Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

7 ONOVERDRAAGDAARHEID VAN VORDERINGEN
schap van onoverdraagbaarheid toekennen. Art. 3:83 lid 2 BW biedt daarvoor
de wettelijke grondslag. 12
Naar Duits recht is het mogelijk dat door schuldenaar en Schllideiser aileen
de vatbaarheid voor verpanding wordt uitgesloten, of dat verpanding aileen
mogelijk is indien een bepaalde vorm wordt gehanteerd of indien het pandrecht
aan bepaalde inhoudelijke eisen voldoet." Wij zijn van mening dat
dezelfde mogelijkheden in het Nederlandse recht bestaan. Uit de schakelbepaling
van art. 3:98 BW voigt dat partijen kunnen overeenkomen dat de vordering
wel overdraagbaar is, maar niet vatbaar voor verpanding of voor de
vestiging van een recht van vnlchtgebruik. Art. 3:83 lid 2 juncto 98 BW derogeert
aan het uitgangspunt van de artikelen 3:81 lid 1 en 3:228 BW, dat
overdraagbare vorderingen voor verpanding en de vestiging van een recht
van vrllchtgebruik vatbaar zijn. De verpandbaarheid van de vordering kan,
evenals de overdraagbaarheid, geclallsllleerd zijn (zie hierna § 7.6).
Het beding daarentegen dat de vordering niet vatbaar zal zijn voor beslag is naar onze
mening in strijd met de wet en op die grond nietig. Art. 3:276 BW bepaalt immers dat
een schuldenaar met zijn gehele vermogen verhaalsaansprakelijk is voor zijn scl1l1Iden."
Het staat een schuldenaar en schuldeiser van een vorderingsrecht derhalve niet vrij het
vorderingsrecht te onttrekken aan het verhaalsaansprakelijke vermogen van de schuldeiser
door overeen te komen dat het niet vatbaar is voor beslag." Naar Belgisch recht is
een dergelijk beding rechtsgeldig en kan het worden tegengeworpen aan schuldeisers.
Schuldeisers zuBen de vordering moeten nemen zoals zij haar in het vermogen van hun
debiteur hebben aangetroffen. 16
22 Anders Makkee, Bedingen tot uitsluiting van cess ie, p. 9-10, die van mening is dat art. 3:83
lid 2 BW enkel bevestigt dat partijen een hoogstpersoonlijke vordering in het leven kunnen
roepen. Zoals gezegd, is art. 3:83 lid 2 BW in deze benadering een overbodige bepaling naast
het bepaalde in lid 1.
23 Miinchener Kommentar (Damrau), § 1274 RdNr. 14. Anders Miinchener Kommentar
(Roth), § 400 RdNr. 2, die een beding van niet-verpanding voor ongeldig houdt.
24 Dit is slechts anders voor zover de wet of een overeenkomst (tussen schuldenaar en schuldeiser)
anders bepaalt.
25 In gelijke zin T.H.D. Stl'llycken, De aanspraken van de pandgever en de pandhouder op het
ge'inde, in: B.\'\I:M. Nieskens-Isphording e.a. (red.), Discussies omtrent beslag, verhaal en
beschikkingsbevoegdheid, Deventer 1997, p. 144.
26 Zie E. Dirix, Beslag, verpanding en cessie tot zekerheid van schuldvorderingen in Belgie, in:
B.W.M. Nieskens-Isphording e.a. (red.), Discussies omtrent beslag, verhaal en beschikkingsbevoegdheid,
Deventer t 997, p. 122.
100
7 ONOVERDRAAGDAARHEID VAN VORDERINGEN
Motieven voor een beding van niet-overdraagbaarheid en de
wenselijkheid van de absolute werking; uitleg
Er zijn verschillende redenen waarom de debitor ceSSllS een beding van nietoverdraagbaarheid
in de onderliggende overeenkomst wil opnemen. De
debiteurwil bijvoorbeeld vermijden dat hij een administratie dient op te zetten,
teneinde vast te stell en aan wie hij bij meervolldige of partieJe cessies
dient te betalen. De debiteur kan zich tegen het risico willen indekken dat
hij een mededeling van cessie over het hoofd ziet en een tweede keer moet
betalen aan de cessionaris. De debiteur wi! ervan verzekerd zijn dat verweermiddelen
en verrekeningsmogelijkheden intact blijven." Hij kan de
vrees hebben dat de cedent minder gemotiveerd is om zijn eigen verplichtingen
uit hoofde van de onderliggende overeenkomst na te komen, nu de
tegenprestatie hiervoor toch naar een ander (de cessionaris) gaat." De debiteur
wi! zich wapenen tegen een niellwe crediteur, die minder flexibel is dan
de oorspronkelijke crediteur. 29
Hiertegenover staat dat de onoverdraagbaarheid van de vordering een ernstige
belemmering vormt voor 'receivables financing'. Katz komt dan ook
tot de conclllsie dat, mede gezien de ruime mate van tegenwerpelijkheid van
verweermiddelen die door de meeste rechtsstelsels wordt toegekend, de
voorkeur gegeven moet worden aan de onbeperkte en onbeperkbare overdraagbaarheid
van contractuele vorderingen die het handelsverkeer vereist.
De kosten··die het verwerken van mededelingen van cessie en het voorkomen
van administratieve vergissingen met zich brengt, behoren tot de normale
kosten van bedrijfsvoering en mogen volgens Katz geen reden zijn
voor beperking van de overdraagbaarheid van vorderingen. JO
Het belang dat een onderneming heeft bij de vrije overdraagbaarheid van
haar vorderingenportefeuilles, roept de vraag op naar de wenselijkheid van
de goederenrechtelijke werking die een beding van niet-overdraagbaarheid
naar Nederlands recht he eft. De mogelijkheden om de waarde die in een
vordering is belichaamd liquide te maken, kunnen als gevolg van het beding
van niet-overdraagbaarheid drastisch beperkt zijn. Het is immers niet mogelijle
de vorderingen in het leader van bijvoorbeeld factoring, securitisation of
een andersoortige (financierings)transactie op basis van vorderingen over te
27 Katz, International Encyclopedia, nr. 73; Oditah, Legal Aspects, p. 260.
28 Katz, International Encyclopedia, nr. 73.
29 Oditah, Legal Aspects, p. 260.
30 Katz, International Encyclopedia, n1'. 78.
101