Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

4 TOEK01lSTIGE VORDERINGEN IN DE ZIN VAN ART. l) FW
hoeft te geld en, omdat de mededeling 'reeds een praktisch voldoende belangrijke
beperking van de verpanding of cessie van toekomstige vorderingen zal opleveren'."
Met andere woorden, ook aan de voor eessie en open bare verpanding geldende vereisten
is een beperking inherent, die het zou kunnen rechtvaardigen dat wat goederenrechtelijk
kan, ook in faillissement stand houdt. De beperlcing die geldt voor de mogelijkheid
van stille verpanding is echter gelegen in een eigenschap waaraan de vordering
dient te voldoen: zij dient voort te vloeien uit een reeds bestaande rechtsverhouding.
Bij de cessie en de open bare verpanding is de beperking niet gelegen in een eigenschap
van de vordering, maar juist in de leveringshandeling zelf.
4.5 Toepassing van het 'grondslag-criterium' op verpanding en cessie
Wij zijn van mening dat wat art. 3:239 lid 1 BW toestaat, ook in geval van
faillissement van de pandgever zou moeten standhouden. Dit zou betekenen
dar degene aan wie voor de faillietverldaring vorderingen uit reeds bestaande
rechtsverhoudingen (bestaande en relatief toekomstige vorderingen) verpand
zijn, in het faillissement van de pandgever als pandhouder separatist is.
Dezelfde bescherming dient toe te komen aan de verkrijger van relatief toekomstige
vorderingen. De cessionaris van vorderingen die voortvloeien uit
ten tijde van de faillietverldaring bestaande rechtsverhoudingen wordt in
onze benadering derhalve rechthebbende van de vorderingen. Er is geen
goede reden om de verkrijger van dergelijke vorderingen op een andere wijze
te behandelen dan de rechthebbende van een stil pandrecht. Er is weliswaar
een verschil tussen de stille verpanding enerzijds en de cessie en openbare
verpanding anderzijds. In tegenstelling tot bij stille verpanding is voor
de overdracht en openbare verpanding van vorderingen die ontstaan uit later
gesloten overeenkomsten geen nieuwe levering of vestiging vereist.
Als voor de faillietverklaring ontstane vorderingen kunnen niet alleen vorderingen
worden aangemerkt die voortvloeien uit ten tijde van de cessie reeds bestaande overeenkomsten,
maar ook vorderingen uit onderliggende overeenkomsten die gesloten
zijn in het tijdvak tussen de cessie bij voorbaat en de dag van faillietverklaring. Dergelijke
vorderingen zijn toekomstige vorderingen ten tijde van de cessie bij voorbaat,
maar worden bestaande vorderingen zodra de betreffende onderliggende overeenkomst
tot stand komt.
Dit betekent evenwel niet dat de cedent door middel van een leveringshandeling
aile vorderingen uit na de cessie gesloten overeenkomsten faillissementsbestendig
kan overdragen. Mededeling aan de debitor cessus blijft
immel'S vereist, met als gevolg dat in de regel aIleen de cessie bij voorbaat van
29 ParI. Geseh. Boek 3 (Inv. 3, 5 en 6), p. 1338.
58
4 TOEKOMSTIGE VORDERINGEN IN DE ZIN VAN ART. 35 FW
vorderingen uit overeenkomsten met bestaande handelsrelaties in overdracht
resulteert. Hier geldt dat de mededeling 'reeds een praktisch voldoende
belangrijke beperking van de verpanding of cessie van toekomstige
vorderingen zal opleveren'. 30
Een voordeel dat aan onze benadering verbonden is dat deze resulteert in
een consistente regeling van de verhaalsmogelijkheden van crediteuren in en
buiten faillissement. Zowel bij individueel verhaal (beslag) als bij collectief
verhaal (faillissement) is de prioriteitsregel beslissend voor de vraag of de
concurrente crediteuren zich op de vorderingen kunnen verhalen. Noch een
individueel beslag noch het algemene faillissementsbeslag kan afbreuk doen
aan de rechten van degene aan wie eerder een relatief toekomstige vordering
gecedeerd of verpand is.
Stel dat de cedent A vorderingen uit reeds bestaande rechtsverhoudingen verkocht en
gecedeerd heeft aan cessionaris B. Crediteuren X, Y en Z kunnen zich niet door middel
van een na de cessie gelegd executoriaal beslag op deze vorderingen verhalen. Wanneer
men deze vorderingen evenwel als toekomstige vorderingen aanmerkt, kunnen X,
Y en Z door het aanvragen van A's faillissement wei degelijk bewerkstelligen dat de
vorderingen vatbaar worden voor (collectief) verhaa!. Die vorderingen die op de dag
van faillietverklaring nog toekomstig zijn vallen immel'S vanwege art. 35 lid 2 Fw in de
failliete boede!. Wij zien niet in waarom het belang van de gezamenlijke crediteuren
van A (X, Y en Z) ineens zou moeten prevaleren boven dat van de individuele crediteur
B." Een dergelijk resultaat zou kUIlIlenleiden tot 'trigger-happy' crediteuren, die
eerder ,dan, normalerwijze het geval zou zijn zouden aansturen op een faillissement van
hun debiteur. Neemt men aan dat vorderingen die voortvloeien uit ten tijde van de cessie
bestaande overeenkomsten bestaande vorderingen zijn dan wordt dit onbillijke
resultaat vermeden. De vorderingen bevinden zich immers reeds ten tijde van de cessie
in het vermogen van cessionaris B.
Wij zouden derhalve in het kader van toepassing van art. 35 lid 2 Fw aIle vorderingen
die hun grondslag vinden in een reeds bestaande rechtsverhouding
(bestaande en relatief toekomstige vorderingen) als bestaande vorderingen
willen aanmerken. De leer in de arresten van de Hoge Raad, dat het feit dat
een vordering haar grondslag heeft in een reeds bestaande rechtsverhouding
nog niet betekent dat de vorderingen voor toepassing van art. 35 lid 2 Fw als
bestaande goederen geld en, zou derhalve verlaten dienen te worden.32
30 ParI. Gesch. Boek 3 (Inv. 3, 5 en 6), p. 1338.
31 In dezelfde zin, ].H.M. van Swaaij, Beschikken en reehtsovergang, diss. Groningen, 's-Gravenhage
2000 (hiema: 'Van Swaaij, diss.'), p. 240.
32 In het bijzonder HR 26 rna an 1982, N] 1982,615 SOS/ABN; HR 30 januari 1987, NJ 1987,
530 (WUH/Emmerig q.q).
59