onzewebsite, praat met een van de servicedeskmedewerkers of een hypotheekverkoper,dan moet hij zich herkend voelen en hetprettig vinden zaken met ons te doen.Ook kunnen we met deze klantinformatieervoor zorgen dat hij alleen reclameontvangt die hij interessant vindt. Dusgeen irritante spam. Ik vind het boeiendeen bijdrage te leveren aan deze klantinteractie.Het commercieel meedenken metonze mensen van marketing en verkoopen hun adviseren over nieuwe toepassingsmogelijkhedenen complexe vraagstukken.Ik geef leiding aan een circa 30 mensen.De informatie analisten vertalen devraag van de Sales & Marketing afdelingnaar IT taal, de programmeurs bouwensystemen en de testers controleren of desystemen goed werken. Vervolgens zorgende beheerders voor het onderhoud en decontinuïteit. Ik bekijk per project wat ermoet gebeuren en zorg ervoor dat onzemensen de opdrachten goed en op tijdopleveren en binnen het budget blijven.We willen dat onze interne opdrachtgeverstevreden zijn. Ik heb veel werkoverleg metcollega’s en bestuurders en praat vaakmet softwareleveranciers over de ontwikkelingenin software en welke systemeninteressant zijn voor ons bedrijf. Ik vindhet belangrijk mijn team te motiveren,zodat ze zich goed voelen en het maximalewillen geven. Als we een groot projectopleveren waar we samen hard aan hebbengewerkt, dan geeft dat veel voldoening.De maanlanding, Startrek, geweldig vondik dat als kind. Ik zat bij een amateurastronomenverenigingen op school volgdeik een cursus Sterrenkunde. Toen eenleraar zei dat er ook een echte opleidingwas, was ik overtuigd. Ik vond het besteen grote stap van de middelbare schoolnaar de universiteit, want ik was thuis deeerste die ging studeren; alles was nieuw.De eerste twee jaren waren taai, we kregenvooral natuur- en wiskunde. Tegenwoordigis het programma gelukkig een stukboeiender en motiverender, maar tochzeker zo moeilijk. Onze groep was kleinen het studeren met gelijkgestemden wasprettig. Ik zat op kamers en genoot volopvan het studentenleven. Het tweede jaarkwam er dan ook weinig van studerenterecht. Daarnaast volleybalde ik fanatieken ik hield van zeilen, dat bracht allemaalveel gezelligheid met zich mee.Omdat ik een langdurige carrière in hetbuitenland niet zag zitten in combinatiemet mijn privé-leven, ben ik geen onderzoekergeworden. Toch kriebelt het af entoe nog steeds, met een oud-studiegenootheb ik het nog vaak over die lastige keuzevan toen. Nu kan ik echt niet meer terug,want de astronomie is te veel veranderd.Tijdens de opleiding vond ik de waarnemingenin Chili het meest bijzonder. Defoto’s en herinneringen die ik daaraanheb, koester ik.21

Roeland van der MarelAstronoom bij het Space TelescopeScience Institute, Baltimore (USA)22Ik studeerde Wiskunde en Sterrenkunde (1985-1990).Aansluitend deed ik promotieonderzoek (tot ‘94) en daarnaging ik naar het Institute for Advanced Study in Princeton,waar ik onderzoek deed met de Hubble Space Telescope.Sinds 14 jaar werk ik in Baltimore.

