Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

4 TOEK01iSTIGE VORDERINGEN IN DE zm VAN ART. ) 5 FW
waar een bezwaarlijke situatie oplevert voor de financier; maar dat hier betere verhaalsmogelijkheden
voor de overige crediteuren tegenover staan. Men dient evenwel
niet uit het oog te verliezen dat de relatie van een financier met een debiteur vaak een
veel mee!" intensieve, langdurige of risicovolle is dan die van de debiteur met zijn overige
crediteuren. Een overeenkomst van geldlening wordt dikwijls voor langere tijd
aangegaan en verschaft de debiteur de financiele middelen om bedrijfsmiddelen aan te
schaffen, personeel in dienst te nemen en crediteuren te betalen. Leveranciers gaan in
de !"egel korte-termijn-transacties aan met hun afnemers, met kortlopende vorderingen,
die bovendien door middel van een eigendomsvoorbehoud gesecureerd kunnen
worden. Loonvorderingen van werknemers zijn meestal kortlopend en zijn bovendien
veelal versterkt met een voorrecht (art. 3:288e B\X')."
Wanneer er rechtspolitieke redenen van faillissementsrecht (paritas creditorum,
goed beheer van tot de boedel behorende zaken, voortzetting van de
onderneming) zijn om de opbrengst van vorderingsrechten uit na de faillietverklaring
doorlopende huurovereenkomsten naar de failliete boedel te
doen vloeien, dan is het zuiverder en duidelijker dit te doen berusten op een
bepaling in de faillissementswet, in plaats van op het leerstuk van de toekomstige
vorderingen. De prijs die onder het huidige systeem betaald wordt
voor dit resultaat is te hoog: ten aanzien van tal van vordel'ingen waarbij van
de doorlopende 'uitholling' van de boedel geen spl'ake is (bijvool'beeld vel'zekeringsvorderingen,
regresvorderingen, opties), bestaat niettemin onzekerheid
over het al dan niet toekomstige karakter van de vorderingen. Men
kan beter een bepaling in de faillissementswet opnemen waaruit ondubbelzinnig
voIgt dat huuropbrengsten van tot de boedel behorende goederen
eveneens tot de boedel behoren, ondanks de cessie of de verpanding van de
huurvorderingen. Een alternatief is dat men, zoals in de nieuwe Duitse
Insolvenzordnung is geschied, de curator in het faillissement van de verhuurder
de wettelijke bevoegdheid geeft de huurovereenkomst op te zeggen,
waarbij voor bepaalde vormen van financiering op basis van huurvorderingen
een uitzondering geformuleerd zou kunnen worden.
De nieuwe Duitse Insolvenzordnung (1999) bevat een regeling die afbreuk doet aan de
rechten van degene aan wie huurvorderingen gecedeerd zijn. De tegenstelbaarheid aan
de faillissementsboede! van beschikkingshandelingen ten aanzien van vorderingen uit
hoofde van huur- en pachtovereenkomsten betreffende onroerende zaken worden
door § 110 Abs. 1 InsO in grote mate beperkt. Slechts vorderingen die de maand volgend
op het faillissement betreffen, worden nog verkregen door de cessionaris. Voor
45 Vergelijk I-I. Klarer, Die Globalzession von Debitorenforderungen als wirksames und notwendiges
Sicherungsmittel und ihre Behandlung im Konkurs, Schweizerische Juristenzeitung
94 (1998), p. 355.
66
4 TOEKOMSTIGE VORDERINGEN IN DE ZIN VAN ART. ) 5 FW
verrekening met dergelijke vorderingen geldt een soortgelijke beperking (§ 110 Abs. 3
InsO). Bovendien he eft de curator ingevolge § 103 Abs. 1 InsO de mogelijkheid humovereenkomsten
op te zeggen krachtens welke de failliet als verhuurder van roerende
zaken optreedt. Aldus heeft de curator, in tegenstelling tot in het Nederlands rechtart.
39 Fw ziet aileen op huurovereenkomsten waarbij de failliet hum·der is - de mogelijk
het ontstaan van huurvorderingen te beletten door de huurovereenkomst te beeindigen.
Deze regeling vonnt een belemmering voor de financiering op basis van leasing,
omdat een faillissementsbestendige cessie ten tite! van zekerheid niet meer mogelijk
zou zijn. Dit is nooit de bedoeling van de wetgever geweest, maar is echter bij de
beraadslagingen kennelijk over het hoofd gezien. De wetgeve!" heeft om deze reden
nog voor de inwerkingtreding van de nieuwe Insolvenzordnung een novelle tot stand
gebracht, die geleid heeft tot het huidige § 108 Abs. 2 InsO, waardoor nu een faillissementsbestendige
financiering van lease-contractcn mogelijk is. De cessie tot zekerheid
van lease-vorderingen kan overigens aileen faillisscmentsbestendig geschieden indien
aan twee voorwaarden is voldaan: het lease-object zelf moet ook tot zekerhcid zijn
overgedragen aan de financier en bovendien meet deze de aanschaf of fabricage van het
lease-object gefinancierd hebben. Slechts indien aan dcze voorwaarden voldaan is, kan
de curator de lease niet opzeggen en is het voortbestaan van de lease en daarmede van
de gecedeerde vorderingen verzekerd."
4.8 Vorderingen uit andere bron dan overeenkomst
Ten aanzien van vorderingen die niet uit overeenkomst maar rechtstreeks uit
de wet voortvloeien kunnen wij kort zijn: dergelijke vorderingen ontstaan
pas als het betreffende rechtsfeit zich heeft voorgedaan. De vordering tot
schadevergoeding of ongedaanmaking ontstaat pas als de onrechtmatige
daad is gepleegd, de ongerechtvaardigde verrijking zich heeft voorgedaan of
de prestatie onvel'schuldigd is verl'icht. In geval van onrechtmatige daad zou
men de nuance kunnen aanbl'engen dat het handelen in strijd met een rechtsplicht
het rechtens l'elevante moment vool' het ontstaan van de vol'del'ing is:
dit handelen doet de rechtsvel'houding ontstaan tussen laedens en gelaedeel'de,
waaruit de vordering tot schadevergoeding voorvloeit." Hiel'bij zou
het vool' het bestaan van de vordel'ing niet uitmaken of de schade zich reeds
46 Zie H. Mohrbutter (red.), Handbuch der Insolvenzverwaltung, 7e dL Keulen (etc), p. 108-
126; H. Haarmeyer, W. Wutzke, K. Forster, Handbuch zur Insolvenzordnung InsO/EGInsO,
2e dL Miinchen 1998, p. 410-411; D. Eckmann, A. Flessner e.a., Heidelberger Kommentar
zur Insolvenzordnung, p. 366-369.
47 Vgl. Van Boom, die vanaf dit moment de vordering als een toekomstige vordering met
grondslag beschouwt. De vordering ontstaat pas, aldus Van Boom, indien voldaan is aan aile
vereisten (inclusief het ontstaan van schade) voor aansprakelijkheid. WPNR 6108 (1993), p.
702. Vgl. tevens CJM. Klaassen, AJ Akkermans, Het moment van ontstaan van schade,
Preadviezen uitgebracht VOor de Vereniging voor Burgerlijk Recht, 1997.
67