Maar <strong>het</strong> tempo <strong>van</strong> geschreven zinnen opnemen moetook getraind wor<strong>de</strong>n. Dit kan als volgt ged<strong>aan</strong>wor<strong>de</strong>n. Het leeslesje is bijv. geschreven op <strong>het</strong> bord:we laten <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren een regel zien, een paar secon<strong>de</strong>nlang, verbergen die dan, en vragen <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong>zin <strong>van</strong> buiten te zeggen of op te schrijven. Ik heb ergvaak in klassen een soort (wat ik genoemd heb)'kip-schrijven' gezien! De kin<strong>de</strong>ren kijken naar <strong>het</strong> bordop <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier als een kip wa<strong>ter</strong> drinkt: somskijken ze voor elke let<strong>ter</strong> naar <strong>het</strong> bord, schrijven die op,kijken weer naar <strong>het</strong> bord, schrijven weer op etc,zodat voor een woord als 'stoel' 5 keer of meer naar <strong>het</strong>bord gekeken wordt! De kin<strong>de</strong>ren moeten daaromgetraind wor<strong>de</strong>n om 2 woor<strong>de</strong>n, 3 woor<strong>de</strong>n etc.tegelijk op te nemen, en <strong>het</strong> <strong>van</strong> buiten op teschrijven.9. De leerkracht vergeet <strong>de</strong> flexibiliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>nen <strong>van</strong> <strong>de</strong> fantasie te trainenHet is nodig dat <strong>de</strong> fantasie <strong>van</strong> dove kin<strong>de</strong>ren wordtuitgestrekt tot buiten <strong>de</strong> dagelijkse ervaringen.Films en televisie kunnen een belangrijke hulp op ditgebied zijn. Maar we moeten niet vergeten dat fantasieallereerst iets is <strong>van</strong> onze eigen fantasie, dat is onzeeigen creativiteit, niet groeit door alleen maar an<strong>de</strong>relan<strong>de</strong>n, an<strong>de</strong>re omgevingen, an<strong>de</strong>re culturen etc.te zien. Een eerste stap in <strong>de</strong> richting <strong>van</strong> <strong>de</strong>zecreativiteit is <strong>het</strong> vertellen <strong>van</strong> sprookjes. Deze moetenin<strong>de</strong>rdaad wor<strong>de</strong>n verteld, niet getoond op film ofin prenteboeken. Films en prenteboeken beperken <strong>de</strong>fantasie. Als een sprookje ech<strong>ter</strong> verteld wordt <strong>aan</strong><strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, moeten ze zich <strong>de</strong> situaties zelf voorstellen.Plaatjes en films kan men ach<strong>ter</strong>af tonen. Eenan<strong>de</strong>re hulp in <strong>de</strong>ze richting is <strong>het</strong> vertellen <strong>van</strong>dromen: sommige kin<strong>de</strong>ren hebben soms erg leukedromen waarover ze ons kunnen vertellen, hoestuntelig ze dit dan ook nog doen.Een an<strong>de</strong>r zeer belangrijk punt is <strong>het</strong> leren <strong>van</strong>homoniemen. Sommige leerkrachten verdoen eenheleboel tijd met <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren series synoniemen teleren, zich niet bewust <strong>van</strong> <strong>het</strong> feit dat ze daarmee <strong>de</strong>gedachten <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren beperken. Het zichbewust zijn <strong>van</strong> homoniemen ech<strong>ter</strong> staat in onmid<strong>de</strong>llijkverband met <strong>de</strong> flexibiliteit <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>de</strong>nken.54Bijv. <strong>de</strong> vele betekenissen <strong>van</strong> maken, <strong>van</strong> zijn, <strong>van</strong>hebben etc. etc. Ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong> figuurlijke betekenissen <strong>van</strong>woor<strong>de</strong>n als bijv. 