Bij het Space Telescope Science Institute worden gegevens gearchiveerd engedistribueerd van alle optische missies van NASA en met name van de HubbleSpace Telescoop. De onderzoeksprogramma’s worden begeleid en uitgevoerd doorgemotiveerde wetenschappers. De circa 400 medewerkers zijn verantwoordelijk voorhet onderzoek met de Hubble Space Telescope en voor de James Webb Space Telescoop,die later dit decennium zal worden gelanceerd.Sterrenkunde vanuit de ruimte is eenapart deelgebied van de astronomie. Erzijn al veel belangrijke ontdekkingen meegedaan. De Hubble Space Telescope draaitin een baan om de aarde. Omdat hij zichboven de atmosfeer van de aarde bevindt,kan hij scherpere beelden maken dan eentelescoop op aarde. Ook kunnen we zostralingen waarnemen die vanaf de aardeniet zichtbaar zijn.Bij mijn onderzoek naar de eigenschappenvan zwarte gaten en de bestaansredenervan gebruik ik onder meer de HubbleSpace Telescope. Daarnaast leid ik de TelescopesGroup met ingenieurs, astronomenen optische specialisten. We houden onsbezig met de technologische kant van deHubble. We zorgen dat de telescoop goedfunctioneert, dat de beelden scherp zijn,en dat goede informatie beschikbaar isvoor gebruikers. Ook ondersteunen we dewetenschappers bij hun waarnemingen ende interpretatie ervan en werken we meeaan de ontwikkeling van de James WebbSpace Telescope.Tijdens de opleiding Sterrenkunde leerje dat internationale samenwerkingessentieel is. Je werkt al snel met andereinstituten, neemt deel aan conferenties enje gaat naar het buitenland voor waarnemingen.Ook leer je een wetenschappelijkemanier van denken en werken, die jekunt gebruiken om allerlei problemen opte lossen. Dat leer je absoluut niet uit deboeken. Als je exacte vakken interessantvindt, dan kun je veel bereiken met dezeopleiding. De sociale kant van mijn werkheb ik nooit voorzien toen ik studeerde. Ikgeef nu leiding aan vijftien mensen en alsonderzoeker werk ik samen met postdocs,studenten en promovendi, met NASAen andere wetenschappers in de wereld.Het opleiden van studenten is een anderebelangrijke taak voor mij. Ze zijn detoekomst voor de astronomie en moetenstraks succesvol kunnen zijn in dit vak.Ik vind het een voorrecht om de modernetechnologie te mogen gebruiken voormijn eigen nieuwsgierigheid naar hetheelal. Het is prachtig om waar te nemenmet de telescoop, interpretaties te doenen inzichten te krijgen die nog niemandop de wereld ooit heeft gehad. Elk inzichtleidt weer tot nieuwe vragen. Astronomischonderzoek houdt nooit op. Je moetje realiseren dat we bij het oplossen vanvraagstukken veel moeten uitproberenen dat het soms niets oplevert. Daar moetje tegen kunnen, maar zolang je ook welsucces hebt, is het acceptabel. Je moetvooral voldoening halen uit het werkenmet die vraagstukken, niet alleen uit hetuiteindelijk vinden van de oplossing.Het kiezen van een studie is de basis voorje toekomst, daarom moet je die echtinteressant vinden. Ook de banen die jeermee kunt krijgen moet je aantrekkelijkvinden. Het zou jammer zijn als je ergensaan begint, terwijl je hart er eigenlijk nietnaar uitgaat of als je later helemaal geenbaan kunt vinden die bij je past. Vind dusuit wat je echt wilt en lees en praat erovermet mensen die er meer over weten. Eenweloverwogen keuze voorkomt veel frustratiesen verloren moeite.23

24ColofonUitgever: Universiteit Leiden, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Coördinatie: Universiteit Leiden, Michel Crama.Interviews, redactie, eindredactie: De Teksttafel, Mirjam Endendijk. Foto’s: Peter van Evert, Michiel van Haarlem, Niels van Weeren,Roeland van der Marel. Vormgeving: ratiodesign.nl Druk: van Zessen Klaar, Leiden.Met dank aan alle alumni die in deze brochure hun verhaal wilden vertellen.© november 2011, eerste drukDit is een uitgave van de Universiteit Leiden, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Niets uit deze uitgave mag wordengekopieerd of vermenigvuldigd zonder de toestemming van de auteur en de uitgever. Deze brochure is met de meeste zorg samengesteld.Aan de inhoud ervan kunnen geen rechten worden ontleend.

www.studereninleiden.nlwww.mastersinleiden.nl