Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

4 TOEKOMSTIGE VORDERINGEN IN DE ZIN VAN ART, 35 FW
gen dat het hier om bestaande vorderingen gaat, nu de vordering tot uitkering
afhankelijk is van een extern element (de verwezenlijking van het verzekerd
risico)?
Van Boom suggereert de volgende indeling: 'zodra de premie over een bepaald tijdvak
betaald is, ontstaat er een voorwaardelijke vordering tot betaling van de penningen met
betrekking tot een in dat tijdvak eventueel te verwezenlijken risico; met betrekking tot
nog niet betaalde tijdvakken is er een toekomstige vordering tot betaling van de penningen
met grondslag in de verzekeringsovereenkomst." Op basis van het criterium­
Kleijn kan men inderdaad tot deze conclusie komen. Voor ons toont het voorbeeld van
verzekeringsovereenkomsten evenwel aan tot wat voor heilloze resultaten het criterium-Kleijn
leidt. Er is een bestaande verzekeringsovereenkomst krachtens welke, de
verzekeraar gehouden is tot uitkering indien het verzekerd risico zich verwezenlijkt en
krachtens welke de verzekerde gehouden is tot premiebetaling. Dit rechtvaardigt, zoals
wij hierna zullen uitwerken, dat men aile vorderingen uit hoofde van de verzekeringsovereenkomst
als bestaande vorderingen aanmerkt, ongeacht of zij betrekking hebben
op een periode waarvoor al premie betaald is.
Gaat het om toekomstige vorderingen wanneer in het kader van een lwopovereenkomst
de levering van de gekochte zaken en de betaling' van de
koopprijs in termijnen plaatsvindt? Hoe is de situatie wanneer een lwopovereenkomst
wordt gesloten onder de opschortende voorwaarde dat de
levering en betaling van de koopprijs slechts zulIen geschieden wanneer de
verkoper op een bepaald tijdstip in de toekomst nog in leven is?' Zijn periodiek
opeisbare rentevorderingen bestaande of toekomstige vorderingen?'
Hoe zit het met regresvorderingen: gaat het hier om bestaande vorderingen
onder opschortende voorwaarde van de tot regres leidende betaling aan de
derde, of ontstaan deze vorderingen pas indien de betaling werkelijk verricht
is?6 Van der Grinten concludeert terecht in zijn noot in de NJ onder het
WUH-arrest dat een antwoord op dergelijke vragen niet uit het WUHarrest
valt af te leiden.
3 Van Boom, WPNR 6109 (1993), p. 722.
4 In zijn conclusie bij het WUH-arrest laat AG Bloembergen het antwoord op deze vraag in
het midden.
5 De volgende auteurs nemen aan dar mogelijk sprake is van een toekomstige vordering:
S.c.J']' Kortmann, 38 AA (1989), p. 59; W.c.L. van der Grinten, NJ 1987,530. Anders A.].
Tekstra, NJB 1990, p. 743 en Mijnssen/Schut, Bezit, levering en overdracht, 3e druk, Zwolle
1991, p. 139.
6 Voor een uitvoerige verhandeling over het toekomstig karakter van regresvorderingen, zie
Faber, NTBR 1995, p. 35-40. Zie tevens H.J. Snijders, NJ 1995,342; E. Loesberg, in: Onderneming
en Effecten, p. 532.
46
4 TOEKOMSTIGE VORDERINGEN IN DE ZIN VAN ART, 35 FW
Door Reehuis wordt gesteld dat indien weliswaar sprake is van een reeds bestaande
rechtsverhouding, maar desondanks nog aan een of meer vereisten voor het ontstaan
van de vordering dient te worden voldaan, slechts sprake is van een toekomstige vordering.'
Hier rijst de moeilijkheid dat het lastig is een vereiste voor het ontstaan van een
vordering te onderscheiden van een vereiste voor het opeisbaar worden. \'{fat onderscheidt
een vereiste van een opschortende voorwaarde of tijdsbepaling, nu het in beide
gevallen om (zekere of onzekere) toekomstige gebeurtenissen kan gaan? In het
arrest Staal Bankiersl Ambags q.q. werden de faillietverklaring van de betreffende vennoot,
het besluit van de overige vennoten de maatschap voort te zetten en de uitoefening
van het recht het maatschapsaandeel van de gefailleerde vennoot over te nemen
door de Hoge Raad als vereisten voor het ontstaan van de vordering beschouwd, terwijl
men deze gebeurtenissen evengoed als opschortende voorwaarden kan beschouwen.
In de literatuur wordt wel aangenomen dat vanwege het WUH-arrest vorderingen
uit andere duurovereenkomsten eveneens als toekomstige vorderingen
dienen te worden aangemerkt.' Het is maar de vraag of dit steeds zo
is. Weliswaar kan de bevoegdheid om nakoming te vorderen ook bij deze
overeenkomsten afhangen van het werkelijk verrichten van de wederprestatie,
dit kan evenwel bij alIe wederkerige overeenkomsten waarbij beide partijen
nog dienen te presteren het geval zijn (opschortingsrechten). Men kan
zich afvragen of in de literatuur wel altijd voldoende belang wordt toegekend
aan de slotoverweging van het arrest, waarin de Hoge Raad stelt dat
het in het arrest bereikte resultaat voortvloeit 'uit de aard van de huurovereenkomst,
toils deze onder meer tot uitdruH,:ing komt in bepalingen als de
art. 1584 eerste lid, 1586, 1588, 1589 en 1591 BW'. Op basis van deze bepalingen
heeft de Hoge Raad waarschijnlijk geconcludeerd dat bij huurovereenkomsten
de vorderingen van de verhuurder nog 'verdiend' dienen te
worden: pas als gepresteerd is, door het verschaffen van huurgenot over de
betreffende periode, ontstaat de vordering tot de wederprestatie. De analyse
kan evenwel bij andere duurovereenkomsten (bij huur overigens ook)
heel goed een andere zijn. In geval van duurovereenkomsten zal er veelal
voor ieder der partijen een voortdurende verbintenis bestaan, 'die verplicht
tot opeenvolgende of voortdurende prestaties'.' Het ligt voor de hand aan te
nemen dat met dergelijke bij de totstandkoming van de overeenkomst ontstane
voortdurende verbintenissen vorderingsrechten corresponderen die
7 Pitio/Reehuis, Heisterkamp, Goederenrecht, nr. 322. Vgl. HR 25 maart 1988, NJ 1989,200
(Staal Bankiersl Ambags q.q.), r.O. 3.2 en de noot van Kleijn bij dit arrest onder 3,
Zie bijvoorbeeld Asser-Mijnssen-De Haan, nr. 303; Blom, WPNR 5856 (1988), p. 24;Van
Boom, WPNR 6109 (I 993), p. 723; Faber, NTBR 1995,36; Van Flees, diss., p. 127.
9 Asser-Hartkamp 4-1, nr. 43.
47