Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

5 DE FIDUCIAIRE CESSIE
ling waarbij een partij de 'volledige eigendom' heeft, terwijl de andere partij
louter persoonlijke rechten en verplichtingen he eft, aldus de Hoge Raad.
Met betrekking tot de tweede grond voor ongeldigheid van art. 3:84 lid 3
(fiducia cum amico) bestaat nu nauwelijks onzekerheid meer: overdracht ten
titel van beheer, economische eigendom en dergelijke, worden niet getroffen
door deze bepaling, mits er een werkelijke overdracht wordt beoogd. 21
Vorderingen kunnen ten titel van beheer worden gecedeerd, zolang partijen
maar niet beogen de bevoegdheden ten aanzien van de vorderingen te verdelen
op een wijze die niet door de wet wordt toegestaan." Het is moeilijk
zich een situatie voor te stellen waarin dit laatste het geval is. Het Soge!easearrest
verhindert in ieder geval niet dat partijen van wette!ijk erkende constructies
gebruik maken om de cedent te beschermen tegen insolventie van
de cessionaris.
Zou men niet moeten stellen dar deze 'hulpconstructies' een cessie ten tite! van beheer
weer in het domein van art. 3:84 lid 3 BW brengen, nu de gecedeerde vorderingen en
hun opbrengst niet ten goede zuBen komen aan de crediteuren van de fiduciair rechthebbende?
In de parlementaire geschiedenis wordt immers opgemerkt dat met het in
art. 3:84 lid 3 BW genoemde 'vallen in het vermogen van de verkrijger' de wetgever het
volgende heeft bedoe!d:
'Zoals uit de Parlementaire geschiedenis blijkt (bIz. 318-319)" kan de slotzinsnede
moeilijk als te kneBend worden ervaren, nu zij slechts overdrachten be!et uit hoofde
van een tite! die beoogt de verkrijger bijvoorbeeld niet beschikkingsbevoegd te maken
of bet overgedragen goed niet in zijn voor verbaal door zijn scbllideisers vatbare vermogen
te laten vallen .. .' (cursivering toegevoegd).
Hier kim de wetgever niet bedoeld hebben dat art. 3:841id 3 BW in de weg staat aan het
hanteren van door wet of jurisprudentie erkende rechtsfiguren die beogen de be!anghebbende
te beschermen tegen insolventie van de fiduciair rechthebbende, zoals de
overdracht onder ontbindende voorwaarde, het vestigen van een pandrecht en het ope-
21 In dezelfde zin, Schoordijk, WPNR 5815 (1987), p. 64; Uniken Venema/Eisma, Preadvies
Vereeniging 'Handelsrecht', p. 254; Tjittes, Kwartaalbericht Nieuw BW 1990, p. 114; Snijders/Rank-Berenschot,
nr. 353; Asser-Kortmann-De Leede-Thunnissen, nr. 168, Beuving,
diss., p. 94; Faber, in: Vertrouwd met de Trust, p. 229. Anders Brahn/Reehuis, Mon. Nieuw
BW B-6a, p. 37.
22 De opvatting van Mijnssen dat de cessie ten titel van beheer weI tot overdracht leidt, maar
de cessie ter incasso niet, achten wij onjuist. Zie Asser-Mijnssen-De I-laan, nr. 353. Het
beheer van een vordering op naam zal in de regel niet veel meer omvatten dan de inning van
de vordering.
23 De wetgever stelt hier dat met de grond voor ongeldigheid beoogd wordt 'dat het overgedragen
goed aan de verkrijger toebehoort en dat het goed evenals diens overige vermogen
voor zijn schulden kan worden uitgewonnen'.
80
) DE FIDUCIAIRE CESS IE
nen van een kwaliteitsrekening. De vorderingen gaan deel uitmaken van het voor verhaal
vatbare vermogen van de fiduciair rechthebbende. Dit geschiedt eclner in de staat
waarin de vorderingen zich vanwege de gehanteerde wettelijk toegestane constructies
bevinden. In geval van een overdracht onder ontbindende voorwaarde maakt een voorwaardelijk
'eigendomsrecht' deel uit van het verhaalsaansprakelijke vermogen van de
fiduciair rechthebbende, in geval van een verpande vordering een vordering bezwaard
met een zekerheidsrecht.
5.3 Bescherming tegen insolventie fiduciair rechthebbende:
afgescheiden vel'mogen
Indien vorderingen gekocht worden, terwijl medede!ing van de cessie achterwege
blijft, kan men de eigendom van de verkoper aanmerken als een
vorm van eigendom ten titel van beheer. Het economisch be!ang bij de vorderingen
komt gehee! of gedeelte!ijk bij de koper te liggen en de verkoper
gaat de vorderingen ten behoeve van de koper innen. Er zijn derhalve twee
wijzen waarop eigendom ten tite! van beheer kan ontstaan: door overdracht
van de (juridische) eigendom aan de fiduciair rechthebbende (cessie ten titel
van beheer) en door overdracht van de 'economische eigendom' aan de
belanghebbende (niet medegedee!de cessie). Beide vormen van eigendom
ten tite! van beheer zullen hier gezamenlijk worden besproken.
Bij eigendom ten tite! van beheer zijn de juridische en de economische
eigendom van de vorderingsrechten gesplitst. De fiduciarius is juridisch
rechthebbende, terwijl de economische eigendom van de vorderingen bij de
be!anghebbende is. Aan deze economische eigendom van vorderingen is
echter geen preferente positie verbonden, in geval van faillissement van de
(juridisch) rechthebbende. Het Burgerlijk Wetboek bevat geen algemene
wette!ijke regeling die de economisch eigenaar van een goed bescherming
biedt tegen de gevolgen van insolventie van de juridisch rechthebbende van
het goed. 24 Zijn vorderingen ten tite! van beheer gecedeerd, dan gaan de vorderingen
volgens de heersende mening dee! uitmaken van het verhaalsaansprakelijke
vermogen van de fiduciair rechthebbende. Naar huidig recht
loopt de koper van vorderingen in geval van faillissement van de verkoper
het risico dat, indien op de faillissementsdatum nog geen mededeling heeft
plaatsgevonden, de vorderingen in de faillissementsboedel vall en (art. 35 lid
1 Fw).
24 Zie in het bijzoncler Uniken Venema/Eisma, Preadvies Vereeniging 'I-Iandelsrecht', p. 266-
350. Voor een beknopt overzicht zie Van Hees/Hermans/Kortmann, Preadvies Vereniging
voor Burgerlijk Recht, p. 12-14.
81