'Hel<strong>de</strong>re ogen' 'Stoute spijker'(die een kous kapot trok) 'Arme tekening' etc. Bovendien<strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring in betekenissen (analogie):'Het lichaam is gezond', 'De sinaasappel is gezond'(= voedzaam), 'Je hebt gezon<strong>de</strong> wangen' (= een tekendat <strong>het</strong> lichaam gezond is) etc.; 'Ik ben lid <strong>van</strong> dieclub', 'Ik ga naar <strong>de</strong> club' (= <strong>het</strong> huis waar <strong>de</strong> clubverga<strong>de</strong>rt) etc.Bovendien moeten <strong>de</strong> 'algemene woor<strong>de</strong>n' (gebruikdie <strong>ter</strong>m!) als fruit, verkeer, dieren, leven, doen,dingen, kleren, meubels enz. gebruikt en gevraagdwor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren, altijd, om <strong>de</strong> abstractie,begrijpend <strong>de</strong>nken te trainen.Het moge dui<strong>de</strong>lijk zijn, dat die homoniemen,figuurlijke betekenissen, veran<strong>de</strong>ringen in betekenissen,algemene woor<strong>de</strong>n en ook synoniemen, meer enmeer door <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren ont<strong>de</strong>kt moeten wor<strong>de</strong>n.10. Vele dovenscholen beperken <strong>de</strong> leertijd tot een tejeugdige leeftijdVele dovenscholen hou<strong>de</strong>n op bij <strong>de</strong> leeftij<strong>de</strong>n 16-17jaar. Na <strong>de</strong>ze leeftijd g<strong>aan</strong> vele dove kin<strong>de</strong>ren <strong>de</strong>industrie in of naar kantoren voor werk, an<strong>de</strong>ren g<strong>aan</strong>naar scholen voor normaal horen<strong>de</strong>n etc. Het moetech<strong>ter</strong> gezegd wor<strong>de</strong>n, dat vele dove kin<strong>de</strong>ren juist na<strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> 16 jaar bizon<strong>de</strong>re hulp nodig hebben,dat vele dove kin<strong>de</strong>ren beginnen uit <strong>de</strong> bloeien juist in<strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> 1 6-20 jaar. Waarom zou<strong>de</strong>n we zedie hulp niet geven?Conclusie:Ik zou <strong>de</strong>ze lezing willen afsluiten met te wijzen openkele fundamentele aspecten <strong>van</strong> ons werk: <strong>de</strong>houding <strong>van</strong> <strong>de</strong> leerkracht en zijn plaats in <strong>de</strong>organisatie.Ik geloof dat er 3 gra<strong>de</strong>n zijn <strong>van</strong> gevaarlijke didaktischehoudingen <strong>van</strong> dovenleerkrachten:a. De gevaarlijkste houding is: 'Zo zijn dove kin<strong>de</strong>ren nueenmaal! .... Ze kunnen onze taal niet leren' .... Alseen leerkracht zo <strong>de</strong>nkt, kan men voorspellen dat zijnkin<strong>de</strong>ren zeker onze taal niet zullen leren.
. Een an<strong>de</strong>re houding: 'Het is wel mogelijk dat dovekin<strong>de</strong>ren onze taal leren, maar .... <strong>het</strong> kost me teveel <strong>van</strong> mijn tijd .... Ik heb mijn gezin .... Ik heb mijnhobbies ....'.c. 'Ja, <strong>het</strong> is mogelijk .... Ik geloof echt in <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n<strong>van</strong> dove kin<strong>de</strong>ren .... maar in déze organisatie<strong>van</strong> onze school en door <strong>de</strong> houdingen <strong>van</strong> mijncollega's ben ik gefrustreerd .... Ik kan gewoonwegmijn plannen, mijn i<strong>de</strong>eën niet uitvoeren ....' Het moetgezegd wor<strong>de</strong>n, dat vele jonge leerkrachten met veelenthousiasme <strong>van</strong> hun trainings-centrum komen,maar dit enthousiasme wordt spoedig neergehaalddoor <strong>de</strong> organisatie, <strong>de</strong> situatie waarin ze moetenwerken.Ik ben er<strong>van</strong> overtuigd, dat in vele scholen enkele <strong>van</strong><strong>de</strong>ze houdingen <strong>de</strong> verborgen ach<strong>ter</strong>grond zijn <strong>van</strong>veel te veel mislukkingen <strong>van</strong> dove kin<strong>de</strong>ren ....Hierover moeten we onze gedachten eens laten g<strong>aan</strong>!Dublin 1973drs. A. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>n pr.Promotie Dr. A. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>nOp vrijdag 20 september j.l. is Dr. A. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>ngepromoveerd op <strong>het</strong> proefschrift 'Dove Kin<strong>de</strong>renLeren Spreken'. De redactie feliciteert Dr. A. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>n<strong>van</strong> harte met <strong>het</strong> behalen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze graad.Dr. A. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>n werd geboren te Bu<strong>de</strong>l op17 november 1912. Na zijn theologie-studie werdhij <strong>aan</strong>gesteld als pries<strong>ter</strong> en leraar op <strong>het</strong> Instituutvoor Doven te St. Michielsgestel, waar hij <strong>de</strong> vak-'diploma's A en B voor <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs <strong>aan</strong> dovekin<strong>de</strong>ren behaalt en <strong>de</strong> akte A.M.V. Pedagogiek teTilburg.Zijn meest beken<strong>de</strong> publikaties zijn: 'De Gebruiksmetho<strong>de</strong>'en 'De Reflec<strong>ter</strong>en<strong>de</strong> Taalmetho<strong>de</strong>'.Sinds 1955 is Dr. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>n als docent verbon<strong>de</strong>n<strong>aan</strong> <strong>de</strong> cursussen Gehoorgestoor<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rwijs A en B.De laatste jaren is hij hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> researchaf<strong>de</strong>ling<strong>van</strong> <strong>het</strong> Instituut voor Doven te St. Michielsgestel.De waar<strong>de</strong> die <strong>het</strong> werk <strong>van</strong> Dr. <strong>van</strong> U<strong>de</strong>nheeft gehad en hopelijk nog zal hebben voor <strong>het</strong>on<strong>de</strong>rwijs <strong>aan</strong> gehoorgestoor<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>ren is onpeilbaar.redaktieLi<strong>ter</strong>atureBrill R. G. and Orman J. N. 'An experiment in t<strong>het</strong>raining of <strong>de</strong>af children in memory for sentences',American Annals of the Deaf 1953, p. 270-279.Chomsky N. 'Aspects of the theory of syntax',Cambridge Massachusetts 1965.Furth H. G. 'Deafness and learning. A psychologicalapproach', Belmont, California 1973.Gentile A. and Di-Francesca S. 'Aca<strong>de</strong>mic AchievementTest performance of hearing impaired stu<strong>de</strong>nts',Office of <strong>de</strong>mographic studies, Gallau<strong>de</strong>t College 1969.Hamp N. W. 'Reading attainment and some associatedfactors in <strong>de</strong>af and partially hearing children',Teacher of the Deaf 1972, p. 203-215.John J. E. J. and Howarth J. N. The effect of timedistortions on the intelligibility of <strong>de</strong>af children'sspeech', Language and Speech 1965, p. 127-134.Miller G. A. 'The magical number 7, plus or minus two:some limits on our capacity for processing information',Psychological Review 1956, p. 81-97.Moores D. 'Psycholinguistics and <strong>de</strong>afness', AmericanAnnals of the Deaf 1970, p. 37-48.Redgate G. W. a.o. 'The teaching of reading to <strong>de</strong>afchildren. An experimental study', Manches<strong>ter</strong>University, Dept. of Audiology and Education of theDeaf 1972.Silverman-Dresner T. and Guilfoyle G. R. 'Vocabularynorms for <strong>de</strong>af children', Book VII, Lexington Series,A. G. Bell Association for the Deaf, Washington D.C.1972.Stokoe W. C. 'Semiotics and human sign language',Mouton, The Hague 1972.Tervoort B. and Verberk A. J. A. 'Final report onproject number RD-467-64-65 of the vocationalrehabilitation administration of the Department ofHealth, Education and Welfare, Washington D.C,U.S.A. titled: 'Analysis of communicative structurepat<strong>ter</strong>ns in <strong>de</strong>af children', 1967; Mouton The Hague1974.U<strong>de</strong>n A. <strong>van</strong> 'Taalverwerving door taalarme kin<strong>de</strong>ren',Rot<strong>ter</strong>dam University Press, 1973.Wrightstone J. W., Aronow M. S. and Moskowitz M.'Developing reading test norms for <strong>de</strong>af children', TestService Bulletin n. 98, Harcourt, Brace and World1962.55