Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

5 DE FIDUCIAIRE CESSIE
5.2 Fiducia cum amico
In de praktijk worden goederen ten tite! van beheer overgedragen, dikwijls
aan een rechtspersoon die vermogensbeheer als doe! heeft. De betreffende
goederen kunnen aande!en zijn (certificering), oJ1l'oerende zaken, intellectue!e
eigendomsrechten (Buma/Stemra),1J maar het kan ook gaan om vorderingen
op naam. In het laatste geval ziet het beheer van de vorderingen vooral
op de inning ervan.
Al onder het oude recht werden vraagtekens geplaatst bij de rechtsge!digheid
van een cessie ten titel van beheer, meer in het bijzonder de cessie tel'
incasso. De Hoge Raad heeft in verscheidene arresten beslist dat, hoewel
partijen zelf spraken van' cessie', er niettemin sprake was van een lastgeving,
waarbij de lasthebber gerechtigd was in eigen naam aan de lastgever toebehorende
vorderingsrechten te innen." Het gevolg van de lastgevingsconstructie
is dat de lasthebber de vordering niet verwerft en dat in het faillissement
van de lastgever de inningsbevoegdheid eindigt (art. 7:422 BW). Uit
deze arresten wordt wel afgeleid dat de cessie tel' incasso niet mogelijk is
naar Nederlands recht en steeds als een lastgeving tel' incasso moet worden
gedl1id. 15 Wij zien evenwel geen reden waarom de uit een geldige overeenkomst
van lastgeving voortvloeiende verplichting tot levering van een vordering
op naam geen titel voor overdracht zou kl1nnen zijn. 16 Wanneer partijen
binnen de - hierna te bespreken - grenzen van art. 3:84 lid 3 BW blijven,
is het aan partijen zelf te bepalen of overdracht plaatsvindt in het kader van
een lastgevingsverhol1ding. De hiervoor genoemde arresten van de Hoge
Raad betekenen slechts dat de aandl1iding 'cessie tel' incasso' op zichzelf niet
voldoende is om tot overdracht van de vordering te concluderen. Tjittes
merkt terecht op dat de Hoge Raad geen partij heeft gekozen in het geschil
of een cessie tel' incasso tot overdracht van de vordering kan leiden.17 Uit de
omstandigheden van het geval kan blijken dat het, ondanks de gekozen
bewoordingen, niet de bedoeling van partijen was dat er werkelijk overdracht
van de vorderingen zou plaatsvinden.
13 Voor een uitvoerige behandeling van de verschillende toepassingen van de eigendom ten titel
van beheer, zie C.lE. Uniken Venema, S.E. Eisma, Eigendom ten titel van beheer naar
komend recht, Preadvies van de Vereeniging 'Handelsrecht' 1990, p. 20-217.
14 HR 21 oktober 1983, NJ 1984,254 (Zomerdijk/Goudsblom); HR 28 oktober 1988, NJ 1989,
83 (Bakridi/HBN); HR 3 mei 1991, NJ 1992, 229 (De RooylVan del' Vloodt).
IS Asser-Mijnssen-De Haan, nr. 353; Maeijer, noot in NJ 1984,254.
16 In dezelfde zin R.P.J.L. Tjittes, De cessie tel' incasso in het Nieuwe BW, Kwartaalbericht
Nieuw BW1990, p. 112-113; Beuving, diss, p. 97-100.
17 Kwartaalbericht Nieuw BW1990, p. 113. In dezelfde zin, Beuving, diss., p. 97.
78
5 DE FIDUCIAIRE CESS IE
In het arrest Zomerdijk/Goudsblom had de lasthebber zelf de vordering gecedeerd aan
de lastgever. Het ligt dan voor de hand aan te nemen dat partijen niet de bedoeling hebben
de vordering weer ter incasso terug te cederen." In het arrest Bakridi/HBN had de
lasthebber de vordering eerder tot zekerheid aan zijn financier (de lastgever) gecedeeI'd.
Hier ligt het nog mindel' voor de hand een cessie tel' incasso aan te nemen, aangezien
de financier/lastgever daannede de zekerheidseigendom zou verliezen."
Vanwege de wettelijke rege!ing van de privatieve lastgeving is er minder reden dan in
het oude recht om te kiezen voor de cessie tel' incasso. Niettemin zijn er nog steeds verschillen
tussen de privatieve last tot inning en de cessie ter incasso. De lastgeving en de
daarmee gepaard gaande inningsbevoegdheid van de lasthebber eindigen in geval van
faillissement van de lastgever (art. 7:422 BW), terwijl de cessionaris in geval van faillissement
van de cedent gewoon inningsbevoegd blijft. De lastgever kan door de vordering
te cederen dikwijls bewerkstelligen dat de lasthebber de inningsbevoegdheid verliest.
De privatieve lastgeving kan immel'S niet tegengeworpen worden aan de
cessionaris die de lastgeving niet kende noch behoorde te kennen (art. 7:423 BW). In
geval van een cessie ten tite! van beheer, kan de belanghebbende de vordering niet meer
cederen aan een derde en is er nauwelijks derdenbescherming. Het dient partijen vrij te
staan om, vanwege deze verschillen, te kiezen voor de cessie.
In 1992 kwam er een potentieel obstakel voor de cessie ten titel van beheer
bij. Men zou kunnen zeggen dat in geval van een cessie ten titel van beheer
de aan de cessie ten grondslag liggende titel 'de strekking mist het goed na
de overdracht in het vermogen van de verkrijger te doen vallen'. In de parlementaire
geschiedenis wordt opgemerln dat de cessie ter incasso vanwege
art. 3:84Iid'3 BW niet in een geldige overdracht resl1lteert. De minister stelt:
'Inderdaad is een cessie ter incasso onder het nieuwe recht slechts op te vatten als een
lastgeving die de cessio naris de bevoegdheid geeft om de vordering op eigen naam te
innen. Dit brengt we! mee dat hij bevoegd is jegens de schuldenaar als schnldeiser op
te treden, maar niet dat sprake is van een overdracht nu lastgeving tot inning ten behoeve
van de cedent niet de strekking heeft de vordering in het vermogen van de cessionaris
te laten vallen en deze overeenkomst dus wegens het bepaalde in art. 3.4.2.2 lid 3,
geen geldige titel voor overdracht oplevert.'l0
Ten aanzien van de tweede grond voor ongeldigheid van art. 3:84 lid 3 BW
overweegt de Hoge Raad in het Sogelease-arrest dat dit beoogt te voorkomen
dat 'in strijd met het gesloten stelsel van het zakeJ1l'echt, rechten met
zakelijke werking in het leven worden geroepen op een niet door de wet
voorziene wijze'. Art. 3:84 lid 3 verzet zich daarentegen niet tegen een rege-
18 Beuving, diss., p. 98.
19 Bellving, diss., p. 99-100.
20 ParI. Gesell. Boek 3 (Inv. 3, 5 en 6), p. 1203.
79